Ze lijken allemaal op elkaar, maar de ene hdmi-kabel is de andere niet. Door de jaren heen zijn standaarden doorontwikkeld om ruimte te bieden voor nieuwe beeldtechnieken, zoals 4K en HDR. Lees hier alles over de hdmi-verschillen.

Hdmi (High-Definition Multimedia Interface) is een aansluiting voor ongecomprimeerde digitale audio- en videosignalen. Ten opzichte van eerdere analoge beeldaansluitingen is het grote voordeel voor de consument dat zowel beeld als geluid door één stekker gaan.

De eerste hd(-ready)-televisies gebruikten het uit de computerindustrie afkomstige dvi als digitale beeldingang. Dat vonden Hitachi, Panasonic, Philips, Silicon Image, Sony, Thomson, RCA en Toshiba niet heel handig en daarom bedachten ze in 2002 dat er een digitale aansluiting moest komen die speciaal bedoeld was voor digitale video- én audiosignalen. Deze digitale aansluiting moest wel compatibel blijven met dvi waardoor je met goedkope verloopstekkers hdmi-apparaten op een dvi-scherm en vice versa kunt aansluiten.

Digitaal signaal

Hdmi is een seriële digitale interface die gebruikmaakt van tmds (Transition Minimized Differential Signaling), een combinatie van twee technieken om de signaaloverdracht zo goed mogelijk te borgen. Voor het overbrengen van de video- en audiosignalen worden drie datakanalen en één klokkanaal gebruikt.

Ieder kanaal gebruikt twee pinnen waarvan de aderparen in de hdmi-kabel zijn uitgevoerd als twisted pair. Het signaal wordt eenmaal normaal en eenmaal geïnverteerd verstuurd. Hierdoor kunnen de verschillen tussen beide signalen bepaald worden en kunnen storingen worden gefilterd. Daarnaast maken de datasignalen gebruik van 10bit-karakters die zo gecodeerd zijn dat de afwisseling tussen nullen en enen zo klein mogelijk is en de invloed van storingen wordt beperkt.

10-bit of 8-bit?

Er worden drie soorten datapakketjes verstuurd die Video Data Period (beeldsignaal), Data Island Period (onder andere audio) en Control Period genoemd worden. De Control Period wordt gebruikt als onderscheid tussen de Video Data en Data Island Periods. Hoewel er 10bit-karakters worden verstuurd wordt er voor de beelddata ‘gewoon’ gebruikgemaakt van 8bit-karakters. Die worden omgezet naar 10bit-karakters (8b/10b-encoding). Ieder tmds-datakanaal wordt gebruikt voor de informatie van een subpixel (rood, groen en blauw).

Bij een standaardbeeldsignaal wordt de normale 8bit-informatie per subpixel verstuurd. Bij deep color waarbij 10, 12 of 16 bit per subpixel noodzakelijk zijn, wordt de informatie nog steeds als 10bit-karakters verstuurd. De tmds-klokfrequentie wordt dan verhoogd om alle informatie op tijd te versturen. Voor de Data Island Period wordt 4 bit omgezet naar 10 bit (4b/10b-encoding) terwijl bij de Control Period 2 bit wordt omgezet naar 10 bit (2b/10b-encoding).

Via aparte pinnen vindt er via het display data channel (ddc) communicatie tussen de bron en ontvanger plaats over de ondersteunde video- en audioformaten. Ook hdcp maakt gebruik van ddc.

Verschil dure en goedkope hdmi-kabel?

Verkopers van dure hdmi-kabels beloven een scherper beeld met betere kleuren, maar dat is gezien het digitale karakter van hdmi niet mogelijk. Eigenlijk zijn er twee situaties: een kabel werkt wel of niet. Werkt een kabel niet, dan zul je dit direct merken doordat je geen signaal of blokjes krijgt. Natuurlijk kan een duurdere kabel fysiek wel beter in elkaar zitten.

Let er op dat niet iedere kabel hetzelfde is. Er zijn twee soorten kabels: standard speed en high speed dat oorspronkelijk ontworpen is voor hdmi 1.3. Beide kabels zijn verkrijgbaar met en zonder ondersteuning voor ethernet. Via het hdmi-ethernetkanaal kan het ethernetsignaal van je televisie bijvoorbeeld doorgegeven worden naar je surroundreceiver.

Toch zitten er wel verschillen tussen verschillende hdmi-kabels, waar je op moet letten als je bijvoorbeeld een nieuwe 4K-tv met hdr-ondersteuning hebt gekocht. Zo ontwikkelde de kabel zich door de jaren heen:

2002 hdmi 1.0 4,95 Gbit/s voor maximaal 1080p/60Hz en 8 audiokanalen

2004 hdmi 1.1 Toevoeging dvd-audio

2005 hdmi 1.2 Toevoeging One Bit Audio, verbetering ondersteuning pc

2006 hdmi 1.3 10,2 Gbit/s voor ondersteuning deep-color, Dolby TrueHD en dts-hd

2009 hdmi 1.4 Ondersteuning 4K/24/25/30Hz, hec, arc, 3D

2013 hdmi 2.0 18 Gbit/s voor 4K/60Hz, 32 audiokanalen

2015 hdmi 2.0a Hdr

2016 hdmi 2.0b Uitbreiding Hdr

2017 hdmi 2.1 48 Gbit/s voor maximaal 10K/120Hz, dynamische hdr, eArc

ARC, Cerc en Hdcp

Dan nog even wat verschillende begrippen, die vaak in één adem met hdmi worden genoemd.

ARC: Arc (audio return channel) houdt in dat geluid vanuit de televisie naar een (surround)receiver over dezelfde hdmi-kabel terug gaat als de kabel die gebruikt wordt voor het beeld. Je hoeft zo maar één hdmi-kabel tussen je hd-televisie en surroundreceiver aan te sluiten.

Cec: Dankzij cec (Consumer Electronics Control) kunnen commando’s worden doorgeven aan via hdmi verbonden apparaten als blu-ray-spelers, televisieontvangers en mediaspelers. Zo kun je met de afstandsbediening van je televisie ook je andere apparatuur bedienen. Samsung noemt cec Anynet+, Sony noemt het Bravia Sync/Link, Philips Easylink en LG heeft het over SimpLink.

Hdcp: Hdmi-signalen zijn beveiligd met hdcp (High-bandwidth Digital Content Protection), een door Intel ontwikkelde digitale kopieerbeveiliging. De data zijn door het afspeelapparaat versleuteld en worden alleen weergegeven wanneer dat weergaveapparaat een geldige hdcp-licentie heeft. Daarnaast werkt de kopieerbeveiliging op basis van een lijst met toegestane apparaten. Hdcp is overigens gekraakt en er zijn apparaatjes die het hdcp-signaal kunnen verwijderen.

Nieuwe ontwikkelingen

Met onder andere ondersteuning voor 4K met een verversingssnelheid van 60 Hz, hdr, 3D en 32 audiokanalen kan hdmi 2.0b al meer dan veel mensen nodig hebben. Toch gaan de ontwikkelingen met hdmi 2.1 door. Het belangrijkste verschil is dat de maximale doorvoersnelheid verhoogd is van 10,2 naar 48 Gbit/s. Dit wordt gedaan door tmds uit te breiden van drie naar vier kanalen.

Er worden echter geen pinnen toegevoegd en het kloksignaal wordt daarom in de datakanalen verwerkt. Ook wordt er gewerkt met 18bit-karakters die 16 bit aan data bevatten (16b/18b-encoding) om in dezelfde tijd meer data te versturen. Hierdoor is er ondersteuning voor 4K, 8K en zelfs 10K met een maximale verversingssnelheid van 120 Hz. Ook nieuw is de toevoeging van Game Mode VRR die een variabele verversingssnelheid mogelijk maakt om ‘tearing’ te voorkomen.

Soortgelijke technieken kennen we al van de pc in de vorm van adaptive sync, AMD’s FreeSync en Nvidia’s G Sync. Om deze hoge resoluties en verversingssnelheden te gebruiken, is voor het eerst sinds hdmi 1.3 een nieuwe kabel nodig. Qua aansluiting is de nieuwe kabel overigens geheel compatibel met de al bestaande hdmi-apparatuur.

Ook arc krijgt tot slot een update in de vorm van eARC die meer geluidsformaten ondersteund, inclusief object-gebaseerde audio als Dolby Atmos. Kortom: ook na 15 jaar is hdmi nog springlevend.

Windows 11 24H2 heeft een energiestand die laptops zuiniger laat omgaan met stroom. Daardoor kun je er én langer op doorwerken én verleng je de levensduur van de accu. Hoe je dat instelt, lees je in dit artikel.

Lees ook: Zo kies je een energiezuinige computer, laptop en tablet

Batterijbesparing

Op 1 oktober 2024 verscheen Windows 11 24H2. Heb je Windows 11, dan is de kans dus groot dat je deze versie inmiddels hebt draaien. Mooi, want dan kun je deze nieuwe functie (die gebaseerd is op de oude functie Batterijbesparing en de Energiemodus) gebruiken.

Zodra je de functie inschakelt, kiest Windows 11 automatisch de zuinigste energiestand. Dat betekent dat visuele effecten zoals transparantie verdwijnen en sommige achtergrondprocessen worden gepauzeerd. Ook de schermhelderheid gaat omlaag, omdat juist dat onderdeel vaak de grootste stroomverbruiker is.

Op laptops open je met Windows-toets+I de Instellingen. Dan klik je op Systeem en vervolgens open je het onderdeel Aan/uit en accu. Daarna gebruik je in het onderdeel Batterij de optie Batterijbesparing.

Hier wordt de batterijbesparing automatisch actief vanaf 20 procent accuduur.

Je kiest zelf: automatisch of handmatig

Je kunt nu kiezen tussen twee opties. Je kunt een batterijpercentage ingeven waarop de energiebesparende functie automatisch wordt ingeschakeld, bijvoorbeeld bij 20%. Maar je kunt er ook voor kiezen de Batterijbesparingsmodus handmatig in te schakelen. Let op: je kunt deze schakelaar alleen maar activeren wanneer je laptop niet aan het stroomnet hangt. Zet ook de schakelaar aan bij De helderheid van het scherm verlagen wanneer batterijbesparing wordt gebruikt. Zodra je deze stappen hebt gezet, wordt de energiebesparende functie ingeschakeld op basis van de configuratie.

Je kunt de batterijbesparing ook handmatig inschakelen.

Via Snelle instellingen

Om Energiebesparing in te schakelen op een laptop die aan de stroom hangt, open je de Instellingen. Daarna ga je via Systeem naar Energie- slaap- en batterij-instellingen. Klik op de instelling Energiebesparing en dan kun je de schakelaar Altijd energiebesparing gebruiken.

Sowieso kun je de functie handmatig inschakelen via het uitklapmenu Snelle instellingen. Dat kan door op de netwerk- en volumepictogrammen te klikken of door de sneltoets Windows-toets+A te gebruiken en daarna de knop Energiebesparing in te schakelen. In het systeemvak zie je dat de energiebesparende functie is ingeschakeld als het pictogram van de batterij is veranderd in een pictogram van een batterij met een blaadje.

In de Snelle instellingen kun je de batterijbesparing ook handmatig aanzetten.

Sta je op het punt een nieuwe wasmachine aan te schaffen? Dan is het vulgewicht een van de belangrijkste dingen om op te letten. Het bepaalt hoeveel kilo wasgoed je per keer kunt wassen – en dat heeft direct invloed op je water- en energieverbruik. Maar hoe weet je nu welk vulgewicht het best bij jouw huishouden past?

Begin met een blik op je eigen wasgedrag. Hoeveel draai je gemiddeld per week? Als je huidige machine een weegfunctie heeft, kun je het makkelijk meten: verzamel een typische lading vuile was, stop die in de trommel en lees het gewicht af. Tel er zo'n 2 kilo bij op en je hebt een aardig idee van wat jouw ideale vulgewicht zou zijn.

Geen weegfunctie? Geen probleem. Doe de was in een wasmand of zak, ga eerst zonder en daarna mét zak op de weegschaal staan. Het verschil is je lading wasgoed. Ook zonder machine kun je zo vrij nauwkeurig inschatten wat je nodig hebt.

Heb je nog geen wasmachine, dan helpt het om even stil te staan bij hoeveel was je ongeveer verwacht te draaien. Denk aan kleding, handdoeken en beddengoed, maar ook aan dekens, sportkleding of gordijnen.

Grootte van je gezin = leidraad

Een belangrijk uitgangspunt is het aantal mensen binnen je huishouden. Voor een één- of tweepersoonshuishouden is een machine met 7 kilo inhoud meestal voldoende. Bij gezinnen van drie of vier personen is 7 tot 9 kilo vaak ideaal. Heb je een groot gezin of was je vaak grote stukken textiel, zoals dekbedden? Dan is een wasmachine met 9 kilo of meer het overwegen waard.

Groter is niet altijd beter

Toch is het niet altijd slim om meteen voor het grootste model te gaan. Een wasmachine die je zelden helemaal vult, verbruikt relatief veel energie en water, ook al zijn moderne machines behoorlijk zuinig. Bovendien nemen grotere modellen meer ruimte in én zijn ze vaak zwaarder. Kies dus vooral een maat die past bij je dagelijkse gebruik; dat is uiteindelijk het meest efficiënt.

©Pasta Design

Lees ook: Waar voor je geld: 5 betaalbare wasmachines voor kleine huishoudens

Altijd een volle trommel

Om zo veel mogelijk uit je wasmachine te halen, is het verstandig om altijd te wachten tot je een volle trommel hebt. Ja, de meeste nieuwe machines hebben sensoren die de hoeveelheid was detecteren en daar hun verbruik op aanpassen. Maar echt besparen doe je pas als je minder vaak hoeft te wassen. Volle trommel = minder beurten = lagere kosten én een langere levensduur voor je apparaat.

Samengevat: kies bewust, was slim

Het ideale vulgewicht hangt dus sterk af van jouw persoonlijke situatie: hoe je woont, met wie en hoe vaak je wast. De tips hierboven helpen je op weg. Zit je toch nog te twijfelen tussen twee formaten? Dan is het meestal veiliger om net iets ruimer te kiezen – handig voor als je situatie verandert. En vergeet niet: hoe beter je je wasmachine benut, hoe meer je eruit haalt.