ID.nl logo
Chatten zonder pottenkijkers
© Reshift Digital
Huis

Chatten zonder pottenkijkers

Je privacy op internet ligt al jaren ernstig onder vuur: bedrijven en overheden proberen alles mee te lezen. Met de juiste opensource-tools maak je het pottenkijkers echter knap lastig om je privégesprekken te volgen. In deze cursus pakken we je chatverkeer aan, zodat conversaties privé blijven.

Als je in Skype (of vroeger Windows Live Messenger) chatgesprekken voert, sta je er waarschijnlijk niet bij stil dat die gesprekken onderschept kunnen worden. Door andere mensen op hetzelfde netwerk, door Microsoft of door overheids- en veiligheidsdiensten. Een chatgesprek is dan ook niet zo privé als je zou denken.

Zoals we in het vorige deel van deze cursusreeks al beargumenteerden, krijg je meer zekerheid dat de softwaremaker je niet bespioneert als je voor opensource-software kiest. Daarom chat je maar beter met een opensource-chatprogramma zoals Pidgin, dat niet alleen voor Windows, maar ook voor OS X en Linux bestaat.

Dat volstaat echter niet om overheden of spionnen op je netwerk tegen te gaan. Daarvoor heb je encryptie nodig. Dat kunnen we in principe met een systeem als OpenPGP, dat we vorige maand gebruikten om je e-mails te versleutelen. Voor onze chatgesprekken kiezen we echter voor een systeem dat veel verder gaat: Off-the-Record Messaging (OTR).

©PXimport

Vrees je achterdeurtjes in je chatsoftware, kies dan voor een opensource-programma zoals Pidgin.

Off-the-Record

Veel (zogenoemde asymmetrische) encryptiesystemen hebben twee eigenschappen: ze kunnen een bericht versleutelen zodat onbevoegden het niet kunnen lezen (encryptie) en ze kunnen je verzekeren dat je te maken hebt met de juiste persoon (authenticatie). OpenPGP maakt bijvoorbeeld beide aspecten mogelijk.

Maar OTR gaat verder dan OpenPGP. Als een onbevoegde een van de gebruikte OTR-sleutels te pakken krijgt, kan die daarmee je vorige versleutelde conversaties niet ontcijferen. Alles wat je ooit via OTR gezegd hebt, blijft dus gegarandeerd geheim.

Daarnaast hebben OTR-boodschappen geen digitale handtekening. Tijdens een conversatie ben je wel zeker van elkaar dat je met de juiste persoon te maken hebt, maar zodra een conversatie over is, kan niemand bewijzen dat de berichten die je ingetypt hebt van je afkomstig zijn. Vandaar ook de naam 'Off-the-Record' voor het systeem: het is ideaal voor journalisten en klokkenluiders om conversaties te voeren, waarvan ze later liever niet als bron aangewezen worden.

©PXimport

Off-the-Record Messaging (OTR) biedt meer garanties voor je privacy dan OpenPGP.

Pidgin

We installeren eerst het chatprogramma Pidgin, dat gratis te downloaden is. Het installatieprogramma ondersteunt ook Nederlands en kiest automatisch Nederlands als de taal voor Pidgin. Als je spellingscontrole in je conversaties wil, moet je nog wel Dutch aanvinken. Pidgin ondersteunt allerlei chatnetwerken. Je kunt bijvoorbeeld je Microsoft-account (vroeger je account bij Windows Live Messenger) in Pidgin gebruiken, je Google Talk-account of zelfs nog ICQ.

Na de installatie voeg je het account toe waarmee je veilig wil chatten. Let op: om OTR te gebruiken, moet je gesprekspartner een account op hetzelfde netwerk hebben. Je kunt dus niet via je Microsoft-account chatten met een vriend die Google Talk gebruikt. Zodra je account is aangemaakt, zie je je contactpersonen die online zijn. Probeer eens of chatten werkt.

Als dit lukt, kunnen we encryptie inschakelen. Daarvoor download je eerst de plug-in pidgin-otr van de website van OTR. Na installatie open je in het menu Extra van Pidgin Plug-ins en vink je het vakje bij Off-the-Record Messaging aan. Klik dan onderaan op Plug-in instellen. Kies nu in de lijst het account waarmee je veilig wil chatten. De standaard OTR-instellingen laat je maar beter staan, want die zijn prima. Zo worden privégesprekken die je via OTR voert niet gelogd, anders kan de inhoud immers nog altijd gelekt worden.

Wat je wel één keer per chataccount moet doen, is op Genereer klikken. Daarmee creëer je een privésleutel waarmee je conversaties versleuteld worden. Wanneer dat gebeurd is, staat in het venster de 'vingerafdruk' van je sleutel in plaats van Geen sleutel gevonden.

©PXimport

Voeg een chataccount toe in Pidgin.

©PXimport

Configureer de OTR-plug-in van Pidgin om je gesprekken veilig te houden.

Veilig chatten op Android en iOS

Zodra je veilig chatten op je computer gewend bent, wil je uiteraard ook hetzelfde op je smartphone. Gelukkig bestaan er wel enkele apps met ondersteuning voor OTR. De bekendste is ChatSecure, die zowel voor Android (vroeger onder de naam Gibberbot) als voor iOS bestaat. ChatSecure is opensource en compatibel met alle desktop-clients die OTR ondersteunen, maar heeft wel enkel de chatprotocols XMPP en AIM ingebouwd.

Google Talk (en diens opvolger Google Hangouts) zijn echter gebaseerd op XMPP, dus zolang jij en je gesprekspartner een Google-account hebben, kun je met ChatSecure op een veilige manier chatten. De eerste keer dat je de app opstart, kiest je je Google-account. Daarna verschijnen je contactpersonen in je vriendenlijst. Je kunt beginnen met chatten, maar zult een melding zien dat de identiteit van je gesprekspartner niet geverifieerd is. Druk daarvoor op de menuknop en dan op Verify. Ga na of de getoonde vingerafdruk juist is en bevestig.

©PXimport

Ook op Android en iOS kun je veilig chatten, dankzij de opensource-app ChatSecure.

Gesprek starten

Dubbelklik nu op je contactpersoon in de vriendenlijst om een gesprek te beginnen. Als zowel jij als je contactpersoon de OTR-plug-in geïnstalleerd hebben en een sleutel aangemaakt hebben, zie je onderaan rechts een knop Niet privé. Dat is het teken dat je conversatie op dit moment niet versleuteld wordt. Klik daarom op het knopje en kies Start privé gesprek. Wanneer je nu een boodschap typt, krijgt je gesprekspartner die te zien. Op de achtergrond wisselen de OTR-plug-ins van jou en van je gesprekspartner sleutels uit en versleutelen ze de rest van de conversatie, waardoor die niet af te luisteren is door pottenkijkers.

De status onderaan is nu echter veranderd van Niet privé naar Onbekend. Dat betekent dat je nog niet zeker weet of je contactpersoon wel is wie hij beweert te zijn. Pidgin geeft dan ook de melding dat je je contactpersoon maar beter kunt authentiseren. Klik daarvoor rechtsonder in het gespreksvenster op Onbekend en kies dan Authentiseer vriend. Dat authentiseren kan op drie manieren. Als je Vraag en antwoord kiest, dan vul je een vraag in die enkel je contactpersoon kan beantwoorden en geeft het antwoord in, waarna Pidgin die vraag stelt en je contactpersoon enkel toelaat als het antwoord overeenkomt.

Kies je voor de optie Gedeeld geheim, dan moet je beiden dezelfde wachtwoordzin ingeven. Een derde optie is om de vingerafdruk van de privésleutel van je contactpersoon te verifiëren. Klik tot slot op Authentiseer. Als je contactpersoon de overeenkomende gegevens ingeeft, is de authenticatie succesvol en verandert de status van het gesprek naar Privé.

©PXimport

Je gesprek wordt wel versleuteld, maar je weet nog altijd niet zeker wie je contactpersoon is.

©PXimport

Authentiseer je contactpersoon, zodat je zeker weet dat je met de juiste persoon chat.

Chatprogramma's met ingebouwde OTR

Bij Pidgin moet je OTR nog als plug-in installeren, maar sommige chatprogramma's beschikken standaard al over ondersteuning voor OTR. Gebruik je bijvoorbeeld Adium onder OS X, dan is OTR daar eenvoudig in te schakelen door eerst een privésleutel te genereren en dan op het icoontje van de sleutel te klikken. En ook Jitsi, waarop we in Computer!Totaal 2 ingaan, ondersteunt OTR om veilig te chatten.

Blijf echter weg van programma's met een zelfontwikkeld encryptiesysteem. Goede encryptie is immers extreem moeilijk te creëren. Zo biedt Trillian bijvoorbeeld met SecureIM niet eens authenticatie, maar enkel encryptie, en dan nog een heel zwakke soort die gemakkelijk te kraken is. Bovendien kun je dan ook niet rekenen op de off-the-record eigenschappen van OTR. De Nederlander Thijs Alkemade, de hoofdontwikkelaar van Adium, ontdekte dat de encryptie van WhatsApp elementaire fouten bevat. Je mag er dus van uitgaan dat je WhatsApp-berichten niet privé zijn.

Opletten als je veilig wil chatten

Chatten met OTR is niet zo moeilijk. Je hoeft immers maar één keer een privésleutel voor je account aan te maken en het authentiseren hoef je maar één keer bij elke contactpersoon te doen. Daarna zijn de vingerafdrukken van de sleutels van geauthentiseerde vrienden in de instellingen van de OTR plug-in te zien in het tabblad Bekende vingerafdrukken. Het enige waarin een gesprek met OTR daarna verschilt van een niet-beveiligd gesprek is de status. Als een gesprek als niet-privé aangeduid staat, gaat het om een gewoon onversleuteld chatgesprek. En als je contactpersoon geen OTR-plug-in heeft, is er geen status te zien.

Je kunt zo dus perfect met één chatprogramma zowel met personen chatten die hun privacy belangrijk vinden en gebruikmaken van OTR, als met anderen (waarschijnlijk de meerderheid) die daar niet om malen. De OTR-plug-in van Pidgin schiet pas in actie als hij merkt dat je contactpersoon ook OTR gebruikt. Bovendien hoef je niet van account te veranderen, want je kunt gewoon je bestaande account van Microsoft of Google Talk blijven gebruiken in Pidgin. Dat maakt de combinatie van Pidgin en OTR dus de ideale gebruiksvriendelijke manier om veilig te chatten zonder je contactpersonen met extra last op te zadelen.

Een nadeel van OTR is wel dat het geen groepchats ondersteunt. Als je dus met meer dan twee personen tegelijk op een veilige manier wil chatten, zal je een andere manier moeten vinden. Die zal dan waarschijnlijk niet de off-the-record eigenschappen van OTR hebben.

Andere plug-ins

Niet alleen Pidgin beschikt over een OTR-plug-in. Ook voor Miranda IM, net zoals Pidgin een opensource-programma dat diverse chatprotocols ondersteunt, bestaat er een plug-in: MirOTR. Hetzelfde geldt voor Psi, Gajim, X-Chat en nog enkele andere programma's. De ontwikkelaars van OTR richten zich echter vooral op Pidgin.

De plug-ins voor andere clients zijn door anderen gemaakt en dus niet gegarandeerd van dezelfde kwaliteit. Maar als je al een van die andere clients gebruikt, kun je de OTR-plug-in altijd eens proberen. Als je liever geen Pidgin gebruikt of als OTR je te moeilijk klinkt, is de verleiding misschien groot om een plug-in voor een ander soort encryptie uit te proberen.

Geen van de andere plug-ins heeft echter de off-the-record-eigenschappen die OTR biedt, zodat je er niet helemaal dezelfde veiligheid mee verkrijgt. Zo zorgt de plug-in Pidgin-Encryption enkel voor encryptie en authenticatie in Pidgin.

©PXimport

OTR wordt niet alleen in Pidgin ondersteund, maar ook in heel wat andere software.

©PXimport

De plug-in Pidgin-Encryption biedt niet dezelfde veiligheid als OTR.

▼ Volgende artikel
Fairphone vernieuwt Fairbuds XL met focus op beter geluid en comfort
© Fairphone
Huis

Fairphone vernieuwt Fairbuds XL met focus op beter geluid en comfort

Fairphone lanceert de vernieuwde Fairbuds XL. Deze modulaire koptelefoon belooft nu ook het geluid en comfort te bieden dat je voor 249 euro mag verwachten. Met nieuwe drivers en zachtere oorkussens pakt de fabrikant de eerdere kritiekpunten aan. Handig: je kunt je oude model zelf eenvoudig upgraden.

De Nederlandse fabrikant Fairphone heeft deze week de vernieuwde versie van de Fairbuds XL gepresenteerd. Deze modulaire koptelefoon is een doorontwikkeling van het model dat in 2023 werd gelanceerd. Waar de eerste generatie vooral een statement maakte op het gebied van repareerbaarheid, belooft deze nieuwe versie ook op audiogebied en draagcomfort een inhaalslag te maken. De koptelefoon is daardoor ontworpen om jarenlang mee te gaan en is per direct verkrijgbaar.

©Fairphone

Verbeterde audiokwaliteit en materialen

De belangrijkste upgrade ten opzichte van de voorganger zit in de geluidsweergave en het fysieke ontwerp. De nieuwe Fairbuds XL beschikt over 40 mm dynamische drivers en ondersteuning voor aptX HD, wat moet zorgen voor een gedetailleerder geluidsbeeld en high-res audio via bluetooth. Fairphone heeft daarnaast gekeken naar de feedback over het draagcomfort. De nieuwe modellen zijn uitgerust met zachtere oorkussens van 'birdseye-mesh' en een ademende hoofdband, waardoor de koptelefoon ook tijdens langere luistersessies prettig moet blijven zitten. Het design is beschikbaar in de kleuren Forest Green en Horizon Black.

Modulair ontwerp voor lange levensduur

Wat de Fairbuds XL onderscheidt in de markt van consumentenelektronica is de verregaande modulariteit. De koptelefoon is opgebouwd uit negen losse modules die door de gebruiker zelf te vervangen zijn. Dit betekent dat bij een defect of slijtage niet het hele apparaat weggedaan hoeft te worden, maar dat onderdelen zoals de batterij, de oorkussens of de hoofdband eenvoudig vervangen kunnen worden. Technisch biedt het apparaat verder dual-point connectiviteit, een IP54-certificering voor spatwaterdichtheid en een accuduur tot 30 uur.

Zoals gebruikelijk bij het Amsterdamse bedrijf ligt de nadruk sterk op duurzaamheid en eerlijke materialen. De koptelefoon bestaat voor ongeveer 50 procent uit gerecyclede grondstoffen, waaronder gerecycled aluminium en zeldzame aardmaterialen in de magneten. Ook wordt er bij de assemblage gebruikgemaakt van fabrieken die draaien op zonne-energie en investeert het bedrijf in leefbare lonen voor fabrieksarbeiders.

©Fairphone

Compatibel met het vorige model

Een opvallende keuze van Fairphone is de compatibiliteit met de eerste generatie Fairbuds XL. De fabrikant benadrukt dat technologie moet meegroeien met de gebruiker. Bezitters van het 2023-model hoeven daarom geen volledig nieuwe koptelefoon aan te schaffen om te profiteren van de geluidsverbeteringen. De nieuwe drivers zijn namelijk ook als los onderdeel verkrijgbaar en kunnen eenvoudig in het oude model worden geïnstalleerd. Hiermee voegt Fairphone daadwerkelijk de daad bij het woord wat betreft het verlengen van de levensduur van elektronica.

©Fairphone

Prijs en beschikbaarheid

De vernieuwde Fairbuds XL is per direct verkrijgbaar in Nederland. De adviesprijs voor de koptelefoon bedraagt 249 euro. Hij is te koop via de webwinkel van Fairphone en bij geselecteerde retailers.

▼ Volgende artikel
Zo kies je een parfum dat écht bij je past (en dat blijft hangen)
© ID.nl
Gezond leven

Zo kies je een parfum dat écht bij je past (en dat blijft hangen)

Een parfum is meer dan een lekker luchtje; het is je onzichtbare visitekaartje. De juiste geur kan je stemming versterken, je zelfvertrouwen een boost geven en direct vertellen wie jij bent. Maar hoe vind je een geur die echt bij jouw persoonlijkheid past?

Dit artikel in het kort

💨Welke geurnoten passen bij jouw karaktertype?
💨Top-, hart- en basisnoten: hoe een parfum is opgebouwd.
💨Het verschil tussen eau de toilette en eau de parfum.
💨De gouden regel voor het testen in de winkel.

Lees ook: Waarom parfum niet bij iedereen hetzelfde ruikt

Zeg me wat je draagt, ik zeg wie je bent

Geuren zijn de snelste weg naar onze emoties. Ruik je versgebakken brood, dan sta je in gedachten direct in een warme keuken. Ruik je zonnebrandcrème, dan voel je het strand. Parfums werken precies zo: ze communiceren iets over jou, zonder dat je een woord zegt.

Door een parfum te kiezen dat aansluit bij je karakter, versterk je je uitstraling. Welk type ben jij?

Persoonlijkheidstypen en bijpassende geuren

Hieronder vind je een overzicht van veelvoorkomende persoonlijkheidstypen en welke geuren daar goed bij aansluiten.

1. De romanticus (dromerig & gevoelig)

Ben je creatief, nostalgisch en gevoelig ingesteld? Dan voel jij je waarschijnlijk het prettigst bij zachte, ronde geuren. Bloemige en poederachtige noten omhullen je als een warme deken en passen perfect bij jouw zachtaardige karakter. Zoek naar: roos, jasmijn, viooltjes, vanille en lelie.

Voor dames:

Chloé - Chloé Eau de Parfum
: de ultieme romantische geur. Ruikt naar een vers boeket rozen met een poederige, schone ondertoon.
Marc Jacobs - Daisy: Speels, zacht en dromerig. Met noten van viooltjes en aardbei is dit een lichte, vrolijke bloemengeur.

Voor heren:

Dior - Dior Homme
: een zeldzame herengeur met iris. Hierdoor is hij zacht, poederig en verfijnd (in plaats van typisch 'mannelijk' stoer).
Prada - L'Homme: schoon, luchtig en zacht. Ruikt naar luxe zeep en verse bloemen (neroli/iris), perfect voor de gevoelige man.

2. De power-persoonlijkheid (krachtig & zelfverzekerd)

Jij komt een ruimte binnen en mensen hebben het door. Je staat stevig in je schoenen en houdt niet van poespas. Houtachtige en kruidige geuren sluiten hier naadloos op aan. Ze hebben een diepe, stabiele basis die autoriteit en rust uitstraalt. Zoek naar: Sandelhout, cederhout, leer, patchouli en zwarte peper.

Voor dames:

Chanel - Coco Mademoiselle
: een moderne klassieker met karakter. De combinatie van frisse sinaasappel en krachtige patchouli straalt pure klasse en zelfvertrouwen uit.
Tom Ford - Black Orchid: niet voor muurbloempjes. Een zware, aardse geur met truffel en pure chocolade. Je vult er de kamer mee.

Voor heren:

Hermès - Terre d’Hermès
: ruikt naar aarde, hout en sinaasappel. Een hele stabiele, volwassen geur die autoriteit uitstraalt zonder te schreeuwen.
Dior - Sauvage: extreem populair vanwege zijn kracht. Peperig en fris; een geur die zegt: "Ik ben er."

3. Het mysterie (sensueel & raadselachtig)

Houd je ervan om niet direct het achterste van je tong te laten zien? Ben je gek op de avond en subtiele verleiding? Dan zijn Oriëntaalse geuren jouw match. Deze zijn vaak rijk, zwaar en gelaagd. Zoek naar: Amber, wierook, muskus, kaneel en exotische kruiden.

Voor dames:

Yves Saint Laurent - Black Opium
: een verslavende mix van zwarte koffie en vanille. Donker, zoet en perfect voor de avond.
Dior - Hypnotic Poison: de naam zegt het al. Een betoverende, zware geur met amandel, karwij en vanille. Zeer verleidelijk.

Voor heren:

Viktor&Rolf - Spicebomb
: een explosie van kruiden (peper, kaneel) en tabak. Warm en kruidig, maar met een mysterieuze diepte.
Armani - Code: een geraffineerde mix van tonkaboon en leer. Glad, donker en een tikkeltje geheimzinnig.

4. De zonnestraal (speels & spontaan)

Ben jij de optimist van de groep, altijd vrolijk en ongecompliceerd? Zware geuren passen vaak niet bij jouw energie. Jij bloeit op van frisse, fruitige noten die licht en uitnodigend zijn. Zoek naar: Perzik, appel, framboos, zwarte bes en citrusbloesem.

Voor dames:

DKNY - Be Delicious
: het bekende 'groene appeltje'. Fris, fruitig en ongecompliceerd. Echt een energieboost.
Giorgio Armani - My Way: een vrolijk boeket van witte bloemen en citrus. Heel open, zoet en uitnodigend.

Voor heren:

Versace - Eros
: een luide, vrolijke geur met munt, appel en vanille. Jong, energiek en een echte allemansvriend.
Paco Rabanne - 1 Million: bekend om de goudstaaf-flacon. Zoet, kruidig en fruitig. Een geur met een knipoog die het leven viert.

5. De avonturier (energiek & sportief)

Stilzitten is niets voor jou. Je houdt van buitenlucht, actie en nieuwe ervaringen. Daar past geen bedwelmende geur bij, maar juist iets dat energie geeft. Aquatische (water) geuren en citrus zijn jouw beste vrienden. Zoek naar: Bergamot, grapefruit, munt, zeewater en groene thee.

Voor dames:

Giorgio Armani - Acqua di Gioia
: geïnspireerd op de zee. Ruikt naar munt, citroen en water. Heerlijk fris en opwekkend.
Davidoff - Cool Water Woman: een klassieker die ruikt naar de oceaan en frisse meloen. Voor vrouwen die liever buiten zijn dan binnen.

Voor heren:

Giorgio Armani - Acqua di Giò
: waarschijnlijk de bekendste 'watergeur' ter wereld. Ruikt naar zeewater, wind en limoen.
Issey Miyake - L'Eau d'Issey Pour Homme: een unieke, scherpe frisheid dankzij de Japanse yuzu (citrusvrucht). Strak, modern en heel energiek.

©africa-studio.com (Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy) - stock.adobe.com

Begrijp wat je koopt: de opbouw van een geur

Heb je wel eens een parfum gekocht dat in de winkel heerlijk rook, maar thuis tegenviel? Grote kans dat je alleen de topnoten hebt geroken. Een parfum is opgebouwd als een piramide:

1: Topnoten (de binnenkomer)
Dit is wat je de eerste 10 tot 15 minuten ruikt. Vaak fris en licht (citrus), bedoeld om je aandacht te trekken. Topnoten vervliegen snel.
2: Hartnoten (de kern)
Zodra de topnoten verdwijnen, komt het 'hart' naar boven. Dit is de ware geur van het parfum, vaak bloemig of kruidig. Dit blijf je enkele uren ruiken.
3: Basisnoten (de blijver)
Dit is wat er aan het einde van de dag nog op je huid zit. Zware ingrediënten zoals hout, muskus en vanille die zorgen voor diepte.

💡Tip:
Koop een parfum nooit direct na het opspuiten. Wandel de winkel uit, doe boodschappen en ruik na een uur nog eens. Pas dan weet je hoe het parfum écht ruikt.

Eau de toilette of eau de parfum?

Op de flacon staan vaak termen die iets zeggen over de sterkte (en de prijs):
Eau de Cologne:
zeer licht, vervliegt snel (3-5% geurstoffen). Lekker wanneer je je even wilt opfrissen.
Eau de Toilette (EDT): de meest verkochte variant. Fris en geschikt voor dagelijks gebruik (5-10% geurstoffen).
Eau de Parfum (EDP): sterker en blijft langer hangen (10-20% geurstoffen). Je hebt er minder van nodig, maar het is vaak duurder.
Parfum / Extrait:
Zeer geconcentreerd en kostbaar. Een paar druppels ruik je de hele dag.

Zo voorkom je een miskoop: 4 gouden tips

Tot slot: hoe hak je de knoop door in de parfumerie?
1. Test op je huid (niet op een papiertje)
Een papieren strookje heeft geen pH-waarde en geen hormonen. Jouw huid wel. Door je lichaamschemie kan een parfum bij jou heel anders ruiken dan bij je beste vriendin. Spray altijd op je pols om te weten hoe de geur op jou reageert.
2. Niet wrijven!
Een klassieke fout: sprayen op de polsen en ze dan tegen elkaar wrijven. Niet doen! Door de wrijving maak je de geurmoleculen kapot, waardoor de topnoten sneller verdwijnen en de geurbalans verstoord raakt. Gewoon laten drogen aan de lucht.
3. Maximaal drie geuren
Na drie verschillende parfums is je neus 'vermoeid' en kun je geuren niet meer goed onderscheiden. Ruik tussendoor even aan je eigen kleding (of aan koffiebonen als ze die hebben staan) om je neus te neutraliseren.
4. Kijk naar wat je al hebt
Weet je niet waar je moet beginnen? Kijk naar de flesjes die je al hebt staan of opgebruikt hebt. Google de geurnoten van je favoriet (bijvoorbeeld op een website als Fragrantica) en zoek naar nieuwe parfums die dezelfde ingrediënten bevatten. Of kijk naar geuren in huis die je fijn vindt. Houd je van lavendel in je wasmiddel of vanille in je kaarsen? Dat zijn goede uitgangspunten. 

Geur gevonden? Dan weet je nu...

...altijd wat je als cadeau kunt vragen!