Even een defect onderdeel vervangen, het was ooit zo makkelijk. Maar tegenwoordig moet je er flink voor studeren en bovendien een serieuze gereedschapskist hebben. Als reparaties en upgrades überhaupt mogelijk zijn. Natuurlijk, smartphones en laptops zijn wel even wat anders dan die oude pc-kasten. Maar je eigen smartphone repareren - of een soortgelijk apparaat - wordt tegenwoordig wel érg lastig gemaakt...

Naast een ontwerp dat reparaties lastig maakt komt er ook nog een andere factor bij kijken: geld, heel veel geld. Daarnaast heb je als gebruiker rekening te houden met (vaak onredelijke) garantievoorwaarden en cryptische gebruiksvoorwaarden. Mag je zelf eigenlijk wel de schroevendraaier pakken om te knutselen aan je zelf-gekochte apparatuur?

Voor hardwarefabrikanten is het lucratief om reparaties zo moeilijk mogelijk te maken. Onderdelen en reparaties leveren serieus geld op, dus nemen ze liever zelf de reparatie op zich dan dat ze die uit handen geven. Maar het dient ook een ander doel: door het onmogelijk te maken om onderdelen te vervangen en accu’s (die over het algemeen het snelst slijten) in een niet-te-openen behuizing te zetten, dienen de gadgets eerder vervangen te worden. Kortom, geplande veroudering.

Het begrip is zeker niet het domein van ‘aluhoedjesmensen’. Geplande veroudering bestaat al sinds de gloeilamp (zoals het Phoebus-kartel, dat ervoor zorgde dat lampen niet langer dan 1000 uur brandden), maar komt ook softwarematig voor. Denk aan Android-fabrikanten die weigeren updates beschikbaar te maken. Ook Apple is betrapt met iOS-updates: het bedrijf stelde iPhones bewust trager te maken om ‘de accu te ontzien’.

Wat hulp van iFixit

Rots in de branding voor iedereen die zelf upgradet of repareert is iFixit. Deze site plaatst zogeheten ‘teardowns’, een soort fotoverslag van hoe smartphones, tablets, pc’s enzovoort tot op de kleinste chip worden ontleed. Zo kom je erachter hoe de producten in elkaar zijn gezet (welke onderdelen zijn gebruikt, gebruikte schroefjes, gelijmde en gesoldeerde onderdelen).

Apparatuur krijgt daarnaast een beoordeling het op gebied van repareerbaarheid. Berucht is de Surface Laptop: deze kreeg een 0. Een van de kritiekpunten is dat de accu zit vastgelijmd en je deze met een heteluchtpistool moet losweken, wat ontploffingsgevaar veroorzaakt.

Deze teardowns worden door medewerkers van de site gemaakt, maar ook door een actieve community. Slim is dat je via de site ook sleutelsetjes met de juiste onderdelen kunt kopen om zelf je reparaties en upgrades uit te voeren. Zo hoef je daar niet meer naar op zoek en heeft de site een handige inkomstenbron. Je moet zelf alleen nog op zoek naar de onderdelen voor je reparatie of upgrade. Chinese webshops bieden hier vaak een betaalbare (maar kwalitatief soms iets mindere) uitkomst.

Hoe je tegengewerkt wordt

Uit de iFixit-teardowns is gebleken dat vooral smartphones en tablets berucht zijn omdat ze nauwelijks te demonteren, repareren of weer in elkaar te zetten zijn (wat natuurlijk ook niet geheel onbelangrijk is). Deze producten zijn dan ook ontworpen om niet te repareren, laat staan upgraden.

Helaas geldt dat voor steeds meer moderne apparatuur, maar er zijn uitzonderingen. De ouderwetse pc ligt voor de hand. Je kunt de kast nog altijd makkelijk openmaken en onderdelen loskoppelen, én vervangen. Er zijn ook nog steeds laptops verkrijgbaar waarvan je gewoon nog geheugenreepjes kunt vervangen of de accu kunt loskoppelen, waardoor je je laptop binnen een paar minuutjes weer toekomstklaar maakt.

Smartphones en tablets zijn natuurlijk een lastiger categorie, omdat het ontwerp zo compact mogelijk gehouden moet worden en er vanwege designoverwegingen vaak wordt gekozen voor unibody metalen of glazen behuizingen. Hierdoor zit de accu – het snelst slijtende onderdeel – vast in het toestel. Er zijn echter nog altijd smartphones met verwisselbare accu, vooral in het goedkopere prijssegment. Nadeel is weer dat smartphones in deze prijsklasse vaak slechte update-ondersteuning krijgen, waardoor je ook softwarematig moet knutselen met Android-roms.

Welk gereedschap?

Wanneer je de juiste onderdelen hebt, kun je je pc al in elkaar zetten met een schroevendraaier en een tubetje koelpasta. Wanneer je apparatuur van een fabrikant die het niet zo op reparaties heeft onder handen neemt, dan puilt de gereedschapskist uit. Je komt schroefjes tegen met de meest inventieve schroefkoppen – als je de schroefjes überhaupt al tegenkomt. Vaak zitten ze verstopt, bijvoorbeeld onder rubber pootjes. Het schroevendraaierkitje van een reparateur wordt hierdoor behoorlijk groot.

©PXimport

Steeds vaker wordt gebruikgemaakt van lijm en tape, waardoor je een heteluchtpistool en een klein mesje nodig hebt om de lijm los te maken. Vaak zijn het de schermen die vastgelijmd zitten; met een soort plectrum (wig) duw je het scherm los van de plakrand, zodat je hem met een zuignap kunt optillen zonder dat het breekt. Vergeet natuurlijk ook de lijm en tape niet om de apparatuur weer in elkaar te zetten. O, een minuscule pincet, een spudger, een antistatisch armbandje en een soldeerbout mogen ook niet ontbreken in je gereedschapskist.

Recht op reparatie

De roep om wetgeving voor het recht om je apparatuur te repareren zwelt met elke anti-reparatiestreek aan. Heftige lobby’s van machtige tech-bedrijven hinderen reparatierechtwetgeving. Maar het Europees Parlement werkt wel degelijk aan wetgeving die reparaties mogelijk moeten maken, bijvoorbeeld door bedrijven te dwingen reparatiehandleidingen vrij te geven en vervangende onderdelen beschikbaar te stellen.

Ook in de VS wordt er aan dergelijke wetgeving gewerkt. Naleving is natuurlijk een tweede. Zo gelden er in Europa strenge garantiewetten, maar veel techbedrijven hebben daar gewoon lak aan. Zo zijn er meerdere rechtszaken geweest tussen consumentenorganisaties en tech-giganten als Apple, die natuurlijk liever twee jaar Apple Care-garantie verkopen dan de wettelijke twee jaar garantie naleven...

Of je nu trek hebt in toast met avocado en een gepocheerd eitje of in een klassieke tosti met ham en kaas: met het moderne broodrooster kan het allemaal. Benieuwd wat broodroosters anno nu zo bijzonder maakt? We vertellen je er alles over.

Lees ook: 🥪 Gezonde tosti's om de hele middag op door te gaan

'Ouderwetse' broodroosters doen precies wat ze moeten doen. Je doet er één of twee sneetjes brood in, wacht een paar minuten en plop: daar heb je je perfect gebruinde en knapperige toast. Deze modellen zijn dankzij hun eenvoudige werking nog altijd bij veel mensen in trek, maar er er is ook steeds meer vraag naar modellen die meer kunnen dan alleen brood roosteren. Van het maken van tosti's tot het roosteren van bagels en croissants: met de nieuwste modellen heb je je tosti-ijzer of oven haast niet meer nodig! Veel modellen zijn daarnaast voorzien van allerlei handige extra's, zoals een ontdooifunctie en speciale sleuven voor extra groot of klein brood. En dan hebben we het nog niet eens over de vele bruiningsstanden op moderne broodroosters.

Bruiningsstanden 

Traditionele broodroosters zitten vaak lekker simpel in elkaar, met een draaiknop die je keuze biedt uit drie tot hoogstens vijf standen. Maar het beperkte aantal opties op deze modellen heeft wel als nadeel dat je niet altijd evenveel controle hebt over hoe bruin je sneetjes brood worden. Moderne broodroosters beschikken vaak over veel meer bruiningsstanden, gemiddeld tussen de zes en negen. De lagere standen zijn ideaal voor het licht roosteren van dun of oud brood, terwijl de hogere standen perfect zijn om brood donkerbruin te krijgen of om zwaarder brood zoals volkoren of roggebrood te roosteren. Sommige modellen hebben zelfs slimme sensoren die de dikte van het brood detecteren en op basis daarvan de roostertijd aanpassen. Handig! 

Ontdooifunctie

Brood ontdooien kan best een gedoe zijn. Op het aanrecht duurt het lang, voor gelijkmatig ontdooien in de oven moet je maar net de juiste instellingen weten en in de magnetron wordt bevroren brood snel slap. In een broodrooster met ontdooifunctie wordt het een stuk eenvoudiger. Het enige wat je hoeft te doen, is de bevroren sneetjes brood in het rooster te plaatsen en de ontdooistand te selecteren. Het broodrooster past vervolgens automatisch de tijd en temperatuur aan, zodat je brood gelijkmatig ontdooit zonder dat het verbrandt. Deze functie werkt ook goed voor bevroren croissants of andere kleine broodjes.

©Goffkein - stock.adobe.com

Hoeveelheid sleuven

Voor grotere gezinnen is een broodrooster met maar twee sleuven niet altijd handig. Zeker als jullie gezellig samen aan tafel willen eten, is het niet ideaal om steeds op je beurt te moeten wachten. Gelukkig zijn broodroosters er tegenwoordig in allerlei soorten en maten, met bijvoorbeeld ruimte voor vier sneetjes brood of speciale sleuven voor extra lang brood (denk aan zuurdesem of stokbrood) of breed brood (zelf gesneden brood of croissants en bagels). Sommige modellen beschikken over sleuven met liftfunctie voor kleine sneetjes brood, zodat je je handen niet hoeft te branden. Er zijn ook modellen met een enkele brede sleuf waarin je meerdere sneetjes brood naast elkaar plaatst. 

Extra functies

Naast de ontdooistand hebben moderne broodroosters vaak nog veel meer handige functies. Zoals een opwarmstand die brood alleen opwarmt zonder het te roosteren: handig voor overgebleven croissants of andere afgebakken broodjes. Of een sneltoastfunctie, die brood snel en efficiënt roostert als je haast hebt. Een warmhoudrooster komt mooi van pas als je veel sneetjes brood achter elkaar wilt roosteren: deze houdt je brood tot wel vijftien minuten warm. 

Ook voor tosti's en bagels hebben moderne broodroosters vaak speciale standen. De tosti-stand zorgt ervoor dat het brood langzaam wordt verhit zodat ondertussen de kaas kan smelten. Eventuele meegeleverde tostiklemmen voorkomen dat het een knoeiboel wordt in je broodrooster. De bagelstand is speciaal ontworpen om bagels perfect te roosteren, met een zachte buitenkant en een krokante binnenkant. 

©morkovkapiy - stock.adobe.com

Design

Als je ook de uitstraling van je broodrooster belangrijk vindt, bieden moderne broodroosters je meer dan genoeg keus. Broodroosters anno nu zijn namelijk allang niet meer alleen maar basic zwart of zilver. Steeds meer fabrikanten bieden modellen in stijlvolle kleuren, zoals zachtroze, mintgroen of lichtblauw. Of wat dacht je van een opvallend retromodel in felrood? Gerenommeerde merken als Russell Hobbs, KitchenAid en Smeg verkopen verschillende kwalitatieve broodroosters in een origineel design. Misschien geef je niks om design en ga je liever voor functionaliteit. In dat geval is een broodrooster met transparante zijkanten misschien wat voor jou: hiermee hou je tijdens het roosteren precies bij hoe bruin je sneetjes kleuren.

Groenten, fruit en kruiden uit eigen tuin kunnen een flinke besparing opleveren. Zeker als je kiest voor soorten die in de winkel duur zijn, weinig verzorging vragen en jaar na jaar opnieuw groeien. Je hoeft er geen groene vingers voor te hebben en ook geen grote tuin. In dit artikel lees je welke planten slim zijn om te kweken, hoe je begint en waar je op moet letten om zoveel mogelijk uit je oogst te halen.

* Of van je eigen balkon natuurlijk

Lees ook: Ingemaakt! 4 manieren om zelf thuis voedsel te conserveren

Waarom zelf kweken loont

In de supermarkt kunnen verse bessen, kruiden en biologische groenten behoorlijk aantikken. Een klein bosje rozemarijn kost al snel meer dan een euro, terwijl een rozemarijnplantje je jarenlang voorziet als je 'm goed behandelt. Ook courgettes, cherrytomaatjes en paprika's zijn flink aan de prijs, terwijl je ze zelf makkelijk kweekt, zelfs in een pot.

Daarnaast scheelt het in verpakkingsmateriaal, voorkom je verspilling en smaakt alles verser dan vers. Zelfs op een balkon of klein terras kun je met een paar bakken al behoorlijk wat opbrengen.

Groenten: veel opbrengst, dus dat bespaart geld!

Voor deze groenten heb je weinig ruimte of moeite nodig, terwijl ze wel een goede opbrengst geven.

1. Courgette

Courgette groeit snel, vraagt weinig aandacht en geeft veel vruchten. Eén plant kan je wekenlang oogst opleveren. Toegegeven, in de zomermaanden zijn ze best betaalbaar in de winkel. Maar juist door de grote opbrengst kun je er makkelijk ook iemand anders blij mee maken en je kunt ze inmaken voor de winter.

2. Cherrytomaten

Perfect voor op het balkon. In pot of in de volle grond.

3. Prei

Prei is populair en veelzijdig. Je kunt het hele jaar door zaaien, afhankelijk van de soort (zomer- of winterprei).

4. Paprika

Paprika's doen het goed in een pot op een zonnig balkon of in een kas. Ze vragen iets meer aandacht, maar zijn het waard.

5. Rucola

Korte groeicyclus, dus je kunt meerdere keren per seizoen zaaien.

©Brent Hofacker

Fruit: planten voor jarenlange opbrengst

Met fruitstruiken of -bomen leg je de basis voor een structurele besparing. Na het eerste jaar begint de oogst, en die wordt vaak elk jaar groter.

1. Blauwe bes

Duur in de winkel, maar als struik jarenlang opbrengst.

2. Framboos

Geeft snel oogst, kan ook in grote pot op balkon.

3. Aardbeien

Makkelijk, ook in hangpotten.

4. Vijg (in pot)

Zelfs op een balkon kun je een vijgenboom houden.

©Valery Sheiko | draw05 - stock.adobe.com

Kruiden: kopen of zaaien?

Kopen: sneller en makkelijker

Bij kruiden als rozemarijn, tijm, munt en bieslook is een plantje van het tuincentrum of zelfs de supermarkt vaak de handigste optie.

• Je hebt direct een oogstbare plant

• Je ziet meteen of de plant gezond is

• Je bespaart tijd, want kiemen duurt bij sommige soorten weken

• Vooral houtige kruiden (rozemarijn, tijm) groeien langzaam uit zaad

Belangrijk is wel dat je supermarktplantjes niet als wegwerpkruid gebruikt. Verpot ze in voedzame aarde, geef ze licht, en knip regelmatig bij. Zo gaan ze makkelijk maanden (soms jaren) mee.

Zaaien: zinvol bij snelle groeiers

Kruiden als basilicum, koriander, dille en peterselie kun je prima zaaien, vooral als je ze in grotere hoeveelheden gebruikt.

• Goedkoop: één zakje zaad geeft veel planten

• Leuk om te doen in de lente

• Je kunt steeds nieuwe rondes opkweken

Maar ook hier geldt: zaaien vraagt aandacht. Je hebt een warme, lichte plek nodig en moet zorgen dat de kiemplantjes niet uitdrogen of omvallen.

Kruiden: altijd vers binnen handbereik

Verse kruiden zijn duur, terwijl een plantje vaak jarenlang meegaat. Deze soorten zijn eenvoudig in onderhoud en groeien goed in potten.

1. Rozemarijn

2. Tijm

3. Munt

4. Bieslook

©stockcreations

Wanneer zaaien of planten?

Wat te doen tegen slakken, rupsen en vogels?

Zodra het groen gaat groeien, ontdekken ook dieren je tuin. Met deze tips houd je de schade beperkt:

Slakken:

Rupsen:

Vogels:

©APISIT Wilaijit

Begin klein, groei vanzelf

Je hoeft niet meteen een hele moestuin aan te leggen. Begin met drie bakken op je balkon of een paar vaste planten in een zonnig hoekje. Kies soorten die je vaak gebruikt en die je veel geld schelen in de winkel. Na een eerste jaar weet je wat werkt en kun je stap voor stap uitbreiden.