Een pc in een zakelijke omgeving is geen gemakkelijk apparaat. Want hoe meer pc's, hoe ingewikkelder het wordt om alle apparaten up-to-date te houden met softwarereleases, patches, anti-virusmiddelen en beveiliging. De oplossing: thin clients, ofwel pc's zonder processor, geheugen en harde schijf, en alle software op één centrale server.

Thuis doe je het even tussendoor: even een nieuwe update op de pc installeren of een laatste patch downloaden. Heb je echter het beheer over honderd of duizend pc's, zoals al snel gebeurt in een groot bedrijf, dan wordt het een heel ander verhaal. Dan is het een hele klus alle pc's up-to-date te houden met de juiste software, patches, beveiliging en anti-virusmiddelen. Grote organisaties hebben dan ook baat bij centrale aanpak: in plaats van allemaal zelfstandige pc's kun je alle software beter installeren op één centrale plek waar dan iedereen gebruik van kan maken. Zo kost het uitdelen van softwarereleases veel minder tijd en is het beheer eenvoudiger in de hand te houden. Je hoeft tenslotte maar één server te configureren om vele gebruikers te bedienen. Deze aanpak noemen we ook wel server based computing of thin-client computing. Clients & server De klassieke aanpak van server based of thin-client computing maakt gebruik van terminals. Zo'n terminal is niets meer dan een beeldbuis waarbij het beeld wordt opgebouwd door een datastroom van karakters uit een Unix-machine. Alles wat je dus op het toetsenbord typt gaat dus niet naar de beeldbuis, maar naar dezelfde Unix-machine. In zo'n terminal zit nauwelijks logica en geheugen, er is geen krachtige processor en geen harde schijf. Het is de applicatie op de krachtige Unix-server die ervoor zorgt dat alles wat je op het toetsenbord doet in beeld komt. En dat voor eventueel duizenden gebruikers tegelijkertijd. Nadeel is wel dat een terminal met karakters niet aansluit op wat gebruikers gewend zijn, namelijk de vrijheid van de rijke grafische Windows werkomgeving, in een weelde van grafische applicaties. Gelukkig zijn er tegenwoordig een aantal populaire oplossingen waarmee je het gebruik van Windows-applicaties kunt centraliseren. Deze bieden het beste van beide werelden: een rijke grafische interface voor de gebruiker (de client) en het beheer en onderhoud op één centrale plek (server). Via het bedrijfsnetwerk – of eventueel het internet – dient als transport om de clients aan een server te koppelen. De belasting op de client is relatief licht: een processor van een paar honderd megahertz is genoeg. Ook is niet veel geheugen nodig: 64 MB is vaak voldoende. Er is immers alleen beeldopbouw; alle applicaties draaien op de server. Tot slot doet ook de lokale opslag (bijvoorbeeld een diskettestation of harde schijf) niet ter zake: ook alle data worden op de server opgeslagen. Hardware of software? Een client kan hardware zijn, maar ook software. Kies je voor hardware, dan krijg je te maken met een klein apparaat waarop je het toetsenbord, muis, beeldscherm en netwerk op aansluit. De Wyse uit deze test is hier een voorbeeld van. Kies je voor een software-client dan krijg je te maken met een pc met Linux of Windows of een Unix-werkstation. Hierop draait dan relatief eenvoudige cliëntsoftware, als losstaande applicatie of browser-plugin. In tegenstelling tot de client, worden er nogal wat eisen aan de server gesteld. Deze neemt namelijk meerdere grafische schermen, alle opslag en alle rekenkracht voor elke gebruiker op zich. Dit vraagt veel van de serverhardware, meer dan hetzelfde aantal gebruikers aan een Unix-terminal. Vanaf een tiental Windows-gebruikers heb je al direct serverhardware nodig met twee of vier processoren, een paar gigabyte hoofdgeheugen en forse schijfopslag. Tot grofweg vijftig actieve gebruikers loopt hardware met vier snelle processoren nog goed. Bij meer gebruikers zijn meerdere servers in het netwerk nodig en technieken als loadbalancing. Het opzetten beheren van zo'n configuratie is een specialisme. De belangrijkste producten voor kleine of grote configuraties zijn Microsoft Windows Server 2003 met Terminal Services, Citrix MetaFrame Server en Softricity SoftGrid die we hier bespreken. In tegenstelling tot Unix zijn Windows-gebaseerde servers gevoeliger voor vastlopers en incompatibiliteit, immers, de software is niet specifiek ontwikkeld voor terminalsessies en dat kan onverwachte problemen geven. Gelukkig gaat het de laatste jaren snel beter, wordt Terminal Services robuuster en worden belangrijke Windows-applicaties als Office ook onder Terminal Services getest voor dat ze als product de doos in gaan. Licenties Zoals gezegd bedient bij thin client (of server based) computing één enkele server een tiental of wel honderden gebruikers. Dat spaart kosten. Dit is dan wel buiten de onevenredig hoge licentiekosten gerekend. Want stel, u bent geïnteresseerd in bijvoorbeeld Citrix. Dan bent u er met het serverproduct en bijbehorende client-licenties nog niet. U hebt ook een Windows-serverlicentie nodig en voor elke gebruiker een terminal server client access license (ofwel terminal server cal) van Microsoft. Dit is op zich nog wel te doen. Ingewikkelder wordt het als u ook Office gebruikt. Dan moet u namelijk van Microsoft ook een Office-licentie kopen voor elke gebruiker die contact zou kúnnen opnemen met de terminal service. En gebruikt u daarnaast vanaf deze server sql of Exchange, dan dient u voor het gebruik van deze sql-toepassingen en Outlook ook voor elke (mogelijke!) gebruiker een client access license te kopen. Het is dus oppassen geblazen met licentieregels. Praktijk en papierwinkel kunnen plots haaks op elkaar komen te staan. Stel dat u een terminal service als voorziening in het netwerk zet om deze maar af en toe te gebruiken (bijvoorbeeld wanneer een werknemer thuis zou willen werken) of dat u een server gebruikt voor een applicatie die eigenlijk maar weinig wordt gebruikt. Technisch gezien wordt zo'n server maar een paar keer per dag of per week bezocht. Toch bent u verplicht voor alle applicaties licenties te kopen en cal's voor alle duizend werknemers. Om niet op extreem hoge bedragen uit te komen kunt u dus maar beter het inloggen op een dergelijke server beperken tot een kleine groep werknemers. Een andere mogelijkheid is om voor Exchange en sql een zogeheten (dure) processor-licentie te kopen. Deze telt niet het aantal gebruikers, maar het aantal processors in de server, aangevuld met zogenoemde terminal server internet connectors voor de applicaties. WinTerm 3125SE Deze hardware-client van Wyse kan zo op het netwerk worden aangesloten en begrijpt zowel rdp (remote desktop protocol) als Citrix' ica (independent client architecture). De hier bekeken Wyse WinTerm 3125SE wordt geleverd met toetsenbord, muis en optioneel beeldscherm. De resolutie van het kastje is beperkt tot 1024x768 beeldpunten, er zijn aansluitingen voor serieel en parallel. De 3125SE heeft een 100 Mbit-aansluiting en kan eventueel ook draadloos ingezet worden. Voor de software hebt u de keuze uit Embedded XP of het bij Wyse populaire CE, deze laatste is in flash opgeslagen. Voordeel van de Wyse-client is dat het apparaat weinig energie gebruikt, en dat hij geen ventilator heeft en dus lekker stil is. De hardware is praktisch onderhoudsvrij. Mogelijke problemen met updates, rechten, configuratie en anti-virus spelen zoals gezegd alleen op de server, niet op deze relatief eenvoudige terminal. Microsoft Windows Server 2003 Terminal Services De meest eenvoudige oplossing om met server based computing aan de slag te gaan is Windows Server 2003 en het meegeleverde Terminal Services. De installatie is eenvoudig. Ga in het Configuratiescherm naar Software toevoegen/verwijderen en kies Windows onderdelen. Vink hier Terminal Services aan. Na een wizard van vier stappen en een herstart is alles klaar. De naconfiguratie is niet veel meer is dan het aanmaken van gebruikers en deze lid te maken van de 'remote desktop access'-groep. Nu is de machine klaar voor gebruik. Windows Server 2003 kent overigens verschillende smaken. De standaard-editie is voldoende maar voor grote installaties heeft de Enterprise-editie de voorkeur. Een van de extra componenten hierin is Microsoft Windows System Resource Manager (wsrm) dat handig is voor het beheren van grote terminal server installaties. Wsrm kan voor individuele gebruikers (of op groepsniveau) zaken als processorgebruik wat eerlijker verdelen. Een veeleisende taak of vastloper vertraagt het werk van anderen dan minder. Citrix MetaFrameXP Server for Windows Citrix is een oude technologie partner van Microsoft én geestelijk vader van Terminal Services. MetaFrameXP Server for Windows gebruikt dan ook een Microsoft 2000- of 2003-server met Terminal Services als basis. Hier overheen installeert Citrix haar eigen diensten. Het product is zo populair omdat het, zowel aan de server- als de client-kant, verder gaat dan Terminal Services van Microsoft. Zo is het aantal clients uitgebreider, zijn de specificaties beter en de beheertools fijnmaziger. Een belangrijk element bij Citrix is het ica-protocol, dat samen met de ica-client zorgt voor een efficiëntere communicatie tussen client en server. Zelfs over een eenvoudige modemverbinding is het nog goed werken. De nieuwste versie van MetaFrame geeft op clients een betere ondersteuning van flash in de webbrowser, ondersteunt het gebruik van een microfoon, gaat efficiënter met foto's om en kan goed tegen korte uitval, zodat het product ook storingsvrij werkt bij een matige draadloze verbinding. Aan de server-kant blinkt Citrix uit in het opzetten van zogeheten farms die (bij meerdere servers) de gebruikers en de werklast onderling verdelen. Ook brengt zo'n farm redundantie zodat gebruikers niet meer afhankelijk zijn van de gezondheid van een enkele server. Het serverdeel gebruikt minder dan 250 MB op de harde schijf. Citrix is een stabiel en goedverzorgd product, maar vereist al snel een gespecialiseerde beheerder. Softricity SoftGrid 3.0 Softricity pakt de zaken anders aan: alle software wordt vanaf de server in speciale pakketten over het netwerk uitgedeeld, en in de beschermde omgeving van Softricity (op de pc van de gebruiker) uitgevoerd. Die speciale pakketten zijn reguliere applicaties die voor SoftGrid zijn geprepareerd (en door de beheerder zijn voorgeïnstalleerd). Dankzij de beschermde omgeving worden belangrijke componenten tegen aantasting beschermd, bijvoorbeeld het geheugen of het Windows-register. De software ziet gewoon de pc, maar in werkelijkheid zit Softricity er tussen om wijzigingen af te vangen die de software doorvoert in de pc. Wijzigingen blijven geldig zolang de applicatie draait. Sluit je de applicatie af, dan gaan wijzigingen verloren en blijft een onaangetaste pc achter, alsof de software niet echt op de pc heeft gedraaid. Dit proces wordt virtualization genoemd. Softricity gebruikt op de pc een soort cache om een volgende keer de applicatie sneller voor handen te hebben. Die cache wordt ook gebruikt om software aan laptops mee te geven zodat deze los van het netwerk toch de applicatie kunnen gebruiken. SoftGrids geïsoleerde programma-uitvoer heeft als voordeel dat programma's minder snel tegen compatibiliteitsproblemen aanlopen, dan bij Terminal Services en dus ook bij Citrix. Zelfs zeer complexe applicaties als AutoCAD, programma's afhankelijk van een oude databasedriver en relatief slecht geschreven programma's werken bij Softricity prima. Softricity draait op Windows 2000 of Windows XP. Voor Windows 98 of andere besturingsystemen is bemiddeling nodig van Terminal Services of Citrix. Verder maakt SoftGrid gebruik van een Windows 2000 of 2003 Server, die gedeeld mag worden met Terminal Services en Citrix. De software is klein, zo'n 150 MB, en installeert snel. Bij installatie is de aanwezigheid van active directory vereist. Op de client wordt ook lichte software van een paar megabyte gebruikt. Het grootst is dus de cache van minimaal 150 MB. Om applicaties voor SoftGrid aan te maken wordt een zogenoemde sequencer gebruikt, een hulpapplicatie die ervaring vereist. SoftGrid kan op een server werken, of net als Citrix uitgebouwd worden tot een farm zodat een enkele defecte server de werk van gebruikers niet verstoort. SoftGrid doet wat minder gedegen aan en is voor de beheerder soms onnodig lastig in installatie en gebruik. Conclusie Voor een verstokte pc-liefhebber is het even wennen dat de hardware op je bureau niets of weinig doet. Terminal Services – al dan niet aangevuld met Citrix en SoftGrid – geeft de gebruiker dan misschien iets minder vrijheid in de bediening, het geeft wel een enorme bewegingsvrijheid. Op verschillende werkplekken, op verschillende apparaten en over dunne verbindingen heb je altijd toegang je krachtige 'desktop', met daarop alle gegevens, applicaties, grote databestanden en natuurlijk snelle toegang tot internet. Bovendien biedt de thin client-technologie een veilige werkomgeving voor onbeheerde pc-thuiswerkers met als voordeel een goede scheiding met privé-bestanden. Softricity scoort hoog in de compatibiliteit. Terminal Services is laagdrempelig. Citrix werkt goed bij hogere eisen in voorzieningen, beheer en clientkeuze. Softricity kan dé oplossing zijn bij kritische applicaties, maar vereist weer meer ervaring. Licenties zijn een belangrijk aandachtspunt om niet onbedoeld op gevaarlijk hoge kosten te komen. Remote desktop Iedereen die XP heeft draaien op zijn pc kan eenvoudig uitproberen hoe Windows werkt als terminal. XP bevat namelijk remote desktop (rd), een standaard onderdeel van Windows Professional waarmee u – vanaf uw eigen pc – heel eenvoudig toegang kunt krijgen tot de programma's en bestanden van een andere Windows-pc. Hebt u Windows XP Home dan kunt u alleen anderen toegang verlenen tot uw pc. Maakt u eenmaal kennis met de voordelen in mobiliteit, dan is Windows op afstand gebruiken een verslavende voorziening! U vindt remote desktop onder Start, Communicatie, Verbinding met een extern bureaublad. Start dit programma op een andere computer in het netwerk op en tik het ip-nummer van je eigen pc in. Zet wel eerst op uw eigen pc remote desktop als voorziening aan: ga hiervoor naar Eigenschappen van de computer, kies Verbinding van buitenaf (laatste tabblad) en vink de optie Extern bureaublad aan. Is er eenmaal contact met de eigen computer, dan krijg je dan een goede indruk hoe Windows zich in een terminal-sessie gedraagt over het netwerk. Wilt u deze voorziening over het internet uitproberen, dan is het belangrijk dat poort 3389 (in de firewall in de internetrouter) naar het ip-nummer van de eigen pc wijst, zodat deze op afstand bereikbaar wordt. Vergeet niet het geheel met een wachtwoord te beveiligen! Verder vindt u op www.microsoft.com/windowsxp/remotedesktop/faq.asp nog meer informatie.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.