Verbeter geluid met externe USB DAC

Geluidskwaliteit is niet iets waar de gemiddelde pc- of notebook-fabrikant heel veel aandacht aan besteedt. Sterker nog: hoe meer er opgeschept wordt over de geluidskwaliteit van een notebook, hoe beroerder die vaak is. Bij veel smartphones en tablets blijft het ook hangen bij wat blikkerig en scherp klinkend geschal. Een koptelefoon inpluggen zorgt al snel voor een forse verbetering. Maar dan komen veelal ook andere gebreken rap aan het licht. Denk aan ruis, storende achtergrondgeluidjes of gewoon een vlak klinkend geheel.

Heeft alles te maken met de in computers en veel mobiele systemen gebruikte DAC ofwel digitaal-analoog-converter. Daar worden niet de beste voor ingezet, maar de meest universeel gebruikte exemplaren. Makkelijk, want dat scheelt veel gedoe met drivers schrijven, bijvoorbeeld. Ook ontbreekt het maar al te vaak aan goede filtering van de voeding. Het is allemaal heel basic van opzet, anders wordt het gewoon te duur. En dan is er ook nog het verhaal betreffende resolutie en samplerate.

Resolutie en samplefrequentie

Veel smartphones en tablets ondersteunen geen kwaliteit die veel hoger ligt dan die van de standaard cd. Ofwel: een samplefrequentie van 44,1 kHz bij 16 bit resolutie. Die 16 bits leveren 2^16 = 65536 verschillende geluidniveau’s op. In principe prima voor een goed klinkend geheel, we hebben de cd immers niet voor niets inmiddels alweer bijna 40 jaar omarmd. Tegelijkertijd zien we de laatste vijf tot tien jaar ook dat audio eveneens gebruik is gaan maken van technische vernieuwingen.

Daar waar in studio’s al veel langer gebruik gemaakt wordt van bijvoorbeeld een samplerate van 96 kHz bij een bitdiepte van 24 bits of meer, begint dat in de huiskamer ook steeds normaler te worden. 24 bits resolutie betekent 2 ^ 24 = 16,8 miljoen volumestappen, nogal een groot verschil met de 16 bits van . Muziekstreamingdiensten als bijvoorbeeld Tidal bieden dergelijke geluidskwaliteit desgewenst ook in streamvorm aan.

De cd voorbij

Je raadt het al: je kunt een hogere kwaliteit van bijvoorbeeld die genoemde 96 kHz / 24 bit alléén dan horen als je ook een DAC-chip in je mobiel of notebook hebt zitten die daar (goed) mee overweg kan. En dat valt nogal eens tegen. Ofwel de maximaal haalbare kwaliteit blijft steken op 44,1 (soms 48) kHz bij 16 bit, of de hogere resolutie is wel beschikbaar, maar verzuipt volledig in de beroerde geluidskwaliteit van de ingebouwde DAC dankzij ruis en andere storingen. Een externe USB-DAC biedt uitkomst. Vaak zie je zelfs al dat een goedkoper exemplaar een flinke verbetering oplevert. Ben je van plan om ook echt te gaan genieten van beter geluid, check dan voor aankoop of je USB-DAC tenminste een kwaliteit van 96 kHz / 24 bit ondersteunt. Dat is trouwens ook meteen de maximale kwaliteit die Windows kan native kan leveren zonder extra drivers te hoeven installeren.

Portable USB-DAC

Heel handig zijn de portable DAC’s. Het zijn veelal compacte apparaatjes die je zo in je mobiel prikt. Het is daarbij wel even opletten wat voor aansluiting jouw mobiel heeft, en wat voor een de DAC gebruikt. In een aantal gevallen zal een adapter – bijvoorbeeld van usb-a naar Lightning of USB C noodzakelijk zijn; vergeet niet die mee te bestellen. Ook zijn er DAC’s speciaal ontworpen voor Lighting of usb-c.

Met name bij de speciale Lightning-exemplaren moet je even goed nadenken. Ja: het is handig, máár je kunt zo’n DAC’je alleen op een Lightning-connector aansluiten. En dus niet op bijvoorbeeld je Windows-laptop, of een toevallig nog ergens rondslingerende Chromebook. Voor Appelaars is het wellicht meer interessant om te investeren in een meer universele usb-a of usb-c DAC plus bijbehorende converterplug (of kabeltje). Koop je een DAC van minder dan drie tientjes, dan is er geen man overboord als je die alleen op je Apple mobiel kunt gebruiken, duurdere exemplaren worden dan wel erg duur.

Met weinig geld al flinke verbetering

Prijzen van externe USB DAC’s in portable vorm variëren enorm. Bij Apple koop je voor een tientje een toch wat kwetsbaar ogend friemelig snoertje met ingebouwde DAC. Een verplicht onderdeel voor iedereen die een traditionele bedrade hoofdtelefoon wil aansluiten op bijvoorbeeld een meer recente iPhone. Er is zowel een versie bedoeld voor toestellen met Lightning- als met usb-c aansluiting. De geluidskwaliteit is niet eens slecht, maar ontstijgt die van een cd niet.

Interessanter is bijvoorbeeld al de Sharkoon Mobile DAC, die vanaf een Euro of 15 te koop is. Die prijs in ogenschouw nemende klinkt het ding zelfs verbazingwekkend goed, kunnen we zelf constateren. In ieder geval ondersteunt deze mini-DAC – voorzien van universele usb-c-aansluiting – een geluidskwaliteit tot en met 96 kHz / 24 bit. LED’jes in de plug geven aan welke geluidskwaliteit gebruikt wordt, terwijl er voor de liefhebbers ook nog een via een drukknop instelbare equalizer. Kortom: een aardige eerste stap in de wondere wereld van hi-res audio.

Het echte werk

Heb je meer geld over voor beter geluid, check dan de Dragonfly Cobalt eens. Die kost je rond de €300, maar levert wel een geluidskwaliteit waar je u tegen zegt. De in een stevige aluminium behuizing gevatte DAC beschikt over een traditionele USB-A aansluiting, waarbij een ook qua design passende converterkabel naar USB C wordt genoemd (de ‘dragon tail’ zoals de fabrikant ‘m met een knipoog noemt). Ook hier een maximale kwaliteit van 96 kHz / 24 bit, wat betekent dat je hem zonder drivergedoe in Windows kunt gebruiken.

Inwendig wordt de ESS ES9038Q2M SABRE DAC-chip gebruikt, een zogeheten ‘reference-exemplaar’ van topkwaliteit. Gekoppeld aan een ook in de stick verwerkte rappe processor en een eigen stabiele klokgenerator levert dat – zo kan ondergetekende zelf constateren – een indrukwekkend geluid op. Overigens heeft fabrikant Audioquest ook andere - goedkopere - Dragonfly’s voor je in de aanbieding. Voor allemaal geldt dat ze een forse verbetering van je (mobiele) geluid zorgen.

Bron

Vanzelfsprekend haal je het onderste uit de kan qua resolutie en samplefrequentie alleen dan wanneer het bronbestand ook die hogere kwaliteit ondersteunt. Een opname in cd-kwaliteit blijft een opname in cd-kwaliteit. Echter: doordat een externe DAC (en dan vooral de betere exemplaren) voorzien is van een goede ontkoppeling van voedingsruis en andere storingen, een (veel) betere hoofdtelefoonversterker en andere extra’s hoor je ook dan direct al een forse verbetering.

Geluid in hogere kwaliteit haal je bijvoorbeeld via het al genoemde Tidal, of Qobuz. Beide muziekdiensten bieden ook een hi-res-abonnement aan waarbij je muziek in bijvoorbeeld 96/24-kwaliteit aangevoerd krijgt. Koop je liever losse tracks, dan biedt Qobuz eveneens de helpende hand, of neem eens een kijkje bij HD Tracks. Afspelen van dergelijke hi-res-tracks doe je bijvoorbeeld via Foobar2000 (gratis beschikbaar voor zowel Windows, macOS, iOS/iPadOS als Android). Kortom: kiezen, kopen, downloaden, openen in Foobar en genieten maar!

Bluetooth

We horen het je hardop denken: ‘Ik wil draadloos luisteren’. Kan, maar daar zitten flink wat haken en ogen aan als het gaat om geluidskwaliteit. Niet elke bron (smartphone, tablet, computer) ondersteunt elke codec. Sowieso wordt er altijd een vorm van compressie gebruikt bij het draadloos verzenden van geluid via Bluetooth. Het is zaak om te zorgen dat in ieder geval je apparaat en hoofdtelefoon dezelfde compressiemethode ondersteunen om hercompressie te voorkomen. Veel Bluetooth hoofdtelefoons gebruiken alleen de oer-Bluetooth codec voor geluid en die klinkt niet echt hifi. Met name in de lagere tonen hoor je al snel ‘gepingel’ en klinkt het allemaal wat doffer.

Apple gebruikt standaard AAC voor geluidscompressie, dus als je een Apple-apparaat gebruikt als draadloze bron, dan is AAC het minste dat je hoofdtelefoon moet ondersteunen. Aan de Android/pc-kant is er meer keuze. Daar is aptX vaak in zwang, al ondersteunt dan weer lang niet ieder mobieltje die truc. Feitelijk biedt de aloude kabel nog altijd de beste geluidskwaliteit, waarbij je door de keuze van componenten zelf controle houdt over de hele keten.