Surround geluid op de computer, wie wil dat nu niet? Veel heb je er niet voor nodig: een 5.1-geluidskaart, een surround luidsprekerset en software voor de weergave. Toch klinkt het eenvoudiger dan het is. Daarom vertellen we u precies aan de hand van twee nieuwe geluidskaarten waarop u moet letten bij de aanschaf én het aansluiten van een surroundset.

Gebruik je de pc alleen maar voor Office, dan is geluid niet zo belangrijk. Maar als je wel eens een filmpje kijkt of bijvoorbeeld aan geluids- of videobewerking doet, dan is een goede geluidsweergave van essentieel belang. Voor een surround geluid heb je in principe niet veel nodig: met een 5.1-geluidskaart, een surround luidsprekerset, eventueel een externe decoder en natuurlijk de juiste software bent u er al. Maar dan moet u alle onderdelen nog met elkaar verbinden, configureren en kalibreren. Juist dit onderdeel levert nog wel eens problemen op. Daarom bij deze: praktische tips voor de aanschaf, installatie en kalibratie van uw surroundset. Kabels Eenmaal de geluidskaart in de pc geïnstalleerd is het aansluiten van de kabels de eerste stap op weg naar surround geluid. Meestal krijgt u bij geluidskaarten en luidsprekersets de juiste kabels meegeleverd. Bij de geluidskaarten die in dit verhaal als voorbeeld dienen – de Creative Audigy 2 ZS Pro en Terratec Aureon Universe – verloopt het aansluiten zeer eenvoudig. We sluiten de analoge uitgangen op de geluidskaart aan op de subwoofer die ook de uitgangen heeft voor de verschillende luidsprekers. Lastiger wordt het als u luidsprekers hebt die niet passen bij de geluidskaart, of als u de geluidskaart wil doorlinken naar een externe decoder voor het decoderen van surround geluid. Dan is de kans groot dat de analoge aansluitingen van uw geluidskaart niet overeenkomen met de ingangen van de decoder, of dat de connectoren van uw luidsprekers niet passen op de ingangen van uw geluidskaart. Gelukkig biedt in zo'n geval de elektronicawinkel uitkomst: voor een paar euro kunt u zelf de door u gewenste kabels laten maken en het maakt hierbij niet uit welke connectoren u wilt gebruiken. Overigens is de kwaliteit van de meeste bijgeleverde kabels bij luidsprekersets en geluidskaarten niet al te best. Maar de vraag is of dit ook echt nodig is. Bedenk, voordat u honderden euro's uitgeeft aan professionele kabels, dat u waarschijnlijk het verschil in geluidskwaliteit niet zult kunnen horen. Want de ervaring leert dat goed geluid ook afhankelijk is van de gebruikte geluidskaart, receiver en luidsprekers. Externe decoder Vanzelfsprekend kan iedere surround kaart de dolby digital- of dts-signalen decoderen. Voor een nóg betere geluidskwaliteit kunt u ook een externe decoder inschakelen, zowel de Audigy 2 ZS pro als de Aureon Universe kunnen deze geluidssignalen doorsturen. Zeker als u een externe av-receiver of een goed actieve luidsprekerset met decoder hebt, is dit een prima oplossing. Om van een externe decoder gebruik te kunnen maken, moet u natuurlijk allereerst de geluidskaart met een optische of spdif-kabel vastknopen aan de externe decoder (zie ook het kader 'Spdif'). En u moet u aan de slag met zowel de software van de geluidskaart als de instellingen van de afspeelsoftware. Bij de Audigy 2 ZS Pro zien we dat Creative gebruik maakt van de term 'Spdif Passthrough' om aan te geven dat een externe decoder de signalen gaat decoderen. Om dit in te stellen moet u in het configuratiescherm de AudioHQ starten en kiezen voor Device Controls. Bij het tabblad Decoder kiest u voor spdif Passthrough. Ook de Aureon Universe van Terratec heeft een configuratiescherm waar u kunt aangeven dat het spdif -signaal moet worden doorgeven – alleen is het hier een stuk ingewikkelder. Behalve de keuze voor spdif moet u namelijk ook aangeven of het om een analoog signaal gaat of een 'Wave' en – ook belangrijk – dat het om non-audio materiaal gaat; er worden immers pakketjes data verstuurd. Als laatste moet u ook in de afspeelsoftware aangeven dat spdif wordt gebruikt: ga naar bijvoorbeeld WinDVD of PowerDVD en kies bij de 'Audio options' voor spdif in plaats van het aantal luidsprekers. Wilt u geluiden importeren op uw computer? Of via uw surround luidsprekerset een dvd in een externe speler beluisteren? Verbind dan met een optische of spdif-kabel de digitale uitgang van uw dvd-speler met de digitale ingang van uw geluidskaart. Zo kan de Creative Audigy kan overweg met AC-3 en dts geëncodeerde signalen. Hiervoor moet u wel bij de AudioHQ aangeven dat het om een 'Spdif -in decodering' gaat. De Terratec-kaart kan dit niet. Deze accepteert alleen ongecodeerde pcm-stereosignalen. In dit geval moet u in de set-up van uw dvd-speler aangeven dat de Dolby Digitale signalen moeten worden omgezet naar pcm. Kalibreren luidsprekers Als alles naar behoren is aangesloten kunt u beginnen met het afstellen van de luidsprekers. Bij surround geluid is het belangrijk dat de luidsprekers goed zijn opgesteld en dat u de afstanden weet van de toehoorder ten op zichte van iedere luidspreker. U moet het geluid namelijk zo instellen dat het precies op tijd bij de luisteraar komt, alleen op die manier ontstaat er een logisch geluidsbeeld. Let daarbij ook op dat iedere luidspreker de juiste hoeveelheid decibels produceert. Creative levert twee tools om alles zo precies mogelijk in te stellen: een eigen kalibratiesysteem en een THX Set-up Console. Bij de Terratec hebt u alleen de mogelijkheid de afzonderlijk luidsprekers harder of zachter te zetten, ieder vorm van kalibratie ontbreekt. Gelukkig kunt u op www.dolby.com gratis de zeer gedetailleerde handleidingen downloaden voor het op- en instellen van uw luidsprekerset. Dvd-audio Als alles goed is ingesteld kunt u gaan genieten van surround geluid. Nieuw is dat u met de laatste geluidskaarten ook kunt luisteren naar dvd-audio: hoogwaardig multikanaals geluid van 24-bit 96 kHz. Zowel de Audigy 2 als de Aureon Universe hebben decoders aan boord om dit signaal weer te geven. Het enige wat u dus nog nodig hebt is software die met deze 24 bit 96 kHz-signalen overweg kan. Creative levert hiervoor een dvd-audioplayer mee. De Terratec-kaart maakt gebruik van WinDVD voor het afspelen van dvd-audio. Helaas hoorden we met de meegeleverde WinDVD-versie alleen maar stereo geluid. Toch maar even de nieuwste versie van WinDVD geïnstalleerd en deze laat inderdaad wel alle zes geluidskanalen horen. Asio 2.0 compatible Behalve te luisteren naar dvd's en cd's met surround sound, kunt u ze ook zelf maken. Hiervoor is het wel belangrijk dat uw geluidskaart asio 2.0 (audio stream input output) ondersteunt. Pas dan kunt u geluiden versturen naar de afzonderlijke luidsprekers en deze tegelijkertijd beluisteren. De Audigy 2 en de Aureon Universe ondersteunen beide asio 2.0 en zijn dus geschikt voor het maken van surround geluid in bijvoorbeeld Première Pro, Cubasis VST en Nuendo. Gaat u hiermee aan de slag, dan zult u nóg meer gebruik maken van alle aansluitingen op uw geluidskaart. Gelukkig hebt u dan de installatie en kalibratie al achter de rug en begint surround geluid pas echt leuk te worden! Conclusie Het aansluiten van surroundset op de computer kan een hele klus zijn als u niet van tevoren goed hebt gekeken naar de connectoren van bestaande hardware in vergelijking met de nieuwe. U kunt een miskoop voorkomen door vooraf de installatiehandleidingen te downloaden bij de fabrikant en de aansluitmogelijkheden te controleren. Functioneert de hardware eenmaal naar behoren, dan is het tijd om de luidsprekers af te stellen. Levert uw geluidskaart hiervoor geen tools? Dan kunt u altijd terecht op www.dolby.com waar alles haarfijn wordt uitgelegd. Bent u daarnaast ook van plan zelf surround geluid te maken, let er dan op dat uw geluidskaart asio 2.0 ondersteunt. In het verhaal op pagina XX geven we u een overzicht van software waarmee u surround geluid kunt maken. De Creative Audigy 2 ZS Pro is één van de meest uitgebreide geluidskaarten van dit moment: geen gebrek aan software, ondersteuning van veel geluidsformaten en véél informatie. Creative Audigy 2 ZS Pro De meest uitgebreide geluidskaart van Creative Labs is de Audigy 2 ZS Pro. Deze kaart kan bijna ieder geluidsformaat aan, of het nu gaat om dolby digital (ex), dts (es), dts neo:6 of dvd-audio, het is geen enkel probleem. De Audigy 2 ZS Pro wordt geleverd met een break-out box die door een firewirekabel met de geluidskaart wordt verbonden. Op de geluidskaart zitten drie analoge uitgangen voor de 7.1 luidsprekers, bijvoorbeeld de Inspire T7700 set. Op de break-out module van de Audigy zitten drie analoge ingangen, een optische en spdif in- en uitgang, een aansluiting voor de koptelefoon en twee firewire-aansluitingen. Zoals gewoonlijk bij Creative krijgt u een berg aan software waaronder Cubasis VST 4.0 CE, Wavelab Lite 2.0 en FL Studio CE meegeleverd. Voor meer informatie: www.creative.com. Prijs: € 299,90 De Terratec Aureon Universe is een prima kaart voor surround geluid. De bijgeleverde software is echter minimaal. Terratec Aureon Universe 7.1 De nieuwste geluidskaart van Terratec speelt ook dolby digital- en dts-geluidssignalen af. Bij deze kaart ontbreken de mogelijkheden voor dolby digital ex, dts es en dts neo:6. De Aureon Universe wordt geleverd met een break-out box die u moet inbouwen. Op de geluidskaart kunt u bijvoorbeeld de Home Arena TXP 884 7.1 luidsprekerset aansluiten. Daarnaast beschikt de geluidskaart ook over een optische uitgang. De break-out module is uitgerust met één optische en één spdif in- en uitgang, twee analoge uitgangen, een microfoon ingang en een aansluiting voor een koptelefoon. Terratec levert weinig bruikbare software mee: een configuratiescherm voor het instellen van de geluidskaart, de applicatie WinDVD 5.0 voor het afspelen van dolby digital-, dts en dvd-audio en het pakket Sound Rescue voor het opschonen van geluidsbestanden. Voor meer informatie: www.terratec.com Prijs: € 229,00 Voor het doorsturen van Dolby Digital- en dts-signalen naar een externe decoder gebruikt Creative de instelling 'Spdif Passthrough'. Wat is spdif? Begin jaren tachtig werd door Sony en Philips een nieuwe transportstandaard ontwikkeld voor digitale geluidsformaten: spdif (Sony/Philips digital interface). De aanleiding hiervoor was de komst van de compact disc. Hiermee werd het wenselijk digitale signalen zolang mogelijk in hun digitale omgeving te houden om verlies door omzetting naar analoge signalen te voorkomen. Tegenwoordig zit de spdif-aansluiting op bijna alle dvd-spelers en av-receivers. Daarnaast wordt deze transportmethode ook in de computer gebruikt om digitale gegevens van cd-rom- of dvd-speler te versturen naar de geluidskaart. Het spdif -signaal kan overweg met ongecomprimeerde pcm-signalen (mono en stereo) en multikanaals geëncodeeerde signalen (dts, dolby digital, mpeg-audio). De ongecodeerde pcm-signalen kunnen een samplerate hebben van 96 kHz en bitlengte van 24. De specificatie van spdif (IEC60958) geeft echter aan dat de ondersteuning van analoge signalen ophoudt bij maximaal 48 kHz en 24 bit. Deze beperking van spdif is de reden dat fabrikanten hard op zoek zijn naar andere mogelijkheden om digitale informatie te transporteren. Pioneer heeft als eerste fabrikant een dvd-speler en av-receiver ontwikkeld waarbij de digitale gegevens via firewire worden overgezet. Deze snelle firewire-poort kan met gemak zes gescheiden analoge kanalen van 192 kHz 24 bit doorgeven. Dit is nodig omdat alleen op deze manier de signalen van dvd-audio en sacd kunnen worden doorgegeven zonder gebruik te maken van analoge aansluitingen. Wilt u dvd-audio beluisteren op de computer, dan kan dit bij alle geluidskaarten die dit ondersteunen, maar alleen via de analoge uitgangen op de geluidskaart. Digitale doorvoer Om een digitale doorvoer van de cd- of dvd-rom-speler naar de geluidskaart te maken kunt u een 2-polig kabeltje gebruiken. Maar er is een manier die betere kwaliteit oplevert. Het is namelijk ook mogelijk om digitale informatie te versturen via de ide-kabel. Deze techniek heet digital audio extraction en kan gebruikt worden bij alle versies van Windows 98 en hoger. Het enige dat u moet doen is deze optie inschakelen. Ga naar Eigenschappen van uw cd-rom-speler, kies het tabblad Eigenschappen en zet een vinkje bij 'Digitale cd-audio voor dit cd-rom-station inschakelen'. Beschikt u over een erg oude cd-rom speler, dan kan het zijn dat deze optie nog niet wordt ondersteund. Om uw signalen digitaal te kunnen doorsturen van de geluidskaart naar een externe luidsprekerset of receiver, kunt u (afhankelijk van uw geluidskaart) gebruik maken van een spdif -kabel of optische kabel (Toslink). De spdif-kabel is 75 Ohm en heeft twee rca-aansluitingen. De optische kabel werkt door middel van glasvezels. Spelen met surround geluid Alsof je in de bioscoop zit – dat is het grote voordeel van surround geluid. Maar ook bij het spelen van games of het beluisteren van muziek is surround sound niet meer weg te denken. Maar wist u dat u ook zelf – thuis achter uw pc – surround geluid kunt maken? De hedendaagse software beschikt over genoeg mogelijkheden om zelf goede mixen te maken, bijvoorbeeld om uw eigen geschoten videomateriaal te voorzien van begeleidende muziek. Hoe u dit het beste aan kunt pakken, leest u op pagina XX

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.