De AMD FX-processors verlangen een nieuwe socket in de vorm van AM3+. Wij testen zes AM3+-moederborden. Vier daarvan hebben de 990FX-chipset, terwijl twee moederborden de goedkopere 970-chipset aan boord hebben. Wat zijn de verschillen en wat hebt u nodig?

Een nieuwe processor vraagt uiteraard om moederborden met een nieuwe socket, al is het net als in het verleden een doorontwikkeling van AMD's bestaande socket. De socket voor de FX-processors is AM3+. Op de AM3+-moederborden passen ook de bestaande AM3-processors zoals de Phenom II X4 of X6. De FX-processors passen officieel enkel op moederborden met een AM3+-socket, al zouden sommige bestaande AM3-moederborden door de fabrikanten wellicht met een BIOS-update geschikt gemaakt kunnen worden voor de nieuwe FX-processors. AM3+-moederborden zijn beschikbaar met de bestaande AMD 7-en 8-serie chipsets, maar de nieuwe 9-serie chipsets is de optimale keuze. Er is in de 9-serie qua northbridge (zie kader 'North en southbridge') de keuze uit de 990FX-, 990X- of 970-chip. Het verschil tussen de chips is voornamelijk terug te voeren op PCI-Express-bandbreedte en ondersteuning voor meervoudige grafische kaarten. Gamers zullen in hun nopjes zijn dat nu zowel met AMD (CrossFireX) als NVIDIA (SLI) meervoudige configuraties worden ondersteund. De 990FX is het topmodel en biedt ondersteuning voor CrossFireX én SLI met de bandbreedte van tweemaal PCI-E x16 of viermaal PCI-E x8. Het moederbord moet uiteraard wel vier fysieke x16-sloten hebben als u vier grafische kaarten wilt plaatsen. De 990X doet 'slechts' tweemaal PCI-E x8 en de 970 ondersteunt geen CrossFireX of SLI. De northbridges worden gecombineerd met de SB950 of SB920 southbridges, al mag de simpelere SB920 alleen met de 970 northbridge gecombineerd worden. Zowel de SB920 als de SB950 bieden 6 SATA-poorten van 6 Gbit/s, 14 usb2.0-poorten en ondersteuning voor RAID 0, 1 en 10. De SB950 voegt daar nog RAID 5 aan toe. Ondersteuning voor usb 3.0 zit niet in de chipsets en wordt geregeld met een extra controller. Wij hebben voor dit artikel zes moederborden bekeken. Drie moederborden zijn van ASUS. De overige drie borden zijn afkomstig van Gigabyte, MSI en ASRock. Vier moederborden hebben de 990FX-chipset, de andere twee zijn voorzien van de eenvoudigere 970-chipset.

©PXimport

North- en southbridge?

De northbridge regelt de communicatie tussen de snelle onderdelen van een systeem, zoals cpu, grafische kaarten en systeemgeheugen. Het grote verschil tussen de 990FX/990X/970 ligt in de ondersteuning voor PCI Express-kanalen. De 990FX heeft tweemaal PCI Express x16 die ook in een configuratie van viermaal PCI-E x8 gebruikt kan worden. Let daarom bij de plaatsing van twee grafische kaarten op: het toevoegen van meerdere grafische kaarten op een enkel kanaal betekent dat bandbreedte gedeeld moet worden. Kijk daarom goed in de handleiding welke PCI-E-sloten gebruikt moeten worden wanneer u twee grafische kaarten plaatst. De 990X doet tweemaal PCI Express x8 en de 970 heeft eenmaal PCI Express x16. De SB950/SB920 southbridge regelt de aansturing van externe apparaten. Helaas heeft AMD nog geen nieuwe southbridge beschikbaar voor de AMD FX met geïntegreerde usb3.0-controller, hierdoor is het aantal usb3.0-aansluitingen enigszins beperkt. De SATA 6 Gbit/s-capaciteiten van de SB950 variëren sterk per moederbord en dat is opvallend. Door de hoge doorvoersnelheden spelen moederbordontwerp en software-implementatie een belangrijke rol. De SB950/SB920 is al niet de snelste chip voor SATA 6 Gbit/s, dus elke optimalisatie is meer dan welkom.

ASUS SABERTOOTH 990FX

Net als de ASUS Crosshair V is de SABERTOOTH een high-endmoederbord voor de AMD FX-processor. Alleen ligt hier het accent niet zozeer op overklokken en gaming, maar op duurzaamheid en kwaliteitsbeleving. ASUS stelt dat op de gebruikte componenten internationale kwaliteitsstandaarden van toepassing zijn, zoals de MIL-STD (Military Standard). Dit betekent dat de karakteristieke eigenschappen van de producten in technisch en logistiek opzicht binnen een bepaald profiel vallen, wat betekent dat het om kwalitatief hoogwaardige componenten gaat. Dit moet compatibiliteit, betrouwbaarheid en continuïteit zeker stellen. De MIL-STD geldt in het geval van de ASUS SABERTOOTH 990FX alleen voor een aantal kritische componenten op het moederbord. Uniek is dat op tien punten temperatuursensoren zijn aangebracht die via de TUF Thermal Radar zes systeemfans aansturen om de temperatuur op bepaalde 'hot spots' te regelen. De extra aandacht voor koeling en stabiliteit betekent wel dat er een PCI-E-slot opgeofferd moest worden, maar er blijven er nog vijf over: meer dan genoeg.

©PXimport

ASUS SABERTOOTH 990FX

Prijs € 149,-

Oordeel 10/10

Pluspunten

Uitgebreide overklok- en systeemmonitor-mogelijkheden

Minpunten

Geen

ASUS Crosshair V Formula

Bij de Crosshair V Formula zit de kracht onder de motorkap. Dit betekent ook dat u een techneut moet zijn om het geheel tot het maximale te tunen. ASUS biedt twee methodieken voor overklokken. De eerste is via de UEFI AMI BIOS. UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) is de opvolger van het oude type BIOS en wordt meestal gekoppeld aan een grafische gebruikersinterface die zich met toetsenbord en muis laat bedienen. U kunt in de BIOS tot wel acht verschillende profielen opslaan. Werkt u liever vanuit de Windows-omgeving, dan hebt u TurboV EVO tot uw beschikking. Voor het gemak van de instellingen prefereren wij de Windows-omgeving, dit is vooral handig bij het schakelen tussen profielen. De ASUS Crosshair V Formula is een hardcore tuning-moederbord pur sang, met onuitputtelijke mogelijkheden om voltages, geheugen, chipset en processor tot optimale prestaties te brengen. Op audiogebied komt de Crosshair V 990FX de gamer helemaal tegemoet. De X-Fi 2-chipset is aanwezig en streaming van blu-ray-audio wordt ondersteund. Het gebruik van meer dan twee VGA-kaarten betekent dat bandbreedte gedeeld moet worden. 3-way CrossFireX loopt op een keer PCI-E x16 en twee keer PCI-E x8.

©PXimport

ASUS Crosshair V Formula

Prijs € 220,-

Oordeel 8/10

Pluspunten

Uitgebreide overklokmogelijkheden

Minpunten

Geen

MSI 990FXA-GD80

Bij de MSI 990FXA-GD80 is de MIL-STD, in tegenstelling tot de ASUS SABERTOOTH 990FX, wel van toepassing op het hele product. Hierin is MSI een stap verder gegaan dan de concurrentie. Bijzonder is dat de Clear CMOS knop van buitenaf, via de achterplaat, bereikbaar is. In tegenstelling tot de ASUS SABERTOOTH 990FX heeft MSI op 990FXA-GD80 wel een reset -CMOS-drukknop aangebracht op het moederbord. Net als de ASUS Crosshair V heeft MSI een supereenvoudige overklokfunctie ingebouwd. Bij de ASUS Crosshair V heet dit CPU Level Up en bij de MSI 990FXA-GD80 heet dat OC Genie. Beide functies zijn vanaf de betreffende moederborden met een druk op de knop te activeren. Blijkbaar heeft dit bij de MSI 990FXA-GD80 zijn prijs, want twee SATA-aansluitingen hebben het veld moeten ruimen. De overkloktools die MSI meelevert, zijn zeer beperkt en eigenzinnig en daardoor niet bruikbaar. De EFI BIOS biedt iets meer mogelijkheden, maar moet de ASUS SABERTOOTH, die niet als overklok-moederbord gepositioneerd is, toch voor laten gaan.

©PXimport

MSI 990FXA-GD80

Prijs € 196,-

Oordeel 6/10

Pluspunten

MIL-STD op hele product

Veel PCI-E-aansluitingen

Minpunten

Overkloktools werken niet lekker

Prestaties SATA 6 Gbit/s

Asrock 990FX Extreme3

De Asrock 990FX Extreme3 is het goedkoopste moederbord uit deze test dat is voorzien van de 990FX-chipset. Er is geknepen op het aantal aansluitingen voor SATA 6 Gbit/s, maar dat is niet echt een probleem voor de meeste gebruikers. Optische branders beginnen immers op hun retour te komen, waardoor de honger naar heel veel SATA-aansluitingen doorgaans wel wat afneemt. Bovendien worden veel gegevens niet meer lokaal opgeslagen, maar online of op externe media. Daarvoor in de plaats wil men nu wel steeds vaker het besturingssysteem op een SSD zetten om te profiteren van de snelheidsboost in een Windows-omgeving en men wil daarbij ook de kosten laag houden. Uitgaande van één enkele optische drive en een SSD, hebt u op de Asrock 990FX nog ruimte voor drie extra interne harde schijven. Uitgaande van harde schijven van 3 TB, kunt u dus 9 TB en een beetje (van de SSD) koppelen aan de Asrock 990FX Extreme3.

©PXimport

Asrock 990FX Extreme3

Prijs € 103,-

Oordeel 6/10

Pluspunten

Prijs

Minpunten

Slechte SATA 6 Gbit/s-prestaties

Gigabyte 970A-UD3

De Gigabyte 970A-UD3 is een goedkoop moederbord voor de AMD FX-processor en is voorzien van de 970-chipset. De usb-connectors aan de achterzijde van het moederbord zijn voorzien van speciale voeding zodat deze aansluitingen in staat zijn om de accu's van tablets op te laden als deze aangesloten worden via usb. De southbridge is de SB950, wat betekent dat ook RAID5 wordt ondersteund. Voor weinig geld hebt u een uitstekend moederbord voor de AMD FX met een prima lay-out. De UD3 heeft, net als de UD7, Dolby Home Theater. Hiermee bedoelt Gigabyte te zeggen dat de gebruikte Realtek ALC889-audiochipset DTS Connect en Digital LIVE ondersteunt. Dit zorgt ervoor dat het geluid van games realtime omgezet wordt naar het DTS- of Dolby Digital-formaat. Hierdoor blijven de surroundeffecten van games behouden als de pc digitaal (via S/PDIF of HDMI) is aangesloten op de AV-receiver. De eSATA-aansluiting mist, wat niet echt een probleem zal zijn, omdat usb 3.0 meer voor de hand ligt.

©PXimport

Gigabyte 970A-UD3

Prijs € 95,-

Oordeel 8/10

Pluspunten

Prijs

Krachtige laadstroom usb-poorten

Minpunten

Geen eSATA

ASUS M5A97 PRO

Net als de Gigabyte met de 970A-UD3 richt ASUS zich met de M5A97 PRO op het 'value'-segment voor de AMD FX-processors. Wie op zoek is naar een no-nonsense moederbord, voorzien van usb 3.0 en SATA 6 Gbit/s, stuit hier op de juiste modellen. De ASUS M5A97 PRO ondersteunt CrossFireX met beperkingen op de bandbreedte voor de PCI Express-bus, want het tweede slot loopt op slechts x4. U hoeft dus niet per se een moederbord met de duurdere 990X- of 990FX-chipset aan te schaffen, maar optimaal is dit niet. De ASUS M5A97 PRO heeft ten opzichte van de Gigabyte 970A-UD3 de beschikking over een uitgebreidere audioprocessor. De Realtek ALC892 voegt ten opzichte van de ALC889 ondersteuning voor streaming van de blu-ray-audiostandaarden Dolby True HD en DTS Master Audio HD toe. Interessant voor wie zijn pc gebruikt als mediacenter met blu-ray-content en daarbij een HDMI-aansluiting gebruikt.

©PXimport

ASUS M5A97pro

Prijs € 102,-

Oordeel 8/10

Pluspunten

Prijs

Audiocapaciteiten

Minpunten

Geen

Conclusie

In benchmarks ontlopen de verschillende moederborden elkaar nauwelijks, behalve als we SATA-testen. De ASUS-moederborden steken met kop en schouders boven het speelveld uit. Vooral de ASRock-moederborden presteren slechter op het gebeid van doorvoersnelheid. Ook de MSI 990FXA-GD80 loopt achter op de ASUS-moederborden. De grafische UEFI-besturing in het BIOS-menu van MSI en ASRock werkt niet prettig. Wij vinden het lekkerder om oude stijl te gaan, met enkel het toetsenbord dus. De enige moederborden die tijdens onze test zonder toestanden opstarten, zijn de ASUS- en ASRock-moederborden. Gezien het type processor dat de AMD FX is, vinden wij de ASUS SABERTOOTH 990FX het beste passen. De ASUS SABERTOOTH 990FX is een wat duurder moederbord, maar daarvoor haalt u wel kwaliteit in huis die past bij de AMD FX-serie. De Gigabyte 970A-UD3 is de meest geschikte keus als u op het budget wilt letten en geen behoefte hebt aan meerdere grafische kaarten. Wie qua gamen voor optimale prestatie gaat, zal AMD FX laten liggen en voor bijvoorbeeld een Intel Core i7-2600K gaan.

©PXimport

Werk je veel met grote bestanden, ben je vaak onderweg of wil je gewoon nooit meer wachten tot je data eindelijk gekopieerd zijn? Dan is een externe SSD precies wat je nodig hebt! De nieuwe Philips Draagbare SSD met usb-c combineert snelheid, betrouwbaarheid en een slank design in één krachtig pakket – en wij mogen drie exemplaren van 1 TB weggeven!

Voor creatieve geesten en snelle denkers

Of je nu fotograaf bent die RAW-bestanden bewerkt, een videomaker met 4K-projecten of een gamer die zijn bibliotheek altijd bij de hand wil hebben, deze SSD is ontworpen voor jou. Met overdrachtssnelheden tot 550 MB/s verplaats je grote bestanden in een oogwenk, en dankzij het compacte formaat (net een tikkie groter dan een oldskool usb-stick) neem je deze SSD overal mee naartoe. Plug-and-play, dus geen installatie nodig. Gewoon aansluiten en gaan.

©Philips

Alleskunner voor onderweg én thuis

Ook voor mobiele professionals en thuisgebruikers is dit een ideale oplossing. Werk je vaak op verschillende locaties? De Philips SSD past moeiteloos in je tas of jaszak. Wil je back-ups maken van al je foto's, video's en documenten? Geen probleem. Deze SSD werkt met Windows, macOS, Linux én Android, dus je koppelt 'm dankzij de usb-c 3.2 Gen 1-aansluiting aan vrijwel elk apparaat – van laptops tot smartphones.

De Philips Externe SSD is beschikbaar in drie capaciteiten: 500 GB voor € 50,99, 1 TB voor € 90,99 en 2 TB voor € 175,99. Meer informatie vind je op www.philips-media.com.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Vandaag richten we onze blik op Chromebooks met een 15,6-inch scherm – ideaal voor wie meer werkruimte wil zonder te diep in de buidel te tasten. We hebben vijf modellen geselecteerd die uitblinken in prestaties, bouwkwaliteit en gebruiksgemak.

Acer Chromebook Plus 515 (CB515-2H-32UH)

Deze Chromebook is een stevige allrounder met een prettig groot scherm van 15,6 inch. De Full HD-resolutie in combinatie met een mat IPS-paneel zorgt voor comfortabele kijkhoeken, ook bij langere werksessies. Binnenin draait een Intel Core i3-1315U, een moderne chip met zes rekenkernen die zorgt voor een vlotte ChromeOS-ervaring. Samen met 8 GB LPDDR5X-werkgeheugen en 128 GB snelle ssd-opslag is dit systeem klaar voor een werkdag vol tabbladen, Google Docs en videobellen. Qua connectiviteit zit je goed met onder meer twee usb-c-poorten, een HDMI-poort, een usb-a-aansluiting en een microSD-slot. Dankzij wifi 6E profiteer je van hoge draadloze snelheden. De webcam filmt in Full HD en ondersteunt AI-functies zoals achtergrondvervaging, wat de Plus-status van dit model onderstreept.

Acer Chromebook Plus 515 (CB515-2HT)

Dit is de krachtiger en veelzijdiger broer van de CB515‑2H‑32UH hierboven. Beide modellen hebben een groot 15,6-inch Full HD-scherm, 8 GB snel LPDDR5X-geheugen en draaien op de nieuwste versie van ChromeOS. Het verschil zit 'm vooral in de prestaties en gebruiksmogelijkheden. De 2HT‑5789 is uitgerust met een snellere Intel Core i5‑processor, dubbele opslagcapaciteit (256 GB SSD) en een handig touchscreen, wat hem uitermate geschikt maakt voor multitasking, fotobewerking en gebruik van Android-apps. Zoek je een Chromebook met meer rekenkracht en flexibiliteit, dan biedt de 2HT‑5789 net dat beetje extra, zonder in te leveren op draagbaarheid of accuduur.

ASUS Chromebook Flip (CX1500FKA-E80049)

Deze 15,6-inch Chromebook valt op door zijn flexibele ontwerp. Dankzij het 360-gradenscharnier gebruik je het apparaat ook als grote tablet. Het Full HD-scherm is voorzien van aanraakbediening en het toetsenbord is verlicht, wat typerend is voor deze wat luxere instapper. Binnenin zit een energiezuinige Intel Celeron N4500, die in combinatie met 8 GB werkgeheugen prima presteert bij dagelijks gebruik zoals browsen, video's kijken en documenten bewerken. Met 64 GB opslagruimte is er net genoeg plek voor offline bestanden; de rest doe je natuurlijk in de cloud. Wifi 6 zorgt voor een stabiele verbinding, en het geheel weegt net geen 2 kilo. Verwacht geen snelheidsduivel, maar wel een soepele, veelzijdige werklaptop.

HP Chromebook 15a-nb0804nd

Deze HP combineert een modern ontwerp met een degelijke binnenkant. De Core i3-N305-processor is een relatief nieuwe chip met acht zuinige kernen, geschikt voor multitasking zonder oververhit te raken. Je krijgt 8 GB snel werkgeheugen en 128 GB UFS-opslag, dat net wat vlotter werkt dan standaard eMMC. Het IPS-scherm is uiteraard 15,6 inch groot, is gezegend met een Full HD-resolutie en biedt een nette kleurweergave. De behuizing bevat gerecyclede kunststoffen en voelt degelijk aan, met een prettige toetsaanslag. Dankzij wifi 6 en bluetooth 5.3 zit het ook qua verbinding wel goed. Aansluitingen? 2x usb-c, 1x usb-a, een 3,5mm-hoofdtelefoonaansluiting en een kaartlezer. Dit is een Chromebook die geschikt is voor serieuze school- of kantoortaken, zonder dat je te veel betaalt.

Lenovo Flex 3 Chrome (15IJL7)

Deze Lenovo is ideaal voor wie zoekt naar een groot scherm en maximale flexibiliteit. Je kunt hem namelijk helemaal omklappen tot een 15,6-inch tablet, met volledig aanraakscherm en 360-gradenscharnier. De Pentium Silver N6000-processor en 8 GB RAM zorgen voor degelijke prestaties bij standaardgebruik, zoals surfen, tekstverwerken of series streamen. De opslagruimte bedraagt 128 GB, en dat is ruim voldoende voor basisbestanden. Lenovo voorziet deze Chromebook van een HDMI-poort, meerdere usb-aansluitingen, een microSD-poort en een koptelefoonaansluiting. Handig is de fysieke afsluiter voor de webcam. De batterij gaat bij lichte taken tot wel 16 uur mee, wat opvallend veel is in deze klasse.