Sinds de introductie van OLED - inmiddels al weer tien jaar geleden - is er flink wat veranderd aan deze beeldtechnologie. Waar moet je eigenlijk allemaal op letten als je een OLED-televisie koopt? We bekijken wat er allemaal nieuw is en hoe de diverse technieken van elkaar verschillen.

Voordat we in de verschillende typen duiken, vertellen we je eerst even wat een OLED-tv bijzonder maakt. In een gewone LCD-tv wordt het licht gegenereerd door achtergrondverlichting. De pixels zelf lichten dus niet op, maar worden geopend en gesloten en laten het licht op die manier door. Het zijn in feite dus kleine klepjes. Het nadeel van LCD is dat perfect zwart weergeven erg moeilijk is, omdat de miliculse klepjes toch steeds wat licht lekken. t zwart is erg moeilijk voor een LCD-tv aangezien het LCD-klepje toch steeds wat licht lekt. Het contrast is bij een LCD-scherm dus minder.

©Eric Beeckmans

Geen achtergrondverlichting bij OLED

Bij OLED-tv’s is er geen achtergrondverlichting, elke pixel is zijn eigen lichtbron die individueel aan- of uitgezet kan worden. Het licht wordt gegeneerd door een organisch materiaal, maar werkt net als een traditionele LED, het licht op als er stroom door gaat. En nu weet je dus ook meteen waar de letter 'O' in OLED voor staat; organic. Vandaar de naam OLED. Dat is tevens de reden waarom OLED-schermen wél perfect zwart kunnen weergeven; ze schakelen zichzelf helemaal uit en er is geen lichtlekkage omdat er aan de achterzijde van een OLED-pixel geen verlichting aanwezig is.

©Eric Beeckmans

W-OLED

Een standaard RGB-OLED (RGB staat voor Rood, Groen, Blauw, oftewel de primaire kleuren waarmee alle andere kleuren zijn te maken) gebruiken een rood, groen en blauw OLED-materiaal. Dit type werd door Samsung ontwikkeld en in 2013 gelanceerd, maar bleek al snel moeilijk te fabriceren. Concurrent LG gooide het over een andere boeg en lanceerde een compleet ander type OLED. Die versie gebruikt een wit OLED-materiaal en heeft kleurfilters. Om de werking efficienter te maken, kregen deze door LG-ontwikkelde pixels een witte subpixel. De letter W in W-OLED staat in dit geval dus voor 'White' ofwel wit. Veruit de meeste OLED-tv’s die op de markt zijn, zijn van het W-OLED-type. De eerste modellen met dit pixeltype kwamen in 2013 op de markt. Al deze tv’s gebruiken een paneel van LG Display en ze delen dus veel karakteristieken zoals piekhelderheid, kleurbereik, contrast en kijkhoek. Er is in de afgelopen tien jaar wel wat evolutie geweest in deze technologie.

©Eric Beeckmans

W-OLED Gen1

De eerste generatie W-OLED heeft veel kleine veranderingen gekregen, bijvoorbeeld de vorm en afmeting van de subpixels, maar daarover werd nooit officieel iets gecommuniceerd. Die nieuwe types panelen leverden immers dezelfde prestaties. In de eerste jaren waren verbeteringen vermoedelijk ook meer gefocust op het vermijden van inbranden dan op het verhogen van de helderheid.

De enige duidelijke verbetering kwam toen LG de G1-smart-tv in 2021 lanceerde, die voor het eerst een 'OLED evo'-paneel gebruikte dat 20% helderder is dan een conventioneel paneel. Dat paneel bevatte een extra laag OLED-materiaal, maar LG benadrukte ook dat een deel van de prestaties afkomstig waren van nieuwe software in hun processor.

©LG Electronics

W-OLED Gen2: EX

In 2022 lanceerde LG Display de OLED EX-panelen, en die worden als een echte nieuwe generatie beschouwd. Ze gebruiken Deuterium in plaats van waterstof in het organische materiaal. Deuterium maakt het OLED-materiaal stabieler, waardoor het beter bestand is tegen hitte en stroom. Ook is het paneel beter bestand tegen inbranden, en omdat er meer stroom door gejaagd kan worden, is het ook helderder. LG Display claimde tot 30% verbetering tegenover een conventioneel paneel. Daarnaast zijn OLED EX-panelen ook voorzien van een manier om het paneel te optimaliseren op basis van je kijkgedrag om zo de levensduur nog te verbeteren.

W-OLED Gen3: META

Dit jaar werd een derde generatie OLED-paneel gelanceerd, het META-paneel. Die is gebaseerd op een OLED EX-paneel, en maakt daarnaast gebruik van een laag microlenzen en de META booster software. De microlenzen beletten verlies van licht door interne reflecties in het paneel, de software optimaliseert in real-time helderheid en kleurexpressie. META-panelen zijn tot 60% helderder dan een conventioneel OLED-paneel, bieden een 30% bredere kijkhoek (die daardoor bijna perfect is), en zijn 22% energie-efficiënter. Meer uitleg vind je in ons artikel over het META-paneel.

©LG Display

Samsung's QD-OLED: andere techniek

In 2022 lanceerde Samsung Display de QD-OLED-technologie. Maar wat is QD-OLED en hoe verschilt het van W-OLED? Samsung's QD-OLED is een combinatie van quantum dots en OLED. Een blauwe OLED-laag zorgt voor het licht. Die kan net zoals bij W-OLED op pixelniveau aan- en uitgezet worden.

Een quantum dot-kleurconverter zet het blauwe licht om naar rood en groen, blauw wordt doorgelaten. Het verschil met een kleurfilter is dat dit geen licht wegfiltert, maar het blauw licht effectief omzet naar een andere kleur. Zo hebben QD-OLED-tv’s een iets groter kleurbereik dan W-OLED-modellen. Ze hebben een quasi perfecte kijkhoek, en ze zijn erg helder, in elk geval helderder dan de OLED EX-panelen.

QD-OLED-generaties

Net als bij de LG-panelen heeft ook Samsung verschillende generaties uitgebracht van haar QD-OLED-panelen. De nieuwste versies volgden elkaar al snel op, want de QD-OLED Gen1 - dat in 2022 werd gelanceerd - werd enkel gebruikt in de Samsung S95B en de Sony AK95K. Samsung is nu bij QD-OLED Gen2 aanbeland. Dit nieuwe paneel gebruikt een efficiënter OLED-materiaal en heeft het nu een ingebouwde realtime monitoring systeem dat de belasting van elke pixel optimaliseert.

Samsung Display claimt dat deze panelen tot 30% helderder zijn, een verbeterde energie-efficiëntie hebben en een verbeterde levensduur. We hebben over dit nieuwe QD-OLED-paneel al eerder geschreven .

Welke tv heeft welk paneel?

Heb je een OLED-tv van voor 2021, dan is dat zeker een eerste generatie W-OLED-paneel. Sommige modellen van 2021 gebruiken het OLED evo-paneel (LG G1, Philips OLED936, Panasonic JZW2004, Sony A90J). Modellen van 2022 en later gebruiken vrijwel zeker allemaal OLED EX-panelen. De META-panelen vind je momenteel alleen in de topmodellen van 2023: LG G3, Panasonic MZW2004 en de Philips OLED907.

QD-OLED-panelen zijn op dit moment beperkt tot vier modellen: de Samsung S95B en Sony A95K gebruiken Gen1-panelen, de Samsung S95C en Sony A95L gebruiken Gen2-panelen. De Samsung S90C is een lastig geval, want dit toestel zit qua prestaties op het niveau van de S90B en het gebruikt daarom vermoedelijk het Gen1-paneel. Het is echter niet uitgesloten dat de toestellen toch een Gen2 paneel hebben, maar dat de prestaties via software wat beperkter zijn.

Hoe belangrijk is het paneel?

Zoals gezegd is het als consument erg lastig om het gebruikte paneel in je tv te identificeren. Daarnaast kunnen fabrikanten een paneel op verschillende manieren inzetten. Want meer helderheid van een paneel eisen vereist ook meer stroom. Daardoor veroudert een paneel sneller, en verbruikt het meer energie. Het is dus best mogelijk dat verschillende fabrikanten met hetzelfde paneel toch tv’s maken die verschillen, de ene wat helderder, de andere wat energiezuiniger.

Uiteindelijk is het vooral belangrijk dat je de grote verschillen kent. Zoals welke modellen de QD-OLED-technologie gebruiken en En welke tv's de laatste nieuwe META W-OLED-panelen. Uiteindelijk zitten daar de belangrijkste verschillen en die hebben we voor je in dit artikel uiteengezet.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speurt de redactie een aantal keer per week naar zulke deals. In de categorie klussen in en om het huis hebben we deze keer vijf goede schuurmachines voor je gevonden.

Een schuurmachine gebruik je om oppervlakken glad te maken, verf of lak te verwijderen, of hout voor te bereiden op verdere afwerking. Het apparaat schuurt met roterende of trillende bewegingen en is handig bij houtbewerking, meubelrenovatie of het opknappen van deuren en kozijnen. De redactie van ID.nl zocht en vond vijf exemplaren voor een goede prijs.

Makita DBO180ZJ

Deze Makita schuurmachine handig als je wat bewegingsvrijheid nodig hebt. Geen snoer dat in de weg zit of een verlengsnoer dat nét te kort is. Je klikt een 18V Makita accu erin en kunt direct aan de slag. Het schuurblad van deze Makita draait rond én beweegt tegelijkertijd in kleine ellipsvormige (excentrische) cirkels. Hierdoor schuur je gelijkmatig zonder zichtbare schuurkringen, en dat maakt dit type vooral geschikt voor het fijn afwerken van hout, metaal of laklagen. Het lichte gewicht en de ergonomische vorm zorgen dat je de machine zelfs met één hand kunt bedienen, zonder dat je snel moe wordt. Dit model is vooral fijn als je al Makita-accu’s hebt liggen, want hij wordt zonder accu geleverd.

Makita BO3710

Wie graag netjes werkt, zonder al te veel lawaai of trillingen, vindt in deze Makita BO3710 een stille kracht. Hij is niet opvallend in uiterlijk, maar tijdens het schuren merk je meteen dat hij z’n werk serieus neemt. De rechthoekige zool maakt hem ideaal voor grotere oppervlakken zoals deuren, kasten of vensterbanken. Wat fijn is: je hoeft geen kracht te zetten, de machine doet het werk. Je hoeft hem alleen maar rustig over het oppervlak te bewegen. Hij laat geen krassen achter, ook niet op kwetsbaarder hout. En hij is stil genoeg om binnen te gebruiken zonder dat de hele buurt meeluistert. Hij ligt goed in de hand en blijft ook bij langer gebruik prettig om mee te werken. Voor wie het schuren graag rustig, secuur en zonder poeha aanpakt, is dit een uitstekende keuze.

Einhell TH‑OS 1016

De Einhell TH-OS 1016 is een typische 'even-snel-pakken'-machine. Als je een hoekje wilt bijwerken, een kleine beschadiging wil gladmaken of een randje verf moet verwijderen, dan is dit apparaat je vriend. Door z’n driehoekige zool kom je makkelijk in smalle hoeken en langs randen waar grotere schuurmachines moeite mee hebben. Hij is licht en eenvoudig te bedienen, zelfs als je geen ervaren klusser bent. En ondanks z’n bescheiden formaat en prijs, voelt hij verrassend stevig aan. Voor kleine karweitjes is dit eigenlijk alles wat je nodig hebt. Je hoeft hem niet op te bergen in een kast, want hij past gewoon in een lade of gereedschapskist. Het is een eenvoudig apparaat dat doet wat het moet doen, zonder poespas.

DeWalt DWE6423

Deze DeWalt schuurmachine is misschien wel de beste balans tussen kracht en comfort. Perfect voor grotere klussen waarbij je langere tijd aan het werk bent. De rubberen grip ligt goed in de hand en helpt om trillingen te dempen. Met zijn 125 mm schijfoppervlak schuur je snel grote delen weg, maar het apparaat blijft precies genoeg om ook bij de afwerking mooi werk te leveren. Je merkt dat hier goed is nagedacht over gebruiksgemak: de aan-uitknop zit op een logische plek, het stofopvangsysteem werkt behoorlijk goed en hij is stil. Een solide keuze voor wie regelmatig wil schuren zonder elke keer met zware, logge machines te moeten werken.

PARKSIDE Accu-excenterschuurmachine

Deze schuurmachine van PARKSIDE is vooral handig als je af en toe iets kleins moet schuren en niet te veel wilt uitgeven. Hij is licht, makkelijk vast te houden en komt dankzij zijn compacte formaat goed in hoeken en langs randen. Wat hem 'multifunctioneel' maakt, is de mogelijkheid om verschillende schuurzolen te gebruiken. Daarmee kun je van alles aanpakken: een schilderijtje opschuren, een hoekje verf verwijderen of een kastdeur gladmaken. Je moet geen professioneel apparaat verwachten, maar voor simpele klussen is hij meer dan voldoende. En omdat hij zo weinig kost, is het een prima keuze als je af en toe iets wilt bijwerken zonder meteen een duur merk aan te schaffen. Handig als tweede machine of voor beginnende klussers die gewoon iets praktisch zoeken.

Vier op de tien Nederlanders gebruiken ChatGPT, blijkt uit onderzoek van Telecompaper. Daarvan kiest 87 procent voor de gratis versie. Die blijkt voor de meesten ruim voldoende – mits je weet hoe je de tool slim inzet. Met deze tien tips haal je alles uit de gratis variant van ChatGPT.

Lees ook: ChatGPT onder de knie: zo word je een promptprofessional

1. Stel gerichte vragen

Wie zomaar wat typt, krijgt een antwoord dat alle kanten op kan gaan. Begin daarom met een duidelijke vraag of opdracht. Noem drie eenvoudige pasta­gerechten die binnen 20 minuten klaar zijn werkt bijvoorbeeld beter dan Vertel iets over pasta. Wees ook niet bang om tussendoor verder te vragen of je opdracht te verfijnen. ChatGPT onthoudt binnen een gesprek wat je eerder vroeg, zolang je in hetzelfde chatvenster blijft. 

©ID.nl

2. Geef ChatGPT een rol (zoals docent of tekstschrijver)

Je kunt ChatGPT laten denken als een docent, redacteur of programmeur, afhankelijk van wat je nodig hebt. Begin je vraag bijvoorbeeld met: Doe alsof je een leraar bent die uitlegt hoe fotosynthese werkt aan een kind van 10. Of: Je bent een tekstschrijver. Verbeter deze alinea op stijl en duidelijkheid. Zo krijg je antwoorden die beter aansluiten bij je doel.

Tip: Alle afbeeldingen in dit artikel kun je aanklikken om ze groter te bekijken. 👇🏻

©ID.nl

Tien x rollenspel

3. Gebruik ChatGPT om mee te sparren

De gratis versie is niet alleen handig om feitelijke informatie te vinden, maar ook om mee te denken als je even vastloopt of om je op nieuwe ideeën te brengen. Denk aan: Hoe pak ik een introductie aan voor een workshop over digitale veiligheid? of Geef vijf originele tekstjes voor op een verjaardagskaart. Zie de suggesties die ChatGPT dan geeft vooral als een middel om je op nieuwe ideeën brengen.

4. Laat ChatGPT samenvatten of herschrijven

Heb je een lange tekst gekregen, zoals een rapport, artikel of e-mail? Of een tekst die je niet helemaal snapt omdat het taalgebruik te ingewikkeld is? Vraag ChatGPT om een samenvatting in gewone taal, zodat je snel begrijpt waar het over gaat. Andersom kan ook: als je zelf zo'n tekst hebt geschreven, kun je ChatGPT vragen om het korter, vriendelijker of zakelijker te maken.

5. Knip grote opdrachten op in kleinere stappen

Een complexe opdracht werkt vaak beter als je die opknipt. Begin klein en bouw op. Wil je bijvoorbeeld een sollicitatiebrief laten schrijven? Vraag dan eerst: Wat zijn de belangrijkste elementen van een goede sollicitatiebrief voor functie X? Je kunt daar eventueel iets aan toevoegen als Geef een beknopt lijstje met elementen. Je hoeft het verder nog niet uit te werken. Laat daarna pas een opzet maken. Zo houd je meer controle over het resultaat en kun je tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

©ID.nl

6. Weet wat de gratis versie wel en niet kan

De gratis versie werkt standaard met GPT‑4o. Deze versie heeft een kennisbasis tot oktober 2023, dus recente ontwikkelingen of nieuws van ná dat punt kent het model niet. Als gratis gebruiker mag je maar een beperkt aantal berichten met GPT‑4o sturen binnen een periode van vijf uur. Is die limiet bereikt, dan krijg je een melding. ChatGPT schakelt dan automatisch over op GPT‑4.1 mini – een lichtere variant met iets minder rekenkracht. Je merkt dat soms aan antwoorden die wat oppervlakkiger zijn of minder duidelijk opgebouwd. Controleer daarom altijd zelf of feiten kloppen. Goed om te weten: dat overschakelen kan ook gebeuren wanneer ChatGPT tijdelijk overbelast is door veel gebruikers tegelijk.

7. Zet ChatGPT in als taalhulp bij spelling of vertaling

Twijfel je over spelling, grammatica of interpunctie? ChatGPT helpt je bij het corrigeren van zinnen. Je kunt ook vragen naar het verschil tussen vergelijkbare woorden of hulp krijgen bij vertalen tussen bijvoorbeeld Nederlands en Engels – inclusief uitleg.

©ID.nl

8. Voeg je eigen kennis toe voor betere resultaten

ChatGPT is goed in structureren en herschrijven, maar mist gezond verstand en actuele kennis. Daarom ontstaan de beste antwoorden wanneer jij zelf iets toevoegt: een eigen doel, situatie of voorkeur. Denk aan: Ik wil deze uitleg gebruiken voor een workshop over cybersecurity. Kun je hem korter maken voor beginners? In dit voorbeeld geef je aan waarvoor je de tekst wilt gebruiken (de workshop), voor wie hij bedoeld is (beginners) en wat je nodig hebt (een kortere versie). Zulke aanwijzingen helpen ChatGPT om met een antwoord te komen waar je echt iets aan hebt.

9. Bouw voort op eerder antwoorden in dezelfde chat

Je hoeft niet bij elke nieuwe vraag opnieuw te beginnen. Blijf je in hetzelfde chatvenster, dan kun je voortbouwen op eerdere antwoorden. Zo werk je stap voor stap toe naar een tekst, idee of plan dat steeds beter past bij wat je zoekt.

10. Houd het gesprek overzichtelijk

Als een chat te rommelig wordt, is het soms handiger om opnieuw te beginnen. In een nieuw venster houd je het gesprek overzichtelijk en voorkom je dat ChatGPT blijft terugkomen op eerdere dingen die niet meer relevant zijn.