De voordelen van OLED-tv’s zijn evident: diepere kleuren, perfect zwart, hogere scherpte en een indrukwekkend contrastniveau. De beeldkwaliteit van OLED-panelen is vele malen beter dan zelfs het beste dat LCD te bieden heeft. OLED-tv’s en OLED-monitoren lijken dan ook uitermate geschikt voor het spelen van games, maar wie probeert uit te zoeken of dit echt zo is loopt tegen een aantal hardnekkige en vaak tegenstrijdige beweringen aan over burn-in en input lag. Gamer.nl zoekt uit wat hiervan waar is en welke adviezen je in de wind kunt slaan.

Omdat de prijs van OLED-tv’s gestaag daalt, wordt het ook voor gamers steeds aantrekkelijker om een tv aan te schaffen die voorzien is van een OLED-paneel. Dat geldt zelfs voor pc-gamers die liever in de woonkamer zitten dan achter een bureau, want OLED-monitoren zijn nog nergens te bekennen.

Aansluiten

Moderne monitoren, met name de modellen gemaakt voor gamen, beschikken vaak over alle moderne video-ingangen: van HMDI en DisplayPort tot VGA en DVI. Dat is bij OLED-tv’s helaas een ander verhaal: hier is alleen HDMI gangbaar. Voor consoles is dit geen bezwaar, omdat die berekend zijn op televisies en derhalve beschikken over een HDMI-uitgang die alles automatisch regelt, maar voor pc’s kan dit problemen opleveren met 4K HDR-games.

De meeste moderne videokaarten beschikken over HDMI 2.0a of hoger, de minimale standaard om 4K beelden te weergeven op 60Hz. Voor hogere verversingssnelheden (zoals 120Hz), of 60Hz + HDR is het echter noodzakelijk om chroma subsampling (kleurencompressie) aan te zetten, iets wat de videokaart niet altijd automatisch regelt of überhaupt aangeeft. Als dit niet automatisch gaat, dan overschrijdt het signaal de maximale bandbreedte van de HDMI-verbinding en is er alleen een zwart beeld zichtbaar.

©PXimport

Bij Nvidia-kaarten zitten de chroma subsampling-instelling in het controlepaneel verwerkt, waar je voor 4K/60Hz/HDR het kleurenspectrum op YCbCr422 moet zetten, of zelfs YCbCr420 als de bandbreedte nog steeds ontoereikend blijkt. Voor 4K/120Hz is HDR geen mogelijkheid met de huidige versie van HDMI. Bovendien moet hier voor het kleurenspectrum gereduceerd worden naar YCbCr420. Bij AMD-kaarten zijn deze instellingen te vinden in de Additional Settings onder de noemer Color Pixel Format.

Burn-in

Met de opkomst van OLED-panelen in televisies krijgen we ook de terugkeer van een oud probleem: het inbranden van het scherm. De lcd-panelen die inmiddels enkele jaren de standaard zijn hebben hier geen last van, maar de véél oudere CRT-modellen en de fonkelnieuwe OLED-panelen zijn hier wel vatbaar voor – in theorie tenminste.

©PXimport

Waar oudere CRT-panelen eigenlijk geen goede manier hadden om inbranden te voorkomen, zijn er bij OLED-tv’s juist een heel scala aan nieuwe (en oude) technieken om het inbranden tegen te gaan. De meeste tv’s verschuiven bijvoorbeeld elke paar minuten het beeld met enkele millimeters. Zo wordt voorkomen dat pixels voor langere periodes dezelfde kleur moeten weergeven, iets dat anders zou leiden tot inbranden.

Daarnaast hebben de meeste OLED-tv’s een screensaver die na een aantal minuten aan gaat. Hoe lang het duurt voordat deze wordt ingeschakeld kan bovendien worden ingesteld door de gebruiker. Een lagere waarde zorgt er over het algemeen voor dat het paneel langer meegaat. Een andere manier om de kwaliteit van het paneel langer te behouden is de helderheid zo laag mogelijk houden.

Input lag

OLED-tv’s zijn notoir voor een hoge input lag: de tijd tussen het versturen van een signaal en de weergave van dit signaal op het scherm. Voor games is dit natuurlijk onwenselijk, met name als snel kunnen reageren op een tegenstander van levensbelang is. Zelfs bij de meest moderne OLED-panelen is het probleem van hoge input lag nog niet opgelost, al zijn meeste tv’s inmiddels op het niveau dat het goed speelbaar is.

LG’s topmodel van dit moment, de Signature OLED TV W, heeft bijvoorbeeld een input lag van 21ms. Dat is nog steeds ver boven de één tot vijf milliseconden van de meeste gaming monitoren, maar ver onder de honderden milliseconden van de vroege OLED-modellen. De meest courante modellen van fabrikanten als Samsung en Sony hebben een vergelijkbare input lag, al zijn er uitschieters naar boven en naar onder die bijvoorbeeld een vertraging hebben van dertien milliseconden.

©PXimport

Let wel op dat de meeste tv’s pas de 20ms bereiken als de ‘game mode’ is ingeschakeld. Sommige modellen regelen dit automatisch wanneer een console is aangesloten op een video-ingang, maar bij de meeste tv’s, of bij het aansluiten van een pc, moet dit handmatig gedaan worden.

De verwachting is dat de gemiddelde input lag voorlopig nog met elke generatie OLED-panelen blijft dalen. Mocht je dus erg gehecht zijn aan de lage input lag van (gaming) monitoren, dan kan het lonen om de aankoop van een nieuwe tv met een jaar uit te stellen.

Content

Technisch staat er dus weinig in de weg van OLEDs geschiktheid voor games, maar zelfs aan het beste paneel heb je weinig wanneer je er geen games op kunt spelen. Consoles zijn hierin aanzienlijk verder dan pc, wat vooral te danken is aan de standaard HDR-ondersteuning van zowel de PlayStation 4 Pro als de Xbox One X/S. First party-titels, zoals Horizon: Zero Dawn op PlayStation 4 en Forza Horizon 3 op Xbox One en S, kunnen hierdoor altijd rekenen op HDR-ondersteuning. Bij third party-titels blijft de ondersteuning helaas beperkt tot grote AAA-games, zoals Assassin’s Creed Origins en Call of Duty: WW2.

Op pc is de ondersteuning voor HDR in games nog ver te zoeken. Dit heeft deels te maken met het kleine aanbod van HDR-monitoren en deels met de matige ondersteuning voor HDR vanuit Windows 10. Terwijl iedereen met een PlayStation 4 Pro of Xbox One X/S gegarandeerd HDR-inhoud kan afspelen, kunnen ontwikkelaars er niet vanuit gaan dat dit op pc het geval is.

©PXimport

Elk onderdeel, van de game en het OS tot aan de grafische kaart en het beeldscherm, moet HDR ondersteunen – iets wat in de praktijk moeilijk blijkt waar te maken. Als gevolg hiervan zijn er slechts een handjevol games die officiële ondersteuning hebben voor HDR. De games die wel ondersteuning hebben zijn, net als op console, games van grote ontwikkelaars die genoeg tijd en budget hebben om HDR-ondersteuning te implementeren. Battlefield 1, Destiny 2 en Elite: Dangerous zijn enkele van de games die wel ondersteuning bieden.

Conclusie

Voor een pc-gamer zijn er nog té veel beren op de weg om gamen op een OLED-tv zondermeer aan te raden. Maar voor console-eigenaren is gamen op OLED feitelijk een plug-and-play ervaring, waarbij er bovendien een veel grotere keur aan games beschikbaar is. Omdat zelfs budgetmodellen tegenwoordig over een game mode met lage input lag beschikken, is er vaak ook geen reden meer om actiegames links te laten liggen op een OLED-paneel – al ligt deze vertraging wellicht nog niet laag genoeg om de hardcore fps-speler te bekoren.

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.