Klimaatneutraal: wat betekent dat precies?
Merken, transporteurs en bedrijven claimen steeds vaker klimaatneutraal te zijn. Bijvoorbeeld Bol.com, terwijl dat bedrijf met veel busjes rondrijdt om pakketjes te bezorgen. En hoe komt die term klimaatneutraal steeds vaker op jouw levensmiddelen te staan? Je leest het hier!
Na het lezen van dit artikel weet je alles over:
- Broeikasgassen en het klimaat
- Het begrip klimaatneutraal en het verschil met CO₂-neutraal
- Wanneer de term klimaatneutraal gebruikt mag worden
- Duurzaamheidsclaims en communicatie
Ook interessant: 24 uur per dag schone stroom: dit moet je weten over geothermische energie
Tijdens het inladen van de wekelijkse boodschappen in de supermarkt, ontkom je er niet aan: kies je voor de klimaatneutrale tandpasta, of ga je voor de tandpasta zonder keurmerk? Het klinkt als een goede reden, dus misschien kies je wel voor klimaatneutraal. Die term zie je tegenwoordig overal, vooral op cosmetica en levensmiddelen. Maar wat betekent het eigenlijk? En hoe weet je of het echt klimaatneutraal is? Om het antwoord op die vragen te vinden, beginnen we bij het klimaat zelf.
Ons klimaat in een notendop
Om de aarde heen zit een beschermde laag: de atmosfeer. Ook wel dampkring genoemd. De atmosfeer beschermt ons bijvoorbeeld tegen schadelijk zonlicht. Een deel van de zonnestraling en warmte wordt namelijk geabsorbeerd, verstrooid of gereflecteerd door de atmosfeer voordat die het aardoppervlak bereikt. Een ander deel wordt wel doorgelaten en de aarde kaatst de warmte daarvan weer terug. De broeikasgassen in de dampkring vangen die warmte vervolgens weer op. Dit natuurlijke broeikaseffect fungeert als een soort thermostaat voor onze planeet: het tempert de extremen en maakt de planeet leefbaar voor ons als mens. Zonder dit effect zouden de temperaturen hier namelijk vergelijkbaar zijn met die van de maan: overdag tot wel 120 graden Celsius en 's nachts tot wel 250 graden Celsius onder nul.
Wanneer er verstoringen optreden in de atmosfeer, heeft dit directe gevolgen voor het weer dat we ervaren. Denk aan neerslag, temperatuur, luchtvochtigheid, wind en bewolking. Al deze elementen samen vormen het weer van dag tot dag. Maar als we kijken naar een langere tijdsperiode, bijvoorbeeld over meerdere jaren, dan spreken we over het klimaat. Het klimaat is dus eigenlijk het gemiddelde weerpatroon dat we in een bepaalde regio gedurende een langere periode zien.
Weten welke warmtepomp bij jou past?
Doe de check op Kieskeurig.nl en je weet het binnen 5 minuten!Broeikasgassen: wat doen ze?
Broeikasgassen houden de aarde op de juiste temperatuur: niet te koud en niet te warm. Ze komen van nature in de lucht voor en zijn dus niet per definitie slecht. Doordat we ademen komt er bijvoorbeeld koolstofdioxide (CO₂) vrij. Andere bekende broeikasgassen zijn methaan en distikstofoxide. Bomen en planten halen de CO₂ weer uit de lucht (atmosfeer) via het proces van fotosynthese. Dit proces zet zonlicht om in energie voor de planten en als bijproduct zuurstof voor ons.
©Studio023
Als we dit gebalanceerde systeem vergelijken met het menselijk lichaam, dan zien we eenzelfde soort balans. Te veel suiker is bijvoorbeeld niet goed voor het lichaam, net als te veel broeikasgassen in de dampkring niet goed zijn voor de aarde. Het huidige teveel aan broeikasgassen komt vooral door menselijke activiteiten.
Broeikasgassen komen namelijk ook vrij tijdens de energieproductie door het verbranden van steenkool, hout, aardgas en aardolie. Daardoor nemen de broeikasgassen in de atmosfeer alsmaar toe. Hoe meer we verbranden, hoe meer CO₂ en andere gassen er in de dampkring blijven hangen. Daardoor stijgt de gemiddelde temperatuur, smelt het pool- en gletsjerijs en stijgt de zeespiegel. Het systeem is uit balans, waardoor er meer hittegolven en overstromingen plaatsvinden en de hoeveelheid regen- en sneeuwval verandert.
Klimaatneutraal: wat betekent dat precies?
Volgens de Dikke Van Dale betekent klimaatneutraal dat het productieproces van een product, zoals douchegel, niet de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer vergroot. Het productieproces kan dus wel gassen uitstoten, maar bij een klimaatneutraal proces, haal je die weer uit de lucht. Op die manier verandert de balans in de atmosfeer niet en blijft de gemiddelde temperatuur hetzelfde. Klimaatneutraal betekent dus niet dat er helemaal geen broeikasgassen in de lucht komen, maar dat een bedrijf de uitgestoten broeikasgassen weer compenseert door eenzelfde hoeveelheid eruit te halen.
Klimaatneutraal is anders dan CO₂-neutraal
Heb je het over klimaatneutraal, dan gaat dat over alle soorten broeikasgassen. Bij CO₂-neutraal draait het juist specifiek om CO₂. Staat er op een product 'CO₂-neutraal'? Dan kan dat alsnog betekenen dat er andere broeikasgassen en fijnstofdeeltjes in de lucht komen die ze niet compenseren. Zoals vaker gebeurt in de veeteelt, afvalverwerking en de fossiele brandstoffenindustrie. Daar wordt de methaanuitstoot alsmaar groter. Stoot een bedrijf nog veel methaan uit, maar geen CO₂? Dan is het dus wel CO₂-neutraal, maar niet klimaatneutraal.
Is klimaatneutraal de oplossing?
Een organisatie kan dus alleen klimaatneutraal zijn wanneer ze actief de stoffen uit de lucht halen die ze erin blazen. Dit wordt ook wel negatieve emissie genoemd. Dit kunnen ze doen door de natuurlijke processen te versterken die bijvoorbeeld CO₂ uit de lucht halen. Bijvoorbeeld door bomen te planten. Dat biedt nog een ander voordeel: het vergroot namelijk de wateropslag. Bij het begrip klimaatneutraal staat een schone lucht dus voorop. Maar voor sommige processen is het nog niet mogelijk om dat helemaal te bereiken. In dat geval zijn er vervangende oplossingen nodig om de uitstoot volledig te stoppen.
©Malp
Hoe werken bedrijven aan klimaatneutraliteit?
Inmiddels begrijp je hoe de broeikasgassen functioneren, en dat bedrijven eraan werken om klimaatneutraal te zijn. Maar hoe doen ze dat eigenlijk? De Climate Neutral Group (CNG) heeft hiervoor een aantal criteria opgesteld. Organisaties die hieraan voldoen, krijgen van hen het klimaatneutrale keurmerk. Die criteria gaan uit van het Parijs Akkoord om in 2050 de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius. Beter nog: 1,5 graden Celsius.
Laten we een voorbeeld bekijken. Bol.com heeft het keurmerk van CNG ontvangen, maar dat krijgt het bedrijf niet zomaar. Hiervoor zijn vier stappen vereist:
1) Meten – de organisatie meet eerst de eigen ecologische voetafdruk.
2) Reduceren – het bedrijf gaat aan de slag om uitstoot te verminderen. Bijvoorbeeld door het transport- of productieproces te optimaliseren.
3) Compenseren – de resterende uitstoot compenseert het bedrijf door te investeren in gecertificeerde klimaatprojecten.
4) Certificering – zodra de vermindering en compensatie is gerealiseerd, krijgt de organisatie het Klimaatneutrale Keurmerk.
Verwarrende claims over het klimaat
Als goede burger die wil bijdragen aan het klimaat, kies je in de supermarkt misschien voor een flesje van gerecycled plastic – of het gerecycled is, kun je zien op de verpakking. Maar zodra je het flesje openmaakt, blijkt het dopje niet van gerecycled plastic. Wat bedrijven claimen op hun verpakking, moeten ze wel kraakhelder kunnen toelichten. In de bovenstaande situatie, waarbij een flesje wel van gerecycled plastic is gemaakt, maar de dop niet, moet er daarom een specifieke disclaimer op het etiket staan. Zo kun je als bewuste consument betere keuzes maken.
De informatie die op de producten staat moet dus specifiek zijn, maar sommige termen zijn zo vaag dat je er niet veel wijzer van wordt. Neem bijvoorbeeld de term 'duurzaam'. Dat is zo'n breed begrip dat het eigenlijk met van alles te maken kan hebben. Bijvoorbeeld het verbeteren van de productie, innovatieve energieopwekking, dierenwelzijn of arbeidsomstandigheden. Dat kan verwarrend zijn.
©Tanaonte
Gelukkig komen er steeds meer regels voor het gebruik van deze duurzaamheidsclaims. Bedrijven die zeggen dat ze duurzaam zijn, moeten dat ook kunnen aantonen. In 2023 is er bijvoorbeeld een nieuwe Code voor Duurzaamheidsreclame uitgekomen, ter vervanging van de Milieu Reclame Code. Bedrijven mogen niet meer zomaar claimen dat ze klimaatneutraal zijn, maar alleen wanneer ze voldoen aan de eisen. Wanneer bedrijven dit niet kunnen onderbouwen en klanten misleiden, noemen we dat ook wel greenwashing. Ze doen zich daarbij groener of meer maatschappelijk verantwoordelijk voor dan dat ze daadwerkelijk zijn. Dat soort misleiding is strafbaar.
Lees ook: Statiegeldblikjes handig (én hygiënisch) bewaren: zo doe je dat
