ID.nl logo
Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?
© Netflix
Huis

Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?

Er wordt veel gesproken over hoe meeslepend Dolby Atmos-geluid is. In de bioscoop, maar ook als je een filmavond houdt met een streamingdienst. Maar wat is het juist? En welke andere surroundformaten bestaan er?

Kijk je graag films en wil je je onderdompelen in het geluid? Dan heb je niet alleen goede speakers nodig, maar moeten ze ook nog op de juiste plaats staan. In dit artikel lees je meer over: Wat Dolby Atmos is | Of het ook geschikt is voor thuisgebruik | Welke alternatieven er zijn om surroundgeluid te bereiken.

Ook interessant voor jou: Films streamen in de beste kwaliteit: tips voor audio en video

Ga naar de bioscoop om een Hollywood-kaskraker te bekijken en je wordt op magnifieke wijze omhuld door geluid. Die onderdompeling in de soundtrack en de geluidseffecten doet heel veel om je te laten opgaan in het verhaal. Het best ongelooflijk hoe ver filmmakers daar wel in gaan. Veel regisseurs vinden geluid even belangrijk als beeld.

Pak een film als Top Gun: Maverick en je hoort gevechtsvliegtuigen over je heen scheren en voel je explosies heel heftig binnenkomen. Dat komt door de toepassing van surroundgeluid van de nieuwste generatie. Hiervoor zijn speciale apparaten nodig om het geluid te sturen naar heel veel luidsprekers.  

Ook voor thuis?

Bij je thuis kun je een soortgelijke ervaring meemaken met een soundbar of met een surroundopstelling aangestuurd door een AV-receiver. Surroundgeluid is immers heel makkelijk te vinden. Bij de meeste films en tv-series via streamingdiensten als Netflix, Disney+ of HBO Max kun je rekenen op dergelijk meeslepend geluid. Ook games zijn er vaak mee uitgerust. En steeds meer muziek wordt naast in stereo ook in surround (spatial audio) aangeboden, onder meer via Apple Music. 

De term die vaak valt als het gaat om surround is Dolby Atmos. Dit is de nieuwste vorm van surroundgeluid. Maar het is niet de enige mogelijkheid. Je hebt nog andere formaten, zoals DTS:X of Auro3D. Er zijn ook oudere surroundformaten die zeker nog belangrijk zijn. Heel wat oudere films of tv-reeksen op streamingdiensten zijn voorzien van bijvoorbeeld Dolby Digital Plus. Ook dvd’s, Blu-rays en de nieuwste Ultra HD Blu-rays kunnen uiteenlopende surroundformaten bevatten. Dat kan best verwarrend overkomen. Maar gelukkig zijn de meeste soundbars en receivers compatibel met vele formaten. 

Dolby Vision Bij streamingdiensten zie je vaak bij een film een Dolby Vision-label. Dit betekent dat de video een bepaalde HDR-norm volgt, dus heel spectaculaire lichtverschillen bevat. Een Dolby Vision-video heeft echter ook vaak Dolby Atmos-geluid.

Wat is surround?

Om je weg te vinden in de wirwar van surroundformaten en -technologieën, moet je eerst snappen wat surroundgeluid juist is. Op zich is dat niet zo moeilijk. Surroundgeluid is letterlijk geluid dat je omhult. Waar stereo op je afkomt vanuit twee speakers die waarschijnlijk voor je neus staan, worden bij surround meer speakers gebruikt die rond je geplaatst zijn. Je zit zo echt in het midden van een geluidsbubbel. Dat zorgt voor een totale onderdompeling in de film of game. 

En soundbars dan? Soundbars gebruiken slimme technieken en software om geluid door de kamer te weerkaatsen. Zo lijkt het wel alsof er een luidspreker naast je staat… terwijl het toch uit de soundbar voor je komt. 

5.1 en meer 

Sinds de jaren tachtig zijn er verschillende surroundformaten ontwikkeld. Dolby en rivaal DTS zijn daarin leidend geweest. Zij bedachten steeds betere surroundervaringen, meestal door meer en meer kanalen (of speakers) toe te voegen. Ook de geluidskwaliteit werd beter. De allereerste surroundformaten gebruikten drie of vier kanalen: twee speakers vooraan, een of twee achteraan. Stelselmatig werd dat uitgebreid.

Zo werd snel 5.1-geluid bedacht. Dit zijn vijf speakers (links-center of midden-rechts-surround rechts-surround links) plus een subwoofer die de laagste bastonen voor zijn rekening neemt. Zo’n sub zorgt dat die spectaculaire effecten echt indruk maken. Ook de center- of middenspeaker was een doorbraak. Deze speelt vooral dialogen af en geluidseffecten die in het midden van het beeld moeten komen.

Compatibiliteit Dolby en DTS zorgen ervoor dat hun nieuwe formaten compatibel zijn met oudere technologie. Heb je een toestel dat Dolby Atmos kan verwerken, dan speelt het ook Dolby Digital af.

Kamerbreed films kijken voor een ultieme ervaring

Met een beamer is je muur de televisie

De stap naar 3D 

Surroundgeluid mistte echter nog iets. Het was wel omhullend, maar nog niet helemaal realistisch. Een 3D-gevoel ontbrak. Daarom besloten Dolby en DTS luidsprekers toe te voegen die aan het plafond of hoog aan de muur hangen. Deze zogenaamde hoogtespeakers werken samen met de luidsprekers dicht bij de grond, zodat geluidseffecten niet alleen horizontaal, maar ook verticaal bewegen. Een helikopter die opstijgt bijvoorbeeld, of een ruimteschip dat langs vliegt. Ze helpen ook om subtiel ons te misleiden over de ruimte waarin de film zich afspeelt. 

Deze formaten met hoogtespeakers zijn Dolby Atmos en DTS:X. Auro3D en MPEG-H zijn alternatieven die iets soortgelijks bieden. Ze komen echter veel minder voor. 

Dolby-speaker Niet iedereen wil of kan luidsprekers aan zijn plafond hangen. Daarom bedacht Dolby ook de zogenaamde Dolby-speaker. Dat is een speaker die bovenaan de soundbar of boven op een gewone luidspreker is geparkeerd. Het wijst naar boven en laat die 3D-geluidseffecten weerkaatsen via het plafond.

Als je het meer technisch gaat bekijken zijn Dolby Atmos en DTS:X niet zomaar surroundgeluid met weer wat extra speakers. Het zijn veel slimmere technologieën dan vorige formaten, zoals Dolby Digital. Toen werden geluidseffecten door filmmakers toegewezen aan een kanaal (of speaker). Stond die speaker niet op de voorgeschreven plaats, dan klopte de surroundervaring niet. Bij Atmos en DTS:X worden geluidseffecten op de computer gepositioneerd in een virtuele bol rond de luisteraar. Bij het afspelen wordt de plaatsing van de geluidseffecten door de Atmos-decoder in je soundbar of receiver aangepast aan de concrete situatie.

Dat wil zeggen dat (in theorie) een surroundervaring telkens correct zou moeten zijn, of je nu luistert via een soundbar in een kleine woonkamer of een volledige surroundopstelling in een thuisbioscoop. In de praktijk heb je uiteraard wel nog grote verschillen. Maar toch, Dolby Atmos kan met een bescheiden systeem heel overtuigend zijn.

Atmos is de winnaar

 Dolby Atmos en DTS:X verschillen technisch een beetje, maar voor de consument maakt dat niet iets uit. Belangrijker is dat Dolby de meeste filmmakers en streamingdiensten heeft overtuigd om Atmos te ondersteunen. Bijna alle films en tv-reeksen zijn daarom voorzien van een Dolby Atmos-soundtrack. DTS:X-technologie wordt veel minder gebruikt. Sommige tv-fabrikanten en soundbars ondersteunen daarom niet langer DTS-formaten. Als je enkel kijkt via streamingdiensten dan is dit niet zo’n probleem. Maar als je oudere dvd’s bekijkt, kan het wel lastig zijn.

Wat betekenen die cijfers? Als het gaat om surroundgeluid zie je aanduidingen als 5.1, 7.2, 5.2.4. Er zijn veel combinaties mogelijk. Het eerste cijfer verwijst naar het aantal kanalen of speakers op grondniveau. Het tweede cijfer naar het aantal subwoofers. In een woonkamer is dat vaak maar één stuk. Maar in grotere ruimtes en heuse thuisbioscopen zijn twee of vier niet ongewoon. Het derde cijfer ten slotte, wijst op het aantal speakers aan het plafond. Lees je 5.2.4 bijvoorbeeld, dan staat dit voor vijf speakers op grondniveau, twee subwoofers en vier hoogtekanalen.

Lees ook: Hoe sluit je een soundbar aan?


▼ Volgende artikel
Review Amazon Kindle Paperwhite (2024) – Geen echt grote stap vooruit, maar toch de moeite waard
© Wesley Akkerman
Huis

Review Amazon Kindle Paperwhite (2024) – Geen echt grote stap vooruit, maar toch de moeite waard

Op papier (!) voegt de Amazon Kindle Paperwhite niet ontzettend veel toe. Maar de aanpassingen kunnen wel waardevol zijn voor iedereen die al jaren een (verouderde) Kindle-versie heeft. Wat brengt de 2024-variant?

Uitstekend
Conclusie

Hoewel we enthousiast zijn over de Amazon Kindle Paperwhite (2024) en de aanpassingen zeker de moeite waard vinden, betekent dat niet dat we iedereen aanraden om over te stappen vanaf het 2021-model – want daarvoor zijn de stappen te klein. Maar heb je een veel ouder model, dan kun je dat met een gerust hart wél doen. De basis is vertrouwd gebleven, en ondanks een paar kleine minpunten is dit zeker geen miskoop.

Plus- en minpunten
  • Sneller
  • Hoger contrast
  • Groter scherm
  • Geen echte grote stap vooruit
  • Bekende minpunten

We vallen meteen met de deur in huis. Mocht je de 2021-versie van de Amazon Kindle Paperwhite gekocht hebben, dan zal de stap naar de 2024-variant te klein zijn om opnieuw 180 euro uit te geven aan een (eerlijk is eerlijk: voortreffelijke) e-reader. Maar als jouw Kindle uit 2018 of eerder komt, dan is het wél tijd om de overstap te maken. De Amazon Kindle van de twaalfde generatie heeft namelijk twee belangrijke en waardevolle aanpassingen.

Ten eerste is het systeem nu tot 25 procent sneller. Amazon geeft weinig informatie vrij over de processor en andere specificaties; maar als je een oude en nieuwe Kindle naast elkaar houdt, merk je dat verschil. Het menu reageert vlotter op je aanrakingen, waardoor je minder lang hoeft te wachten. Dit is met name merkbaar wanneer je iets moet intypen, als je een boek zoekt bijvoorbeeld.

Daarnaast is het scherm ten opzichte van de 2021-editie is het scherm met een inch gegroeid. Er past nu net wat meer op het scherm: wat ons betreft betekent dat vooral meer leesplezier. Dat hij daardoor een paar gram zwaarder en wat groter is dan de voorgaande Paperwhite mag eigenlijk geen naam hebben. Met een gewicht van 211 gram en een scherm van 7 inch blijft de 2024-variant namelijk nog steeds een e-reader die niet zwaar of ontzettend groot is. Het is nog steeds een compact apparaat dat je vrijwel overal mee naartoe kunt nemen.

©Wesley Akkerman

Kleine frustratie

Het apparaat ligt lekker in de hand, maar is tevens ontzettend glad waardoor we een hoesje eigenlijk verplicht vinden. Zo voorkom je dat je de e-reader stevig vast wilt houden, waardoor je mogelijk met je duim op het e-inkt-scherm tikt.

Tikken op het scherm betekent dat je van pagina wisselt in een boek of comic. Dat wil je natuurlijk niet per ongeluk doen, want dat kan je een beetje uit het lezen halen. Het is geen groot probleem, maar wel een kleine smet op de ervaring. Verder hebben we weinig aan te merken op het ontwerp. Onderop zit de knop waarmee je hem uit de slaapstand haalt. Ook zit hier de usb-c-poort waarmee je hem oplaadt. De accu kan het tot drie maanden uithouden.

©Wesley Akkerman

(Bijna) hetzelfde, verbeterd

Net als bij andere Kindle-modellen kun je de kwaliteit van het scherm aanpassen op je eigen zicht. Zo heb je verschillende niveaus van helderheid, die er zowel in de avond als overdag prima uitzien. Daarnaast ben je in staat de warmte van het scherm te veranderen. Dan maak je de digitale pagina's in feite meer geel dan wit, maar dat vinden we geen groot probleem. Na een seconde is je zicht daaraan gewend en lees je de woorden prettig van het schermpje. Ook de contrastverhouding is nu hoger. Dat zie je voornamelijk wanneer je comics of graphic novels leest. Een verbetering waarvan we zeggen: meer dan welkom. Maar...

©Wesley Akkerman

Oude(re) Kindle vervangen of niet?

...Ondanks de verbeteringen wat betreft snelheid, schermgrootte en de hierboven beschreven contrastverhouding is de sprong tussen de variant uit 2021 en deze uit 2024 ook weer niet zó groot dat we meteen roepen dat je er nu een moet bestellen. Ja, de ervaring is beter – maar ook weer niet zó veel beter.

Daarnaast is het jammer dat Amazon de Amazon Kindle Paperwhite voorziet van slechts 16 GB aan opslagruimte. Nu zal dat voor je verzameling oude en nieuwe boeken en novels meer dan voldoende zijn, maar fans van audioboeken kunnen beter naar een model kijken met iets meer ruimte. De Paperwhite Signature Edition heeft bijvoorbeeld 32 GB aan opslagruimte, maar kost met 199 euro ook meteen twee tientjes meer.

©Wesley Akkerman

Een Kindle zoals verwacht

Het zal niemand verrassen dat de Amazon Kindle Paperwhite presteert zoals verwacht. Zoals altijd kun je heel fijn je boeken lezen op dit apparaat, zonder vermoeide ogen. De interface is toegankelijk en boeken aanschaffen is zo gepiept. Dat kan direct op de e-reader, met een Amazon-account, of via de website. Dan worden ze naar de e-reader gestuurd. Gekochte boeken worden verder netjes gepresenteerd op het thuisscherm van het apparaat. Zoals altijd is het ook mogelijk gratis epubs met een omweg naar het product te sturen.

Het apparaat biedt een aantal opties voor het aanpassen van de tekstgrootte en het lettertype, maar voelt tegelijkertijd ook een beetje beperkt. We zien graag meer opties in het menu staan. Daarnaast is het jammer dat de nieuwe Paperwhite geen koptelefoonaansluiting heeft en dat je voor luisterboeken bent aangewezen op bluetooth – zeggen we in het kader van veelzijdigheid.

©Wesley Akkerman

Amazon Kindle Paperwhite kopen?

Hoewel we enthousiast zijn over de Amazon Kindle Paperwhite (2024) en de aanpassingen zeker de moeite waard vinden, betekent dat niet dat we iedereen met een 2021-model aanraden om over te stappen – want daarvoor zijn de stappen te klein. Maar heb je een veel ouder model, dan kun je dat met een gerust hart wél doen. De basis is vertrouwd gebleven, en ondanks een paar kleine minpunten is dit zeker geen miskoop.

▼ Volgende artikel
Vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie: welk model vriezer moet ik kiezen?
© Hedgehog94
Huis

Vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie: welk model vriezer moet ik kiezen?

Of het nu gaat om pizza's, ijs of zelf ingevroren maaltijden: een goede vriezer is onmisbaar. Maar kies je voor een vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie? In dit artikel zetten we de verschillen op een rij, zodat jij de beste keuze kunt maken.

⏱ Dit artikel in het kort:

Een nieuwe vriezer kopen? Bedenk dan goed waar je het meeste aan hebt: een vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie. Een vrieskast is een staande vriezer met overzichtelijke lades, die er van buiten uitziet als een koelkast. Een vrieskist is een liggende vriezer met veel opbergruimte (tot wel 600 liter). Een koelvriescombinatie combineert een koelkast en vriezer in één apparaat en heeft vaak een relatief klein vriesgedeelte.

Lees ook: Hier moet je op letten bij de aanschaf van een nieuwe vriezer

Voordat je je zoektocht naar het juiste model vriezer start, is het belangrijk om te bepalen hoeveel vriesruimte je nodig hebt. Het zou zonde zijn als je een duur apparaat in de keuken of schuur hebt staan dat uiteindelijk te weinig opbergruimte blijkt te hebben, of juist een apparaat dat altijd maar tot de helft gevuld is en daardoor onnodig veel energie verbruikt. Of je nu een vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie kiest: voor alle modellen geldt dat je zo'n 50 liter vriesruimte per persoon rekent. Bestaat jouw huishouden uit vier mensen, dan heb je dus een vriezer met een inhoud van minstens 200 liter nodig. Met z'n tweeën heb je vaak genoeg aan 100 tot 150 liter.

Vrieskast

Een vrieskast lijkt door zijn verticale model veel op een koelkast, met als verschil dat de gehele kast bedoeld is om te vriezen. De binnenkant van een vrieskast bestaat dan ook uitsluitend uit lades. Het fijne daaraan is dat een vrieskast erg overzichtelijk is: als je ervoor staat, zie je in één oogopslag welke producten waar liggen. Dat is anders bij een vrieskist, waarin diepvriesproducten op elkaar gestapeld liggen in één groot vriesvak. Ook kun je in een vrieskast over het algemeen erg veel producten kwijt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het compacte vriesgedeelte van een koelvriescombinatie. Vrieskasten zijn er ook in tafelmodellen, die ideaal zijn voor kleinere keukens of huishoudens. Een tafelmodel plaats je bijvoorbeeld onder het keukenblad, waardoor hij geen extra ruimte in je keuken inneemt.

©carballo

Vrieskist

Iets minder populair dan de vrieskast en koelvriescombinatie is de vrieskist: een liggende vriezer met een deksel bovenop. Het voordeel van dit type vriezer is ook meteen een nadeel: een vrieskist is erg groot, waardoor hij niet in de gemiddelde keuken past. Vrieskisten scoren ook op esthetisch gebied wat minder hoog, waardoor de meeste mensen dit apparaat sowieso niet snel in de keuken zouden plaatsen. Toch kunnen vrieskisten juist vanwege hun grote formaat ontzettend handig zijn. Bijvoorbeeld als je vaak in bulk koopt, hobbykok bent, een moestuin hebt of in de zomer veel ijsjes of ijsblokjes wilt bewaren. Sommige vrieskisten hebben zelfs een netto inhoud van 600 liter! Als je ruimte overhebt in je schuur of garage en vaak voedsel invriest, is een vrieskist dus zeker het overwegen waard. Vrieskisten zijn daarnaast relatief goedkoop én energiezuinig, omdat de kou na het openen van het deksel direct weer terug in de kist 'valt'. Het apparaat hoeft na openen dus niet extra hard te werken om de vriesruimte weer op de juiste temperatuur te krijgen.

Lees ook: Een vrieskast in de schuur of garage? Een koud kunstje!

©Vinícius Bacarin

Coole tip: invriezen in diepvriesbakjes

Dan kun je lekker stapelen!

Koelvriescombinatie

Veruit de meeste huishoudens hebben een koelvriescombinatie: een koelkast en vriezer ineen. De vriezer bevindt zich meestal boven of onder het koelgedeelte. Zo'n koelvriescombinatie is natuurlijk hartstikke handig, want het bespaart een hoop ruimte in de keuken. Ook is een koelvriescombinatie over het algemeen goedkoper dan een losse koelkast en vriezer. En omdat er maar één compressor hoeft te draaien, is een koelvriescombinatie vaak ook energiezuiniger dan twee losse apparaten bij elkaar. Maar zo'n twee-in-één-apparaat heeft ook een nadeel: je kunt er veel minder diepvriesproducten in kwijt dan in een losse vrieskast of -kist. Vaak beslaat de koelruimte het grootste gedeelte van het apparaat, en blijven er drie tot vijf lades over voor het vriezen. Voor een gemiddeld gezin dat af en toe wat invriest is dat meestal wel voldoende. Heb je meer vriesruimte nodig, bijvoorbeeld omdat je vaak aanbiedingen koopt of aan mealpreppen doet? Dan heb je aan een koelvriescombinatie mogelijk niet genoeg en is een vrieskast of -kist voor jou een beter idee.

©Indofootage

Extra functies

Als je eenmaal besloten hebt voor welk type vriezer je gaat, zou je ook nog kunnen kijken welke functies je wilt dat het apparaat heeft. Veel moderne vrieskasten, -kisten en koelvriescombinaties beschikken over allerlei slimme functies die helpen om voedsel langer vers te houden en het apparaat efficiënt te laten werken. Zo hoef je met No Frost nooit meer te ontdooien, is de snelvriesfunctie handig voor het snel invriezen van nieuwe boodschappen en voorkomt een deuralarm dat warme lucht de vriezer binnendringt. Bij vrieskisten is binnenverlichting extra belangrijk, zodat je niet eindeloos hoeft te graaien als je een product zoekt. Let ook op het energielabel van je nieuwe vriezer, want vriezers vreten behoorlijk wat stroom. Wil je een zo zuinig mogelijk apparaat, ga dan voor een vriezer met energielabel C of hoger (tot A). Je kunt ook het energieverbruik in kWh/jaar gebruiken om apparaten te vergelijken; dit geeft het absolute verbruik van een vriezer aan.