In Nederland zijn twee mensen overleden door besmetting met de legionellabacterie via hun cv-ketel. Maar wat is legionella eigenlijk precies? Hoe ziek kun je ervan worden? Waar kun je het van krijgen? En hoe kun je het voorkomen? ID.nl zet de 15 meest gestelde vragen over legionella op een rij.

Lees ook: Wanneer moet je de cv-ketel vervangen?

1. Wat is legionella precies?

Legionella is een bacterie die van nature in water en grond zit, meestal in kleine hoeveelheden. Water is de voornaamste bron van besmettingen. Als de temperatuur van het water tussen de  25-55° Celsius is, kan de bacterie zich vermenigvuldigen. Boven de 55° Celsius gaat de bacterie dood. Wie kleine neveldeeltjes van besmet water inademt, kan (ernstig) ziek worden of zelfs overlijden.

2. Wat zijn de ziekteverschijnselen van een infectie?

Een lichte infectie geeft koorts en griepachtige klachten. Bij een zware infectie komen daar hoesten en ernstige longontsteking (veteranenziekte) bij met hoge koorts, kortademigheid en verwardheid. Legionella longontsteking kan dodelijk zijn, vooral bij ouderen, rokers en mensen met een zwakke gezondheid.  Wanneer er tijdig antibiotica wordt voorgeschreven, is de kans op overlijden klein.

3. Waar komt legionella voor?

De bacterie gedijt het beste in water met een temperatuur tussen 25 en 55° Celsius. Legionella kan zich dus ophopen in bijvoorbeeld:

· Leidingwater en waterleidingen, vooral in grote gebouwen
· Verwarmingssystemen en cv-ketels
· Whirlpools en jacuzzi’s
· Bevochtigers en vernevelaars
· Doucheruimtes en douchekoppen

4. Hoe voorkom je legionellabesmetting?

Gelukkig zijn er manieren om het risico op een legionellabesmetting te minimaliseren. Hieronder enkele tips:

· Laat cv-ketels en boilers jaarlijks controleren en zonodig reinigen om legionella te verwijderen
· Zorg dat warm tapwater in het systeem constant minimaal 60° Celsius is, legionella overleeft dit niet
· Spoel waterleidingen goed door na een periode van afwezigheid of non-gebruik
· Reinig en vervang douchekoppen regelmatig en houd ze kalkvrij
· Beperk verneveling van water en vermijd inademen van nevels uit jacuzzi’s
· Controleer luchtbevochtigers en airco’s op legionella en onderhoud ze goed

🏠 Legionella in huis

5. Kan ik veilig douchen?

Ja, als de boiler op minstens 55° Celsius staat. Bij twijfel eerst water een minuut  laten doorstromen. Doe dat ook als je langer dan een week weg bent geweest, bijvoorbeeld op vakantie. Houd de douchekop daarbij in een emmer water, zodat er geen neveldeeltjes kunnen voorkomen. Belangrijk is dat je voordat je de kraan openzet, ook de ramen en/of eventuele mechanische ventilatie aanzet.

©Nikita Sobolkov | nikkytok - stock.adobe.com

 6. Vormen alle cv-ketels en/of combi-ketels een risico?

Nee, er is alleen een waarschuwing afgegeven voor bepaalde ketels van het merk Ferroli. Voor combiketels in het algemeen geldt dat het belangrijk is dat ze correct worden ingesteld, op minimaal 60 graden Celsius. De combiketel mag niet constant in de ECO-stand staan als er slechts weinig of kort warm water wordt verbruikt. In de ECO-stand duurt het namelijk even voordat de hoogste temperatuur wordt bereikt. Om legionellagroei in leidingen te voorkomen, is het nodig dat het warme water regelmatig gedurende meerdere minuten de hoogste temperatuur bereikt, bijvoorbeeld tijdens het douchen.

7. Is een zonneboiler met water van 45° Celsius riskant?

De watertemperatuur in het voorraadvat schommelt sterk. Daarnaast wordt het water in de naverhitter verhit tot boven de 60° Celsius. Het risico is dus klein. Ervan uitgaande dat de zonneboiler correct geïnstalleerd is.

Lees ook: Warm water door de zon: dit moet je weten over de zonneboiler

8. Kan ik legionella krijgen door het drinken van water?

Nee, door het drinken van water kun je geen legionellabesmetting oplopen.

9. Kan ik besmet raken via een koffiezetapparaat of stoomstrijkijzer?

Nee, deze apparaten werken op veel hogere temperaturen waardoor bacteriegroei onmogelijk is.

©ADSealey

10. Is water uit plantenspuit gevaarlijk?

Wanneer je de plantenspuit met een restje water erin bijvoorbeeld in de vensterban in de zon hebt laten staan, zou dat kunnen: het water kan dan namelijk warmer dan 25 graden worden. Zorg dat je de plantenspuit na gebruik leegt en elke keer voor gebruik opnieuw vult.

🌳 Legionella in de tuin

11. Kunnen mijn kinderen besmet worden als ze met een waterpistool spelen?

Nee, het water komt niet als nevel uit een waterpistool. Wel kan water dat achterblijft warm worden (net als bij de plantenspuit). Ook hier is dus het advies: na gebruik telkens leeg laten lopen!

12. Hoe zit het met tuinslangen en hogedrukreinigers?

Wanneer je een tuinslang na gebruik niet goed leeg laat lopen en in de zon laat liggen, kan de temperatuur van het water in theorie boven de 25° Celsius uitkomen. Je minimaliseert het risico op legionellabesmetting door de slang na gebruik goed leeg te laten lopen, zodat er geen water in achterblijft. Dit geldt ook voor tuinsproeiers.

Bij hogedrukreinigers bestaat een verhoogd risico, omdat het water daarin kan worden verwarmd tot temperaturen waarbij legionella groeit. Bovendien ontstaat bij hogedrukreinigers veel waternevel, waardoor besmetting kan optreden. Stel daarom de temperatuur in op minimaal 60° Celsius of enkel koud water te gebruiken. Maak na elk gebruik de hogedrukreinigers, slangen en tanks volledig leeg.

©Andrii Yalanskyi - stock.adobe.com

🧳Legionella tijdens de vakantie

13. Kan ik besmet raken door de airco in mijn auto?

Nee, hierbij wordt namelijk geen gebruik gemaakt van het vernevelen van water.

14. Is een bezoek aan een tropisch zwembad riskant?

Nee, ervan uitgaande dat er genoeg chloor aan het water is toegevoegd. Wat wel een risico kan zijn, is de douche bij een zwembad. Douchewater wordt meestal niet gechloreerd. Er kan een risico zijn op legionellabesmetting als het warme water in het leiding systeem, voordat het gemengd wordt met koud water, een temperatuur heeft lager dan 60° Celsius. Dit geldt vooral voor douches met een drukknop.

©banphote - stock.adobe.com

15. Waar moet ik op letten bij campings en hotels?

Wees alert op douches met lauw water: dat zou kunnen betekenen dat de starttemperatuur van het warmwater al boven de 25° Celsius ligt. Vertrouw je het niet, laat dan eerst het water een tijdje doorlopen. Stap bij voorkeur dan wel zelf even uit het douchehokje, zodat je geen eventuele neveldeeltjes kunt inademen.

Ninja pakt het concept van airfryers met de CRISPi helemaal anders aan. In plaats van een groot apparaat met bakmanden, is dit een compact geheel van glazen schalen waarop je een pod plaatst waar de hitte uit komt. Is dit een handig alternatief? ID.nl test het.

Eerste indruk

De CRISPi pakt airfryen anders aan: geen dichte mand, maar glazen zogeheten Tempware-schalen met daaraan vastgemaakt handgrepen. Daar bovenop klem je de PowerPod (verwarming + ventilator). In Europa geeft Ninja 1700 watt op als vermogen; dat is meer dan de 1500 watt die het apparaat in de VS heeft.

In de doos vind je een kleine kom van ongeveer 1,4 liter en een grote kom van ongeveer 3,8 liter, beide met zogeheten Crisper Plates om in de schalen te leggen, en bijpassende deksels. Ook levert Ninja een full-colour instructie- en inspiratieboekje mee, met uitgebreide uitleg over de werking, voorbeeldrecepten en tabellen met instellingen en baktijden voor zowel de kleine als de grote schaal. Ninja lijkt de kleine schaal vooral te hebben bedoeld voor snacks en bijvoorbeeld lunchgerechten voor één persoon, terwijl de grote schaal eerder voor avondeten bedoeld is.

©Saskia van Weert

Ninja benadrukt op meerdere plekken dat de CRISPi en de schalen niet alleen bedoeld zijn om eten te airfryen, maar ook om voedsel te marineren. Doe er bijvoorbeeld kip en marinade in, sluit de schaal af met het deksel, zet alles in de koelkast, waarna je tegen etenstijd de kip erin bereidt. Of je dekt na het eten de kliekjes in de schaal af met het deksel en zet het geheel na afkoelen in de koelkast. Dat meervoudige gebruik is even een mindset die je jezelf als gebruiker moet aanleren.

Uitpakken en installatie

Het in elkaar zetten is niet moeilijk: na een eerste keer proberen is het duidelijk. De Crisper Plates moeten elk in hun bijpassende schaal worden gelegd. Ze hebben rubber pootjes aan alle vier de hoeken; deze moeten met de bolletjes omlaag in de schaal worden gelegd, zonder druk uit te oefenen. Druk je te hard of leg je de platen ondersteboven in de schalen, dan kunnen de pootjes loslaten, en die kun je daarna niet meer terugplaatsen.

Gebruik je de kleine schaal, dan plaats je de PowerPod er direct op. Gebruik je de grote schaal, dan zet je eerst de adapter op de schaal en klik je daar de PowerPod in.

Doordat de schalen van glas zijn, kun je in theorie via de zijkant de garing in de gaten houden. In de praktijk is het handiger om de pod tijdens het airfryen op te tillen en van boven te kijken. Dat is sowieso wel makkelijk, omdat je etenswaren tijdens het bakken doorgaans een aantal keer moet omdraaien voor optimaal resultaat.

Bediening en functies

De PowerPod heeft maar een paar drukknoppen. Met de ronde knop kies je een van de vier mogelijke standen: Air Fry, Roast, Recrisp (opnieuw krokant) en Keep Warm. Ninja geeft geen temperaturen op voor de verschillende standen. Air Fry is de hoogste stand met 185 graden, zo vonden we online. Roast is wat minder heet, bedoeld voor bijvoorbeeld vlees. Recrisp is bedoeld voor snacks die afgekoeld of koud zijn en die je wilt oppiepen, en Keep Warm is uiteraard bedoeld om eten op temperatuur te houden.

©Saskia van Weert

Met de ronde knop kies je de gewenste stand, met de plus- en minknop pas je de tijd aan, en met Start gaat alles van start, of juist niet. De opties lichten op zodra de PowerPod goed bevestigd is en je de stekker aansluit. Standaard staat de machine na het aanzetten op Air Fry en 10 minuten.

Alles werkt heel intuïtief. Is de tijd voorbij, dan hoor je een pieptoon en komt er 'End' in het display te staan. De CRISPi gaat niet automatisch uit; dat moet je zelf doen door de stopknop lang ingedrukt te houden of de stekker uit het stopcontact te halen. Doe je dat niet en zet je de Pod na het serveren van het eten weer terug op de schaal, dan begint hij weer doodleuk met 10 minuten Air Fry. Tijdens de testperiode haalden we de stekker daarom maar gewoon uit het stopcontact om stroomverspilling tegen te gaan.

Als je de pod tussentijds optilt om het eten te bekijken of te draaien, dan stopt de pod uiteraard wel. Hij gaat verder als je hem terugplaatst en op Start drukt.

Klein minpunt: je kunt niet twee kommen tegelijk gebruiken; er is één pod. Je kunt de pod natuurlijk wel eerst op de ene schaal zetten en meteen erna op de andere, maar dat zal meestal niet heel praktisch zijn.

Prestaties in de keuken

Tijdens de testperiode is de CRISPi voor werkelijk elk denkbaar doeleinde gebruikt. Niet alleen voor het bakken van diepvriessnacks en patat/friet, maar ook voor het opwarmen van worstenbroodjes, kip met marinade voor de tikka masala, speklapjes, aardappeltjes: alles lukte. Omdat de schalen compact zijn, is voorverwarmen eigenlijk niet nodig. Net als bij alle andere airfryers is het een kwestie van proberen welke stand en welke tijd de beste zijn.

De standen Roast en Air Fry worden in de praktijk het meest gebruikt. Air Fry omdat dit de heetste stand is, en Roast voor zaken die minder snel warm moeten worden, zoals kippenpoten en stukken vlees. Je kunt trouwens ook makkelijk tussendoor de instellingen aanpassen, bijvoorbeeld eerst een tijdje op Roast en daarna 'afgrillen' met Air Fry.

©Ninja

Naast de uitstekende prestaties valt ook het gemak op waarmee je de CRISPi er even bij pakt. Omdat hij klein is en de schalen van glas zijn, oogt hij niet massief, dus kan hij bij veel mensen vast gewoon op het aanrecht staan. Als je de Crisper Plates eruit haalt, kun je de kleine glazen schaal in de grote zetten, en dan de adapter en pod erbovenop. Je hebt dan een betrekkelijk klein stapeltje met bijna alle onderdelen bij elkaar.

©Ninja

Onder de kom en de Pod bevinden zich het hitteschild en een stel harde pootjes, waardoor je ze veilig op het aanrecht of een tafel parkeert. Ninja claimt dat dit ook direct na de bereiding kan, maar gezien de warmte hebben we dat maar niet gedaan. We zetten de pod en de schalen voor de zekerheid liever op onderzetters. De handgrepen blijven wel koel genoeg om de schalen zonder keukenhandschoenen op tafel te zetten.

Schoonmaken & materialen

De glazen kommen, deksels en adapter mogen in de vaatwasser. Glas neemt geen geurtjes op, dus het vuil weekt makkelijk los. De Crisper Plates hebben een (keramische) antiaanbaklaag en alles is PFAS-vrij.

Er is desondanks één schoonmaak-aandachtspunt. De handgrepen lopen onder de schalen door in het hitteschild, en er zit een opening tussen het glas en het zwarte hitteschild. Meerdere malen zaten er toch vegen of kruimels vast tussen het glas en het kunststof. Ik heb dit verwijderd door een lang mes te omwikkelen met keukenpapier en dat tussen de spleet te wringen. Het zou handig zijn als Ninja met een dunne ragger of iets anders zou komen om ook die spleet goed schoon te houden.

Water blijft er soms ook in staan vanuit de vaatwasser, dus om te drogen is het verstandig de schalen op een theedoek schuin tegen een wand te zetten, zodat de druppels eruit kunnen lopen.

Gebruikerservaringen (NL + internationaal)

Nederlandse gebruikers op fora en websites prijzen vooral het compacte formaat, het relatief geringe geluid en het feit dat je na het koken weinig afwas hebt. De CRISPi verdwijnt zó in een keukenkastje. Een terugkerend puntje is de condens die na het koken soms in de dekselrand blijft hangen; even droogmaken helpt. Ook zagen we regelmatig dat mensen in het begin moesten zoeken naar de juiste tijden, juist omdat je niet per graad kunt instellen.

In professionele reviews uit het buitenland wordt de CRISPi neergezet als een echte kleine-keukenwinnaar: ideaal voor snacks en restjes dankzij de Recrisp-stand. In metingen kwam de thermostaat af en toe zo'n 5 graden Celsius lager uit dan de ingestelde waarde, maar dat had weinig invloed op het eindresultaat. De draagbaarheid wordt overal genoemd: de PowerPod is licht en het geheel is makkelijk te verplaatsen.

©Saskia van Weert

Eindoordeel

De Ninja CRISPi onderscheidt zich met een andere benadering van airfryen: een compacte PowerPod boven op glazen Tempware-schalen met handgrepen. Het meervoudige gebruik (marineren, bereiden, bewaren) maakt de CRISPi functioneel buiten het daadwerkelijke airfryen om. De CRISPi pakt door zijn formaat bovendien snel op en is door zijn geringe omvang makkelijk op het aanrecht te laten staan; onderdelen zijn bovendien compact in elkaar te stapelen.

Er zijn aandachtspunten. Met één Pod kun je niet met twee schalen tegelijk werken, en wie graag per graad regelt, mist die fijnmazigheid. Door het glas kun je de garing volgen, maar in de praktijk is bovenlangs kijken het meest accuraat, te meer omdat tussentijds draaien voor het beste resultaat nodig blijft. Positief is dat schalen en deksels in de vaatwasser kunnen, het materiaal PFAS-vrij is en de handgrepen voldoende koel blijven om zonder handschoenen te serveren.

Alles bij elkaar is de Ninja CRISPi een logische keuze voor wie meestal één tot drie porties bereidt, restjes krokant wil opwarmen en waarde hecht aan glaswerk dat direct de koelkast in kan. Wie juist grote batches en precieze temperatuurregeling zoekt, is beter uit met een klassieke, grotere airfryer. Maar voor dagelijks, compact en veelzijdig gebruik overtuigt de CRISPi absoluut.

Standaard is de cloudopslag van Microsoft op alle Windows 11-apparaten ingeschakeld. Maar misschien is OneDrive niet je favoriete cloudplatform en wil je deze pauzeren, uitschakelen of zelfs verwijderen. Op deze manieren doe je dat.

Pauzeren

OneDrive slaat je gegevens op externe servers op. Zorgen over de privacy van je gegevens kan een reden zijn om deze cloudopslag uit te schakelen. Maar ook prestatieproblemen op een ouder systeem of het feit dat je inmiddels de opslaglimiet hebt bereikt, kunnen goede redenen zijn om OneDrive op non-actief te zetten. Via het OneDrive-menu kun je de synchronisatie pauzeren. Klik op de kleine pijl omhoog naast de wifi- en volumeknoppen in de rechterbenedenhoek van het bureaublad om het systeemvak te openen. Selecteer het OneDrive-pictogram en open dan de instellingen via de knop in vorm van het tandwieltje. Hier kun je de optie Synchroniseren onderbreken selecteren. Daarna bepaal je of je OneDrive 2, 8 of 24 uur wilt stopzetten.

Uitschakelen

Het is ook mogelijk om de OneDrive-app volledig uit te schakelen. Uiteraard stopt dan de synchronisatie totdat je de app opnieuw inschakelt of totdat je de pc opnieuw opstart. Klik weer op het OneDrive-pictogram in het systeemvak en open de instellingen. Vervolgens kies je opnieuw Synchroniseren onderbreken. Deze keer selecteer je geen tijdsduur, maar ga je onderaan naar de optie OneDrive afsluiten. Dan verschijnt een pop-upbericht met de vraag of je zeker bent, want dan stopt de synchronisatie en worden er niet langer back-ups in de cloud gemaakt. Klik nogmaals op OneDrive afsluiten om te bevestigen.

Verwijderen

Wil je voorkomen dat deze dienst ooit nog bestanden naar de cloud uploadt, dan kun je OneDrive ook definitief verwijderen. Ga naar het instellingenvenster van Windows. De snelste manier om daar te komen is om Windows-toets+I in te drukken. In het linkermenu klik je op Apps. Daarna selecteer je in het rechterdeel de optie Geïnstalleerde apps. Vervolgens krijg je een lijst van alle apps die op de pc geïnstalleerd zijn. Je kunt naar OneDrive zoeken via de zoekbalk of je scrolt door de alfabetische lijst tot je bij Microsoft OneDrive komt. Klik op de knop met de drie puntjes naast deze app en selecteer Verwijderen. Wanneer de knop Verwijderen er niet is of lichtgrijs is, kun je in de plaats daarvan de optie Wijzigen selecteren en vervolgens kiezen om de app uit te schakelen. Deze blijft dan permanent uitgeschakeld tot je besluit om OneDrive opnieuw in te schakelen.