Luidsprekers: welke zijn er en wat kunnen ze?
Muziek beluisteren zonder een of meer luidsprekers? Kan niet. Maar wat is een speaker nu eigenlijk en welke types zijn er om uit te kiezen?
Als muziekliefhebber is het niet noodzakelijk om alle techniek achter een luidspreker te snappen. Hoewel speakers veel minder complex lijken dan pakweg smartphones, komt er toch veel bij kijken. In dit artikel leer je de verschillende types kennen en maak je kennis met de belangrijkste onderdelen. Zo kun je een betere keuze maken voor jouw situatie.
Een speaker, luidspreker of ‘box’. Het zijn allemaal andere woorden voor hetzelfde: een doos waar geluid uitkomt. Die ‘doos’ produceert zelf niet de muziek, dat doen de speakers of drivers die erin gemonteerd zijn. Het hangt van het specifieke toestel af hoeveel van die drivers er zijn. Het kan eentje zijn, maar vaker twee of drie. Bij grote zuilspeakers zijn vijf stuks of meer geen uitzondering.
Die drivers hebben allemaal een andere naam naargelang de tonen er uitkomen: een tweeter zorgt voor hoge tonen, een midrange-driver voor het middengebied en een woofer voor bastonen. Hoewel die drie types er allemaal net anders uitzien en er verschillende technieken bestaan, werken ze wel min of meer op dezelfde manier. Een magneetsysteem zorgt dat een membraam in beweging komt. Net als bij een piston wordt zo lucht in beweging gebracht, waardoor geluid ontstaat.
Ook interessant: De voor- en nadelen van een draadloze speaker
Bekende namen Luidsprekerfabrikanten zijn een beetje als fietsmerken: er zijn er heel veel. Kleinere merken die misschien enkel in bepaalde landen beschikbaar zijn en grote namen die wereldwijd heel sterk staan. Bekende merken van hifi-speakers zijn onder meer Bowers & Wilkins, DALI, Dynaudio, ELAC, Focal, KEF, Monitor Audio en Sonus faber.
Passief of actief?
Bij een luidspreker denk je wellicht spontaan aan toestellen die via een kabel met een versterker verbonden zijn. Meestal twee stuks, zodat er naar muziek in stereo kan geluisterd worden. Deze klassieke modellen worden ook wel eens ‘passieve’ speakers genoemd, omdat ze zelf geen elektronica bevatten. Je hebt nog bijkomende apparaten nodig om muziek te horen, zoals een stereoversterker of een AV-receiver. Misschien komt daar nog een muziekbron bij, zoals een platenspeler, streamer of cd-speler. Als je een paar passieve speakers aanschaft, moet je dus nog wel wat extra zaken in huis hebben of halen.
Watt? Op sommige speakers zie je een aantal watts staan. Bij passieve speakers moet je dat zien als advies bij het kiezen van een versterker. Die moet immers krachtig genoeg zijn om je gekozen luidsprekers aan te sturen.
Daarnaast zijn er ook ‘actieve’ luidsprekers. Dat zijn toestellen met minstens de versterker ingebouwd. Er zijn er ook heel veel waarbij streaming mee in de doos zit. Ze hebben wifi aan boord en vaak ook aansluitingen. Zo kun je heel wat actieve speakers aansluiten op je tv.
Actieve hifi-speakers Er zijn ook hifi-speakers die actief zijn. Vaak worden deze toestellen verkocht als een paar en lijken ze ook heel sterk op een traditionele luidspreker.
Eigenlijk zijn soundbars en draadloze speakers, zoals van die Apple of Sonos, ook actieve luidsprekers. Alles zit immers mee in het toestel. Maar die term wordt zelden voor deze types gebruikt. Ze zijn wel handig, want bij deze types heb je vaak enkel een stopcontact nodig. Bij veel bluetooth-speakers is zelfs dat dankzijn een accu niet nodig. Actieve speakers kom je trouwens ook vaak tegen in studio’s. Dat zijn wel gespecialiseerde modellen.
Lees ook: Wat is een soundbar
Een, twee of meer?
Een enkele draadloze speaker om muziek te beluisteren? Dat wordt wel vaak gedaan. Dit type luidsprekers (en soundbars) bevat immers meerdere drivers om zo stereo weer te geven. Ze leveren dus best een vol geluid. Toch wordt er door muziekliefhebbers vaak gekozen voor twee luidsprekers. Pas dan krijg je een echte stereo-ervaring die beter aansluit bij hoe we livemuziek ervaren. Bij passieve speakers wordt er altijd met twee luidsprekers gewerkt. De ideale opstelling voor een paar stereospeakers is een gelijkbenige driehoek, waarbij jij in de punt zit.
Bij surroundgeluid in een thuisbioscoop komen er zelfs nog meer aan te pas. Zes speakers of meer is echt niet uitzonderlijk. Om een volwaardige Dolby Atmos-ervaring te krijgen, heb je zelfs minstens tien aparte luidsprekers nodig. Die zijn dan allemaal verbonden met een AV-receiver. Of je nu je woonkamer voorziet van surroundgeluid of een speciale thuisbioscoopruimte bouwt, waarschijnlijk kies je dan voor passieve speakers. De uitzondering is de subwoofer, een speciale speaker die uitsluitend heel lage bassen (subbassen) produceert. Meestal heeft een subwoofer een eigen versterker ingebouwd omdat je voor echt diepe bassen nu eenmaal veel kracht nodig hebt.
Ideaal voor series, films en documentaires
Een soundbar geeft al je tv-content mooiere audioVan klein naar groot
Passieve luidsprekers kun je opdelen in verschillende types, afhankelijk van hun grootte. In het Nederlands wordt vaak enkel gesproken over boekenplankspeakers en vloerstaanders of zuilspeakers. Maar er zijn eigenlijk wel meer types.
Boekenplankspeakers zijn kleinere modellen die je best ergens op plaatst. Een AV-meubel bijvoorbeeld, of speciale speakerstands. Die laatste nemen wat meer plek in, maar zullen de speakers wel op de juiste hoogte positioneren. Dat is wel belangrijk voor de geluidskwaliteit. Boekenplankspeakers zijn meestal ontworpen om (min of meer) op oorhoogte te worden geplaatst. Je moet natuurlijk rekening houden met de positie waarin je normaal gesproken luistert. Bij sommige banken of stoelen zit je wel eens heel laag bij de grond.
Geen diepe bas Uit boekenplankspeakers komen zelden echt diepe bassen. Een optie is een paar van die kleine speakers aan te vullen met een subwoofer. Zo krijg je een 2.1-opstelling. Je versterker moet hier wel voor uitgerust zijn, bijvoorbeeld met een sub-out-poort.
Ondanks dat er ‘boekenplank’ in de naam voorkomt, zijn maar weinig kleine speakers echt geschikt om in een Billy-kast van IKEA te proppen. De meeste mensen houden van vollere bassen, maar kleine speakers kunnen dat moeilijk leveren. Daarom zijn er steeds meer boekenplankspeakers die wel wat breder en dieper zijn. In het Engels noemen ze deze wel eens ‘standmounts’. Ze zijn eigenlijk bedoeld om op een aparte stand te plaatsen. Maar op een lage kast kan natuurlijk ook.
Vaak worden kleine speakers aan kleine versterkers gehangen. Dat lijkt logisch, maar boekenplankspeakers kunnen soms net uitdagender zijn om aan te sturen dan grote speakers. Muziek zal er altijd wel uitkomen, maar bij een te zwakke versterker klinkt het snel dun en minder indrukwekkend.
Lees ook: De beste slimme speakers die je kunt kopen
Staande speakers, vloerstaanders of zuilspeakers zijn luidsprekers die echt in de kamer staan. Uiteraard heb je hier heel uiteenlopende groottes en designs. Het gaat van heel slanke dingen tot gigantische torens. Hun grote voordeel is dat ze veel meer frequenties afspelen. Er komt vergeleken met boekenplankspeakers met name veel meer bas of laag uit. Het grotere formaat maakt vloerstaanders wel minder een compromis op geluidsvlak. Vaak zetten ze muziek ruimtelijker en driedimensionaler neer dan kleine speakers.
In een kleinere woonkamer kunnen die lage tonen echter wel voor akoestische problemen zorgen, waardoor een bepaalde bastoon veel harder klinkt.
Muurspeakers hang je aan de muur, zonder breekwerk. Het voordeel van deze speakers is dat ze de vloer vrijhouden en bovendien op bepaalde vlakken beter presteren. Ze zijn een interessante optie om links en rechts van een tv op de muur te plaatsen. Bij een surroundopstelling worden muurspeakers soms hoog aan de muur gehangen om de Dolby Atmos-geluidseffecten te verspreiden.
Als je gaat bouwen of renoveren kun je ook werken met inbouwspeakers. Die zijn er om in een muur of in het plafond te plaatsen. Net als bij de andere types heb je heel veel keuze op vlak van prijs, omvang en kwaliteit. Het grote voordeel van inbouwspeakers is natuurlijk dat ze heel onopvallend zijn. Er zijn zelfs luidsprekers waarover je mag stuccen en schilderen. Ze zijn dan helemaal onzichtbaar.
Inbouwspeakers zijn er van gespecialiseerde merken, maar ook heel wat hifi-fabrikanten bouwen inbouwmodellen.
Steeds meer mensen willen muziek in de tuin. Dat kan met een buitenspeaker. Deze zal tegen vocht, stof en schommelingen qua temperatuur kunnen. Er bestaan zelfs buitenspeakers die vermomd zijn als rotsen, types die je in een boom kunt hangen en subwoofers die je in de grond begraaft.
