Ben je toe aan een nieuwe computer? Je kunt natuurlijk een kant-en-klaar merk-systeem van bijvoorbeeld Dell of HP aanschaffen. Gemakkelijk, maar minder leuk. In een artikelenreeks, bestaande uit drie delen, laten wij zien hoe je een computer samenstelt, bouwt én installeert.

Als je een nieuwe pc gaat kopen, dan heb je de keuze uit een compleet systeem of een systeem dat je zelf samenstelt. Wij gaan in dit artikel uit van het laatste. Bij het samenstellen van een pc is het cruciaal dat de juiste componenten bij elkaar worden gezocht. Er zitten heel wat verschillen in het brede assortiment aan onderdelen. Zo zitten er verschillen in formaat, fabrikant en snelheid. Het is als het ware een soort grote puzzel waarbij alle puzzelstukjes in elkaar moeten passen.

Een handig hulpmiddel bij het samenstellen van een pc is het onderdeel Productinfo op de website www.hardware.info. Hierin zijn ruim honderdvijftigduizend producten te vinden en ze zijn gemakkelijk te filteren naar je wensen. Zo kun je bijvoorbeeld tijdens het uitzoeken van een moederbord filteren op de moederborden met de gewenste processorsocket, chipset en het aantal geheugensloten. Daarbij kunnen onderdelen gemakkelijk met elkaar worden vergeleken. Door de selectievakjes voor het product te selecteren en te klikken op Specificaties vergelijken, wordt een tijdelijke vergelijkingstabel aangemaakt.

Heb je een keuze gemaakt, dan zie je op deze website ook direct de winkel waar het product het goedkoopst wordt aangeboden. Of je kunt het product toevoegen aan een verlanglijstje en verder gaan met de zoektocht naar het volgende onderdeel. Houd de volgorde van deze cursus aan bij het uitzoeken van je onderdelen. Eerst laten we zien hoe je een pc samenstelt. In de artikelen die later volgen, gaan we dieper in op het in elkaar zetten van je nieuwe pc (deel 2) en het installatieproces (deel 3).

©PXimport

Met behulp van de website Hardware.info kun je tussen ruim honderdvijftigduizend producten en tweehonderdvijftig onlinewinkels prijzen vergelijken.

Deel 1: Een pc samenstellen

1 Processor

De eerste stap bij het samenstellen van een pc is het uitzoeken van een processor. De processor bepaalt voor een groot deel de rekenkracht die de computer heeft. Er zijn op pc-gebied maar twee processorfabrikanten: Intel en AMD. Intel is veruit de grootste processorfabrikant en levert tevens de snelste processors. AMD blijft vaak wat achter, maar is doorgaans wel goedkoper dan zijn concurrent. Op de website www.cpubenchmark.net kunnen testresultaten van processors worden ingezien.

Naast verschil in merk, is de aansluiting waarop ze aangesloten worden ook verschillend. Elk jaar presenteren de processorfabrikanten weer verbeterde processors en daar hoort vaak een nieuwe socket bij. De nieuwste processors van Intel gebruiken de Haswell-architectuur en vormen de vierde generatie Core-processors. Deze Haswell-processors worden aangesloten op de nieuwe socket LGA 1150. Net als voorlopers Sandy Bridge en Ivy Bridge hebben ook Haswell-processors een ingebouwde grafische chip.

AMD maakt twee soorten processors: de FX-reeks voor de bovenkant van de markt en de A-reeks voor het middensegment en de onderkant van de markt. De FX-reeks maakt gebruik van socket AM3+ en deze processors bevatten geen grafische kern. Eigenlijk is deze reeks niet heel interessant en is Intel interessanter. AMD's goedkopere A-processors hebben wel een ingebouwde grafische chip, net als Intels processors. AMD noemt de processors daarom geen cpu maar apu (Accelerated Processing Unit).

Binnenkort moet een nieuwe generatie A-processors verschijnen die nu bekend staan onder codenaam Kaveri. De huidige A-processors maken gebruik van de FM2-socket, maar moederborden met de nieuwe FM2+-socket voor de Kaveri-apu's zijn al wel te koop en compatibel met de al bestaande FM2-processors. Zo kan eventueel alvast een FM2+-moederbord worden aangeschaft en volgend jaar, zonder al teveel moeite, worden overgestapt op een FM2+-processor.

Intel is op cpu-vlak het snelste en voor een snel systeem gericht op prestaties, raden wij een Intel-processor aan. Voor een goedkoper systeem is een AMD A-processor interessanter dan een goedkope Intel-processor. Het cpu-gedeelte is nog steeds wat minder krachtig dan een vergelijkbaar geprijsde Intel-processor, maar AMD's grafische chip is een stuk beter. Hierdoor is een goedkoop systeem zonder een losse grafische kaart beter in balans bij gebruik van een AMD-processor.

©PXimport

Er zijn maar twee fabrikanten die pc-processors maken: Intel en AMD.

Processorkoeler

Koop je een nieuwe processor, dan zit er standaard een zogenoemde stockkoeler bij. Deze zijn koelers ruim voldoende voor normaal gebruik. Ga je de processor overklokken, dan is een betere koeling een verstandige keuze.

Let er bij de aanschaf van een koeler op dat je een koeler voor de juiste socket en processor koopt. Vergeet ook niet te controleren of er een tube koelpasta wordt meegeleverd. Naast de koelprestaties is de geluidsproductie een punt waar je naar kunt kijken. Vaak produceren de standaard meegeleverde koelers iets meer lawaai dan koelers die los verkocht worden.

©PXimport

Voor betere koelprestaties of een stiller system kun je de standaardkoeler vervangen door een betere.

2 Moederbord

Op het moederbord worden alle andere onderdelen aangesloten. Belangrijk is dat de hardware die je wil gebruiken, aansluit bij het moederbord. Er is een grote variëteit in moederborden, maar je kunt het gros al schrappen omdat je al een processor hebt uitgezocht. Je kunt alleen de moederborden kiezen met de juiste socket voor de processor.

Kijk vervolgens naar de chipset. De chipset zorgt voor de communicatie tussen de processor en de rest van de hardware. Het verschil tussen de chipsets voor dezelfde socket zit vooral in het aantal aansluitingen, de mogelijkheid om meerdere grafische kaarten te koppelen en in overklokopties. AMD's goedkoopste chipset heeft dit niet. De Engelstalige pagina's van Wikipedia (AMD en Intel) zijn een ideale bron van informatie.

Het volgende waar je naar kijkt is het formaat van het moederbord. De meest gebruikte formaten zijn: ATX, µATX (microATX) en Mini-ITX. ATX is het grootst in formaat, de andere twee zijn kleiner en zijn ook geschikt voor kleinere behuizingen. Doorgaans zijn de duurdere moederborden met veel opties uitgevoerd in het ATX-formaat terwijl goedkopere moederborden in een kleiner formaat als µATX worden verkocht.

Na het maken van deze keuze, blijft er slechts een select aantal moederborden over. Nu kan gekeken worden naar luxe zaken zoals de ondersteuning van RAID, het aantal PCI-E-poorten en het aantal usb3.0-poorten. In de voorbeeldconfiguraties hebben we erop gelet dat alle voorgestelde systemen usb 3.0 hebben.

3 Geheugen

Heb je een moederbord uitgezocht, dan is het tijd voor het geheugen. DDR3-geheugen is al sinds 2007 op de markt en is nog steeds de standaard. Het geheugen is verkrijgbaar in verschillende snelheden. Momenteel is DDR-1600 de standaard en je kunt dit type dan ook het beste kopen. Het nut van speciaal of sneller geheugen is twijfelachtig, als je de instaplijn van een bekend merk als Kingston of Corsair neemt, zit je doorgaans goed.

Je kunt wel sneller geheugen als DDR3-1866 of DDR3-2133 gebruiken, maar dan ben je aan het overklokken als je het op deze snelheid wil gebruiken. Sneller geheugen is eigenlijk pas interessant als je wenst te gaan overklokken. Een uitzondering vormen de AMD APU's. Hoewel deze processors in het lagere segment van de markt vallen, raden we toch aan om ze te combineren met DDR3-1866. Dit komt omdat de ingebouwde grafische kern hier echt voordeel van heeft.

Tegenwoordig is acht gigabyte een gangbare hoeveelheid en raden we alleen voor de goedkoopste systemen nog vier gigabyte aan. Gebruik je zware applicaties tegelijkertijd of regelmatig een virtuele machine, dan raden we aan te kiezen voor zestien gigabyte geheugen. Voor de beste prestaties koop je geheugen in setjes van twee stuks. In de meeste voorbeeldconfiguraties hebben we dit ook gedaan. Alleen bij moederborden met twee geheugensloten adviseren we één module, zodat je nog een upgrademogelijkheid hebt. Uiteraard kun je ook in de goedkoopste configuraties acht gigabyte plaatsen.

©PXimport

Geheugen is in verschillende snelheden te koop, DDR3-1600 is momenteel de standaardkeuze.

4 Harde schijf en SSD

In een nieuwe pc kan opslag niet ontbreken en inmiddels hebben we het punt bereikt dat we voor de meeste configuraties een SSD aanraden. Tegenwoordig is 128 GB erg goed betaalbaar en begint ook 256 GB aantrekkelijk te worden. Er zijn veel SSD-fabrikanten en de verschillen per fabrikant zijn enorm. Computer!Totaal test regelmatig SSD's, een recente test van negentien SSD's vind je hier.

De meeste fabrikanten bieden instapmodellen en prestatiemodellen. Een instapmodel is wat goedkoper maar ook trager dan een prestatiemodel. De snelste SSD is momenteel de Samsung SSD 840. Wil je meer op de prijs letten, dan zijn bijvoorbeeld de Samsung SD 840 EVO en de Kingston SSDNow V300 interessant. Een SSD wordt aangesloten op een SATA 600 Gbit/s-aansluiting.

Hoewel 256 GB al een stuk meer is dan de 30 of 60 gigabyte van een aantal jaren geleden, kunnen we er niet mee onze in opslagbehoefte voorzien. Door naast de SSD ook een harde schijf te plaatsen, kun je dit probleem tackelen. Tegenwoordig zijn er al harde schijven met 4 TB opslagruimte, maar je kunt natuurlijk ook de harde schijf uit je oude pc meenemen (mits deze een SATA-aansluiting heeft). We hebben in de voorgestelde configuraties een schijf van 1 TB opgenomen, meer kan uiteraard altijd.

©PXimport

Een SSD maakt je system echt veel sneller en is tegenwoordig goed te betalen.

5 Behuizing

Het belangrijkste waar je bij de aanschaf van een behuizing naar kijkt (naast natuurlijk het uiterlijk) is of het formaat moederbord dat je hebt gekozen erin past. Doorgaans past in een ATX-behuizing ook een kleiner moederbord, maar andersom gaat zeker niet. Houd eventueel ook rekening met je grafische kaart, in een kleine kast past soms geen grote (lange) kaart. Het volgende waarnaar gekeken moet worden, is of er een goede luchtdoorstroming is en of de geluidsproductie niet te hoog is.

Een laatste punt is of er genoeg interne en externe schijfposities zijn. Hoeveel harde schijven en optische stations wil je gaan gebruiken? Over het algemeen komen behuizingen van Cooler Master, Zalman, Antec en Corsair goed uit de bus.

6 Grafische kaart

De ingebouwde grafische kern in de Intel Haswell-processors en AMD A-processors is prima voor alle gebruikelijke computertaken inclusief het afspelen van HD-video's. Ook met minder veeleisende spellen kom je een eind. AMD's grafische kern is krachtiger dan Intels ingebouwde gpu.

Als je niet zeker weet of je een losse grafische kaart nodig hebt, kun je altijd proberen of de ingebouwde grafische chip voldoet en eventueel later nog een krachtigere grafische kaart aanschaffen. Houd dan wel rekening met de toekomstige uitbreiding bij de keuze voor een voeding. Speel je graag moderne spellen, dan kun je eigenlijk niet zonder een goede grafische kaart.

De keuze in grafische kaarten is enorm en de ontwikkelingen gaan razendsnel. Probeer daarom altijd de afweging te maken of de nieuwste kaart in vergelijking met de prijs van een oudere het waard is. Soms zit er maar een marginaal verschil in prestatie, maar is de nieuwe kaart al snel dubbel zo duur!

Houd ook rekening met eventuele uitbreidingen. Niet alle moederborden zijn geschikt voor SLI of CrossFire, waarmee meerdere grafische kaarten te combineren zijn zodat de kracht gebundeld wordt. Dit is slechts voor een heel kleine groep interessant, dus waarschijnlijk heb je aan één grafische kaart genoeg. Voor de meeste gamers zal een topmodel als de NVIDIA GeForce GTX 770 of AMD Radeon HD 7970 meer dan genoeg zijn. Gebruik je meerdere beeldschermen op een zeer hoge resolutie, dan zijn de NVIDIA GeForce GTX 780 of een NVIDIA GeForce Titan bijvoorbeeld mooie gamekaarten.

Speel je wel graag een spel, maar hoeft dat niet per se met de hoogste kwaliteit, dan is een NVIDIA GeForce GTX 650 Ti Boost of AMD Radeon HD 7790 een prima keuze.

©PXimport

Een grafische kaart is vooral van belang als je de nieuwste spellen wil spelen.

7 Optische drives

Hoewel we steeds meer zien dat software online wordt aangeboden, blijft een optisch station in een desktop-pc voorlopig een onmisbaar onderdeel. Voor nog geen twintig euro ben je al eigenaar van simpele dvd-brander. Het station wordt aangesloten op een SATA-aansluiting. Wil je toch iets meer dan dvd's branden, dan is een blu-ray-brander een tweede optie. Een blu-ray-drive kost ongeveer vijftig euro, een blu-ray-brander rond de tachtig euro.

Houd er wel rekening mee dat een blu-ray-drive alleen de mogelijkheid toevoegt blu-ray films te kijken. Software en spellen worden nog steeds op dvd uitgebracht. Ook spellen die je in de winkel op een schijf koopt, worden steeds vaker alsnog aan een onlinedienst als Steam, Origin en uPlay gekoppeld, waarna de schijf overbodig is.

8 Uitbreidingskaarten

Naast een grafische kaart kunnen er nog meer kaarten op de verschillende uitbreidingssloten worden geplaatst. De computer kan bijvoorbeeld worden voorzien van een wifi-insteekkaart. Zo hoef je niet meer met draadloze-usb-sticks te rommelen. Wil je televisiekijken of is het geluid uit het moederbord niet voldoende, dan kan dit allemaal worden toegevoegd met uitbreidingskaarten. Er zijn zelfs supersnelle SSD's als insteekkaarten beschikbaar.

©PXimport

Het voordeel van een desktopsysteem is dat je het kunt uitbreiden met uitbreidingskaarten.

9 Voeding

Hoewel de voeding (of PSU) het laatste onderdeel is waar je naar kijkt, is het wel een van de belangrijkste voor de stabiliteit van de pc. Bespaar nooit op de voeding. Goedkope voedingen zijn vaak van mindere kwaliteit en kunnen meestal niet het beloofde vermogen leveren. Daarbij is de kans op storingen een stuk groter, zeker als ze ouder worden. Koop dus altijd een A-merk zoals Corsair, Cooler Master, Antec, OCZ of XFX.

Let bij de aanschaf van een voeding op het vermogen (watt) dat de onderdelen gebruiken. Tel dit van alle onderdelen bij elkaar op en neem voor de zekerheid zo'n 25 procent extra vermogen. Een handige website om te berekenen hoeveel energie je configuratie nodig heeft, vind je hier. Overweeg bij aanschaf een modulaire voeding. Uit deze voedingen steekt geen dikke tros kabels, maar zitten aansluitpunten zodat alleen de nodige kabels aangesloten hoeven te worden. Zo voorkom je dat de ongebruikte kabels de doorstroming van lucht bemoeilijken en het systeem te warm wordt.

©PXimport

De voeding is misschien wel het belangrijkste onderdeel in je pc, bespaar hier dus niet op.

Niet alles hoeft nieuw

Natuurlijk hoef je niet alles nieuw te kopen. Misschien kun je nog onderdelen zoals een harde schijf of optisch station meenemen uit je oude systeem. Zo kunnen al snel enkele honderden euro's worden bespaard. Ook op marktplaats of in een luxe kringloopwinkel zijn onderdelen te vinden. Een grote monitor, leuke speakerset of dvd-brander kan gemakkelijk tweedehands aangeschaft worden.

Let wel op de prijs, want vaak baseert de verkoper de prijs op de aanschafwaarde, terwijl de werkelijke waarde al veel verder is gedaald en de hardware nieuw zelfs goedkoper kan zijn dan de vraagprijs van een tweedehands product.

10 Het juiste gereedschap

Nu je een pc in elkaar gaat zetten is het ook tijd voor het juiste gereedschap. Koop een goede gereedschapsset en vergeet niet de antistatische polsband, antistatische handschoenen en eventueel een antistatische mat. Het zou zonde zijn als de nieuwe hardware door elektrostatische ontlading (ESD) beschadigt.

Bij een computerwinkel kosten handschoenen of het polsbandje al snel vijftien tot twintig euro, op eBay vind je ze voor nog geen drie euro. Zoek naar "ESD wrist band" of "ESD Gloves".

©PXimport

Zorg voor een goed setje gereedschap met bijvoorbeeld magnetische schroevendraaiers.

11 Software

Ga je de oude pc vervangen, dan is het in sommige gevallen mogelijk de software-licenties mee te nemen naar je nieuwe pc. Zo bespaar je al snel enkele honderden euro's op nieuwe licenties. Voorwaarde is wel dat de software maar op één pc geïnstalleerd staat. Je dient de oude pc dus te formatteren. Uitzondering is bijvoorbeeld een OEM-licentie (zoals bij een merk-pc wordt verkocht). Deze licenties zijn gekoppeld aan de pc en mogen niet meegenomen worden naar een andere.

Je kunt natuurlijk ook zelf een voordelige Windows-OEM-licentie aanschaffen voor je nieuwe pc. In het derde deel van dit artikel laten wij je zien hoe je Windows 8 kunt installeren en optimaliseren.

12 Vergelijk prijzen

Hoewel het gemakkelijker is om op de hoek bij de lokale computerwinkel alle onderdelen te bestellen, loont het winkelprijzen met elkaar te vergelijken. Hiermee bespaar je zomaar enkele tientallen tot honderden euro's.

Op de website www.hardware.info kan via de Prijsvergelijker gezocht worden naar elk gewenst onderdeel. Klik op de website op Prijsvergelijker en vervolgens PC Componenten. Kies Processors en kies bij Merk het merk dat je wil zoeken. Filter vervolgens de andere opties en kijk welke producten er overblijven. Door de selectievakjes van onderdelen te selecteren en vervolgens op Specificaties vergelijken te klikken, kunnen onderdelen met elkaar worden vergeleken. De verschillende prijzen staan in de tabel onder Prijs Vanaf / Gemiddeld.

Nog een handige feature is de Wenslijst. Door producten in een wenslijst te plaatsen wordt automatisch uitgerekend welke winkel het goedkoopst de onderdelen aanbiedt. Op www.tweakers.net/pricewatch vind je een andere prijsvergelijkings- en productvergelijkingswebsite.

High-end gamesysteem

Deze snelle configuratie is geschikt om spellen in de hoogste kwaliteit te spelen, te overklokken en zware videobewerking op te doen.

Processor: Intel Core i7-4770K

Koeling: Noctua NH-D14

Moederbord: MSI Z87-G45 Gaming

Geheugen: 16 GB DDR3-1866 (2x 8 GB)

Videokaart: GeForce GTX 770 of AMD Radeon HD 7970

Opslag: Samsung 840 PRO 512 GB en Seagate Barracuda 7200.14 1TB

Optische schijf: Samsung SH-224DB

Behuizing: Cooler Master 690 II advance USB 3.0

Voeding: Cooler Master Silent Pro M2 1000W

Prijs: Ongeveer 1700 euro

©PXimport

High-end/Midrange-pc

Deze net wat minder snelle pc biedt voor een stuk minder geld toch nog heel goede prestaties en is geschikt om spellen op te spelen en de nieuwste applicaties op te draaien.

Processor: Intel Core i5-4670K

Koeling: Cooler Master Hyper 412S

Moederbord: Gigabyte Z87-D3HP

Geheugen: 8 GB DDR3-1600 (2x 4 GB)

Videokaart: NVIDIA GeForce GTX 650 Ti Boost of AMD Radeon HD 7790

Opslag: Samsung 840 EVO 250 GB en Seagate Barracuda 7200.14 1TB

Optische schijf: Samsung SH-224DB

Behuizing: Cooler Master CM 690 II Advanced (USB 3.0)

Voeding: Cooler Master Silent Pro M2 850W

Prijs: Ongeveer 1000 euro

©PXimport

Midrange-pc

Afhankelijk van de videokaart is deze midrange-configuratie nog steeds geschikt om te gamen.

Processor: Intel Core i5-4430

Koeling: Stock

Moederbord: ASUS H87M-E

Geheugen: 8 GB DDR3-1600 (2x 4 GB)

Videokaart: ASUS GTX 650 Ti Boost of on-board

Opslag: Samsung 840 EVO 120 GB en Seagate Barracuda 7200.14 1TB

Optische schijf: Samsung SH-224DB

Behuizing: Antec Three Hundred Two

Voeding: OCZ ZT-Series 750W

Prijs: Ongeveer 800 euro (ongeveer 650 euro zonder videokaart)

©PXimport

Low-endsysteem

Dit low-endsysteem is geschikt om op te internetten, tekst te verwerken en wat oudere spellen te spelen, maar stel geen hoge eisen.

Processor: AMD A8-6600K

Koeling: Stock

Moederbord: MSI FM2-A75MA-E35

Geheugen: 4 GB DDR3-1866

Videokaart: on-board

Opslag: Seagate Barracuda 7200.14 1TB

Optische schijf: Samsung SH-224DB

Behuizing: Cooler Master Elite 330U

Voeding: Be quiet! Pure Power L7 530W

Prijs: ongeveer 390 euro

©PXimport

Budgetsysteem

Het budgetsysteem bestaat uit goedkope onderdelen en kost minder dan 300 euro. Deze pc is prima om huiswerk op te maken en te browsen, maar niet geschikt om te gamen.

Processor: AMD A4-4000

Koeling: Stock

Moederbord: ASRock FM2A75M-DGS

Geheugen: 4 GB DDR3-1866

Videokaart: On-board

Opslag: Seagate Barracuda 7200.14 1TB

Optische schijf: Samsung SH-224DB

Behuizing: Zalman ZM-T1

Voeding: Be quiet! Pure Power L7 430W

Prijs: Ongeveer 290 euro

©PXimport

Leer in deel 2 van deze cursus hoe je een pc in elkaar kunt zetten:

Bouw je eigen pc - deel 2: Een pc in elkaar zetten

De BYD Seal is BYD's antwoord op populaire elektrische sedans zoals de Tesla Model 3 en Hyundai Ioniq 6. Na eerdere gemengde ervaringen met de AWD-variant is het tijd voor een uitgebreide praktijktest, waarin 2500 kilometer werd afgelegd naar bestemmingen als Noord-Frankrijk en Frankfurt. Heeft de Seal AWD zich weten te bewijzen?

Eerste praktijktest

Want jawel, de eerste praktijktest in Nederland met de BYD Seal verliep niet helemaal vlekkeloos. Het was destijds één van de allereerste exemplaren in Nederland. Uitgevoerd als Excellence AWD met 530pk aan vermogen dankzij de aanwezigheid van twee elektromotoren. De cijfers 3.8 op de achterklep duiden op de tijd die nodig is om vanuit stilstand de 100km/u aan te tikken. 

©Irwin Versteegh

Design en bouwkwaliteit

De BYD Seal maakt indruk met zijn strakke design, afkomstig van Wolfgang Egger, die eerder werkte aan modellen als Alfa Romeo 8C Competizione, Porsches en zelfs Lamborghini's. De sedan is aerodynamisch vormgegeven (CW-waarde 0,219) en wordt standaard geleverd met een panoramadak, led-verlichting rondom en 19-inch lichtmetalen velgen. Het interieur is stijlvol afgewerkt met hoogwaardige materialen zoals leer en suède-achtige stoffen. Zelfs een persdemo met 25.000 kilometer op de teller bleef vrij van slijtage of ongewenste geluiden.

©Irwin Versteegh

Comfort en ruimte

Binnenin valt direct de rijkelijke uitrusting op. Denk aan lederen bekleding met diamantpatroon, stoel- en stuurwielverwarming, stoelventilatie, gescheiden climate control en een twaalf speakers tellend audiosysteem van Dynaudio.

Denk aan lederen stoelen met ventilatie en verwarming, een verwarmd stuurwiel, en een 15,6-inch draaibaar infotainmentscherm met bijvorbeeld Spotify-integratie. Hoewel de navigatiesoftware in deze test niet volledig functioneerde, biedt het systeem diverse handige functies zoals Spotify-integratie. Als het wel werkt, moet het in staat zijn tot het zelfstandig uitstippelen van een route via snelladers. Live updates omtrent het verkeer en de status van de laadpalen doet dan de rest.

©Irwin Versteegh

Stille cabine

De stoelen zitten goed, de hele zitpositie laat zich uitstekend in- en verstellen en met name de uitstekende geluidsisolatie van de cabine is een sterk punt. Ook op de achterbank, waar meer dan genoeg ruimte is voor drie volwassen personen. De climate control werkt nu ook beter. Verloor deze in eerste instantie na verloop van tijd de controle, nu houdt hij de ingestelde temperatuur goed vast al dien je de temperatuur wederom (en dat geldt voor veel Chinese auto's) net even iets hoger te zetten. 

©Irwin Versteegh

Actieradius en opladen

De Seal is gebouwd op BYD's e-Platform 3.0 met een 82,5 kWh LFP-batterij. Dit betekent een innovatieve basis en in dit geval zelfs in combinatie met cell-to-body technologie. Zo maakt de batterij onderdeel uit van het platform. Goed voor de stijfheid en het scheelt bovendien centimeters in het interieur aangezien de batterij in de bodem net even iets dunner is.

En die accu betreft een LFP Blade Battery. Vrij van nikkel en kobalt. Deze is 82,5kWh groot en moet de Seal in combinatie met achterwielaandrijving maximaal 570 kilometer ver brengen. De AWD heeft een hoger verbruik en komt daardoor maar 520 kilometer ver. 

Het verbruik tijdens deze test lag op 21 kWh/100 km, een verbetering ten opzichte van eerdere ervaringen. Opladen kan tot 150 kW, wat resulteert in een laadtijd van 10-80 procent in ongeveer 35 minuten. Hoewel concurrerende modellen sneller laden, presteerde de Seal goed dankzij een efficiënte laadcurve en standaard warmtepomp.

©Irwin Versteegh

Snelladen mag beter

De BYD Seal kan opladen met een maximum van 11 kW en snelladen tot 150 kW. Tijdens een rit naar Frankfurt bleek de laadcurve efficiënt, met een laadtijd van 10 tot 80% in ongeveer 35 minuten. Hoewel de auto geen actieve batterijverwarming heeft vóór het laden, warmt de accu snel op, wat binnen enkele minuten een piek van 145 kW mogelijk maakt. Standaard is er een warmtepomp aanwezig om zowel het interieur als de batterij te verwarmen. Toch kan de laadsnelheid beter, aangezien concurrenten onder de 30 minuten blijven.

©Irwin Versteegh

Zuinige auto?

Het energieverbruik van de BYD Seal AWD is in de praktijk aanzienlijk verbeterd ten opzichte van een jaar geleden. Destijds bleek de auto niet erg zuinig, maar dankzij updates is het verbruik nu gemiddeld 21 kWh/100 km. Hoewel dit niet extreem efficiënt is, valt de score mee gezien de lange afstanden en de omstandigheden, zoals rijden in Nederland na 19.00 uur of op snelwegen zoals de Autobahn en Péage.

©Irwin Versteegh

Semi-autonoom geen droom

De werking van de semi-autonome systemen van de BYD Seal AWD laat ruimte voor verbetering. De adaptieve cruisecontrol reageerde soms traag en de stuurassistent kon onverwachte bewegingen veroorzaken. Ook had de snelheidsregelaar moeite om constante snelheid te houden bij oneffenheden in het wegdek. Wat betreft rijgedrag biedt de auto een goede balans dankzij de adaptieve dempers, die bewegingen van de carrosserie effectief onder controle houden. Dit maakt de Seal een comfortabele reisgenoot, zonder te stug of juist te zacht aan te voelen. 

©Irwin Versteegh

Onnauwkeurig op hoge snelheid

Bij hogere snelheden toont de besturing van de BYD Seal enige onnauwkeurigheid. De auto kan worden beïnvloed door spoorvorming of een aflopende weg, wat soms onrust veroorzaakt. Het aanpassen van de stuurrespons via de Comfort- of Sport-modus bood hierbij geen merkbare verbetering.

©Irwin Versteegh

De prijs maakt alles goed

De BYD Seal weet indruk te maken met verbeteringen zoals efficiënter energieverbruik, een bijgewerkt infotainmentsysteem en een stabielere climate control. Deze sterke punten, gecombineerd met zijn rijk uitgeruste Excellence AWD-variant, maken het tot een aantrekkelijke keuze. Met een instapprijs van 45.995 euro voor de Design RWD en 50.995 euro voor de topuitvoering, biedt de Seal veel waar voor zijn geld. Kleine tekortkomingen worden daardoor snel vergeven, wat bijdraagt aan het positieve totaalplaatje van deze veelzijdige elektrische sedan. 

Voor veel gebruikers is een monitor een apparaat dat je aansluit en inschakelt, en klaar. Maar weet je zeker dat alles goed staat ingesteld? Er zijn verschillende aspecten waar je op kunt letten om zo prettig mogelijk de dag door te komen.

Tip 01: Kijkcomfort

De positie van het scherm bepaalt op meerdere manieren het kijkcomfort. Vermijd bijvoorbeeld directe lichtbronnen op je scherm om reflectie te voorkomen. Positioneer de monitor daarom bij voorkeur in een hoek van 90° ten opzichte van lichtbronnen zoals ramen. Hoewel glanzende schermen een iets betere kijkervaring bieden bij films en games, zorgt een mat scherm – eventueel met een antireflectiefilter – voor minder reflectie.

Let ook op het omgevingslicht. Daglicht is het meest comfortabel. Maar heb je kunstlicht nodig, kies dan voor een verstelbare tafellamp, zodat je vervelende schaduwen en reflectie kunt voorkomen. Ga voor verlichting met een kleurtemperatuur van 4000K tot 6500K, omdat dit het beste het natuurlijk daglicht benadert. Uplighters, die licht naar een muur of plafond schijnen, zijn ook een goede optie.

Denk voor kijkcomfort ook aan het beeldscherm zelf. Plaats het op ooghoogte om overmatige nekbelasting te vermijden. Kantel daarnaast het scherm ongeveer 15° naar achteren voor de beste kijkhoek en plaats het op een armlengte afstand. Gebruik daarvoor eventueel een verstelbare monitorstandaard of -arm.

©Denis Rozhnovsky - stock.adobe.com

Er zijn ook instelbare monitorarmen die twee beeldschermen tegelijk kunnen dragen.

Tip 02: OSD-instelling

Niet alleen het omgevingslicht, maar ook het licht dat je monitor uitstraalt, is van groot belang. Stel de helderheid van je scherm zo in dat deze het omgevingslicht benadert om oogvermoeidheid te vermijden. Meestal is 150-250 cd/m2 hiervoor geschikt (cd staat voor candela, wat ruwweg overeenkomt met de lichtsterkte van een gewone kaars). Bij de meeste monitors kun je de helderheid regelen via een OSD-menu (On Screen Display), bereikbaar met fysieke knopjes. Hiermee kun je ook het contrast instellen, optimaal is 70-80%. Te hoog is vermoeiend, te laag vermindert de beeldkwaliteit. De kleurtemperatuur stel je bij voorkeur in op (maximaal) 6500K overdag. ’s Avonds is warmer licht, rond 3000K, beter.

Een typisch OSD-menu voor regeling van helderheid, contrast, kleur en meer (hier een AOC-monitor).

Tip 03: Helderheid

Sommige beeldschermen hebben sensoren die de helderheid automatisch aanpassen aan de omgevingsverlichting, wat zorgt voor een goede leesbaarheid. Maar er zijn ook tools die dit voor je in kunnen stellen. Zo zit er vanaf Windows 10 standaard een Nachtlamp-functie ingebouwd die op instelbare tijdstippen het blauwe licht van je beeldscherm vermindert tot een zelf te bepalen niveau. Wil je hiervan gebruikmaken, ga dan naar Instellingen / Systeem, kies Beeldscherm / Nachtlamp, schakel deze in en stel de sterkte en timing in.

Meer opties vind je in de gratis tool f.lux. Hiermee kun je via een schuifknop de kleurtemperatuur instellen (tussen 1900K en 6500K), of dit automatisch laten doen op basis van de stand van de zon en je geografische locatie. Bekijk ook de extra instellingen bij Options and Smart Lighting. Hier kun je slimme lampen als Philips Hue aansturen via het tabblad Connected Lighting.

Daarnaast is er een gratis portable tool, genaamd Monitorian. Hiermee kun je de helderheid van al je aangesloten schermen via schuifknoppen in één keer instellen.

Met f.lux pas je de kleurtemperatuur van je scherm automatisch aan het tijdstip van de dag aan.

Tip 04: Resolutie en schaal

Voor een optimaal beeld speelt de schermresolutie een grote rol. Die hangt af van de schermgrootte, afstand tot het scherm en het beoogde gebruik (zoals kantoortaken of gaming). Een algemene richtlijn is 1920x1080 (Full HD) voor 24inch-schermen, 2560x1440 (Quad HD) vanaf 27 inch en 3840x2160 (4K of UHD) vanaf 32 inch. Windows geeft de aanbevolen resolutie zelf aan. Ga naar Instellingen / Systeem / Beeldscherm en kies bij Beeldschermresolutie de aanbevolen waarde.

In deze rubriek vind je ook opties als Beeldschermstand (kies bijvoorbeeld Staand als je je monitor verticaal opstelt) en Schaal. Standaard wordt een pixelratio van 1:1 oftewel een schalingspercentage van 100% gebruikt, wat meestal goed is. Bij hogeresolutie-schermen kunnen elementen als tekst en pictogrammen echter te klein worden. Verhoog in dat geval de schaal: klik op het pijlknopje bij Schaal en vul een andere waarde in, bijvoorbeeld 175.

Windows geeft doorgaans zelf de aanbevolen resolutie en schaal aan.

Tip 05: Dpi en schaal

Blijkt een verhoogde schaal niet goed te werken voor een specifieke applicatie, dan kun je dit aanpassen. Klik met rechts op de bijbehorende snelkoppeling, kies Eigenschappen en open het tabblad Compatibiliteit. Klik op Hoge DPI-instellingen wijzigen. DPI staat voor dots per inch en bereken je met de volgende formule: de wortel van het kwadraat van de som van de horizontale en de verticale resolutie, gedeeld door de schermdiagonaal in inches. Een Full HD-scherm van 24 inch komt dan uit op circa 92 dpi.

De schaal die Windows instelt, wordt normaliter hoger naarmate de dpi-grootte toeneemt, bijvoorbeeld 100% bij circa 96 dpi, 150% bij 144 dpi en 200% bij 192 dpi. Werkt dat dus niet goed, plaats dan een vinkje bij Gedrag van hoge DPI-schaalbaarheid negeren. Probeer het eerst met Applicatie (wellicht beheert deze de dpi-schaalaanpassing zelf beter) en daarna met Systeem of Systeem (uitgebreid). Je kunt ook een vinkje plaatsen bij Deze instelling in plaats van […] en kiezen tussen de dpi-instellingen die actief waren tijdens je Windows-aanmelding of de actuele (en inmiddels misschien aangepaste) dpi-instellingen die gelden bij het opstarten van de toepassing.

Worstelt een applicatie met de dpi- en schaal-instellingen? Dit kan helpen!

Tip 06: Refresh rate

Ook de verversingsfrequentie van je beeldscherm bepaalt het kijkcomfort. De refresh rate is het aantal keren per seconde dat je beeld op je scherm wordt vernieuwd, dit wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Een hogere verversingsfrequentie zorgt voor vloeiendere beelden, wat vooral merkbaar is bij snel bewegende beelden zoals video’s of games. Je vindt deze instellingen bij Instellingen / Systeem / Beeldscherm, waar je Geavanceerd beeldscherm kiest. Per monitor kun je nu de hoogst beschikbare vernieuwingsfrequentie instellen.

Nog meer opties vind je door op de link Eigenschappen van beeldschermadapter voor beeldscherm [x] en vervolgens op Alle modi weergeven te klikken. Afhankelijk van je beeldscherm en gpu kun je hier uit verschillende verversingsfrequenties kiezen, in combinatie met de resolutie en bitdiepte (het aantal bits per pixel, gebruikt voor alpha- (transparantie) en rgb-kleurkanalen).

Per aangesloten monitor kun je de verversingsfrequentie aanpassen.

Tip 07: Graphics en gaming

Bij grafisch intensieve programma’s en tijdens het gamen wil je natuurlijk gebruikmaken van de hoogst beschikbare vernieuwingsfrequentie, maar er zijn nog andere aspecten om rekening mee te houden. De belangrijkste opties vind je via Instellingen / Systeem / Beeldscherm / Graphics. Deze instellingen kun je per app aanpassen. Open een app, kies eventueel Opties en geef je gpu-voorkeur aan: Energiebesparing of Hoge prestaties. Heb je naast de geïntegreerde gpu ook een losse videokaart, dan kies je doorgaans deze laatste voor betere prestaties.

Lees hierover ook dit artikel: Energie-instellingen: zuinig of juist gericht op prestaties?

Je kunt hier ook Geen optimalisaties gebruiken voor games met vensters inschakelen, wat de prestaties van (compatibele) games in de venstermodus verbetert door verlaagde frame-latentie. Als Auto HDR is ingeschakeld (via Instellingen / Systeem / Beeldscherm / HDR) kun je deze optie niet inschakelen. Auto HDR verbetert de visuele kwaliteit van sommige oudere games door ze te upgraden naar HDR, voor levendigere kleuren, dieper zwart en meer contrast. Dit vereist wel een HDR-compatibele monitor.

Je kunt per app de energiemodus van je gpu instellen.

Tip 08: Energiebesparing

Monitors verbruiken best veel stroom, afhankelijk van het type en de grootte. Het kan variëren van 20 tot 100 watt bij grote beeldschermen en van 10 tot 20 watt bij laptops. Bij sommige monitors kun je vanuit het OSD-menu een energiebesparingsmodus instellen, maar ook in Windows kun je aangeven hoelang de monitor ingeschakeld moet blijven als je pc niet in gebruik is. Open Instellingen / Systeem / Aan/uit en kies Scherm en slaapstand, waar je kunt instellen na hoeveel tijd je scherm moet worden uitgeschakeld (en je pc in slaapstand gaat). Een alternatief is de schermbeveiliging op een leeg, zwart scherm in te stellen, via Instellingen / Persoonlijke instellingen. Kies Vergrendelingsscherm / Schermbeveiliging en selecteer Leeg, en de tijd, bijvoorbeeld na 10 minuten.

Laat je scherm uitschakelen na een ingestelde periode van inactiviteit.

Tip 09: Driverupdates

Net als andere hardware-onderdelen worden je monitor en grafische adapter aangestuurd door drivers. Voor een goede werking houd je die up-to-date. Zo zorgt een monitordriver ervoor dat Windows de juiste resolutie, verversingsfrequentie en kleurprofielen herkent.

Om de status te controleren, klik je met rechts op de Windows-startknop en kies je Apparaatbeheer, waar je het onderdeel Monitors opent. Staat hier Generic monitor, dan heb je wellicht niet de beste driver. Check de website van de fabrikant voor een aangepast stuurprogramma (meestal een inf-bestand). Installeer dit door met rechts op de huidige driver te klikken en via Stuurprogramma bijwerken / Op mijn computer naar stuurprogramma’s zoeken naar de gedownloade driver te verwijzen.

Ook je gpu wordt door een driver aangestuurd en een update kan zomaar zorgen voor meer energiebesparing of voor ondersteuning van bijvoorbeeld DirectX 12 Ultimate, met onder andere DXR (DirectX Raytracing) en VRS (Variable Rate Shading) voor betere prestaties of grafische kwaliteit. Je kunt de update van deze drivers in principe overlaten aan de ingebouwde updatefunctie van Windows (via Instellingen / Windows update / Naar updates zoeken), maar voor losse grafische kaarten, zoals van AMD, Intel of Nvidia, is het raadzaam de software van de fabrikant te gebruiken.

Links een generieke driver, rechts een update naar een specifiekere driver.

Tip 10: Kalibratie

Na negen tips weet je de weg naar allerlei instellingen waarmee je de beeldweergave kunt optimaliseren, maar het blijft de vraag in hoeverre de kleuren natuurgetrouw zijn en er hetzelfde uitzien op andere schermen en printjes. Om dit te controleren, voer je een kalibratie uit. Hiermee stel je de kleuren, de helderheid, het contrast en het gamma van je scherm op algemene waarden in. We beperken ons in dit artikel tot een kalibratie van je scherm, maar vergeet zeker ook je printer niet.

Lees voor een uitgebreide handleiding het artikel: Kleurverschillen tussen scherm en print? Kalibreren is de oplossing

Idealiter gebruik je een colorimeter, maar voor nu houden we het bij een eenvoudige ‘oogbal-kalibratie’ met behulp van referentie-afbeeldingen (Print art, PhotoDisc, Lagom LCD-test) die je online kunt vinden. Positioneer zo’n afbeelding in groot formaat op je scherm en druk deze ook af. Gebruik daarna het OSD-menu of een configuratietool (zie het kader ‘Kleurprofiel’ hieronder) voor de beste weergave. Of beter nog, gebruik de kalibratietool van Windows: tik kalibreren in de Windows-zoekbalk en start Beeldschermkleur kalibreren. Heb je meerdere monitors, verplaats het venster dan eerst naar het gewenste beeldscherm. Volg nauwkeurig de instructies en laat het vinkje staan bij ClearType Tuner starten […] om een wizard op te starten voor een scherpe tekstweergave.

©Slawomir Gawryluk

Professionele gebruikers kalibreren hun monitor regelmatig met een colorimeter.

Tip 11: Multimonitor-opzet

Steeds meer gebruikers werken met meerdere monitors, en eenmaal gewend wil je niet meer terug. Windows biedt gelukkig een ingebouwde ondersteuning voor zo’n multimonitor-opzet.

Zodra je een extra monitor aansluit, hoort Windows deze automatisch te herkennen. Met Windows-toets+P kun je snel aangeven of je het beeld wilt uitbreiden of dupliceren naar de extra monitor. Meestal kies je voor de eerste optie, zodat je vensters naar de tweede monitor kunt verslepen en deze onafhankelijk van de hoofdmonitor kunt gebruiken. Elk scherm heeft bovendien zijn eigen resolutie en instellingen.

Om alles goed in te stellen, ga je naar Instellingen / Systeem / Beeldscherm. Klik op Identificeren om de beeldschermen te onderscheiden en versleep de virtuele schermen zodat ze overeenkomen met de fysieke positionering. Hier vind je ook handige weergaveopties, zoals Dit beeldscherm instellen als hoofdbeeldscherm. Bevestig eventuele wijzigingen met Toepassen.

Hoeveel monitors heb jij op je bureau staan?

Tip 12: Multimonitor (ext)

Zoals gezegd kan Windows prima overweg met meerdere monitors, maar er zijn ook tools die nog meer opties bieden, zoals DisplayFusion en het gratis, opensource Dual Monitor Tools.

We nemen DisplayFusion als voorbeeld. Gebruik je dit programma voor de eerste keer, dan krijg je een korte voorstelling van de interessantste functies. Via Configureer DisplayFusion stel je alle opties naar wens in, verdeeld over twintig rubrieken zoals Functies, Triggers, Taakbalk, Schermbeveiliging, Monitor Vervaging en Afstandsbediening. Blauw gekleurde items zijn niet beschikbaar in de gratis versie (behalve tijdens de proefperiode van 30 dagen). Een upgrade naar de Pro-versie kost circa 34 dollar (ruim 30 euro), maar biedt veel extra functies. Je kunt bijvoorbeeld vensters automatisch of bij bepaalde triggers naar specifieke monitors verplaatsen, vensters op alle monitors indelen in vooraf bepaalde gebieden, inactieve monitors laten dimmen, bureaubladachtergronden uitgebreid configureren en tussen verschillende monitorprofielen schakelen.

DisplayFusion: een leuke speeltuin voor wie met meerdere monitors werkt.