Heb je ooit cd’s gebrand om gegevens te archiveren of om de muziekbibliotheek van een vriend te kopiëren? Het slechte nieuws is dat deze gegevens op die oude schijven wellicht minder lang meegaan dan dat je had gehoopt. De cd, dvd en zelfs de blu-ray wordt met uitsterven bedreigd. Het goede nieuws: er zijn genoeg manieren om de gegevens te herstellen en toekomstbestendig te maken.

De cd’s en dvd’s die je zelf hebt gebrand en de muziek-cd’s of films op dvd die je ooit hebt gekocht, hebben niet dezelfde kwaliteit. Commerciële schijven zijn geperst. Hiervoor zijn gesofisticeerde machines en grote oplages nodig. Dit procedé is vergelijkbaar met de manier waarop vinylplaten worden gemaakt. De gegevens die professioneel gestempeld worden, krijgen een metalen coating die de gegevens beveiligen tegen het laserlicht van de optische lezer en beschermen tegen verontreinigde stoffen. Als je zelf een schijf brandt, dan is die metaalachtige coating er niet. Hierdoor blijft de chemische kleurstof die de data vastlegt erg kwetsbaar. Bovendien is die kleurstof onstabiel en begint die eigenlijk al vanaf dag één af te breken. 

Datarot

Commercieel geperste cd’s hebben een houdbaarheid van ongeveer 100 jaar, op voorwaarde dat er geen fouten in het productieproces voorkomen. De muziekcollectie die in de kast staat, is dus veilig. Bij het branden van een schijfje heeft men ook altijd een lange levensduur voorop gesteld. De schijf wordt na het branden gecontroleerd op fouten en we gaan ervan uit dat je de schijf telkens opbergt in het doosje. Toch controleren heel weinig mensen de gegevens die erop staan en dat begint zich nu te wreken. Aanvankelijk dacht men dat een gebrande schijf 10 tot 20 jaar zou meegaan. Nu blijkt die aanname veel te optimistisch. Bij schijven die je zelf brandt, en vooral cd’s, is er vaak na 2 tot 5 jaar sprake van uitval. Het merk, de manier waarop je met de schijven omgaat en de temperatuur waarop ze worden bewaard, bepalen de levensduur van een cd-r. Vooral bij een goedkoop merk is het risico op datarot groot.

©Сake78 (3D & photo) - stock.adobe.com

Extern optisch station

Ga dus op zoek naar de gebrande cd’s, dvd’s en blu-rays waaraan je gehecht bent. Misschien bevatten ze een oude muziekmix of een video van een bruiloft … Heb je niets meer om de gegevens in te lezen? Gelukkig kost de hardware niet zoveel. Een computer heb je al, maar het wordt steeds lastiger om een pc met een schijfstation te vinden. Kijk daarom of je thuis nog een oude laptop met een optisch schijfstation hebt liggen, of schaf een externe optische drive aan. Zorg dat het externe schijfstation compatibel is met het type schijven waarvan je de gegevens wilt redden. Over het algemeen zijn externe cd/dvd-schijfstations redelijk goedkoop (24 tot 60 euro), terwijl blu-ray-stations (110 euro) iets duurder zijn. We raden aan om voor een bekend merk te kiezen.

Gegevensschijven

Wanneer je een gegevensschijf in het optisch station plaatst, zou die op de computer moeten verschijnen, net zoals ieder ander extern opslagapparaat of usb-stick. Dat betekent dat je de schijf kunt openen om alle gegevens te selecteren die je wilt behouden. Daarna sleep of kopieer je de data naar de gewenste bestemming. Dat kan een interne opslagdrager zijn of een externe schijf die op je computer is aangesloten. Als alternatief kun je een netwerkschijf gebruiken om de bestanden via het lokale netwerk te verhuizen.

Audio-cd’s

Als het om een audio-cd gaat, dan kun je de muzieknummers gewoon kopiëren. Of je gebruikt software om afzonderlijke nummers van de cd te rippen. Rippen betekent ‘losmaken van’. Op een Mac kun je hiervoor het programma Muziek (het vroegere iTunes) gebruiken. Windows-gebruikers kunnen kiezen voor Windows Media Player. Wil je de beste geluidskwaliteit behouden, kies er dan voor om de muziek naar een verliesvrij bestandsformaat te rippen.

Verliesvrije muziek

Als je vroeger een cd hebt geript, dan is de kans groot dat je de nummers in het mp3-formaat hebt opgeslagen. Ben je een echte audiofiel, dan wil je je muziek zo natuurgetrouw mogelijk behouden en kies je het best voor het FLAC-formaat. FLAC staat voor ‘Free Lossless Audio Codec’. Dit verliesvrije audioformaat levert kleinere bestandsgroottes op in vergelijking met andere verliesvrije indelingen en geeft toch een perfecte kopie. FLAC klinkt dus beter.

Er zijn ontzettend veel cd-rippers. Wil je gratis software gebruiken, download dan Exact Audio Copy 1.6. Het duurt eventjes voordat je software hebt geconfigureerd, maar daarna is deze tool kinderspel. Exact Audio Copy maakt gebruik van AccurateRip; gegevens van andere gebruikers zorgen ervoor dat je eigen rips vrij van fouten zijn. Bovendien baseert de tool zich op vier verschillende metadatabronnen om de bestanden de juiste tags mee te geven.

Films

Films kunnen op dezelfde manier worden geript als audio-cd’s, maar ook hier heb je speciale software nodig. Voor niet-beveiligde dvd’s maak je eerst een map aan met de naam van de dvd. Laad de dvd in de optische lezer en open de bestanden op de dvd. Zoek nu naar de map met de naam Video_TS en kopieer deze map naar de map die je daarnet hebt aangemaakt. Vanaf nu kun je de filmbeelden afspelen op de computer.

We gebruiken graag de freeware HandBrake om films te rippen. Start HandBrake en selecteer het bronbestand; de map met de naam Video_TS. HandBrake zal vervolgens de informatie van de dvd laden. Kies de titel die de film bevat. Titels zijn de hoofdstukken van een dvd en meestal zal er een hoofdstuk zijn dat de film bevat. Let hierbij op de tijdsaanduiding, het langste hoofdstuk is meestal de film.

Het programma werkt met voorinstellingen. Kies de preset die overeenkomt met het medium waarop je de film wilt afspelen. Dit is het grote voordeel van HandBrake. Als je bijvoorbeeld de film op de iPad wilt bekijken, dan kun je dat hier vastleggen. Houd er wel rekening mee dat de kwaliteit van de originele dvd vrijwel altijd beter is. Klik op Start om het proces te beginnen. Coderen is behoorlijk arbeidsintensief en kan veel tijd in beslag nemen.

Software op schijfimages

Wie nog oude cd’s of dvd’s heeft om software te installeren, moet zich afvragen of het de moeite waard is om die nog te digitaliseren. Van de meeste toepassingen kun je namelijk het installatieprogramma via de website van de producent downloaden. Uitzonderingen bevestigen echter de regel en soms wil je toch echt een oude softwareschijf back-uppen.

De kans is groot dat je moderne computer deze niet kan lezen, maar het besturingssysteem zal de schijf nog steeds zien als een opslagmedium met gegevens. Maak in dat geval een image. Hiermee creëer je een digitale kopie van de gehele schijf, inclusief de bestandsstructuur en alle bestanden. Windows heeft geen ingebouwde tool om schijfimages te maken, maar er zijn voldoende gratis oplossingen, zoals het lichtgewicht ImgBurn 2.5.8. Met ImgBurn kun je een image maken van een schijf en ook een image op een schijf branden. Bovendien kun je van bestanden en/of mappen een image maken. Op de Mac kun je het ingebouwde Schijfhulpprogramma gebruiken.

Leesproblemen

Stop je de schijf in de optische lezer en er gebeurt niets, raak dan niet meteen in paniek. Vingerafdrukken, vuil en vet van je handen op het oppervlak van de cd/dvd kunnen de leesbaarheid beïnvloeden. Het kost niet veel moeite om de schijf schoon te maken. Neem een doorzichtige schaal of bakje waar de schijf in past en houd een microvezeldoekje bij de hand. We raden oplosmiddelen of sprays af. Zorg dat de schaal stofvrij is en doe er warm (geen heet) water en een beetje zeep in. Eventueel kun je in het sopje een beetje isopropanol toevoegen. Laat de schijf een minuut of twee in het sopje liggen met de onderkant naar boven gericht, zodat deze kant niet tegen de onderkant van de schaal komt. Haal daarna de schijf uit het sopje en spoel hem af onder warm water. Zorg dat er geen chemicaliën of zeep meer op de schijf achterblijven. Droog daarna het schijfoppervlak af met een droge, schone pluisvrije doek. Gebruik voorzichtig cirkelvormige bewegingen.

Er zijn ook programma’s die beweren dat ze beschadigde of onleesbare schijven kunnen herstellen. IsoBuster is er daar één van, maar die programma’s zijn meestal niet goedkoop. Bovendien weet je nooit zeker wat het resultaat is.

Dataherstelspecialisten

Als niets meer lukt, dan zijn er nog altijd de dataherstelbedrijven. Op hun websites beloven ze succesvol dataherstel in meer dan 95 procent van de gevallen, maar net zoals bij herstelsoftware krijg je geen garantie dat ze de gegevens op een beschadigde schijf daadwerkelijk tevoorschijn kunnen halen. Zulke bedrijven herstellen ook harde schijven, usb-sticks, ssd's en geheugenkaarten van telefoons of fotocamera’s.

We belden even met Attingo Datarecovery en kregen te horen dat klanten inderdaad regelmatig aankloppen met een cd of dvd waarop de familiefoto’s of -filmpjes verdwenen lijken te zijn. De prijs voor het herstel van een cd/dvd varieert volgens de zaakvoerder tussen de 300 en 600 euro per schijf. Het factuurbedrag is niet afhankelijk van de hoeveelheid data, maar van de complexiteit van het herstelproces. Gezien de prijs moet je jouw gegevens dan wel ontzettend belangrijk vinden.

Veilig voor 1000 jaar?

De standaard-cd’s, -dvd’s en -blu-rays zijn niet meer geschikt voor archiefopslag. Anders is het met Millennial Discs of M-Discs. Deze schijven zijn verkrijgbaar in het dvd- en blu-ray-formaat. Op de doos staat ‘Lifetime Archival’. De producenten beweren dat deze optische schijven een houdbaarheid hebben van – hou je vast – 1000 jaar. Zijn er dan nog wel optische lezers of computers?

M-Discs hebben een rotsachtige datalaag en de gegevens worden letterlijk in deze laag geëtst. De M-Disc is in hoge mate bestand tegen oxidatie en heeft een smeltpunt van 200 tot 1000°C. Hierdoor is de schijf bestand tegen de krachtige laserstraal die gebruikt wordt bij M-Discs en zijn ze immuun voor datarot. De schijven zijn niet overdreven duur. Een doos met 15 M-Disc-schijven van 25 GB kost 100 euro. Je moet er wel voor zorgen dat je optische schijfstation compatibel is voor M-Discs. Conventionele dvd- en blu-ray-apparatuur kunnen wel M-Discs lezen, maar voor het graveren van de gegevens op de opslaglaag is een brander nodig die specifiek geschikt is voor M-Discs. We vonden branders van zo’n 122 euro die zowel dvd’s als M-Discs kunnen branden. Je kunt slechts één keer gegevens branden op een M-Disc, want dit opslagmedium is WORM (write once, read many times), of zoals het merk Millenniata zegt: “Write once, read forever”.

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.