Er zijn allerlei van apps en diensten die kunnen vastleggen waar iemand bijvoorbeeld een foto heeft genomen. Of waar een persoon of object zich bevindt of welke route gevolgd werd. De meeste maken daarbij (ook) gebruik van GPS. We leggen kort uit de werking en de weergave uit, maar focussen ons voornamelijk op enkele praktische toepassingen, vooral op een (Windows-)pc.

GPS staat voor Global Positioning System en is een locatiebepalingssysteem op basis van satelliet, dat vanaf 1967 voor het Amerikaanse leger werd ontwikkeld. De officiële naam is eigenlijk NAVSTAR: NAVigation Satellite Time And Ranging. GPS bestaat uit drie onderdelen: het ruimte-, gebruikers- en controlesegment.

Het ruimtesegment is het zendgedeelte dat is opgebouwd uit 32 satellieten, inclusief enkele reservesatellieten, die zich in zes vaste banen bevinden op 20.200 km hoogte en die in een vaste tijd rond de aarde draaien.

Het gebruikerssegment is het ontvangstgedeelte, in de vorm van een GPS-ontvanger. Die moet minstens vier satellieten simultaan moet kunnen ontvangen om de eigen positie en hoogte nauwkeurig te kunnen bepalen ten opzichte van het coördinatenreferentiesysteem WGS 84 (zie paragraaf ‘WGS 84’). Het meetprincipe is gebaseerd op de afstand tussen ontvanger en de zender, waarvan de positie op elk moment bekend is dankzij het gebruik van atoomklokken. Deze afstand wordt afgeleid uit de gemeten looptijden van de radiogolven.

Verder is er nog een controlesegment dat bestaat uit een mondiaal netwerk van volgstations, inclusief een ‘master control station’ in Colorado. Deze stations hebben onder meer als taak de satellieten te volgen om de positie te bepalen en de satellietstatus te monitoren.

Om niet helemaal afhankelijk te zijn van de Verenigde Staten en voor een nog nauwkeurige locatiebepaling werden er inmiddels ook concurrerende systemen ontwikkeld (zie kader ‘GPS-concurrenten’).

GPS-concurrenten

Het officiële logo Galileo, het Europese plaatsbepalingssysteem via satelliet.

WGS 84

GPS-coördinaten zijn doorgaans gebaseerd op het systeem WGS 84, wat staat voor World Geodetic System. Geodesie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bepaling van de vorm en afmetingen van de aarde. WGS 84 is een standaard die reeds vanaf 1960 werd ontwikkeld door het Amerikaanse ministerie van Defensie. De huidige standaard dateert van 1984, maar kreeg wel nog een herziening in 2014.

Zo’n geodetisch systeem beschrijft de relatie tussen de aarde en een specifiek coördinatensysteem. Dit is minder evident dan het lijkt, omdat de vorm van de aarde, een zogenoemde geoïde, niet exact wiskundig uit te drukken is. Daarom gaat WGS 84, net als de meeste andere systemen, uit van een referentie-ellipsoïde, die wel mathematisch uit te drukken valt. De relatie tussen deze ellipsoïde en de geoïde wordt via parameters uitgedrukt, waaronder de grootte (straal) en vorm (afplatting) evenals de positionering, schaalfactor en ligging van de ellipsoïde ten opzichte van de aarde.

Ook WGS maakt gebruik van een referentie-ellipsoïde voor de weergave van posities op de aarde (afbeelding: Commonwealth of Australia, Intergovernmental Committee on Surveying & Mapping, CC BY 4.0,).

GPS-coördinaten

De isolijnen van de berekende coördinaten op basis van WGS 84 vormen een denkbeeldig net, met zowel noord-zuidlijnen (meridianen) die van pool tot pool lopen, als oost-westlijnen (breedtecirkels oftewel parallellen) die evenwijdig zijn met de evenaar.

Wel is het zo dat GPS-coördinaten in verschillende notaties kunnen worden uitgedrukt, waaronder in decimalen (DD.dddddd°); in graden, minuten en decimale minuten (DD° MM.mmm’); en in graden, minuten, seconden en honderdsten van seconden (DD° MM’ SS.ss’’). Om slechts één voorbeeld te geven: als je Google Maps opent en met rechts klikt op een locatie in je browser of die wat langer ingedrukt houdt in de app, dan verschijnt een notatie in decimale graden, bijvoorbeeld 52.372230, 4.652046.

Er zijn trouwens ook diverse converters beschikbaar, zowel via apps als online (bijvoorbeeld https://geo.javawa.nl, klik op Zoeken op adres of coördinaten). En bij heel wat GPS-toestellen kun je ook zelf de notatie instellen.

Er zijn verschillende (online) conversietools voor GPS-coördinaten, zoals javawa.nl.

Geotagging

Smartphones leggen automatisch de GPS-coördinaten vast in fotobestanden (tenzij je dat om bijvoorbeeld privacyredenen hebt uitgeschakeld): het zogeheten geotaggen. Dit werkt heel handig in bijvoorbeeld de app Google Foto’s: wanneer je hier Zoeken selecteert en bij Locaties op Je kaart tikt, krijg je automatisch alle foto’s te zien van de geselecteerde kaartregio. Het vastleggen van deze coördinaten gebeurt in de vorm van EXIF-data, waarin ook allerlei cameragegevens kunnen worden opgeslagen, zoals belichtingstijd, brandpuntsafstand en ISO-snelheid.

Op een Windows-pc kun je vanuit Verkenner eenvoudig nagaan of er GPS-coördinaten aan een foto zijn toegevoegd. Klik met rechts op het fotobestand, kies Eigenschappen en open het tabblad Details. Als het goed, is zie je hier bij GPS zowel Hoogte als de Breedtegraad en Lengtegraad (in de notatie DD° MM’ SS.ss”).

Nog handiger voor het analyseren van (GPS-)metadata is de gratis tool XnView MP (beschikbaar voor Windows, macOS en Linux). De miniatuurweergaven krijgen hier automatisch de indicatie GPS wanneer er geografische coördinaten zijn opgenomen. Die vind je dan terug in het Info-venster, op de tabbladen EXIF en ExifTool. Open het tabblad GPS als je op een Google Maps-kaart wilt zien waar de foto precies genomen is. XnView toont trouwens ook andere bekende metadata-types, namelijk IPTC en XMP. Sommige camera’s kunnen in XMP bijvoorbeeld ook een azimut-waarde opslaan (een van de coördinaten uit het horizon-coördinatenstelsel), wat handig kan zijn bij panoramafoto’s.

XnView MP toont je de GPS-coördinaten en zet die meteen uit op een kaart.

Aanpassing

In XnView kun je metadata als GPS-coördinaten niet alleen opvragen, maar ook toevoegen of wijzigen. Dat doe je vanuit het menu Hulpmiddelen / Metadata / GPS-gegevens bewerken. Hier kun je dan handmatig de nieuwe coördinaten in twee verschillende notaties invullen of aanpassen. Ook de hoogte is aanpasbaar. Je kunt deze waarden via knoppen ook in één keer naar het Windows-klembord kopiëren en plakken. Heb je meerdere foto’s geselecteerd, dan kun je via de pijlknoppen snel navigeren tussen deze foto’s. Je legt je aanpassingen vast met Schrijven of met Alles schrijven indien je dezelfde GPS-data op de hele fotoselectie wilt toepassen.

In het menu Hulpmiddelen vind je verder nog de optie GPS locatie openen in Google Earth, zodat Google Earth een kaartmarkering zet op de plaats waar de foto is genomen. De optie GPS locatie openen in GeoHack opent weliswaar de site https://geohack.toolforge.org, met links naar diverse online kaartservices, maar helaas worden de GPS-coördinaten niet correct doorgegeven.

Je kunt dezelfde GPS-coördinaten in één keer naar meerdere geselecteerde foto’s wegschrijven.

GeoSetter

Een gratis tool die nagenoeg helemaal draait rond GPS-coördinaten, maar tevens overweg kan met andere EXIF-data en IPTC/XMP, is GeoSetter. Bij de eerste opstart verschijnt automatisch het venster Instellingen waar je op het tabblad Bestand opties onder meer kunt instellen of aanpassingen moeten worden bewaard in (de metadata van) het fotobestand zelf, dan wel in een XMP-sidecar-bestand zodat het originele bestand ongewijzigd blijft. GeoSetter kan trouwens ook met heel wat raw-formaten overweg.

Om foto’s te geotaggen, selecteer je een of meer foto’s en verschuif je het Google Maps-kaartje tot op de fotolocatie. Klik op deze plek en vervolgens op de pin Verbind markering aan de geselecteerde foto’s. Je legt de aanpassingen definitief vast met het diskette-icoontje.

Een andere manier is door met rechts op je foto(selectie) te klikken en Bewerk gegevens te kiezen. Op het tabblad Locatie kun je de GPS-coördinaten en hoogte invullen of wijzigen. GPS-data weghalen, doe je met Remove all location data. Batchbewerkingen zijn mogelijk met Stel huidige waarden in voor alle geselecteerde foto’s. Of je kiest Opslaan als sjabloon, je duidt (alleen) de locatiegegevens aan en je legt de waarden vast in een sjabloon, dat je altijd weer kunt oproepen met Laden uit sjabloon om zo snel ook andere foto’s te geotaggen.

Gaat het om meerdere foto’s van dezelfde route, dan kun je die via Bestand / Exporteer to GPX Track File als trackbestand bewaren en bijvoorbeeld uploaden naar een handheld GPS-toestel.

Je plaatst de markering op de kaart en je koppelt die aan de gewenste foto’s.

Tracks

Stel, je neemt foto’s met een camera die niet van een GPS-module is voorzien, maar je beschikt wel over een handheld GPS-apparaat dat tracks kan bijhouden (zoals Garmin-modellen). Activeer dan de trackfunctie en stem bij voorkeur de klok van de GPS en de camera op elkaar af. Na afloop upload je de foto’s en het trackbestand naar je pc.

In GeoSetter ga je vervolgens naar Beeld / Tracks. Open rechtsonder het map-icoontje en navigeer naar het trackbestand. GeoSetter kan met diverse trackformaten overweg, waaronder uiteraard ook GPX. Als het goed is, wordt de track op de kaart uitgezet en krijg je via het icoon Toon lijst van track punten een overzicht van alle punten inclusief GPS-coördinaten op je track te zien.

Open vervolgens de map met foto’s, selecteer de foto’s en kies Bewerk / Synchroniseer met GPS gegevens bestanden. In het dialoogvenster kies je dan Synchroniseer met zichtbare tracks. Je vindt hier tevens enkele opties om het tijdstip van de foto’s aan je tracklog aan te passen, mocht dat nodig zijn.

Je kunt je foto’s, inclusief de track, ook naar Google Earth overbrengen. Ga hiervoor naar Bewerk / Exporteer naar Google Earth. Duid de gewenste opties aan, zoals Inclusief tracks. Druk op OK om het KMZ-bestand op te slaan.

Geen ingebouwde GPS? Koppel je foto’s dan aan een trackbestand via een handheld GPS.

Windows Locatieservices

Google Earth

De extensie .kmz staat voor Keyhole Markup language Zipped (KMZ) en is een gecomprimeerde versie van KML, een variant van het GPX-formaat (zie ook de volgende paragraaf). Zo’n bestand kun je bijvoorbeeld met 7-Zip uitpakken, waarna je zowel het XML-bestand als de fotobestanden te zien krijgt.

Heb je het programma Google Earth Pro geïnstalleerd (beschikbaar voor Windows en macOS), dan worden na een dubbelklik de locaties met foto’s op een kaart getoond. Je kunt zo’n KMZ- of KML-bestand ook uploaden naar de webapplicatie op https://earth.google.com. Klik hier links op Projecten / Openen / KML-bestand importeren vanaf computer en verwijs naar het bestand. De diverse onderdelen van je bestand zijn nu ook bereikbaar vanuit het linkervenster.

De desktopversie heeft wel enkele leuke extra’s. Zo kun je je track met foto’s in de vorm van een geanimeerde tour bekijken. Selecteer je track in de rubriek Plaatsen, bij Tijdelijke plaatsen en klik op het mapicoon met pijltje (rechtsonder Plaatsen) om de tour te starten.

Die tour kun je desgewenst ook naar een videobestand omzetten. Zorg dat het besturingspaneel van je tour is afgesloten en kies Extra / Movie Maker. In het dialoogvenster kun je de uitvoer nu met allerlei parameters bijstellen, waaronder bestandstype, resolutie en framerate. Via de optie Custom kun je zelfs 3840 × 2160 pixels met 60 fps instellen. Bevestig met Film maken.

Upload je eigen KMZ-bestanden (met foto’s en track) naar Google Earth.

GPX-formaat

Wanneer je ook buiten Google Earth creatief met tracks en routes aan de slag wilt, kun je moeilijk om het GPX-formaat heen. GPX staat voor GPS Exchange Format en is een open XML-schema, ontworpen voor het opslaan van GPS-data. Het wordt door tal van apps, services en handheld GPS-apparaten gebruikt. Wanneer je zo’n GPX-bestand bekijkt, bijvoorbeeld met je browser, dan zie je typische mark-up-tags zoals <wpt>, <trk> en <rte>. Die staan respectievelijk voor waypoint (met WGS84-coördinaten), track en route. Conceptueel zijn routes suggesties voor een te volgen traject, terwijl tracks de opgeslagen locaties zijn die daadwerkelijk werden gevolgd.

Op heel wat wandel- en fietssites kun je vaak gratis GPX-bestanden downloaden, bijvoorbeeld na een gratis registratie op www.route.nl, met naar eigen zeggen zo’n 135.000 wandel- en fietsroutes. Je kunt natuurlijk ook GPX-tracks uit je handheld GPS-apparaat ophalen en die met anderen uitwisselen. Bij de meeste Garmin-toestellen hoef je die alleen met een usb-kabel met je pc te verbinden, waarna je automatisch toegang hebt tot de GPX-bestanden, doorgaans in de map \Garmin\GPX. Je actuele route bevindt zich normaliter in de submap \Current. Of je stelt je eigen routes samen, bijvoorbeeld vanuit Google Maps.

Het GPX-formaat is een op XML-gebaseerde standaard opmaaktaal voor geografische data

Google Maps

Ga in Google Maps naar https://mymaps.google.com en klik op +Nieuwe kaart maken. Klik linksboven bij Naamloze laag op Importeren en verwijs naar je GPX-bestand. Als het goed is, zet Google Maps nu de punten en route uit op de kaart.

Je kunt de route vervolgens delen of je kiest bijvoorbeeld via het menu de optie Exporteren naar KML/KMZ. Met de knopjes in de werkbalk bovenaan is het ook mogelijk je eigen routes te maken en ook die te delen of te exporteren.

Ook in Google Earth Pro kun je GPX-bestanden importeren, via Bestand / Openen, waarna je in het uitklapmenu bij Bestandnaam de optie Gps (*.gpx *.loc […]) kiest.

Verder bestaan er ook diverse online converters, zoals het zeer flexibele MyGeodata Cloud waar je kunt kiezen uit honderden geografische dataformaten, zowel vector als raster. De app ondersteunt bovendien diverse coördinatenreferentiesystemen, waaronder uiteraard WGS 84.

Denk je alle ins en outs van Windows 11 te kennen? Dan dagen we je uit om onderstaande toptips eens door te nemen. Daarmee ontdek je onder meer hoe je vliegensvlug nieuwe apparaten aan het wifi-netwerk toevoegt, webdiensten aan de taakbalk vastmaakt en gesproken woorden omzet in tekst. Lees je mee? Want je weet (misschien) toch nog niet alles.

We gaan er in dit uitgebreide artikel van uit dat je de laatste grote Windows-update (24H2) hebt geïnstalleerd. Is dat nog niet het geval, dan kun je het besturingssysteem eenvoudig bijwerken. Ga vanuit het startmenu naar Instellingen / Windows Update. Bevestig vervolgens met Downloaden & installeren / Nu opnieuw opstarten. Nadat je even hebt gewacht, kun je met de nieuwste versie van Windows 11 aan de slag. Zie je de 24H2-update nergens staan? Activeer dan het schuifje achter Krijg de nieuwste updates zodra ze beschikbaar zijn en klik vervolgens op Naar updates zoeken.

1 QR-code wifi

Wil je een nieuwe tablet of smartphone aan je wifi-netwerk toevoegen, maar heb je het benodigde wachtwoord niet paraat? Geen probleem, want je deelt de inloggegevens eenvoudig met een QR-code. Ga hiervoor naar Instellingen / Netwerk en internet en klik achter Wi-Fi-netwerkwachtwoord op Weergeven. Er verschijnt een klein venster met het wachtwoord van het draadloze netwerk. Je kunt eventueel de weergegeven QR-code scannen, waarna het mobiele apparaat automatisch verbinding maakt. Zeker bij ingewikkelde wachtwoorden voorkom je zo tikfouten.

Sinds kort deel je in Windows 11 wifi-wachtwoorden via een QR-code.

2 Bestanden inpakken

Windows ondersteunt al héél lang het in- en uitpakken van zip-archieven. Dat is nuttig voor als je bijvoorbeeld meerdere foto’s naar iemand wilt versturen. Sinds enige tijd kun je in plaats van zip ook voor andere inpakformaten kiezen. Selecteer in de verkenner een aantal bestanden en klik erop met de rechtermuisknop. Kies via Comprimeren naar voor ZIP-bestand, 7z-bestand óf TAR-bestand. Na enkele tellen verschijnt het archief in je verkenner.

3 Snelle instellingen aanpassen

Rechtsonder vind je het menu met de snelle instellingen. Klik maar eens op het volumepictogram (de speaker) om dat te openen. Je krijgt hiermee vlot toegang tot diverse opties zonder dat je in de reguliere instellingen hoeft te graven. Denk aan onderdelen als Nachtlamp, Toegankelijkheid en bluetooth. Bij de snelle instellingen is er plek voor zes onderdelen. Draai aan het scrolwiel om meer opties te tonen. Wil je een bepaalde instelling bovenaan weergeven? Klik dan op dit pictogram en sleep het met ingedrukte muisknop naar de gewenste plek.

Wijzig in de snelle instellingen naar eigen inzicht de volgorde van de beschikbare onderdelen.

4 Taak beëindigen

Elke Windows-gebruiker heeft weleens te maken met een vastloper. Een programma bevriest, waarna je niks meer kunt doen. Meestal zit er niets anders op dan de taak te beëindigen. Dat gebeurt normaal gesproken via Taakbeheer, maar eigenlijk is dat een omslachtige route. Je kunt deze functie namelijk ook aan je taakbalk toevoegen. Ga naar Instellingen / Systeem / Voor ontwikkelaars en activeer het schuifje achter Taak beëindigen. Klik nu in de Taakbalk met de rechtermuisknop op een app. Via Taak beëindigen sluit je de applicatie direct af als dat nodig is.

Voeg de optie Taak beëindigen aan het contextmenu van de taakbalk toe.

5 Scrolsnelheid wijzigen

Wil je sneller of juist langzamer door (web)documenten scrollen? Pas dan de scrolsnelheid aan. Open de Instellingen en navigeer naar Bluetooth en apparaten / Muis. Je beweegt de schuifknop achter Regels om tegelijk te schuiven naar rechts of links, om respectievelijk een hogere of lagere snelheid in te stellen. Draai in een document nu eens aan het scrolwiel om de nieuwe waarde te testen. Overigens kun je in hetzelfde instellingenvenster ook de snelheid van de muisaanwijzer wijzigen.

Wie graag vlot door documenten navigeert, stelt een hoge scrolsnelheid in.

6 Website op taakbalk

Veel computergebruikers openen in de browser altijd dezelfde diensten, zoals NU.nl, Facebook of ID.nl. Een handige optie is dat je zo’n website aan de taakbalk kunt vastmaken. Start je browser (wij laten zien hoe het bij Chrome werkt) en surf naar de beoogde website. Je klikt nu rechtsboven op de knop met de drie puntjes om het instellingenmenu te openen. Via Casten, opslaan en delen kies je Pagina installeren als app. Wijzig eventueel de naam en bevestig met Installeren. De ‘app’ bevindt zich nu in het startmenu. Gebruik de zoekfunctie van het startmenu om de zojuist geïnstalleerde website te tonen. Klik in de zoekresultaten met de rechtermuisknop op de webdienst en kies Aan de taakbalk vastmaken.

Voeg het pictogram van ID.nl of een andere webdienst aan de taakbalk toe.

7 Tabbladen in verkenner

Van oudsher zijn Windows-gebruikers gewend om meerdere mappen in verschillende vensters van de verkenner te openen. In Windows 11 is dat niet langer nodig, want je kunt de mappen ook in tabbladen openen. Dat werkt hetzelfde als je wellicht van je browser gewend bent. Klik bovenaan de verkenner op het pictogram Nieuw tabblad toevoegen (plusteken) en blader naar de gewenste bestandslocatie. Je gebruikt als alternatief de toetscombinatie Ctrl+T. Tot slot kun je nog met de rechtermuisknop op een map klikken, waarna je In nieuw tabblad openen kiest.

8 Vensterindeling

In Windows kun je tegelijkertijd in meerdere vensters werken. Sleep maar eens (de bovenkant van) een programma naar de linkerkant om het venster precies tot de helft van het scherm uit te lijnen. Voor de rechterkant selecteer je dan een andere app. Windows 11 heeft nog veel meer mogelijkheden om geopende vensters over het scherm te verdelen. Zweef maar eens met de muisaanwijzer in een willekeurig programma rechtsboven op het pictogram Maximaliseren (naast het kruisje). Kies nu een van de zes opties. Splits het scherm bijvoorbeeld in drieën of vieren en werk vervolgens gemakkelijk in meerdere apps.

Bepaal zelf hoeveel vensters je op het scherm wilt zien.

9 Mappen in startmenu

Links naast de Aan/uitknop van het startmenu biedt Windows 11 plek aan diverse veelgebruikte mappen. Je moet deze functie wel even inschakelen. Klik met de rechtermuisknop op een lege plek van het bureaublad en kies Aan persoonlijke voorkeur aanpassen. Ga nu naar Startmenu / Mappen en zet de schuifjes achter de gewenste mappen aan. De bijbehorende mappictogrammen duiken meteen op in het startmenu.

Plaats onder andere de mappen Documenten, Downloads en Afbeeldingen in het startmenu.

10 Vers bureaublad

Houd je werk en privé graag gescheiden? Switch dan eenvoudig tussen meerdere virtuele bureaubladen. Druk hiervoor op de toetscombinatie Windows-toets+Tab. Zodra je onderaan op Nieuw bureaublad klikt, begin je met een schone lei. Voeg op deze wijze zoveel virtuele bureaubladen toe als je maar wilt. Je gebruikt de toetscombinatie Windows-toets+Ctrl+PijltjeLinks/Rechts om tussen de verschillende omgevingen te schakelen.

11 Klembordgeschiedenis

Met kopiëren en plakken plaats je eenvoudig mappen, afbeeldingen of documenten op de gewenste plek. Zodra je een item kopieert, bewaart Windows dat tijdelijk op het zogeheten klembord. Dat werkt normaal gesproken alleen voor het laatst gekopieerde item. Sinds Windows 10 is het mogelijk om meerdere bestanden of mappen op het klembord te bewaren. Standaard staat deze functie uit. Ga naar Instellingen / Systeem / Klembord en zet het schuifje achter Klembordgeschiedenis aan. Open met de toetscombinatie Windows-toets+V de klembordgeschiedenis en bepaal welk eerder gekopieerd item je wilt plakken.

12 Focussessie

De zogeheten Focussessie helpt je om geconcentreerd te werken. Deze modus blokkeert onder andere inkomende meldingen en badges van apps. Hierdoor kom je niet in de verleiding om tussendoor tóch even iets anders te doen. Navigeer naar Instellingen / Systeem / Focus. Bij Sessieduur staat er een standaardtijd ingesteld van dertig minuten, maar dat pas je met de plus- en minknoppen naar eigen wens aan. Neem ook de overige opties door. Hoe meer onderdelen je aanvinkt, hoe minder je wordt afgeleid. Bevestig ten slotte met Focussessie starten.

Geef aan hoelang je ongestoord wilt werken.

13 Privacy aanscherpen

Op de achtergrond verzamelt Microsoft mogelijk allerlei gebruikersgegevens. Zo speelt de softwaregigant bijvoorbeeld graag data door naar apps, waarna er mogelijk gepersonaliseerde advertenties verschijnen. Je kunt daar een stokje voor steken. Ga naar Instellingen / Privacy en beveiliging / Algemeen. Deactiveer in elk geval het schuifje achter Laat apps me persoonlijke advertenties zien door mijn reclame-id te gebruiken. Bekijk ook de overige onderdelen en schakel ze desgewenst uit.

14 Scrollen in volume

Luister je een podcast of kijk je naar een video? Je kunt op verschillende manieren het volume wijzigen. Zo hebben de meeste toetsenborden hiervoor aparte knoppen. Bovendien bevindt zich rechts in de taakbalk een volumepictogram (speaker). Klik hierop en beweeg de schuifregelaar naar rechts of links. Het kan zelfs nog sneller. Zweef met de muisaanwijzer boven het volumepictogram en draai aan het scrolwiel van de muis.

Verhoog of verlaag met scrollen het volumepercentage.

15 Spraakgestuurd typen

Even geen zin om te typen? Laat dan je uitgesproken zinnen omzetten in tekst. Druk eerst op de sneltoets Windows-toets+H en klik daarna op het microfoontje. De uitgesproken woorden verschijnen meteen op het scherm. Vanzelfsprekend is het wel een voorwaarde dat er op de computer een microfoon is aangesloten. Dat is bij vrijwel elke laptop het geval.

Voor extra mogelijkheden klik je op het tandwielpictogram. Activeer bijvoorbeeld de optie Automatische interpunctie om leestekens toe te voegen. Als je spraakgestuurd typen vaak gebruikt, loont het de moeite om het schuifje achter Startprogramma voor typen via stem in te schakelen. Zodra je in een tekstveld zit, komt de spraakfunctie in het vervolg vanzelf tevoorschijn.

Gebruik spraakinvoer, bijvoorbeeld in Word, om vlotter teksten te verwerken.

16 Verborgen instellingen

Windows 11 bevat een heleboel instellingen die in de reguliere gebruikersomgeving achterwege blijven. Wil je toegang tot alle functies van het besturingssysteem? Dat regel je met de volgende truc. Klik met de rechtermuisknop op een lege plek van het bureaublad en kies Nieuw / Map. Noem deze map: GodMode.{ED7BA470-8E54-465E-825C-99712043E01C}. Wanneer je met Enter bevestigt, wijzigt het pictogram van de snelkoppeling. Dubbelklik daarop om een zeer uitgebreid overzicht met opties te tonen. Als je tweemaal op een onderdeel klikt, opent het bijbehorende instellingenvenster.

Bekijk een ellenlange lijst met verborgen instellingen.

17 Smileys toevoegen

Voeg voortaan kinderlijk eenvoudig emoticons aan een e-mail of chatbericht toe. Druk gewoon op de sneltoets Windows-toets +. (punt) om een klein keuzemenu met emoji te tonen. Je tikt in de zoekbalk eventueel Nederlandse trefwoorden om specifieke emoticons te vinden. Typ je bijvoorbeeld Huisdier, dan kun je een plaatje van een hond, kat of konijn selecteren. Verder bevat de bibliotheek ook bewegende gif-plaatjes. Dubbelklik op een item om het toe te voegen.

In Windows is er een uitgebreide catalogus met emoji’s verstopt.

18 Apps automatisch starten

Als je een bepaalde app dagelijks gebruikt, kun je die gelijktijdig met Windows opstarten. Wie weet luister je bijvoorbeeld altijd muziek met Spotify of surf je op internet met Edge. Ga naar Instellingen / Apps / Opstarten. Zet het schuifje bij de gewenste programma’s op Aan. Zodra het bureaublad verschijnt, starten de gekozen programma’s automatisch op. Andersom kan trouwens ook. Wellicht opent Windows op eigen houtje toepassingen die je niet of nauwelijks gebruikt. Schakel deze applicaties dan uit. Weet wel wat je doet. Zo is het verstandig om een eventuele virusscanner altijd gelijktijdig met Windows op te starten.

19 Titelbalk schudden

Staat je scherm vol met geopende vensters? In eerdere Windows-versies kon je alle apps razendsnel minimaliseren. Je hoefde hiervoor alleen de titelbalk van een programma te schudden. Windows 11 beschikt ook over deze functie, maar die staat standaard uit. Ga via Instellingen / Systeem naar Multitasking en activeer het schuifje achter Titelbalk venster schudden. Klik nu op de titelbalk van een programma en houd de muisknop ingedrukt. Beweeg de muis vervolgens snel heen en weer. Hiermee minimaliseer je alle andere geopende programma’s naar de taakbalk, behalve het huidige venster.

Met deze kleine aanpassing kun je geopende vensters snel minimaliseren.

20 Taakbalk-items

Op de taakbalk bevinden zich diverse pictogrammen, zoals Zoeken, Taakweergave, Widgets en misschien ook Copilot. Wie deze onderdelen nooit gebruikt, kan ze net zo goed verbergen. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Taakbalkinstellingen. Je kunt de zoekfunctie op verschillende manieren weergeven. Klik bij Zoeken op het uitrolmenu en kies Alleen zoekpictogram, Pictogram en label zoeken of Zoekvak. Je kunt ze ook allemaal even uitproberen, want elke wijziging is direct zichtbaar. Via Verbergen verdwijnt de zoekfunctie helemaal uit beeld. Bepaal met de schuifjes achter Taakweergave, Widgets en eventueel Copilot in hoeverre je deze onderdelen wilt weergeven.

Beslis op welke wijze je de zoekfunctie in de taakbalk wilt tonen.

21 Schaalgrootte aanpassen

Je kunt teksten, afbeeldingen en overige items in Windows vergroten door de schaalgrootte te verruimen. Klik met de rechtermuisknop ergens op een lege plek van het bureaublad en kies Beeldscherminstellingen. In het uitrolmenu achter Schaal staat de waarde standaard op 100%, maar je kunt als alternatief ook 125%, 150% of 175% selecteren. Je merkt direct verschil, want alles oogt een stuk groter. Er is ook een optie om een aangepaste schaalgrootte in te stellen, maar volgens Microsoft resulteert dat mogelijk in onleesbare tekst en apps.

Met een schaalgrootte van 175 procent verschijnen teksten en menu-onderdelen nogal groot in beeld.

22 Grote (koeien)letters

Wie de letters in Windows te klein vindt, kan daar iets aan doen. Ga naar Instellingen / Toegankelijkheid / Tekengrootte. Beweeg de schuifregelaar een stukje naar rechts. De voorbeeldtekst wijzigt meteen. Als je deze voorbeeldtekst comfortabel kunt lezen, bevestig je met Toepassen. Windows 11 past de lettergrootte in het besturingssysteem en ondersteunde apps aan. Kies je té grote letters, dan leidt dat wellicht tot onduidelijke menu’s. Gelukkig kun je die koeienletters altijd weer verkleinen.

Verhoog met grotere letters de leesbaarheid in Windows 11.

23 Oude rechtermuisknopmenu

Ten opzichte van Windows 10 is het contextmenu van Windows 11 flink op de schop gegaan. Het bevat minder opties. Goed om te weten is dat je het oude vertrouwde rechtermuisknopmenu alsnog kunt oproepen. Klik maar eens met rechts op een bestand of map. Via Meer opties weergeven komt het klassieke contextmenu tevoorschijn.

24 Donkere modus

De meeste mensen vinden overdag een gebruiksomgeving met lichte kleuren prettig. Kruip je ook weleens ’s avonds achter de computer, dan is juist een donkere gebruiksomgeving comfortabeler voor de ogen. Pas de weergave in Windows 11 hier eenvoudig op aan. Klik met de rechtermuisknop ergens op het bureaublad en kies Aan persoonlijke voorkeur aanpassen. Via Kleuren beland je in het juiste menu. Je selecteert in het uitrolmenu achter Kies de modus de optie Licht of Donker. De wijziging is direct actief.

Switch vanuit de kleureninstellingen tussen de lichte en donkere modus.

25 Positie startknop

Standaard staan de startknop en vastgepinde apps in het midden van de taakbalk. Je kunt de boel ook naar links opschuiven. Klik hiervoor met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Taakbalkinstellingen. Je klikt daarna op Gedrag van taakbalk om de onderliggende opties te tonen. Kies in het uitrolmenu achter Uitlijning van taakbalk de optie Links uitlijnen. De startknop en apps verplaatsen zich direct naar links.

Na een stevige sportsessie voel je je voldaan. Je bent trots op jezelf dat je het 'weer geflikt' hebt. Maar je sportkleding? Die ruikt allesbehalve fris. Wassen helpt natuurlijk, maar wat doe je als die geur hardnekkig blijft hangen?

Lees ook: Schoenen wassen in de wasmachine, zo doe je dat

Sterke zweetlucht? Natuurazijn!

Om ervoor te zorgen dat de sterke zweetlucht niet in de kleding blijft, gooi je de kleding 15 tot 20 minuten voor het wassen in een bak met koud water en een flinke scheut natuurazijn. De azijn haalt de penetrante geur eruit en verwijdert al wat vuil, maar tast het textiel niet aan. Dit helpt ook bij sportkleding met een oude zweetgeur. Daarna was je de kleding met de wasmachine of met de hand.

Heb je een flinke training gehad en echt geen tijd om je sportkleding voor de volgende wedstrijd te wassen? Je frist je sportkleding tijdelijk op door een plantenspuit te vullen met water en azijn, verhouding: 50/50. Spray het mengsel op het kledingstuk en de zweetgeur is weg. Was de kleding na de wedstrijd wel gelijk.

Was je sportkleding niet te heet!

Waarschijnlijk denk je: hup, wasmachine aan op 60 graden. Maar doe dit liever niet. Sportkleding is meestal gemaakt van speciaal materiaal dat sneller droogt, een ademende eigenschap heeft en vocht afdrijft. Deze stof is vaak delicater dan bij gewone kleding. Daarom is het belangrijk dat je de kleding voorzichtig wast, op maximaal 30 graden. Zet de wasmachine op een sportprogramma of een programma voor synthetische kleding. Een heter programma kan ervoor zorgen dat de sportkleding krimpt en het elastiek aangetast raakt. Check altijd voor het wassen het waslabel voor de specifieke wasinstructies van de kleding.

Keer de kledingstukken binnenstebuiten voordat je ze in de wastrommel gooit. Hiermee bescherm je de opdrukken en kleuren aan de buitenkant van je kleding. Bovendien zitten de bacteriën en dode huidcellen toch aan de binnenkant van je kleding. Prop de wasmachine niet te vol, want dan wordt je sportkleding niet goed gespoeld.

©Oriol Roca

Wel: vloeibaar wasmiddel. Niet: wasverzachter

Voordat je uit gewoonte een flinke scheut wasmiddel in de machine giet omdat je sportkleding zo vies ruikt: even wachten. Te veel wasmiddel zorgt er juist voor dat er zeepresten in de stof achterblijven. En dit zorgt ervoor dat de kleding je dode huidcellen nog beter blijft vasthouden. Het gevolg: nare geurtjes waar niemand blij van wordt. Gebruik het liefst vloeibaar wasmiddel, want de resten van waspoeder blijven vaak achter in kleding. Je mag wel een beetje baking soda in de wasmachine doen, dit neutraliseert de zweetlucht.

Veel mensen gooien het liefst ook nog wat wasverzachter met een geurtje bij de was, maar voor sportkleding is dit niet aan te raden. Wasverzachter legt namelijk een laagje over de vezels en verstopt hierdoor de vezels, waardoor de kleding niet meer goed schoon wordt. Hierdoor ruikt je kleding na een sportsessie juist erger naar zweet. En wasverzachter kan de stof en de elasticiteit ervan aantasten, waardoor de kleding gaat lubberen.

©anetlanda