Gebruik je de pc alleen maar voor Office, dan is geluid niet zo belangrijk. Maar als je wel eens een filmpje kijkt of bijvoorbeeld aan geluids- of videobewerking doet, dan is een goede geluidsweergave van essentieel belang. Voor een surround geluid heb je in principe niet veel nodig: met een 5.1-geluidskaart, een surround luidsprekerset, eventueel een externe decoder en natuurlijk de juiste software bent u er al. Maar dan moet u alle onderdelen nog met elkaar verbinden, configureren en kalibreren. Juist dit onderdeel levert nog wel eens problemen op. Daarom bij deze: praktische tips voor de aanschaf, installatie en kalibratie van uw surroundset. Kabels Eenmaal de geluidskaart in de pc geïnstalleerd is het aansluiten van de kabels de eerste stap op weg naar surround geluid. Meestal krijgt u bij geluidskaarten en luidsprekersets de juiste kabels meegeleverd. Bij de geluidskaarten die in dit verhaal als voorbeeld dienen – de Creative Audigy 2 ZS Pro en Terratec Aureon Universe – verloopt het aansluiten zeer eenvoudig. We sluiten de analoge uitgangen op de geluidskaart aan op de subwoofer die ook de uitgangen heeft voor de verschillende luidsprekers. Lastiger wordt het als u luidsprekers hebt die niet passen bij de geluidskaart, of als u de geluidskaart wil doorlinken naar een externe decoder voor het decoderen van surround geluid. Dan is de kans groot dat de analoge aansluitingen van uw geluidskaart niet overeenkomen met de ingangen van de decoder, of dat de connectoren van uw luidsprekers niet passen op de ingangen van uw geluidskaart. Gelukkig biedt in zo'n geval de elektronicawinkel uitkomst: voor een paar euro kunt u zelf de door u gewenste kabels laten maken en het maakt hierbij niet uit welke connectoren u wilt gebruiken. Overigens is de kwaliteit van de meeste bijgeleverde kabels bij luidsprekersets en geluidskaarten niet al te best. Maar de vraag is of dit ook echt nodig is. Bedenk, voordat u honderden euro's uitgeeft aan professionele kabels, dat u waarschijnlijk het verschil in geluidskwaliteit niet zult kunnen horen. Want de ervaring leert dat goed geluid ook afhankelijk is van de gebruikte geluidskaart, receiver en luidsprekers. Externe decoder Vanzelfsprekend kan iedere surround kaart de dolby digital- of dts-signalen decoderen. Voor een nóg betere geluidskwaliteit kunt u ook een externe decoder inschakelen, zowel de Audigy 2 ZS pro als de Aureon Universe kunnen deze geluidssignalen doorsturen. Zeker als u een externe av-receiver of een goed actieve luidsprekerset met decoder hebt, is dit een prima oplossing. Om van een externe decoder gebruik te kunnen maken, moet u natuurlijk allereerst de geluidskaart met een optische of spdif-kabel vastknopen aan de externe decoder (zie ook het kader 'Spdif'). En u moet u aan de slag met zowel de software van de geluidskaart als de instellingen van de afspeelsoftware. Bij de Audigy 2 ZS Pro zien we dat Creative gebruik maakt van de term 'Spdif Passthrough' om aan te geven dat een externe decoder de signalen gaat decoderen. Om dit in te stellen moet u in het configuratiescherm de AudioHQ starten en kiezen voor Device Controls. Bij het tabblad Decoder kiest u voor spdif Passthrough. Ook de Aureon Universe van Terratec heeft een configuratiescherm waar u kunt aangeven dat het spdif -signaal moet worden doorgeven – alleen is het hier een stuk ingewikkelder. Behalve de keuze voor spdif moet u namelijk ook aangeven of het om een analoog signaal gaat of een 'Wave' en – ook belangrijk – dat het om non-audio materiaal gaat; er worden immers pakketjes data verstuurd. Als laatste moet u ook in de afspeelsoftware aangeven dat spdif wordt gebruikt: ga naar bijvoorbeeld WinDVD of PowerDVD en kies bij de 'Audio options' voor spdif in plaats van het aantal luidsprekers. Wilt u geluiden importeren op uw computer? Of via uw surround luidsprekerset een dvd in een externe speler beluisteren? Verbind dan met een optische of spdif-kabel de digitale uitgang van uw dvd-speler met de digitale ingang van uw geluidskaart. Zo kan de Creative Audigy kan overweg met AC-3 en dts geëncodeerde signalen. Hiervoor moet u wel bij de AudioHQ aangeven dat het om een 'Spdif -in decodering' gaat. De Terratec-kaart kan dit niet. Deze accepteert alleen ongecodeerde pcm-stereosignalen. In dit geval moet u in de set-up van uw dvd-speler aangeven dat de Dolby Digitale signalen moeten worden omgezet naar pcm. Kalibreren luidsprekers Als alles naar behoren is aangesloten kunt u beginnen met het afstellen van de luidsprekers. Bij surround geluid is het belangrijk dat de luidsprekers goed zijn opgesteld en dat u de afstanden weet van de toehoorder ten op zichte van iedere luidspreker. U moet het geluid namelijk zo instellen dat het precies op tijd bij de luisteraar komt, alleen op die manier ontstaat er een logisch geluidsbeeld. Let daarbij ook op dat iedere luidspreker de juiste hoeveelheid decibels produceert. Creative levert twee tools om alles zo precies mogelijk in te stellen: een eigen kalibratiesysteem en een THX Set-up Console. Bij de Terratec hebt u alleen de mogelijkheid de afzonderlijk luidsprekers harder of zachter te zetten, ieder vorm van kalibratie ontbreekt. Gelukkig kunt u op www.dolby.com gratis de zeer gedetailleerde handleidingen downloaden voor het op- en instellen van uw luidsprekerset. Dvd-audio Als alles goed is ingesteld kunt u gaan genieten van surround geluid. Nieuw is dat u met de laatste geluidskaarten ook kunt luisteren naar dvd-audio: hoogwaardig multikanaals geluid van 24-bit 96 kHz. Zowel de Audigy 2 als de Aureon Universe hebben decoders aan boord om dit signaal weer te geven. Het enige wat u dus nog nodig hebt is software die met deze 24 bit 96 kHz-signalen overweg kan. Creative levert hiervoor een dvd-audioplayer mee. De Terratec-kaart maakt gebruik van WinDVD voor het afspelen van dvd-audio. Helaas hoorden we met de meegeleverde WinDVD-versie alleen maar stereo geluid. Toch maar even de nieuwste versie van WinDVD geïnstalleerd en deze laat inderdaad wel alle zes geluidskanalen horen. Asio 2.0 compatible Behalve te luisteren naar dvd's en cd's met surround sound, kunt u ze ook zelf maken. Hiervoor is het wel belangrijk dat uw geluidskaart asio 2.0 (audio stream input output) ondersteunt. Pas dan kunt u geluiden versturen naar de afzonderlijke luidsprekers en deze tegelijkertijd beluisteren. De Audigy 2 en de Aureon Universe ondersteunen beide asio 2.0 en zijn dus geschikt voor het maken van surround geluid in bijvoorbeeld Première Pro, Cubasis VST en Nuendo. Gaat u hiermee aan de slag, dan zult u nóg meer gebruik maken van alle aansluitingen op uw geluidskaart. Gelukkig hebt u dan de installatie en kalibratie al achter de rug en begint surround geluid pas echt leuk te worden! Conclusie Het aansluiten van surroundset op de computer kan een hele klus zijn als u niet van tevoren goed hebt gekeken naar de connectoren van bestaande hardware in vergelijking met de nieuwe. U kunt een miskoop voorkomen door vooraf de installatiehandleidingen te downloaden bij de fabrikant en de aansluitmogelijkheden te controleren. Functioneert de hardware eenmaal naar behoren, dan is het tijd om de luidsprekers af te stellen. Levert uw geluidskaart hiervoor geen tools? Dan kunt u altijd terecht op www.dolby.com waar alles haarfijn wordt uitgelegd. Bent u daarnaast ook van plan zelf surround geluid te maken, let er dan op dat uw geluidskaart asio 2.0 ondersteunt. In het verhaal op pagina XX geven we u een overzicht van software waarmee u surround geluid kunt maken. De Creative Audigy 2 ZS Pro is één van de meest uitgebreide geluidskaarten van dit moment: geen gebrek aan software, ondersteuning van veel geluidsformaten en véél informatie. Creative Audigy 2 ZS Pro De meest uitgebreide geluidskaart van Creative Labs is de Audigy 2 ZS Pro. Deze kaart kan bijna ieder geluidsformaat aan, of het nu gaat om dolby digital (ex), dts (es), dts neo:6 of dvd-audio, het is geen enkel probleem. De Audigy 2 ZS Pro wordt geleverd met een break-out box die door een firewirekabel met de geluidskaart wordt verbonden. Op de geluidskaart zitten drie analoge uitgangen voor de 7.1 luidsprekers, bijvoorbeeld de Inspire T7700 set. Op de break-out module van de Audigy zitten drie analoge ingangen, een optische en spdif in- en uitgang, een aansluiting voor de koptelefoon en twee firewire-aansluitingen. Zoals gewoonlijk bij Creative krijgt u een berg aan software waaronder Cubasis VST 4.0 CE, Wavelab Lite 2.0 en FL Studio CE meegeleverd. Voor meer informatie: www.creative.com. Prijs: € 299,90 De Terratec Aureon Universe is een prima kaart voor surround geluid. De bijgeleverde software is echter minimaal. Terratec Aureon Universe 7.1 De nieuwste geluidskaart van Terratec speelt ook dolby digital- en dts-geluidssignalen af. Bij deze kaart ontbreken de mogelijkheden voor dolby digital ex, dts es en dts neo:6. De Aureon Universe wordt geleverd met een break-out box die u moet inbouwen. Op de geluidskaart kunt u bijvoorbeeld de Home Arena TXP 884 7.1 luidsprekerset aansluiten. Daarnaast beschikt de geluidskaart ook over een optische uitgang. De break-out module is uitgerust met één optische en één spdif in- en uitgang, twee analoge uitgangen, een microfoon ingang en een aansluiting voor een koptelefoon. Terratec levert weinig bruikbare software mee: een configuratiescherm voor het instellen van de geluidskaart, de applicatie WinDVD 5.0 voor het afspelen van dolby digital-, dts en dvd-audio en het pakket Sound Rescue voor het opschonen van geluidsbestanden. Voor meer informatie: www.terratec.com Prijs: € 229,00 Voor het doorsturen van Dolby Digital- en dts-signalen naar een externe decoder gebruikt Creative de instelling 'Spdif Passthrough'. Wat is spdif? Begin jaren tachtig werd door Sony en Philips een nieuwe transportstandaard ontwikkeld voor digitale geluidsformaten: spdif (Sony/Philips digital interface). De aanleiding hiervoor was de komst van de compact disc. Hiermee werd het wenselijk digitale signalen zolang mogelijk in hun digitale omgeving te houden om verlies door omzetting naar analoge signalen te voorkomen. Tegenwoordig zit de spdif-aansluiting op bijna alle dvd-spelers en av-receivers. Daarnaast wordt deze transportmethode ook in de computer gebruikt om digitale gegevens van cd-rom- of dvd-speler te versturen naar de geluidskaart. Het spdif -signaal kan overweg met ongecomprimeerde pcm-signalen (mono en stereo) en multikanaals geëncodeeerde signalen (dts, dolby digital, mpeg-audio). De ongecodeerde pcm-signalen kunnen een samplerate hebben van 96 kHz en bitlengte van 24. De specificatie van spdif (IEC60958) geeft echter aan dat de ondersteuning van analoge signalen ophoudt bij maximaal 48 kHz en 24 bit. Deze beperking van spdif is de reden dat fabrikanten hard op zoek zijn naar andere mogelijkheden om digitale informatie te transporteren. Pioneer heeft als eerste fabrikant een dvd-speler en av-receiver ontwikkeld waarbij de digitale gegevens via firewire worden overgezet. Deze snelle firewire-poort kan met gemak zes gescheiden analoge kanalen van 192 kHz 24 bit doorgeven. Dit is nodig omdat alleen op deze manier de signalen van dvd-audio en sacd kunnen worden doorgegeven zonder gebruik te maken van analoge aansluitingen. Wilt u dvd-audio beluisteren op de computer, dan kan dit bij alle geluidskaarten die dit ondersteunen, maar alleen via de analoge uitgangen op de geluidskaart. Digitale doorvoer Om een digitale doorvoer van de cd- of dvd-rom-speler naar de geluidskaart te maken kunt u een 2-polig kabeltje gebruiken. Maar er is een manier die betere kwaliteit oplevert. Het is namelijk ook mogelijk om digitale informatie te versturen via de ide-kabel. Deze techniek heet digital audio extraction en kan gebruikt worden bij alle versies van Windows 98 en hoger. Het enige dat u moet doen is deze optie inschakelen. Ga naar Eigenschappen van uw cd-rom-speler, kies het tabblad Eigenschappen en zet een vinkje bij 'Digitale cd-audio voor dit cd-rom-station inschakelen'. Beschikt u over een erg oude cd-rom speler, dan kan het zijn dat deze optie nog niet wordt ondersteund. Om uw signalen digitaal te kunnen doorsturen van de geluidskaart naar een externe luidsprekerset of receiver, kunt u (afhankelijk van uw geluidskaart) gebruik maken van een spdif -kabel of optische kabel (Toslink). De spdif-kabel is 75 Ohm en heeft twee rca-aansluitingen. De optische kabel werkt door middel van glasvezels. Spelen met surround geluid Alsof je in de bioscoop zit – dat is het grote voordeel van surround geluid. Maar ook bij het spelen van games of het beluisteren van muziek is surround sound niet meer weg te denken. Maar wist u dat u ook zelf – thuis achter uw pc – surround geluid kunt maken? De hedendaagse software beschikt over genoeg mogelijkheden om zelf goede mixen te maken, bijvoorbeeld om uw eigen geschoten videomateriaal te voorzien van begeleidende muziek. Hoe u dit het beste aan kunt pakken, leest u op pagina XX