Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?
Er wordt veel gesproken over hoe meeslepend Dolby Atmos-geluid is. In de bioscoop, maar ook als je een filmavond houdt met een streamingdienst. Maar wat is het juist? En welke andere surroundformaten bestaan er?
Kijk je graag films en wil je je onderdompelen in het geluid? Dan heb je niet alleen goede speakers nodig, maar moeten ze ook nog op de juiste plaats staan. In dit artikel lees je meer over: Wat Dolby Atmos is | Of het ook geschikt is voor thuisgebruik | Welke alternatieven er zijn om surroundgeluid te bereiken.
Ook interessant voor jou: Films streamen in de beste kwaliteit: tips voor audio en video
Ga naar de bioscoop om een Hollywood-kaskraker te bekijken en je wordt op magnifieke wijze omhuld door geluid. Die onderdompeling in de soundtrack en de geluidseffecten doet heel veel om je te laten opgaan in het verhaal. Het best ongelooflijk hoe ver filmmakers daar wel in gaan. Veel regisseurs vinden geluid even belangrijk als beeld.
Pak een film als Top Gun: Maverick en je hoort gevechtsvliegtuigen over je heen scheren en voel je explosies heel heftig binnenkomen. Dat komt door de toepassing van surroundgeluid van de nieuwste generatie. Hiervoor zijn speciale apparaten nodig om het geluid te sturen naar heel veel luidsprekers.
Ook voor thuis?
Bij je thuis kun je een soortgelijke ervaring meemaken met een soundbar of met een surroundopstelling aangestuurd door een AV-receiver. Surroundgeluid is immers heel makkelijk te vinden. Bij de meeste films en tv-series via streamingdiensten als Netflix, Disney+ of HBO Max kun je rekenen op dergelijk meeslepend geluid. Ook games zijn er vaak mee uitgerust. En steeds meer muziek wordt naast in stereo ook in surround (spatial audio) aangeboden, onder meer via Apple Music.
De term die vaak valt als het gaat om surround is Dolby Atmos. Dit is de nieuwste vorm van surroundgeluid. Maar het is niet de enige mogelijkheid. Je hebt nog andere formaten, zoals DTS:X of Auro3D. Er zijn ook oudere surroundformaten die zeker nog belangrijk zijn. Heel wat oudere films of tv-reeksen op streamingdiensten zijn voorzien van bijvoorbeeld Dolby Digital Plus. Ook dvd’s, Blu-rays en de nieuwste Ultra HD Blu-rays kunnen uiteenlopende surroundformaten bevatten. Dat kan best verwarrend overkomen. Maar gelukkig zijn de meeste soundbars en receivers compatibel met vele formaten.
Dolby Vision Bij streamingdiensten zie je vaak bij een film een Dolby Vision-label. Dit betekent dat de video een bepaalde HDR-norm volgt, dus heel spectaculaire lichtverschillen bevat. Een Dolby Vision-video heeft echter ook vaak Dolby Atmos-geluid.
Wat is surround?
Om je weg te vinden in de wirwar van surroundformaten en -technologieën, moet je eerst snappen wat surroundgeluid juist is. Op zich is dat niet zo moeilijk. Surroundgeluid is letterlijk geluid dat je omhult. Waar stereo op je afkomt vanuit twee speakers die waarschijnlijk voor je neus staan, worden bij surround meer speakers gebruikt die rond je geplaatst zijn. Je zit zo echt in het midden van een geluidsbubbel. Dat zorgt voor een totale onderdompeling in de film of game.
En soundbars dan? Soundbars gebruiken slimme technieken en software om geluid door de kamer te weerkaatsen. Zo lijkt het wel alsof er een luidspreker naast je staat… terwijl het toch uit de soundbar voor je komt.
5.1 en meer
Sinds de jaren tachtig zijn er verschillende surroundformaten ontwikkeld. Dolby en rivaal DTS zijn daarin leidend geweest. Zij bedachten steeds betere surroundervaringen, meestal door meer en meer kanalen (of speakers) toe te voegen. Ook de geluidskwaliteit werd beter. De allereerste surroundformaten gebruikten drie of vier kanalen: twee speakers vooraan, een of twee achteraan. Stelselmatig werd dat uitgebreid.
Zo werd snel 5.1-geluid bedacht. Dit zijn vijf speakers (links-center of midden-rechts-surround rechts-surround links) plus een subwoofer die de laagste bastonen voor zijn rekening neemt. Zo’n sub zorgt dat die spectaculaire effecten echt indruk maken. Ook de center- of middenspeaker was een doorbraak. Deze speelt vooral dialogen af en geluidseffecten die in het midden van het beeld moeten komen.
Compatibiliteit Dolby en DTS zorgen ervoor dat hun nieuwe formaten compatibel zijn met oudere technologie. Heb je een toestel dat Dolby Atmos kan verwerken, dan speelt het ook Dolby Digital af.
Kamerbreed films kijken voor een ultieme ervaring
Met een beamer is je muur de televisie
De stap naar 3D
Surroundgeluid mistte echter nog iets. Het was wel omhullend, maar nog niet helemaal realistisch. Een 3D-gevoel ontbrak. Daarom besloten Dolby en DTS luidsprekers toe te voegen die aan het plafond of hoog aan de muur hangen. Deze zogenaamde hoogtespeakers werken samen met de luidsprekers dicht bij de grond, zodat geluidseffecten niet alleen horizontaal, maar ook verticaal bewegen. Een helikopter die opstijgt bijvoorbeeld, of een ruimteschip dat langs vliegt. Ze helpen ook om subtiel ons te misleiden over de ruimte waarin de film zich afspeelt.
Deze formaten met hoogtespeakers zijn Dolby Atmos en DTS:X. Auro3D en MPEG-H zijn alternatieven die iets soortgelijks bieden. Ze komen echter veel minder voor.
Dolby-speaker Niet iedereen wil of kan luidsprekers aan zijn plafond hangen. Daarom bedacht Dolby ook de zogenaamde Dolby-speaker. Dat is een speaker die bovenaan de soundbar of boven op een gewone luidspreker is geparkeerd. Het wijst naar boven en laat die 3D-geluidseffecten weerkaatsen via het plafond.
Als je het meer technisch gaat bekijken zijn Dolby Atmos en DTS:X niet zomaar surroundgeluid met weer wat extra speakers. Het zijn veel slimmere technologieën dan vorige formaten, zoals Dolby Digital. Toen werden geluidseffecten door filmmakers toegewezen aan een kanaal (of speaker). Stond die speaker niet op de voorgeschreven plaats, dan klopte de surroundervaring niet. Bij Atmos en DTS:X worden geluidseffecten op de computer gepositioneerd in een virtuele bol rond de luisteraar. Bij het afspelen wordt de plaatsing van de geluidseffecten door de Atmos-decoder in je soundbar of receiver aangepast aan de concrete situatie.
Dat wil zeggen dat (in theorie) een surroundervaring telkens correct zou moeten zijn, of je nu luistert via een soundbar in een kleine woonkamer of een volledige surroundopstelling in een thuisbioscoop. In de praktijk heb je uiteraard wel nog grote verschillen. Maar toch, Dolby Atmos kan met een bescheiden systeem heel overtuigend zijn.
Atmos is de winnaar
Dolby Atmos en DTS:X verschillen technisch een beetje, maar voor de consument maakt dat niet iets uit. Belangrijker is dat Dolby de meeste filmmakers en streamingdiensten heeft overtuigd om Atmos te ondersteunen. Bijna alle films en tv-reeksen zijn daarom voorzien van een Dolby Atmos-soundtrack. DTS:X-technologie wordt veel minder gebruikt. Sommige tv-fabrikanten en soundbars ondersteunen daarom niet langer DTS-formaten. Als je enkel kijkt via streamingdiensten dan is dit niet zo’n probleem. Maar als je oudere dvd’s bekijkt, kan het wel lastig zijn.
Wat betekenen die cijfers? Als het gaat om surroundgeluid zie je aanduidingen als 5.1, 7.2, 5.2.4. Er zijn veel combinaties mogelijk. Het eerste cijfer verwijst naar het aantal kanalen of speakers op grondniveau. Het tweede cijfer naar het aantal subwoofers. In een woonkamer is dat vaak maar één stuk. Maar in grotere ruimtes en heuse thuisbioscopen zijn twee of vier niet ongewoon. Het derde cijfer ten slotte, wijst op het aantal speakers aan het plafond. Lees je 5.2.4 bijvoorbeeld, dan staat dit voor vijf speakers op grondniveau, twee subwoofers en vier hoogtekanalen.
Lees ook: Hoe sluit je een soundbar aan?
