ID.nl logo
Psycholoog over smartphone-verslaving: we zouden ons méér moeten vervelen
Gezond leven

Psycholoog over smartphone-verslaving: we zouden ons méér moeten vervelen

Het is wellicht confronterend, maar we weten allemaal best dat we wat minder tijd op ons telefoon zouden moeten doorbrengen. Gezien het aantal uren dat we dagelijks naar het schermpje staren, lijkt ons leven compleet te zijn overgenomen door onze telefoon. Dat beïnvloedt niet alleen onze psychische gesteldheid, maar heeft ook enorme impact op onze gezondheid. Wat gebeurt er als je je telefoon een keer voor langere tijd weglegt? Ik sprak psycholoog Sabine Klaver over de negatieve effecten van je telefoongebruik en wat een smartphone-detox met je kan doen.

📱 Marit van ID.nl heeft een bijzondere uitdaging gehad: een maand lang zonder smartphone. Want ook al brengt zo'n ding veel leuks met zich mee – social media bijvoorbeeld – het vergt ook heel veel van je tijd. In plaats daarvan gebruikte ze een Nokia, zo eentje waarmee je alleen kunt sms’en en bellen. Hoe haar dat verging kun je hier teruglezen: Marit gaat offline.

Is het gebruik van je telefoon echt zo ongezond?

“Kort antwoord: ja. Allereerst zijn er fysieke problemen, zoals een 'Whatsapp-duim', nekklachten door steeds naar zo’n schermpje te kijken en een slecht slaapritme. Maar mentale klachten zijn er helaas ook veel. We krijgen (te) veel prikkels binnen, onze aandacht verslapt en er kunnen gevoelens van eenzaamheid en minderwaardigheid ontstaan. Mensen zijn immers altijd op zoek naar bevestiging; we willen graag worden gezien en gewaardeerd. Die behoefte is heel menselijk. Maar door social media wordt dat op een negatieve manier versterkt.”

Is er dan een verband tussen geluk en social media?

“We denken dat geluk ons hoogste levensdoel is, maar dat is eigenlijk een leugen, want dat is helemaal niet haalbaar. En social media is een middel dat die leugen continu voedt: we worden non-stop bestookt met alleen maar geweldige beelden, hoogtepunten uit de levens van mensen die je al dan niet kent. Maar je vergeet dat die beelden slechts een fractie van iemands leven zijn. En hoewel ons brein best in staat is daar onderscheid in te maken, ervaren we dat niet zo. Net als bij een spannende film: je wéét dat het acteurs zijn, maar toch zit je op het puntje van je stoel.

We worden non-stop bestookt met alleen maar geweldige beelden, hoogtepunten uit de levens van mensen die je al dan niet kent

- Sabine Klaver, psycholoog

Daarom zul je bij het zien van die beelden op social media altijd denken: jeetje, iedereen doet het geweldig en ik zit me thuis kapot te vervelen – ik doe vast iets verkeerd. We kunnen dat niet op een andere manier interpreteren, en dat heeft een enorme impact op ons geestelijke welzijn. Zolang daar voldoende kwalitatieve tijd met mensen in je omgeving tegenover staat, is zoiets wel te behappen, maar dat is nu juist het probleem: dat gebeurt steeds minder. Het is daarom écht belangrijk dat je een goede balans vindt tussen contact op social media en contact in het echte leven. Dat zorgt voor een gezonde buffer voor wat er online allemaal gebeurt.”

Watch on YouTube

Bekijk alle video's in de Smartphone detox collectie op YouTube

Ik heb zelf net een maand zonder telefoon achter de rug. Is dat dan de oplossing?

“Digitaal afkicken met een smartphone-detox is nog niet eens zo’n slecht idee. Het is namelijk makkelijker om je telefoongebruik vanaf een nulpunt weer langzaam op te bouwen naar een level dat prettig is voor jezelf, dan vanaf continu telefoongebruik afbouwen naar het gewenste gebruik. Het maakt je ook bewust van de positieve effecten; jij hebt die nu zelf ervaren, waardoor dat als motivatie kan dienen om het allemaal anders te doen.”

Klaar met je telefoon?

Lees eens een spannend boek!

In het begin was ik er nog vrij sceptisch over, maar ik merkte al snel veranderingen in m'n gedrag en gevoel. Ik had veel meer aandacht voor de dingen om me heen en kon me veel beter concentreren, bijvoorbeeld op werk. Ook mijn slaapritme is enorm verbeterd. Ik slaap nu hele nachten door en wordt niet meer midden in de nacht wakker. Ik was alleen wel bang om me te gaan vervelen; is dat terecht?

“Ja, die angst is terecht – alle gevoelens zijn valide – maar het is niet nodig. Integendeel zelfs; je hersenen hebben het soms echt nodig om verveeld te raken. Dat is beter voor het aanmaken van herinneringen en heilzaam voor je aandachtigheid, maar ook beter voor het nemen van beslissingen en je creativiteit. Wat we nu veel zien gebeuren door die telefoon, is dat we elke minuut opvullen om onze eigen gedachten te overstemmen. Er gebeurt altijd wel iets. Als er iets is wat we meer moeten doen, is dat we ons meer moeten vervelen. Dat is juist superpositief! Verveling als in mijmeren en eventjes niksen is gewoon heel gezond. De andere effecten die jij hebt ervaren zijn ook logisch en heel fijn. Jij weet nu als geen ander wanneer je weer terugvalt in het oude patroon. En dat is een goede stok achter de deur!”

Effecten van 31 dagen zonder telefoon:

Hoewel er wel degelijk apps zijn die ik heb gemist in de 31 dagen dat ik zonder telefoon heb geleefd, zijn er toch echt een hoop positieve effecten te benoemen:

  • Betere concentratie en meer aandacht
  • Creatiever en zelfverzekerder
  • Rust in mijn hoofd, relaxed gevoel
  • Vrolijker/opgewekter, de hele maand door
  • Leukere, diepere gesprekken
  • Langere en diepere slaap
  • Nieuwe hobby’s ontdekt
  • Minder geshopt (als je net als ik uit verveling vaak online gaat shoppen)

Ik vond het wel lastig dat ik niet altijd wist wat vrienden en familie aan het doen waren, maar daardoor waren de gesprekken veel leuker toen ik ze in het echt sprak.

“We zien dat verminderd telefoongebruik leidt tot minder eenzaamheid, terwijl je juist denkt socialer bezig te zijn als je op social media zit. Maar hoe intensiever je social media gebruikt, hoe meer eenzaamheid er ontstaat. Je voelt wel even verbinding als je via WhatsApp een lief bericht krijgt van een vriendin, maar dat is wel minder effectief dan als je dat bij een live interactie ervaart. Die echte contactmomenten hebben we echt nodig voor ons welzijn.”

©Suzanne Klaver

Sabine Klaver is psycholoog en maakt mentale gezondheid op allerlei manieren bespreekbaar. Zo maakt ze onder andere podcasts, geeft ze lezingen en schrijft ze artikelen over psychologische thema's.

 

▼ Volgende artikel
Facebook en Instagram gratis blijven gebruiken? Zo houd je grip op wat je ziet
Huis

Facebook en Instagram gratis blijven gebruiken? Zo houd je grip op wat je ziet

Gebruikers die deze week Facebook of Instagram openen, krijgen ineens een keuze voorgeschoteld: wil je betalen om geen advertenties meer te zien, of blijf je het gratis gebruiken mét advertenties? Die keuze is vanaf nu verplicht. Sinds november 2023 bood Meta al de mogelijkheid om een betaald abonnement zonder advertenties te nemen, maar tot nu toe was dat geheel vrijblijvend. Wat betekent die verplichte keuze precies? En kun je, als je niet wilt betalen, nog steeds zelf bepalen wat je te zien krijgt?

Waarom moet je nu ineens kiezen?

Meta voert deze verplichte keuze door vanwege aangescherpte Europese privacyregels. De wetgever stelt strengere eisen aan hoe bedrijven data mogen gebruiken voor advertentiedoeleinden. Een gratis dienst met gepersonaliseerde advertenties mag alleen als de gebruiker daar bewust toestemming voor geeft. Meta zet de gebruiker daarom voor het blok: betalen voor een advertentievrije ervaring, of toestemming geven voor het gebruik van je gegevens.

De betaalde abonnementsvorm: wat houdt het in?

Wie zich abonneert op de advertentievrije versie van Facebook en Instagram betaalt 7,99 euro per maand via de app, of 5,99 euro via een browser. Dit bedrag geldt voor één account in het zogeheten Accountcentrum. Wil je meerdere accounts advertentievrij gebruiken, dan betaal je daar extra voor. Meta belooft dat je gegevens in dat geval niet verwerkt worden voor advertentiedoeleinden. Je gebruikt de platformen dan volledig zonder gepersonaliseerde advertenties.

©Meta

Kritiek op het 'pay or consent'-model

Hoewel Meta stelt dat deze keuze in lijn is met de Europese privacyregels, heeft het 'pay or consent' (betaal of geef toestemming) model veel kritiek gekregen. Tegenstanders noemen het een vorm van privacy blackmail: je betaalt om je privacy te behouden, of je geeft die op in ruil voor gratis gebruik en gepersonaliseerde advertenties. Het is de vraag of een 'keuze' wel echt een keuze is als de alternatieven zo ongelijkwaardig zijn.

Niet betalen? Dit doet Meta dan met je gegevens

Kies je ervoor om Facebook en Instagram gratis te blijven gebruiken, dan geef je Meta toestemming om je gegevens te gebruiken voor advertenties. Het gaat dan om gepersonaliseerde advertenties, gebaseerd op je profiel, gedrag op het platform en je interacties met andere websites en apps. Je huidige ervaring blijft grotendeels hetzelfde, maar de verwerking van je gegevens valt voortaan onder strengere Europese regels.

Je kunt later ook kiezen voor advertenties met minder personalisatie. Deze optie gebruikt minder van je gegevens en is iets privacyvriendelijker, maar laat nog steeds advertenties zien. Meta gebruikt dan geen informatie meer over je gedrag op andere sites of eerdere interacties binnen hun platformen. In plaats daarvan worden alleen basisgegevens gebruikt, zoals je leeftijd, geslacht, locatie en activiteit op dat moment. Deze instelling kun je op elk moment inschakelen via het menu Advertentie-instellingen, onder het kopje dat gaat over personalisatie en gegevensgebruik.

Een bredere trend: betalen voor advertentievrije content

De beslissing van Meta om te kiezen voor een betaalde advertentievrije optie staat niet op zichzelf. Steeds meer bedrijven voegen advertenties toe aan diensten die voorheen gratis of advertentievrij waren, of bieden juist een betaalde versie zonder advertenties. Disney+ heeft bijvoorbeeld de optie Standaard met reclame, Videoland biedt meerdere abonnementen aan met reclames en Netflix heeft in een aantal landen ook een dergelijk abonnement (nog niet in Nederland overigens). Vanaf 26 augustus voegt ook Amazon advertenties toe aan Prime Video in Nederland. En het blijft niet bij videostreaming. Spotify biedt al jaren een gratis versie met advertenties naast zijn Premium-abonnement, net als YouTube. Ook op sociale media zie je dezelfde trend. X, voorheen Twitter, heeft een betaalde variant die minder advertenties belooft, al krijg je zelfs met X Premium nog wel wat advertenties te zijn.

©Videoland

Hoe houd je invloed op wat je te zien krijgt?

Ook als je kiest voor de gratis versie van Facebook of Instagram, kun je nog wel degelijk invloed uitoefenen op de advertenties die je te zien krijgt.

Advertentie-instellingen beheren

Ga naar de instellingen van je Facebook- of Instagram-account en zoek naar Advertentievoorkeuren of Advertentie-instellingen. Hier krijg je een overzicht van de interesses die Meta aan jouw profiel heeft gekoppeld. Je kunt deze interesses bewerken, verwijderen of toevoegen. Door dit te doen, geef je Meta een duidelijker beeld van wat je wel en niet relevant vindt. Je kunt ook instellen dat je geen advertenties meer wilt op basis van je activiteit op andere websites en apps.

Advertenties verbergen, rapporteren of de herkomst begrijpen

Bij elke advertentie verschijnt een menu met de optie Waarom zie ik deze advertentie?. Als je daarop klikt, zie je welke informatie Meta heeft gebruikt om jou die advertentie te tonen. Denk aan je interesses, je leeftijd, locatie of het feit dat je eerder een bepaalde pagina hebt bezocht. Vanuit dat scherm kun je direct instellingen aanpassen of interesses verwijderen die niet (meer) bij je passen. Als je een advertentie ziet die je niet interesseert of ongepast vindt, kun je deze ook verbergen of rapporteren. Klik op de drie puntjes bij de advertentie en kies voor Advertentie verbergen of Deze advertentie rapporteren.

Merken of onderwerpen blokkeren

Daarnaast kun je in je advertentie-instellingen specifieke merken of onderwerpen blokkeren die je liever niet voorbij ziet komen. Dit zorgt er niet voor dat advertenties verdwijnen, maar wel dat ze iets minder willekeurig aanvoelen en beter aansluiten op wat je zelf belangrijk of prettig vindt.

Alternatieven: gratis en advertentievrij?

Als de ontwikkelingen bij Facebook en Instagram je zorgen baren en je liever geen advertenties ziet én niet wilt betalen, zijn er maar weinig alternatieven. Volledig gratis, advertentievrije sociale media zijn zeldzaam. De meeste platformen draaien op advertentie-inkomsten of het gebruik van data. Er zijn wel opties die het anders aanpakken. Mastodon, onderdeel van het Fediverse, werkt bijvoorbeeld met open-sourceprincipes en wordt beheerd door community's. Hier zie je weinig tot geen advertenties, maar het bereik is kleiner en de ervaring anders. Ook kun je specifieke niche-platforms of forums opzoeken die zonder advertenties draaien dankzij donaties of vrijwilligers.

De keuze is aan jou

Betalen, de advertenties voor lief nemen of je account opzeggen: de keuze is aan jou. En dat is geen makkelijke keuze. Blijf je bij de gratis versies van Facebook en Instagram? Met de tips in dit artikel kun je in ieder geval nog een beetje grip op je eigen tijdlijn houden.

Lees ook: Je Facebook-account deactiveren of verwijderen


 

▼ Volgende artikel
Een inbouwoven of -magnetron plaatsen? Zo meet je de nismaten goed op
© RossandHelen
Huis

Een inbouwoven of -magnetron plaatsen? Zo meet je de nismaten goed op

Als je een inbouwoven of magnetron wilt plaatsen, begint alles met het opmeten van de nis, oftewel de uitsparing in je keukenkast waar het apparaat in moet komen. Die afmetingen moeten tot op de millimeter kloppen, anders past je nieuwe oven of magnetron niet. Hoe je dat aanpakt en waar je op moet letten, lees je hier. Geen stress: het is makkelijker dan het lijkt!

In dit artikel lees je:

✔ Wat nismaten zijn en waarom ze belangrijk zijn ✔ Hoe je de hoogte, breedte en diepte van de nis nauwkeurig opmeet ✔ Wat de standaard afmetingen zijn van ovens, magnetrons en combimagnetrons ✔ Welk type inbouwapparaat het best past bij jouw keuken en kookstijl

Wat zijn nismaten eigenlijk?

De nismaten van je keuken zijn de binnenafmetingen van de ruimte waarin je de oven of magnetron wilt inbouwen. Je meet dus niet het apparaat zelf, maar de kast waar hij in moet komen. De nismaten bestaan uit drie onderdelen: hoogte, breedte en diepte. De meeste inbouwapparaten zijn afgestemd op standaardmaten, maar er zijn ook uitzonderingen – vooral als je keuken iets ouder is of als je kiest voor een compact model.

Een oven past meestal in een nis van 60 centimeter breed. De hoogte varieert, afhankelijk van het soort apparaat. Zo zijn inbouwovens meestal 60 centimeter hoog, maar compacte modellen van 45 centimeter komen ook vaak voor. Magnetrons hebben doorgaans een hoogte van 38 of 45 centimeter. Combimagnetrons – de handige alleskunners – vallen meestal in de categorie van 45 centimeter hoog.

Zo meet je de nismaten op

De hoogte van de nis meet je van de bovenkant tot de onderkant van de uitsparing. Gebruik een rolmaat en trek die strak – zo krijg je een nauwkeurige meting. Dit is vooral belangrijk bij het kiezen tussen een compacte oven of een standaardmodel.

De breedte van de nis meet je van de linker- naar de rechterkant. Ook hierbij geldt: strak meten voor een betrouwbaar resultaat. De meeste apparaten hebben een standaardbreedte van 60 centimeter, maar het is altijd slim om te controleren wat jouw keuken precies toelaat.

De diepte van de nis is de afstand van de voorkant van de kast tot de achterwand. Zet je rolmaat dus helemaal achterin de nis en trek hem naar voren toe. De meeste ovens en magnetrons passen met een diepte van zo’n 55 tot 60 centimeter, maar ook hier geldt: meten is weten.

Het opmeten gaat het makkelijkst als de nis leeg is – dus als er geen apparaat meer in zit. Zo weet je zeker dat je met de juiste afmetingen werkt.

©Surachetsh

Wat past het beste bij jou?

Heb je je nismaten eenmaal duidelijk in beeld, dan kun je gericht gaan zoeken. Kook en bak je graag en wil je graag taarten, ovenschotels of braadstukken maken? Dan is een volwaardige inbouwoven precies wat je nodig hebt. Gebruik je de oven vooral voor opwarmen, ontdooien of simpele gerechten, dan is een magnetron waarschijnlijk voldoende.

Wil je het beste van beide werelden in één apparaat? Dan is een combimagnetron een slimme keuze. Die heeft de functies van zowel een oven als een magnetron en bespaart je daarmee ruimte – handig, zeker in kleinere keukens.

Klaar om te kiezen?

Als je de afmetingen van je nis goed hebt gemeten én weet welk type apparaat het best bij jouw kookstijl past, kan het eigenlijk niet meer misgaan. Je bent klaar om een oven of magnetron uit te zoeken die niet alleen perfect in je keuken past, maar ook perfect bij jou.