De Raspberry Pi 4 wordt geroemd als de beste optie om oude retrogames op te emuleren. Maar wie op een nog authentiekere manier wil retrogamen, kiest voor een Terasic DE10-Nano FPGA met MiSTer. Het installeren en configureren van MiSTer op deze ontwikkelaarskit is qua moeilijkheid vergelijkbaar met het configureren van een Raspberry Pi of een Arduino. Je hebt geen programmeerkennis nodig.

1 Benodigdheden

Naast het Terasic DE10-Nano-ontwikkelbordje zijn er wat extra uitbreidingen om nog meer uit het MiSTer-project te halen. De belangrijkste onderdelen zijn de MiSTer SDRAM-geheugenmodule om de juiste geheugensnelheden mee te kunnen reproduceren en een koelelement voor de FPGA-chip. Het MiSTer FPGA IO Board v6.1 XL is geen overbodige luxe, maar ook niet direct noodzakelijk. Het geeft veel extra functionaliteit, zoals een vga-connector, resetknoppen, een fan om de FPGA te koelen en 3,5mm-audiopoort. Optionele is de USB Hub v2.1. Een webshop met een compleet aanbod is www.misterfpga.co.uk.

©PXimport

2 Geheugenmodule en koelelement

De vorm en maat van de geheugenmodules kunnen verschillen, wij kozen voor de verticale module van www.misterfpga.co.uk. Deze rechtopstaande module blokkeert de fan tussen het IO Board en het koelelement niet, in tegenstelling tot het liggende model. De SDRAM-geheugenmodule wordt in de GPIO0-header van het DE10-Nano-bordje geplaatst. Druk de module met twee duimen naar beneden en let erop dat de tekst this side face outwards naar buiten gericht staat. Bevestig vervolgens het koelelement op de grote Altera Cyclone V-chip (de FPGA), in het midden van het bordje.

©PXimport

3 Usb-hub

De USB Hub v2.1 is ontworpen om usb-apparaten aan te sluiten op je MiSTer-systeem. Het bordje biedt zeven extra usb-poorten. Koop je deze usb-hub via de eerdergenoemde webshop, dan krijg je een micro-usb-connector die tussen de twee printplaten past en een splitter voor je stroomadapter, zodat beide apparaten energie krijgen van dezelfde adapter. Druk de micro-usb-connector op de usb-hub. Vervang de voetjes onder de DE10-Nano voor de meegeleverde afstandhouders. Sluit de micro-usb-connector die nu op de usb-hub is aangesloten, aan op de usb-otg-connector van de DE10-Nano, zodat ze netjes boven elkaar staan. Schroef de voetjes van de DE10-Nano onder de usb-hub, zodat beide printplaten aan elkaar vast zitten.

©PXimport

4 MiSTer IO Board

Het MiSTer IO Board v6.1 is voor liefhebbers een onmisbare uitbreiding. Via de standaard vga-connector kun je een analoge videoverbinding gebruiken. Een must voor het authentieke gevoel van vroeger. Zet het IO Board voorzichtig met de pinnetjes recht boven de connector van de DE10-Nano. Controleer goed of de pinnetjes recht zitten en druk dan voorzichtig het IO Board naar beneden. Zit het IO Board op zijn plek, schroef hem dan vast op de DE10-Nano.

©PXimport

5 Micro-sd-kaart voorbereiden

Bij de Terasic DE10-Nano Development Kit krijg je een micro-sd-kaartje van 8 GB. Deze kun je gebruiken om MiSTer op te installeren (of gebruik een grotere micro-sd-kaart). De gebruiksvriendelijkste manier om MiSTer te installeren, is via het Mr Fusion-script. Download de laatste versie van Mr Fusion van GitHub en pak het archief uit. Download en installeer Win32 Disk Imager. Steek de micro-sd-kaart in een kaartlezer gekoppeld aan je pc, start Win32 Disk Imager en open het Mr Fusion-imagebestand. Selecteer het juiste doelapparaat (de micro-sd-kaart) en klik op Schrijven.

©PXimport

6 MiSTer-systeem aansluiten

Steek de micro-sd-kaart in het sd-kaart-slot op de Terasic DE10-Nano (dus niet het slot op het IO Board). Sluit een toetsenbord en een netwerkkabel aan, en zorg dat de hardware via de hdmi-poort is aangesloten op een monitor of televisie. Sluit als laatst de stroom aan en wacht geduldig tot het installatieproces klaar is. Dit kan enige tijd duren. Als de installatie klaar is, zal MiSTer automatisch opnieuw opstarten.

©PXimport

7 Wifi instellen

Naast de bekabelde netwerkaansluiting kun je ook wifi gebruiken. Daarvoor heb je wel een usb-hub en een wifi-usb-adapter nodig. Hier kun je zien welke wifi-adapters compatibel zijn. Sluit de wifi-adapter aan op de usb-hub en start MiSTer op. Druk op F12 als het systeem is gestart en ga naar Scripts. Kies Yes en open onder in het script wifi. Kies vervolgens je wifi-netwerk en vul het wifi-wachtwoord in.

©PXimport

8 Alle cores installeren

MiSTer is slechts de basis en volledig afhankelijk van de cores (de systemen). Je kunt de cores los downloaden en vervolgens naar de micro-sd-kaart kopiëren, maar het is een stuk gemakkelijker ze automatisch via een script te installeren. Dit script wordt met Mr Fusion geleverd. Druk op de F12-toets en navigeer met de pijtjestoetsen op het toetsenbord naar Scripts. Druk op Enter, selecteer Yes en druk nogmaals op Enter om te bevestigen. Ga nu met de pijltjestoetsen naar update en druk op Enter om de installatie van de cores te starten. Je moet hiervoor wel verbonden zijn met internet.

©PXimport

9 Ftp instellen

Je kunt MiSTer natuurlijk telkens uitschakelen en de micro-sd-kaart op de pc aansluiten om wat gegevens uit te wisselen, maar het kan eenvoudiger via een ftp-verbinding. Standaard staat op MiSTer een ftp-server geïnstalleerd. Druk op F12 en druk een keer op PijltjeLinks om het ip-adres te zien. Download op je pc het programma FileZilla en start het programma na de installatie. Vul het ip-adres in, en gebruik de gebruikersnaam root en het wachtwoord 1 om verbinding te maken.

11 Image maken

Voor de AO486-core is een image van een virtuele harde schijf nodig. Deze kun je zelf op je eigen computer maken. Druk op Windows-toets+R en geef de opdracht diskmgmt.msc. Klik op Actie / Virtuele harde schijf maken. Geef een tijdelijke locatie en de naam voor het imagebestand. Omdat het micro-sd-kaartje het bestandssysteem fat32 gebruikt, mag deze een maximale grootte van 4 GB krijgen. Kies voor een vaste grootte en de indeling VHD / OK. Als de schijf klaar is, wordt hij toegevoegd aan het overzicht. Klik erop met de rechtermuisknop en kies Schijf initialiseren. Selecteer MBR / OK. Klik er nogmaals met rechts op en kies Virtuele harde schijf ontkoppelen.

©PXimport

12 Dos kopiëren

Start FileZilla op je computer en maak een ftp-verbinding met MiSTer (zoals in stap 9 beschreven). Ga naar media/fat/games/AO486 en kopieer de bestanden boot0.rom en boot1.rom uit stap 10 naar deze locatie. Kopieer vervolgens ook de drie virtuele imagebestanden van de dos-installatiediskettes en het vhd-bestand met de virtuele harde schijf uit stap 11.

©PXimport

13 Dos installeren

Ga weer verder met het MiSTer-systeem. Druk op F12, open Computer en ao486. Open het menu met de toetsencombinatie Windows-toets+F12. Kies Floppy A: *.IMG. en open DISK01. Ga vervolgens naar IDE 0-0 *.VHD en open het bestand van de virtuele harde schijf uit stap 11. Kies als laatst Reset and apply HDD. Als het goed is, start de installatie van ms-dos en doorloop de installatie. Wissel diskettes door het menu te openen en via Floppy A: *.IMG. de volgende diskette te selecteren. Vervolgens kies je niet voor Reset and apply HDD, maar sluit je het venster door op de Esc-toets te drukken.

©PXimport

14 Dos-gegevens overdragen

Schakel het MiSTer-systeem uit en sluit de micro-sd-kaart op de pc aan. Druk op Windows-toets+R en geef de opdracht diskmgmt.msc om Schijfbeheer te openen. Klik op Actie / Virtuele harde schijf koppelen, selecteer het vhd-bestand dat op de micro-sd-kaart in de map games / AO486 staat en klik op OK. De virtuele harde schijf is nu als station toegevoegd onder Computer. Op dit station kun je spellen, applicaties en drivers zetten. Download het bestandatapicd.sys en kopieer het naar de map DOS op het virtuele station. Open Schijfbeheer, klik met de rechtermuisknop op de schijf en kies Virtuele harde schijf ontkoppelen.

©PXimport

15 Optisch station

Stop de micro-sd-kaart in het MiSTer-systeem, zet hem aan en start de ao486-core. Koppel de virtuele harde schijf en start op met ms-dos. Typ de opdracht edit config.sys en voeg hier twee regels toe: DEVICEHIGH=C:\DOS\atapicd.sys /D:mscd001 en LASTDRIVE=Z. Druk op de Alt-toets, kies Opslaan / Afsluiten. Geef de opdracht edit autoexec.bat en voeg de regel LH MSCDEX.EXE /D:mscd001 /l:D toe. Sla de wijziging op en sluit af. Druk op Windows-toets+F12 en kies Reset en apply HDD. Het systeem zou met cd-rom-ondersteuning moeten opstarten. Via Windows-toets+F12 en EDE 1-1 *.VHD, ISO, CUE kunnen schijfimages worden geladen die je via ftp in de map media/fat/games/AO486 zet.

©PXimport

16 Beeld aanpassen

Het gebruik van een modern beeldscherm haalt wel een beetje de magie van de oude systemen weg. Gelukkig zijn er filters die de bekende scan-line-patronen in het beeld nabootsen. Druk op Windows-toets+F12 tijdens het gebruik van de ao486-core en druk als het menu openstaat op PijltjeRechts. Selecteer Scale filter – Internal en druk op Enter, zodat er Scale filter – Custom komt te staan. Selecteer < none > en druk op Enter. Er zijn verschillende opties om uit te kiezen. Kies bijvoorbeeld Scanlines (Bright) / Brightness 120% en open SL_Br_120_050_Sharp.

©PXimport

17 Echt analoog signaal gebruiken

Via het IO Board kun je een vga-connector aansluiten. Dit mag zowel een vga-naar-scart-aansluiting zijn of direct een aansluiting op een oude crt-monitor. Om de poort te activeren, pas je het configuratiebestand aan. De eenvoudigste manier om zo’n configuratiebestand aan te maken, is deze website. Selecteer de juiste resolutie onder Video Resolution en MiSTer PC, en schakel Force Scaled Video Over Analog in. Wijzig eventueel nog andere instellingen en klik op MiSTer.ini om het bestand te downloaden. Via de ftp upload je het bestand naar de map /media/fat.

©PXimport

18 Geluid configureren

Het standaardgeluid dat normaal via de pc-speaker hoorbaar is, werkt via hdmi en de analoge poort zonder dat een configuratie nodig is. Wie graag een Sound Blaster wil toevoegen, voegt een regel toe aan autoexec.bat. Start de ao486-core en je gewenste dos-installatie en geef de opdracht edit autoexec.bat. Voeg deze regel toe: SET BLASTER=A220 I5 D1 T3 P330. Druk op de Alt-toets en sla de wijziging op. Herstart dos en spellen kunnen nu met standaard SB16-configuratie worden gestart.

©PXimport

19 Meer cores

Naast de ao468-core zijn er nog vele andere cores. We kunnen ze niet allemaal bespreken, maar via de wiki wordt alles goed gedocumenteerd en uitgelegd. Elke core heeft een eigen handleiding die vrij gemakkelijk te volgen is. Ook vind je op het forum www.misterfpga.org veel informatie en hulp bij het configureren van MiSTer. Naast de cores die op dit moment beschikbaar zijn, is er nog een aantal mooie cores in ontwikkeling, waaronder een Atari Jaguar-core en zelfs een PlayStation-core.

©PXimport

20 Controller kiezen

Bij pc-software heb je vaak geen controller nodig, maar speel je graag een spelletje op een ander systeem, dan is de controller een belangrijk onderdeel. Sluit eerst een bluetoothmodule aan op de usb-hub. Via www.tiny.cc/mrbluet vind je welke bluetooth-usb-adapters compatibel zijn. Via het hoofdmenu (F12) vind je onder Scripts de optie Bluetooth pair vinden. Hier kun je toetsenborden, muizen en controllers aan MiSTer koppelen. PlayStation 4- en Xbox One-controllers behoren ook tot de mogelijkheden.

©PXimport

21 Zonder vertraging

Iets wat je speelplezier flink kan bederven, is vertraging (ook wel lag of latency genoemd). Zeker als het tussen de controller en het systeem zit. Via een zogenoemde SNAC Adapter (Serial Native Accessory Converter) kun je controllers via de gebruikerspoort op het IO Board aansluiten (de poort die er als een usb-connector uitziet). Op de SNAC Adapter sluit je weer een andere adapter aan waarop je een originele controller kunt aansluiten. Het lijkt ingewikkeld, maar het valt mee en je krijgt er een verbinding zonder inputlatentie voor terug. Op www.misterfpga.co.uk vind je de SNAC Adapter en verschillende poorten voor de originele controllers van SNES, SEGA, Atari en pc.

©PXimport

22 Behuizing

Het mooie aan een opensource-project is dat vrijwel alles vrij verkrijgbaar is. Zo kun je via www.thingiverse.com/thing:4059606 een ontwerp vinden van een behuizing voor het MiSTer-systeem die je zelf kunt uitprinten. In dit geval gaat het om een behuizing inclusief de usb-hub, maar ze zijn er ook zonder usb-hub. Heb je geen 3D-printer? Er zijn verschillende webshops die behuizingen in verschillende vormen, maten en kleuren aanbieden.

In de rubriek Waar voor je geld gaan we een aantal keer per week op zoek naar de beste producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Deze keer kijken we naar condensdrogers. Welke modellen zijn er te koop voor onder de 500 euro en wat zijn de mogelijkheden?

Een condensdroger is een type wasdroger dat vocht uit je wasgoed onttrekt en opvangt in een ingebouwd reservoir of via een afvoerslang afvoert. In tegenstelling tot luchtafvoerdrogers heeft een condensdroger geen externe afvoer nodig, wat hem flexibel maakt in gebruik en daardoor nagenoeg overal kunt plaatsen. Condensdrogers zijn doorgaans goedkoper in aanschaf dan warmtepompdrogers, maar verbruiken wel meer energie. We vonden vijf exemplaren van minder dan 500 euro.

Beko DCU8235BXT

De Beko DCU8235BXT is een gebruiksvriendelijke condensdroger met een capaciteit van 8 kg, geschikt voor gezinnen of huishoudens met regelmatig wasgoed. Hij beschikt over diverse programma’s, waaronder opties voor katoen, synthetisch, sportkleding en delicate stoffen. De AquaWave-trommel zorgt voor een zachte behandeling van je kleding, wat de slijtage beperkt. De droger produceert gemiddeld 66 dB aan geluid. Het water wordt opgevangen in een intern reservoir, maar kan ook via een afvoerslang worden weggespoeld. Dit model is niet voorzien van de nieuwste technologieën, maar biedt alles wat je nodig hebt voor betrouwbaar dagelijks gebruik.

Uitgestelde start: Ja
Vulgewicht: 8kg
Type deur: glas
Fabrieksgarantie: 2 jaar (10 jaar op de motor)

Sharp KDNCB8S7PW91BX 

Deze condensdroger van Sharp is ontworpen met het oog op eenvoud en efficiëntie. De machine biedt 15 programma’s, waaronder instellingen voor katoen, synthetisch, gemengde was en snelle droogbeurten. Het display is helder en overzichtelijk en toont duidelijk de resterende tijd. De bediening is eenvoudig, wat hem geschikt maakt voor gebruikers die vooral gemak zoeken. De wateropvang gebeurt in een reservoir dat handmatig geleegd moet worden, tenzij je kiest voor aansluiting op de afvoer. Voor wie een betrouwbare, eenvoudige droger zoekt zonder poespas, is dit een goede keuze.

Uitgestelde start: Ja
Vulgewicht: 8kg
Type deur: dicht
Fabrieksgarantie: 2 jaar

Hisense DH3S802BW2

De Hisense DH3S802BW2 is een moderne warmtepompdroger met een capaciteit van 8 kg en diverse slimme functies. Deze droger is uitgerust met ConnectLife, waarmee je hem via een app op je smartphone kunt bedienen. Ook beschikt hij over een stoomfunctie, die helpt om kreukels te verminderen en kleding op te frissen. De trommel is binnenin verlicht en de bediening is overzichtelijk, met een groot display dat de resterende tijd toont. De machine beschikt over programma’s voor onder andere katoen, wol en delicate stoffen. Hoewel het energieverbruik lager is dan bij een standaard condensdroger, duurt het droogproces gemiddeld wel wat langer.

Uitgestelde start: Nee
Vulgewicht: 8kg
Type deur: glas
Fabrieksgarantie: 2 jaar

Beko DF8421TX0

De Beko DF8421TX0 is een warmtepompdroger met een ruime inhoud van 8 kg. Dankzij de EcoGentle-technologie blijven kleuren langer mooi en wordt kleding zachter behandeld. De AquaWave-trommel met speciale patronen zorgt ervoor dat kleding minder slijt tijdens het drogen. Dit model beschikt over 15 programma’s, waaronder opties voor sportkleding, jeans en wol. Ook is er een anti-kreukfase na het drogen, wat handig is als je niet meteen de was uit de machine haalt. De machine is wat ouder (model 202), maar is nog steeds te koop. Oorspronkelijk was het energielabel A++, maar omgerekend naar de huidige meetmethode is dat nu een E-label geworden. Handige extra’s zijn de startuitstelfunctie en het duidelijke display met resttijdindicatie.

Uitgestelde start: Ja
Vulgewicht: 8kg
Type deur: glas
Fabrieksgarantie: 2 jaar (10 jaar op motor)

Frilec KOBLENZ 8600 TK

De Frilec KOBLENZ8600TK is een eenvoudige, degelijke condensdroger en beschikt over meerdere standaardprogramma’s, zoals katoen, synthetisch en extra droog. De bediening is rechttoe rechtaan en het display toont de resterende droogtijd. Met een geluidsniveau van ongeveer 65 dB is hij niet de stilste, maar ook zeker niet storend in een gemiddelde omgeving. De droger heeft energielabel F, wat betekent dat hij relatief veel stroom gebruikt vergeleken met warmtepompdrogers. Het water dat uit het wasgoed wordt gehaald, wordt opgevangen in een waterreservoir. Deze moet handmatig geleegd worden, tenzij je hem aansluit op een afvoer.

Uitgestelde start: Ja
Vulgewicht: 8kg
Type deur: glas
Fabrieksgarantie: 5 jaar

Aangebrand eten, vibrerende pannen of ongelijke resultaten: wie net begint met koken op inductie kan tegen dit soort frustraties aan lopen. Gelukkig zijn ze makkelijk te voorkomen. Wij vertellen wat de meest gemaakte fouten zijn bij het koken op inductie én hoe je ze voorkomt.

Fout 1: Verkeerde pannen gebruiken

Een klassieke fout bij het koken op inductie is het gebruik van pannen die eigenlijk niet geschikt zijn voor dit type kookplaat. Inductie werkt via een magnetisch veld dat de bodem van de pan rechtstreeks verwarmt. Zijn jouw pannen niet magnetisch, dan is het gevolg een tragere opwarming, ongelijke garing en onnodig veel energieverbruik. Soms reageert een inductiekookplaat helemaal niet op gewone pannen.

Weet je niet zeker of jouw pannen geschikt zijn voor inductie? Doe dan de magneettest: pak een (koelkast)magneet en houd 'm tegen de bodem van de pan. Plakt de magneet stevig vast? Dan is de pan geschikt voor inductie. Glijdt de magneet weg of is de magnetische werking veel te zwak? Dan kun je beter niet koken met deze pan. 

Extra tip: als je nieuwe pannen voor je inductiekookplaat wilt kopen, let dan niet alleen op de magnetische werking. Ook de dikte van de bodem is belangrijk. Pannen met een bodem van minstens 4 à 5 mm dik verminderen de kans op aanbranden en trillen bij hoog vermogen. Kies daarnaast voor keukengerei van hout of siliconen; dat voorkomt krassen aan de onderkant van de pan. 

Fout 2: Kookzones niet goed benutten

Een inductiekookplaat werkt het best met pannen die qua formaat goed door de kookzone worden herkend. Zet je een pan neer die veel kleiner is dan de kookzone, dan kan het zijn dat de plaat hem niet detecteert of dat er minder vermogen beschikbaar is. Er gaat echter geen warmte verloren: alleen het deel van de pan dat binnen het magnetisch veld valt, wordt verwarmd. Een pan die juist groter is dan de kookzone kan leiden tot ongelijkmatige verhitting, omdat alleen het middendeel voldoende wordt opgewarmd. Let er daarnaast op dat de bodem van de pan vlak en schoon is, zodat het contact met het glasoppervlak optimaal blijft. Een kromgetrokken of vuile bodem kan de werking verstoren.

©vectorizer88 - stock.adobe.com

Fout 3: Te snel opwarmen

Inductie warmt veel sneller op dan gas. Daardoor zetten veel mensen het vermogen al snel te hoog, met als gevolg dat olie of eten kan aanbranden. Het is slimmer om op een lagere stand te beginnen en de temperatuur geleidelijk op te voeren, zeker bij bakken of sudderen. Voor water koken mag je gerust vol vermogen gebruiken, maar bij braden is dat vaak niet nodig. Merk je dat je pan gaat trillen of de kookplaat een zoemend geluid maakt, dan staat hij waarschijnlijk te hoog. Gebruik bovendien olie of vet met een hoog rookpunt, zoals arachideolie, zonnebloemolie, kokosolie of geklaarde boter (ghee). Daarmee voorkom je dat het vet te snel verbrandt.

Fout 4: Boostfunctie te veel gebruiken 

Veel inductiekookplaten hebben een boostfunctie die het vermogen tijdelijk flink opschroeft. Ideaal om snel een pan met water aan de kook te brengen of grote hoeveelheden soep of pasta te verhitten. Voor delicate bereidingen is de booststand minder geschikt, omdat de pan dan zo heet wordt dat eten kan aanbranden of ongelijk gaart. Gebruik hem dus met beleid: handig als je snel kracht nodig hebt, maar niet bedoeld om continu op te koken.

Fout 5: Niet goed schoonmaken 

Vlekken en etensresten op je inductiekookplaat zijn niet alleen onhygiënisch, ze kunnen ook blijvende schade veroorzaken. Vooral suikers zijn verraderlijk: die kunnen bij verhitting het glasoppervlak aantasten. Ook verbrande resten laten vaak hardnekkige vlekken achter en kunnen het glas op den duur verkleuren of zelfs doen barsten. Maak de kookplaat daarom na gebruik altijd schoon. Gebruik een licht vochtige doek met een mild reinigingsmiddel, zoals een beetje afwasmiddel of een speciaal middel voor inductiekookplaten. Voor aangekoekte resten is een speciale kookplaatschraper handig. Vermijd schuurmiddelen en schuursponsjes, want die veroorzaken krassen en maken het glas dof.