Veel pc’s, notebooks, tablets en smartphone beschikken van huis uit over een redelijke geluidskwaliteit. Maar het is meestal verre van optimaal. Een externe USB DAC biedt hulp.

Geluidskwaliteit is niet iets waar de gemiddelde pc- of notebook-fabrikant heel veel aandacht aan besteedt. Sterker nog: hoe meer er opgeschept wordt over de geluidskwaliteit van een notebook, hoe beroerder die vaak is. Bij veel smartphones en tablets blijft het ook hangen bij wat blikkerig en scherp klinkend geschal. Een koptelefoon inpluggen zorgt al snel voor een forse verbetering. Maar dan komen veelal ook andere gebreken rap aan het licht. Denk aan ruis, storende achtergrondgeluidjes of gewoon een vlak klinkend geheel.

Heeft alles te maken met de in computers en veel mobiele systemen gebruikte DAC ofwel digitaal-analoog-converter. Daar worden niet de beste voor ingezet, maar de meest universeel gebruikte exemplaren. Makkelijk, want dat scheelt veel gedoe met drivers schrijven, bijvoorbeeld. Ook ontbreekt het maar al te vaak aan goede filtering van de voeding. Het is allemaal heel basic van opzet, anders wordt het gewoon te duur. En dan is er ook nog het verhaal betreffende resolutie en samplerate.

Resolutie en samplefrequentie

Veel smartphones en tablets ondersteunen geen kwaliteit die veel hoger ligt dan die van de standaard cd. Ofwel: een samplefrequentie van 44,1 kHz bij 16 bit resolutie. Die 16 bits leveren 2^16 = 65536 verschillende geluidniveau’s op. In principe prima voor een goed klinkend geheel, we hebben de cd immers niet voor niets inmiddels alweer bijna 40 jaar omarmd. Tegelijkertijd zien we de laatste vijf tot tien jaar ook dat audio eveneens gebruik is gaan maken van technische vernieuwingen.

Daar waar in studio’s al veel langer gebruik gemaakt wordt van bijvoorbeeld een samplerate van 96 kHz bij een bitdiepte van 24 bits of meer, begint dat in de huiskamer ook steeds normaler te worden. 24 bits resolutie betekent 2 ^ 24 = 16,8 miljoen volumestappen, nogal een groot verschil met de 16 bits van . Muziekstreamingdiensten als bijvoorbeeld Tidal bieden dergelijke geluidskwaliteit desgewenst ook in streamvorm aan.

De cd voorbij

Je raadt het al: je kunt een hogere kwaliteit van bijvoorbeeld die genoemde 96 kHz / 24 bit alléén dan horen als je ook een DAC-chip in je mobiel of notebook hebt zitten die daar (goed) mee overweg kan. En dat valt nogal eens tegen. Ofwel de maximaal haalbare kwaliteit blijft steken op 44,1 (soms 48) kHz bij 16 bit, of de hogere resolutie is wel beschikbaar, maar verzuipt volledig in de beroerde geluidskwaliteit van de ingebouwde DAC dankzij ruis en andere storingen. Een externe USB-DAC biedt uitkomst. Vaak zie je zelfs al dat een goedkoper exemplaar een flinke verbetering oplevert. Ben je van plan om ook echt te gaan genieten van beter geluid, check dan voor aankoop of je USB-DAC tenminste een kwaliteit van 96 kHz / 24 bit ondersteunt. Dat is trouwens ook meteen de maximale kwaliteit die Windows kan native kan leveren zonder extra drivers te hoeven installeren.

Portable USB-DAC

Heel handig zijn de portable DAC’s. Het zijn veelal compacte apparaatjes die je zo in je mobiel prikt. Het is daarbij wel even opletten wat voor aansluiting jouw mobiel heeft, en wat voor een de DAC gebruikt. In een aantal gevallen zal een adapter – bijvoorbeeld van usb-a naar Lightning of USB C noodzakelijk zijn; vergeet niet die mee te bestellen. Ook zijn er DAC’s speciaal ontworpen voor Lighting of usb-c.

Met name bij de speciale Lightning-exemplaren moet je even goed nadenken. Ja: het is handig, máár je kunt zo’n DAC’je alleen op een Lightning-connector aansluiten. En dus niet op bijvoorbeeld je Windows-laptop, of een toevallig nog ergens rondslingerende Chromebook. Voor Appelaars is het wellicht meer interessant om te investeren in een meer universele usb-a of usb-c DAC plus bijbehorende converterplug (of kabeltje). Koop je een DAC van minder dan drie tientjes, dan is er geen man overboord als je die alleen op je Apple mobiel kunt gebruiken, duurdere exemplaren worden dan wel erg duur.

Met weinig geld al flinke verbetering

Prijzen van externe USB DAC’s in portable vorm variëren enorm. Bij Apple koop je voor een tientje een toch wat kwetsbaar ogend friemelig snoertje met ingebouwde DAC. Een verplicht onderdeel voor iedereen die een traditionele bedrade hoofdtelefoon wil aansluiten op bijvoorbeeld een meer recente iPhone. Er is zowel een versie bedoeld voor toestellen met Lightning- als met usb-c aansluiting. De geluidskwaliteit is niet eens slecht, maar ontstijgt die van een cd niet.

Interessanter is bijvoorbeeld al de Sharkoon Mobile DAC, die vanaf een Euro of 15 te koop is. Die prijs in ogenschouw nemende klinkt het ding zelfs verbazingwekkend goed, kunnen we zelf constateren. In ieder geval ondersteunt deze mini-DAC – voorzien van universele usb-c-aansluiting – een geluidskwaliteit tot en met 96 kHz / 24 bit. LED’jes in de plug geven aan welke geluidskwaliteit gebruikt wordt, terwijl er voor de liefhebbers ook nog een via een drukknop instelbare equalizer. Kortom: een aardige eerste stap in de wondere wereld van hi-res audio.

Het echte werk

Heb je meer geld over voor beter geluid, check dan de Dragonfly Cobalt eens. Die kost je rond de €300, maar levert wel een geluidskwaliteit waar je u tegen zegt. De in een stevige aluminium behuizing gevatte DAC beschikt over een traditionele USB-A aansluiting, waarbij een ook qua design passende converterkabel naar USB C wordt genoemd (de ‘dragon tail’ zoals de fabrikant ‘m met een knipoog noemt). Ook hier een maximale kwaliteit van 96 kHz / 24 bit, wat betekent dat je hem zonder drivergedoe in Windows kunt gebruiken.

Inwendig wordt de ESS ES9038Q2M SABRE DAC-chip gebruikt, een zogeheten ‘reference-exemplaar’ van topkwaliteit. Gekoppeld aan een ook in de stick verwerkte rappe processor en een eigen stabiele klokgenerator levert dat – zo kan ondergetekende zelf constateren – een indrukwekkend geluid op. Overigens heeft fabrikant Audioquest ook andere - goedkopere - Dragonfly’s voor je in de aanbieding. Voor allemaal geldt dat ze een forse verbetering van je (mobiele) geluid zorgen.

©PXimport

Bron

Vanzelfsprekend haal je het onderste uit de kan qua resolutie en samplefrequentie alleen dan wanneer het bronbestand ook die hogere kwaliteit ondersteunt. Een opname in cd-kwaliteit blijft een opname in cd-kwaliteit. Echter: doordat een externe DAC (en dan vooral de betere exemplaren) voorzien is van een goede ontkoppeling van voedingsruis en andere storingen, een (veel) betere hoofdtelefoonversterker en andere extra’s hoor je ook dan direct al een forse verbetering.

Geluid in hogere kwaliteit haal je bijvoorbeeld via het al genoemde Tidal, of Qobuz. Beide muziekdiensten bieden ook een hi-res-abonnement aan waarbij je muziek in bijvoorbeeld 96/24-kwaliteit aangevoerd krijgt. Koop je liever losse tracks, dan biedt Qobuz eveneens de helpende hand, of neem eens een kijkje bij HD Tracks. Afspelen van dergelijke hi-res-tracks doe je bijvoorbeeld via Foobar2000 (gratis beschikbaar voor zowel Windows, macOS, iOS/iPadOS als Android). Kortom: kiezen, kopen, downloaden, openen in Foobar en genieten maar!

©PXimport

Bluetooth

We horen het je hardop denken: ‘Ik wil draadloos luisteren’. Kan, maar daar zitten flink wat haken en ogen aan als het gaat om geluidskwaliteit. Niet elke bron (smartphone, tablet, computer) ondersteunt elke codec. Sowieso wordt er altijd een vorm van compressie gebruikt bij het draadloos verzenden van geluid via Bluetooth. Het is zaak om te zorgen dat in ieder geval je apparaat en hoofdtelefoon dezelfde compressiemethode ondersteunen om hercompressie te voorkomen. Veel Bluetooth hoofdtelefoons gebruiken alleen de oer-Bluetooth codec voor geluid en die klinkt niet echt hifi. Met name in de lagere tonen hoor je al snel ‘gepingel’ en klinkt het allemaal wat doffer.

Apple gebruikt standaard AAC voor geluidscompressie, dus als je een Apple-apparaat gebruikt als draadloze bron, dan is AAC het minste dat je hoofdtelefoon moet ondersteunen. Aan de Android/pc-kant is er meer keuze. Daar is aptX vaak in zwang, al ondersteunt dan weer lang niet ieder mobieltje die truc. Feitelijk biedt de aloude kabel nog altijd de beste geluidskwaliteit, waarbij je door de keuze van componenten zelf controle houdt over de hele keten.

©PXimport

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Wanneer je met een smartwatch je gezondheid in de gaten wilt houden en bijvoorbeeld tijdens activiteiten je hartslag wilt meten, is het handig als zo'n slim horloge ook waterdicht is. En met een GPS-functie kun je ook goed bijhouden welke afstand je hebt afgelegd.

Een smartwatch is meer dan alleen een horloge: het is een slimme assistent om je pols. Met een smartwatch kun je eenvoudig meldingen van je smartphone ontvangen, zoals berichten, oproepen en agenda-afspraken. Veel modellen bieden daarnaast functies zoals stappentellen, hartslagmeting, slaapregistratie en GPS-tracking. Dat maakt ze ideaal voor wie zijn gezondheid en activiteiten wil bijhouden. Sommige horloges ondersteunen zelfs contactloos betalen of muziekbediening, zodat je minder vaak je telefoon uit je zak hoeft te halen.

Een ander belangrijk voordeel is de waterbestendigheid, wat bij smartwatches wordt aangeduid met een zogeheten ATM-classificatie. ATM staat voor 'atmosfeer' en geeft aan hoe hoog de druk op het horloge mag zijn. Een smartwatch met 5 ATM is bijvoorbeeld bestand tegen waterdruk die overeenkomt met 50 meter diepte. Dat betekent dat je ermee kunt douchen, zwemmen of in de regen lopen, maar dat de watch niet per se geschikt is voor diepzeeduiken.

Amazfit Cheetah Square

De Amazfit Cheetah Square is een smartwatch met een rechthoekig AMOLED-scherm van 1,75 inch. Het model biedt uitgebreide sportondersteuning met meer dan 150 modi en beschikt over dual-band GPS voor nauwkeurige plaatsbepaling. Daarnaast zijn er sensoren voor hartslag, SpO₂ (het percentage zuurstof in je bloed dat via een saturatiemeter wordt gemeten, en aangeeft hoeveel van je rode bloedcellen verzadigd zijn met zuurstof), slaap en stress. De behuizing is lichtgewicht en de horlogeband is van siliconen. De waterdichtheid van 5 ATM maakt hem geschikt voor gebruik in het water. De batterijduur varieert afhankelijk van het gebruik, met tot 8 dagen bij gemiddeld gebruik en tot 28 uur met GPS ingeschakeld.

🚿 Waterdichtheid: 5 ATM
🔋 Typische gebruiksduur: Tot 8 dagen
📱 Schermdiagonaal: 1,75 inch

Huawei Watch Fit 2

De Huawei Watch Fit 2 is een relatief compacte smartwatch met een AMOLED-display van 1,74 inch. Het model ondersteunt verschillende trainingsmodi en beschikt over sensoren voor onder andere hartslag, SpO₂ en slaapmonitoring. Hoewel deze watch geen ingebouwde GPS heeft, maakt hij gebruik van verbonden GPS via een smartphone. De batterijduur is met maximaal 10 dagen redelijk lang. De smartwatch is waterbestendig tot 5 ATM en is beschikbaar in verschillende edities en kleuren.

🚿 Waterdichtheid: 5 ATM
🔋 Typische gebruiksduur: Tot 10 dagen
📱 Schermdiagonaal: 1,74 inch

Fitbit Sense 2

De Fitbit Sense 2 biedt een combinatie van gezondheidsmetingen, zoals een ECG-app, cEDA-sensor voor stressdetectie en SpO₂-metingen. Het horloge is uitgerust met een 1,58 inch AMOLED-scherm en een ingebouwde GPS. De batterij gaat bij normaal gebruik ongeveer 6 dagen mee. Daarnaast is de Sense 2 waterbestendig tot 50 meter (5 ATM). Het model ondersteunt contactloze betalingen via Fitbit Pay, maar mist functies zoals muziekopslag of volledige ondersteuning voor apps van derden.

🚿 Waterdichtheid: 5 ATM
🔋 Typische gebruiksduur: Tot 6 dagen
📱 Schermdiagonaal: 1,58 inch

Garmin Venu 2

De Garmin Venu 2 heeft een 1,3 inch AMOLED-display en legt de nadruk op gezondheid en sport. De smartwatch beschikt over onder meer hartslagmeting, ademhalingsregistratie, Body Battery, stressmeting en Pulse Ox. GPS is ingebouwd, en de batterij gaat tot 11 dagen mee in smartwatch-modus. Bij gebruik van GPS en muziek is dit korter. Het horloge is waterdicht tot 5 ATM, wat standaard is voor dit soort toepassingen.

🚿 Waterdichtheid: 5 ATM
🔋 Typische gebruiksduur: Tot 11 dagen
📱 Schermdiagonaal: 1,3 inch

OnePlus Watch 2

De OnePlus Watch 2 draait op Wear OS 4 en gebruikt een dubbele chipsetstructuur om prestaties en batterijduur te balanceren. Met een 1,43 inch AMOLED-scherm, ondersteuning voor dual-band GPS, en sensoren voor hartslag en slaap is hij geschikt voor dagelijks gebruik. De batterijduur is echter niet heel lang, maar het horloge is wel IP68-gecertificeerd en bestand tegen waterdruk tot 5 ATM.

🚿 Waterdichtheid: IP68 / 5 ATM
🔋 Typische gebruiksduur: Tot 100 uur
📱 Schermdiagonaal: 1,43 inch

De Enchant 1100 is de nieuwste top-soundbar van Harman Kardon. Ondersteuning voor Dolby Atmos en een streepje Scandi-design maken het een interessante optie.

De grotere Enchant 1100 soundbar werd begin dit jaar samen met de kleinere Enchant 900 voorgesteld. Het is een echt topmodel dat veel speakers inzet om omhullende 3D-geluid te bieden, inclusief twee aan de bovenzijde. Dit is niet de eerste of enige soundbar van Harman Kardon die de naam 'Enchant' draagt, maar eigenlijk lijkt hij meer op de voorgaande Citation-reeks van Harman Kardon. Citation was bedoeld als een volledig antwoord op Sonos, met multiroom-functionaliteit en met een design dat luxueuze textiel van Kvadrat toepaste. 

De Enchant 1100 neemt veel van de Citation-eigenschappen over, waaronder het design (maar zonder Kvadrat-stofjes) en de uitbreidbaarheid. Hij gebruikt ook een knappe techniek van Harman, Multibeam, om geluid breed de kamer in te sturen. Met ondersteuning voor Dolby Atmos en DTS:X, veel streamingopties, een extra HDMI-ingang (geschikt voor 4K en Dolby Vision) en uitbreidingsopties spreken we hier over een veelzijdige soundbar. 

©Jamie Biesemans

Uitbreiden met speakers kan

Wie meer wil, kan de Enchant 1100 uitbreiden met de Enchant Sub (adviesprijs 399 euro) en/of een paar Enchant-draadloze speakers (adviesprijs 229 euro/stuk). Het is daarmee een directe uitdager van de Sonos Arc Ultra, nog een topmodel dat je op eigen tempo kunt uitbreiden met extra speakers. De Harman Kardon is wel nog iets scherper geprijsd. Het koppelen met speakers in andere kamers kan via Google Cast of AirPlay 2. Een pluspunt: dat kan ook met luidsprekers van verschillende merken.

Zacht en harmonieus design

Ontsnappen aan de klassieke balkvorm van een soundbar doet de Enchant 1100 niet. Maar omdat de afgeronde behuizing helemaal bedekt is door een fraai zwart stofje en verder geen opvallende elementen toont, verdwijnt hij netjes in de achtergrond. Minimalisme ten top, totdat je het volume of een optie aanpast. Dan zie je een grote display in een coole dotmatrix-stijl oplichten. Dat zorgt dan weer voor vleugje retro-gevoel. In tegenstelling tot bij de Citation-soundbars, lijkt er deze keer geen lichtgrijze versie te bestaan.

Onder het strakke uiterlijk zitten aardig wat speakers verborgen: elf stuks. Twee daarvan zitten bovenaan en zorgen voor de driedimensionale geluidservaring. De Enchant 1100 is slechts 6,5 cm hoog en kan dus bij een tv op een voet geplaatst worden. Maar het beste resultaat krijg je als je hem 10 à 20 cm vóór het scherm zet, zodat de bovenliggende speakers vrij naar het plafond gericht zijn. Ook de zijkanten moeten helemaal vrij blijven. Aan elke zijde is er een opening waar je een speaker kunt zien; die zorgen voor een heel breed geluidsbeeld rond de tv.

©Harman Kardon

Aan weerszijden is er een opening met een tweeter die schuin gemonteerd is.

Ontspannen kan ook

In de doos vind je een kleine afstandsbediening, maar je kunt ook de Harman Kardon One-app gebruiken. Welke optie je ook kiest: het volume regelen, een aantal audio-instellingen veranderen en muziek pauzeren zijn mogelijk. Een unieke optie heet Moment, dat zelfs zijn eigen knop op de remote heeft.

Als je hierop drukt, rollen er uit de soundbar rustgevend geluiden. Je kunt via de app kiezen of je dan even kunt relaxen met het geluid van regen, een bos of de zee. Misschien wel leuk voor meditatieoefeningen, maar wel een apart iets om zo'n prominente plek te geven.

Muziek spelen kan op vele manieren

In een app kun je muziek en internetradio afspelen van bepaalde diensten, waaronder Amazon Music, Napster, Qobuz, Tidal en TuneIn. Bij Amazon en Tidal wordt zelfs het afspelen van muziek in Dolby Atmos-formaat ondersteund, dat kom je zelden tegen.

In het lijstje ontbreken natuurlijk heel wat belangrijke diensten, zoals Apple Music of Spotify. Ze afspelen kan echter makkelijk via AirPlay, Chromecast of Spotify Connect. De soundbar kan ook bediend worden met Roon, de audiofiele muzieksoftware van een Harman Kardon-zusterbedrijf die vooral in de hifi-wereld wordt gebruikt. Ten slotte is de Enchant 1100 uitgerust met bluetooth. Manieren genoeg dus om muziek af te spelen.

Eenvoudige installatie

Het instellen van de Enchant 1100 gebeurt via de One-app. Een visueel stappenplan maakt het heel eenvoudig. Wat je ook in de app (of via de remote) kunt doen is het geluid "kalibreren". De soundbar verspreidt dan twintig seconden luide testgeluiden om zo de woonkamer te leren kennen. Na deze meting wordt de weergave aanpast zodat de soundbar beter klinkt. Zo'n functie wordt stilaan standaard op een high-end soundbar; hier blijkt het zeer effectief in het balanceren van bassen en helderheid. 

©Jamie Biesemans

In de Harman Kardon One-app vind je heldere uitleg.

Geslaagd in 3D

Bij het bekijken van demovideo's van Dolby en een aantal filmfragmenten valt in de eerste plaats de zuivere weergave van de Enchant 1100 op. Het klinkt luchtig en ruim, waardoor geluidseffecten los in de kamer verschijnen. Bij de Shattered-demo bewegen de geluiden van brekend glas echt van rechts naar ver links.

©Jamie Biesemans

De Enchant 1100 heeft goede dialogenweergave.

Ook bij drukke actiescènes, zoals tijdens de finale veldslag op Scarif in Star Wars: Rogue One – waarvan Andor op Disney+ de prequel vormt – houdt de Harman Kardon een goede controle. Het is een goed resultaat dat vooral heel detailrijk en gebalanceerd overkomt, met name na de kalibratie. Wel is het in onze woonkamer wat minder 'cinematisch' (of je mag ook zeggen 'bombastisch') bij bijvoorbeeld de race in Ready Player One. Je wordt wel omgeven door geluid, inclusief hoog boven de tv, dat wel. Maar het is niet zo knallend of dynamisch als bij bijvoorbeeld JBL.

Een subwoofer erbij of niet?

Het toevoegen van een subwoofer of extra speakers kan daar iets aan doen. Dat verloopt eveneens via de app. Je hebt er wel even tijd voor nodig, want elk toestel moet met de wifi verbonden worden. Vervolgens moet er nog een update worden geïnstalleerd, wat ook even kan duren. Ten slotte combineer je bijvoorbeeld de Enchant 1100 met de Enchant Sub via de app. Dat ging tijdens het testen vlot, en de app maakt het proces ook heel transparant. Wel spijtig: de kalibratiefunctie werkt niet langer als je een sub toevoegt aan een soundbar. Hopelijk komt die mogelijkheid er nog.

©JORDI HUISMAN

De Enchant Sub zet je bij voorkeur naast de soundbar.

Mét Enchant Sub wordt de Enchant 1100 een stukje spectaculairder, al blijft het vooral het mooie detail en de controle die indruk maken bij het zeer intense vuurgevecht in het Witte Huis in Civil War. Dit zijn goede prestaties, ook voor gaming. Toch is de stap naar een extra sub geen verplichting. De Enchant Sub is niet zo krachtig of verfijnd, dus in een kleinere woonkamer ga je aan de soundbar zelf voldoende hebben. Positief wel is dat die Sub vergeleken met optionele subs bij sommige concurrenten relatief goedkoop is.

Conclusie

De Enchant 1100 is een soundbar die zeer gelikt oogt en sterk presteert. Kamervullend de soundtrack van een film of tv-serie neerzetten doet hij goed, net als muziek afspelen. Zonder extra apparaten levert de Harman Kardon al een topprestatie, waarbij detail en helderheid de grootste troeven zijn. Spraak en geluidseffecten klinken duidelijk en zijn goed gepositioneerd. Al mag het niet een basmonster zijn, je wordt goed ondergedompeld in een film.