Windows 11 is al enige tijd beschikbaar, maar in tegenstelling tot vorige Windows-versies heeft Microsoft sommige systeemvereisten behoorlijk opgeschroefd. Daardoor kan het zomaar gebeuren dat je pc een update weigert. Lukt het niet met een herconfiguratie van je systeem? Dan kun je sommige eisen omzeilen en zo Windows 11 installeren op een niet-ondersteunde pc.

Als het goed is, dan draait Windows 11 al mooi op je systeem. Als je pc namelijk aan alle eisen te voldoet, is de kans groot dat je Windows 11 via de automatische updates hebt kunt installeren. Heb je nog geen melding voorbij zien komen, dan kun je zo’n update nog proberen te forceren met de Windows 11-installatieassistent. 

Voor een schone (her)installatie download je op dezelfde webpagina het hulpprogramma voor het maken van media waarmee je een installatiestick of een iso-schijfkopiebestand creëert. Het is wel nog afwachten of deze installaties zich zullen doorzetten, want als blijkt dat je systeem inderdaad niet aan de criteria beantwoordt, is het uit met de pret.

©PXimport

Pc geschikt voor Windows 11?

Je doet er dus goed aan voor een eventuele update of installatie van Windows 11 na te gaan in hoeverre je pc voldoet. Microsoft zelf heeft daar de PC Health Check voor. Start die op en klik op Nu zoeken en op Alle resultaten. Bij problemen verschijnen hyperlinks met uitleg.

Zelf vinden we de app Windows11Checker van EaseUS informatiever. Start de tool en klik op Check Now. De problematische onderdelen kleuren oranje of rood en gaan vergezeld van een knop Fix it met meer feedback. Je kunt ook de portable app WhyNotWin11 gebruiken. Klik op Download latest stable release.

©PXimport

Systeemvereisten

Uit de checklists van deze tools weet je meteen om welke systeemvereisten het gaat. Je vindt de vereisen ook op https://kwikr.nl/w11specs. Veel oudere pc’s zullen met een aantal eisen weinig moeite hebben, zoals een dualcore-64bit-cpu van minimaal 1 GHz, 4 GB geheugen en 64 GB (vrije) opslagruimte. Zelfs een UEFI-BIOS, opgestart in UEFI-modus (dus niet de CSM-modus) en met ingeschakelde Secure Boot, is voor veel oudere pc’s niet onoverkomelijk.

Er zijn helaas ook vereisten waar oudere pc’s wel vaker zullen tegenaanlopen. Zo heeft je systeem een TPM 2.0-module nodig en moet de processor in principe zijn opgenomen in de officiële compatibiliteitslijsten, zoals gepubliceerd door Microsoft, zowel voor AMD als voor Intel.

Microsoft vereist tevens een gpu die DirectX 12 ondersteunt, met een WDDM2.0-stuurprogramma. Heb je een externe grafische processor? Dan moet je goed zitten met een gpu van maximaal zeven jaar oud, vanaf AMD Radeon RX 400 Polaris (eventueel nog R300) en Nvidia GeForce GTX 900.

©PXimport

Uitwegen

Voldoet je systeem aan alle vereisten, dan kun je Windows 11 installeren. Weet wel dat zo’n overstap niet dwingend is, gezien Microsoft nog volledige ondersteuning biedt voor telkens de recentste versie van Windows 10 tot minstens oktober 2025.

We gaan ervan uit dat je systeem niet helemaal voldoet en dat je toch graag naar Windows 11 wilt overstappen. Wat staat je dan te doen? Helaas kun je sommige tekortkomingen alleen maar wegwerken met een hardware-upgrade, zoals extra ram of een compatibele cpu (en eventueel ook gpu). De vraag is natuurlijk in hoeverre dat technisch realiseerbaar is op je systeem en moederbord, en of dat financieel zinvol is. 

Gelukkig zijn er ook eisen die je met een (eenvoudige) herconfiguratie mogelijk kunt inwilligen, zoals het omschakelen naar UEFI, het inschakelen van Secure Boot en het activeren van TPM 2.0.

©PXimport

UEFI en Secure Boot

De opstartmethode omschakelen van Legacy BIOS (CSM) naar UEFI doe je vanuit het setupvenster van je UEFI-BIOS. Om hiertoe toegang te krijgen, raadpleeg je de systeemhandleiding. Of je gaat naar Instellingen / Update & Beveiliging / Herstel en je klikt bij Geavanceerd starten op Nu opnieuw starten. Na de herstart kies je Probleemoplossing / Geavanceerde opties / UEFI-firmware Instellingen / Opnieuw starten. In het UEFI-BIOS vind je nu vast een optie om de Legacy BIOS (CSM)-modus om te schakelen naar UEFI(/BIOS).

Je vindt hier normaal gesproken ook een schakelknop om Secure Boot te activeren. Op sommige moederborden moet je hiervoor wel eerst Enroll All Factory Default Keys selecteren bij een optie als Key Management. Raadpleeg ook hiervoor de systeemhandleiding.

Consequenties

Door de omschakeling van BIOS naar UEFI verwacht Windows de bootloader nu wel op een GPT-partitie (en niet langer op een MBR-partitie, zoals bij de legacy BIOS-modus), met als gevolg dat Windows wellicht niet meer opstart.

In principe kun je dan eerst wel je schijf van MBR naar GPT omzetten met de opdrachtregeltool MBR2GPT.EXE in de map C:\Windows\System32, maar succes is niet gegarandeerd. Maak voordat je dit doet eerst een complete systeem- en gegevensback-up. Geef het volgende commando vanuit de opdrachtprompt, opgestart als administrator:

mbr2gpt /validate /allowfullos /disk:x

Vervang x door het juiste schijfnummer, zoals je dat afleest na het commando diskpart, gevolgd door list disk (met exit verlaat je deze omgeving weer).

Als de validatie succesvol blijkt, voer je reagentc /disable uit, waarmee je tijdelijk de Windows herstelomgeving uitschakelt (na afloop schakel je die weer in met /enable).

Tot slot geef je de volgende opdracht:

mbr2gpt /convert /allowfullos /disk:x

Als het goed is, laat Windows zich nu wel in UEFI-modus opstarten.

Lukt deze conversie niet, dan zit er weinig anders op dan Windows 11 ‘schoon’ te installeren, bijvoorbeeld vanaf een installatiestick. Tijdens deze setupprocedure verwijder je dan alle partities waarna die met een schone GPT-lei kan starten.

©PXimport

TPM

Windows 11 vereist zoals gezegd ook de aanwezigheid van TPM 2.0 (Trusted Platform Module; ook wel PTT genoemd, Intel Platform Trust Technology). Deze module biedt een beveiligde opslag voor de benodigde certificaten en cryptografische sleutels, een beetje zoals bij een smartcard dus.

Meldt je updatechecker dat TPM ontbreekt of is uitgeschakeld, open dan eerst het apparaatbeheer (druk op Windows-toets+R en voer devmgmt.msc uit). Vind je hier geen rubriek Beveiligingsapparaten terug, dan kan die daadwerkelijk ontbreken of de module is misschien alleen maar uitgeschakeld. In het laatste geval kun je die vanuit je UEFI-BIOS activeren, via een optie als TPM State, fTPM-switch of Intel PTT. Meestal lukt dit wel als de module in de processor of chipset zit ingebouwd (een zogeheten firmware-TPM (fTPM).

Lukt het om de module in te schakelen en gaat het om 2.0, dan zit je goed. Lukt het niet of gaat het om TPM 1.2, dan wordt het lastiger. Ga dan de specificaties van je moederbord na om te zien of een firmwareflash tot de mogelijkheden hoort of eventueel het inpluggen van een TPM-kaart.

©PXimport

Omzeilen

Wat als je systeem niet over een Windows 11-gecertificeerde cpu beschikt, geen TPM 2.0-module heeft en/of Secure boot valt niet (zomaar) in te schakelen, en je krijgt dit niet goed met de methodes die we hierboven hebben besproken? Dan nog hoef je je systeem niet meteen af te schrijven voor Windows 11. Er zijn namelijk ingrepen waarmee je bepaalde controlemechanismen van de setupprocedure van Windows 11 kunt omzeilen.

Voor we enkele scenario’s bekijken moet je wel bewust zijn van de mogelijke risico’s. Microsoft zelf geeft al aan dat systemen die niet helemaal compatibel blijken, meer risico lopen op problemen als vastlopers of blue screen of death. Het valt evenmin uit te sluiten dat Microsoft op een bepaald moment beslist zulke systemen niet langer van Windows-updates, waaronder beveiligingsupdates, te voorzien. Misschien kun je zulke updates dan nog wel handmatig installeren, maar houd er toch rekening mee.

Update-truc

Neem je de potentiële risico’s voor lief, dan zijn er een paar trucs en tools waarmee je Windows 11 misschien toch op een niet-ondersteund systeem krijgt. Zelfs Microsoft geeft een - uiteraard “niet aanbevolen” - methode om de vereisten van TPM 2.0 en van een officieel ondersteunde cpu te omzeilen (je hebt wel TPM 1.2 nodig) (zie ook https://kwikr.nl/w11not).

Druk in Windows 10 op Windows-toets+R en voer regedit uit. Navigeer naar de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\Setup\MoSetup. Klik met rechts in het rechtervenster en kies Nieuw / DWORD (32 bits)-waarde. Noem die AllowUpgradesWithUnsupportedTPMOrCPU en wijzig de waarde in 1. Sluit af, start de eerder vermelde installatie-assistent op en volg de verdere instructies.

©PXimport

Installatiestick

Lukt het niet op deze manier en zit het probleem bij TPM 2.0, geheugen of Secure Boot, dan kun je het nog met een (verse) installatie via een installatiestick proberen. Je kunt die installatiestick met de eerder vermelde Media Creation Tool van Microsoft samenstellen. Start hier je pc mee op en zodra de melding verschijnt dat de pc Windows 11 niet kan uitvoeren, druk je op pijlknop en vervolgens op Shift+F10 om zo de opdrachtprompt te openen, waar je regedit uitvoert.

Navigeer naar HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\Setup, waar je een nieuwe sleutel creëert met de naam LabConfig. Open deze sleutel, creëer hierbinnen een DWORD-waarde (32 bit) met de naam BypassTPMCheck en stel deze in op 1. Herhaal deze procedure voor de waarden BypassRAMCheck en BypassSecureBootCheck, die je beide eveneens op 1 instelt. Sluit de register-editor af en verlaat de opdrachtprompt met het commando exit. Hopelijk kun je de installatie van Windows 11 nu verderzetten.

Iso-bestand

Een handig alternatief voor deze handmatige register-ingreep is de gratis tool Rufus (https://rufus.ie; download bij voorkeur de portable versie 3.17 of hoger). Voor je de app opstart, download je eerst het Windows 11-schijfkopiebestand (iso), via de link op https://kwikr.nl/win11down. Je stopt tevens een (lege) usb-stick in je pc van minimaal 8 GB.

Start Rufus op, selecteer de juiste stick, klik op SELECTEREN en verwijs naar het iso-bestand. In het uitklapmenu bij Image-optie kies je Extended Windows 11 Installation (no TPM / no Secure Boot). De overige instellingen laat je liever ongemoeid (GPT en UEFI). Druk op Starten, start het systeem na afloop met deze stick op en volg de verdere instructies. Als het goed is, staat weliswaar een flinke poos later Windows 11 op de pc.

©PXimport

Wie een lekker potje wil gamen, doet er goed aan om een goede gaming monitor aan te schaffen. Dat zorgt er niet alleen voor dat je game er nog beter uitziet, je eigen prestaties gaan er ook van omhoog. De Lenovo Legion R27qe is een 27 inch beeldscherm met een hoge verversingssnelheid en een QHD-paneel. Hier lees je alles over de monitor.

Partnerbijdrage - In samenwerking met Lenovo

27 inch QHD

De Lenovo Legion R27qe heeft een diameter van 27 inch, oftewel een kleine 70 centimeter. Daarmee is het een relatief compact beeldscherm, maar nog steeds ruim voldoende groot om alle details goed te kunnen zien.

Het IPS-paneel zelf heeft een resolutie van 2560 x 1440 pixels, waarmee het een QHD-scherm is. Zo kun je games spelen op hoge kwaliteit, en zie je nog meer van wat er op je scherm gebeurt.

180 Hz verversingssnelheid

De verversingssnelheid of refresh rate is bij elk beeldscherm belangrijk, maar bij een gaming monitor is dat helemáál het geval – je wilt natuurlijk precies kunnen zien wat er binnen je game gebeurt. Bij de Legion R27qe is die snelheid maar liefst 180 Hz, oftewel: 180 verversingen per seconde. Dat is beduidend hoger dan bij veel andere gaming monitoren.

Met die hoge refresh rate lijkt het alsof je zelf midden in de actie zit, omdat alles veel vloeiender verloopt. Bovendien heb je een voordeeltje ten opzichte van je tegenstanders, omdat ook elk detail op je scherm net iets sneller ververst.

©Dragos Condrea

0,5 ms reactietijd

Niet alleen de refresh rate is een belangrijke factor bij gaming monitoren, ook de reactietijd speelt een rol. De reactietijd is de tijd die het duurt voor het scherm heeft gereageerd op bewegingen.

Voor veel gaming monitoren ligt die reactietijd rond de één à twee milliseconden. Bij de Legion R27qe is dat slechts een halve milliseconde: net even sneller dus, wat je ook weer een voordeel oplevert als je gaat gamen.

Daarbij beschikt de Legion R27qe over AMD Freesync. Dat is een techniek die ervoor zorgt dat screen tearing, het fenomeen waarbij het lijkt alsof er iemand met een schaar door je scherm is gegaan, tot het verleden behoort. Veel populaire gaming monitoren gebruiken die techniek, en de R27qe is daar geen uitzondering op.

450 nits helderheid

Een ander belangrijk punt om rekening mee te houden bij het kopen van een gamingbeeldscherm is de helderheid. Dat zorgt ervoor dat je details nog beter kunt zien, ook als je zelf in een goed verlichte ruimte zit en het beeld op het scherm juist donker is.

Gemiddelde beeldschermen hebben een helderheid van zo'n 300 nits, de eenheid die wordt gebruikt om de felheid van verlichting aan te geven. Bij de Legion R27qe is dat maar liefst 450 nits, genoeg om te kunnen blijven gamen, zelfs als de zon vol op het scherm gericht staat.

Verstelbare hoogte

Een nadeel van veel gaming monitoren is dat de voet niet in hoogte verstelbaar is, zodat je altijd afhankelijk bent van de vaste positie. Bij de R27qe is dat niet het geval: je kunt het scherm in alle hoeken draaien en keren.

Dat geldt zowel voor de hoogte als voor de positie. Het scherm is los van de voet te draaien, zelfs volledig verticaal, en te kantelen, zodat je altijd de perfecte hoek hebt.

Felle kleuren en diepe schaduwen

Ook qua kleurweergave is de R27qe een goede keuze. Het scherm kan overweg met meer dan een miljard kleuren, zodat je altijd een waarheidsgetrouw beeld voor je neus krijgt. Bovendien beschikt het beeldscherm over speciale technologieën die het licht en de schaduwen nog realistischer maken.

©RyanKing999

Low blue light

Blauw licht is funest als je lange tijd naar je beeldscherm wilt of moet staren: het zorgt ervoor dat je ogen sneller vermoeid raken, en je komt achteraf moeilijker in slaap. Toch zenden veel monitoren een behoorlijk fel blauw licht uit, omdat dat makkelijker af te lezen is.

De Lenovo Legion R27qe doet dat niet. Via de Low Blue Light technologie wordt het blauwe licht zoveel mogelijk gedempt, zodat je minder last krijgt van je ogen en langer door kunt gamen of werken.

Conclusie

Wie op zoek is naar een goede gaming monitor, moet zeker de Lenovo Legion R27qe overwegen. Het scherm geeft kleuren, licht en schaduwen zeer realistisch weer. Met de hoge verversingssnelheid en de lage reactietijd heb je altijd een voordeel ten opzichte van je tegenstanders.

De hoogte en de hoek van de monitor zijn makkelijk aan te passen, zodat je altijd recht voor het scherm zit. De Low Light technologie zorgt ervoor dat je minder last krijgt van je ogen, en 's avonds na je gamesessie makkelijker in slaap kunt komen.

Al met al is de Lenovo Legion R27qe een compacte, maar uitgebreide gaming monitor, waarmee je de nieuwste games in QHD-resolutie en zeer waarheidsgetrouw op het scherm tovert.

Odido schudt de markt van vast internet voor thuis op met Klik&Klaar, een dienst van 25 euro per maand die 5G-signaal omzet naar wifi voor al je apparaten. Klik&Klaar is zo een alternatief voor internet via de kabel of glasvezel, en waarschijnlijk ook goedkoper dan wat je nu betaalt voor bekabeld internet. Wij hebben Klik&Klaar een maand getest in een appartement en delen de plus- en minpunten van de dienst met je.

De eerste plus is de prijs. Met 25 euro per maand is Klik&Klaar lekker betaalbaar. Heb je al een geselecteerd mobiel abonnement van Odido, dan betaal je slechts 20 euro per maand voor Klik&Klaar. De dienst is maandelijks opzegbaar, waardoor je lekker flexibel bent.

Het bestellen via de Odido-website is eenvoudig en we ontvingen het pakket na twee werkdagen thuis, in ons appartement in Castricum. In de doos vind je een Zyxel 5G-modem en een 5G-simkaart, die je in de router stopt om internet te ontvangen. Het blijft fascinerend hoe je al je apparaten van wifi kunt voorzien dankzij een simkaartje ter grootte van je nagel.

©Rens Blom

Het simkaartje dat je bij de router krijgt.

Installatie

Om Klik&Klaar te installeren, download je de gratis Klik&Klaar-app op je iPhone of Android-smartphone. Die loodst je binnen het beloofde kwartiertje door de installatie heen. De app laat duidelijk zien waar je de router het beste kunt neerzetten. Neem die instructies serieus, want weggestopt in een hoek ontvangt de router geen goed internetsignaal en heb je dus ook weinig aan de dienst. Na de eenvoudige installatie geef je je wifinetwerk een naam en verbind je je apparaten. Vervolgens zijn je smartphone, computer, tablet, smart-tv en andere gadgets online. Je hebt onbeperkt internet op de hoogst mogelijke snelheid, zoals je gewend bent van internet voor thuis.

©Rens Blom

De installatie van Klik&Klaar is eenvoudig.

Ervaringen

Na ruim een maand gebruik zijn we over het algemeen erg tevreden over Odido Klik&Klaar, maar sturen we de router toch terug. Dat ligt niet aan de internetsnelheden. Odido belooft via deze dekkingskaart dat de router op ons adres een snelheid van 300 Mbit/s of meer biedt en dat klopt. In de woonkamer – waar de router voor het raam staat – halen we tussen de 300 en 600 Mbps download en 70 tot 200 Mbps upload. Dat zijn uitstekende snelheden. In andere kamers, verder weg van de router, halen we nog steeds meer dan 100/50 Mbps. Netjes.

Ons probleem met Odido Klik&Klaar is de betrouwbaarheid. Niet alleen viel de router in een maand twee keer uit (om na een herstart weer te functioneren), tijdens flinke regenbuien en een najaarsstorm had de router grote moeite om een stabiel thuisnetwerk te bieden. Dipjes in het wifisignaal verstoorden onze videobelvergaderingen, onderbraken de muziek uit de Sonos-speakers en lieten onze telefoons af en toe automatisch overschakelen naar het mobiele netwerk. Ongemakken die we tijdens slecht weer niet ervaren via een vaste internetverbinding, en ongemakken waar we niet op zitten te wachten in het gure Nederland.

©Rens Blom

De Klik&Klaar-router uit de doos.

Goed om te weten: de router heeft twee 2,5Gbit/s-ethernetpoorten om apparaten bekabeld aan te sluiten. Wij hebben de smart-tv rechtstreeks aangesloten en de andere poort verbonden met een switch. De smart-tv heeft tijdens het kijken van Videoland, YouTube en NPO Plus nooit problemen met zijn internetverbinding gehad, ook niet tijdens slecht weer.  

Wifirepeaters

Voor een volledige test hebben we ook twee wifirepeaters van Odido Klik&Klaar besteld. Die heten Wifipunten, zijn optioneel en kosten 2,50 euro per stuk per maand. Je huurt ze en moet ze als ze niet bevallen of bij het stoppen van Klik&Klaar dus terugsturen.

©Rens Blom

©Rens Blom

De installatie van de Wifipunten.

Onze ervaringen met de kleine repeaters, die je neerzet in de vensterbank of op je bureau, zijn gemengd. Enerzijds verbeteren ze het wifisignaal in ons appartement duidelijk. Op onze werkplek, een vide boven de keuken/woonkamer en net buiten de directe zichtlijn van de router in de woonkamer, haalden we via router een downloadsnelheid van 270 Mbps en een uploadsnelheid van 120 Mbps. Na het installeren van een wifirepeater op de wifi, met bijna een zichtlijn op de router, schoot de downloadsnelheid omhoog naar 425 tot 616 Mbps – op basis van vier tests verspreid over een uur. De uploadsnelheid bedroeg bij deze tests 107 tot 110 Mbps en verbeterde dus niet ten opzichte van de oude situatie.

©Rens Blom

Een snelheidstest na het koppelen van een wifirepeater.

Een Wifipunt-wifirepeater heeft twee 2,5Gbit/s-lanpoorten om apparatuur bekabeld aan te sluiten. Onze computer op de werkplek tikte bekabeld op de repeater vrijwel dezelfde snelheden aan als via de wifi.

©Rens Blom

De wifirepeater is handzaam en daarom op veel plekken neer te zetten.

Opmerkelijk is dat heel wat van onze apparaten in de war raakten van de Wifipunten. Smartphones, laptops en tablets leken soms niet meer te weten met welk wifipunt (router, wifipunt één of wifipunt twee) ze het beste konden verbinden, wat leidde tot verbindingsproblemen. Dat terwijl we de repeaters geïnstalleerd hebben volgens de instructies van deKlik&Klaar-app, die in de weken erna steevast aangaf dat ons wifinetwerk er keurig uitzag. Na het verwijderen van de Wifipunten waren de verbindingsproblemen ook opgelost.

©Rens Blom

Conclusie

Odido Klik&Klaar is kinderlijk eenvoudig te installeren, is – afhankelijk van je locatie – razendsnel en werkt over het algemeen goed. De verbindingsproblemen tijdens slecht weer zijn ons wel tegengevallen. Dit is voor ons reden om te blijven bij de stabielere vaste internetaansluiting in onze woning. Klik&Klaar lijkt ons wel ideaal voor een campingstandplaats, vakantiehuisje of andere plek zonder (betaalbare) vaste internetaansluiting.