Niet alles uit China is goedkope namaak, bewijst de OnePlus One. De Chinese smartphonefabrikant heeft met een slimme verkoopstrategie en een toestel met veelbelovende specificaties alle ogen op zich gericht, want voor een habbekrats zou je één van de beste telefoons op de markt in bezit hebben. Dat klinkt als een uitdaging, en eentje die wij graag aannemen, dus gingen we aan de slag met de OnePlus One.

Ineens was OnePlus er. Het enigmatische bedrijf kwam van de ene op de andere dag op de markt met een telefoon die net zo goed beloofde te zijn als de iPhone 5S of de Samsung Galaxy S5. Maar waar die massageproduceerde smartphones makkelijk 700 of 800 euro kunnen kosten, betaal je voor de OnePlus One slechts een derde van die prijs. Voor slechts 269,- heb je de telefoon al, inclusief verzendkosten. Betaal je 30 euro meer, krijg je de variant met 64 gigabyte (in plaats van de normale 16).
 

©CIDimport

De OnePlus One heeft één groot nadeel: Hij is amper verkrijgbaar. Hij is niet te koop in de winkel, en ook niet via een provider of in combinatie met een abonnement. Je kunt de OnePlus One alleen direct via de fabrikant kopen, en daarvoor heb je een uitnodiging nodig. Die zijn zeldzaam, je kunt ze alleen krijgen van anderen die de telefoon hebben gekocht. Dat invite-systeem werkt verrassend goed voor OnePlus, want door de telefoon zo te hypen maar amper te verkopen, is er veel meer vraag naar het toestel dan er aanbod is. Dat is wel te zien aan websites als Ebay en Marktplaats, waar de invites voor veel geld worden verkocht.

Claimen dat je net zo goed bent als de 2 of 3 keer zo dure concurrentie is nogal ambitieus. De vraag is of de telefoon zijn verwachtingen waar kan maken. Wij liepen een maand rond met het toestel en bekeken of de OnePlus One echt zo goed is als de makers durven te beweren.

Uiterlijk

©CIDimport

De OnePlus One trekt meteen de aandacht door zijn uiterlijk. De telefoon heeft een groot en helder scherm, maar valt vooral op door zijn sjieke achterkant. OnePlus noemt het zelf een "gezandstraalde" behuizing. Die ziet er wat uit als donker schuurpapier en voelt apart aan in je hand. In eerste instantie zou je denken dat je daar snel krassen op gaat zien, maar na een maand zonder extra hoesje kunnen we nog steeds geen enkel krasje vinden op het toestel. De behuizing is ook erg stevig, is nergens in te drukken en zit muurvast, al kun je de achterkant wel loshalen om bijvoorbeeld een andere behuizing te nemen - OnePlus biedt verschillende unieke omhulsels aan op zijn website.
 

©CIDimport

©CIDimport

©CIDimport

©CIDimport

©CIDimport

Het is niet alleen het uiterlijk van het toestel zelf dat opvalt. Alles aan de OnePlus One is prachtig afgewerkt en het oog voor detail is verbluffend. De rode huiskleur van de website komt overal terug, bijvoorbeeld in de meegeleverde usb-kabel waar het logo'tje van OnePlus op prijkt. Ook de verpakking is gedetailleerd (de telefoon zit in een knalrode doos), en zelf als het je lukt de robuuste achterkant te verwijderen zie je de felrode batterij.
 

©CIDimport

Scherm

De OnePlus One heeft een scherm van 5,5", wat aan de grote kant is. Het is even groot als de iPhone 6 Plus, en eerlijk is eerlijk, die maat is niet voor iedereen. Het voelt enorm in je hand, en als je wat kleinere handen hebt is het toestel eigenlijk moeilijk te bedienen. Vooral typen zul je echt met 2 handen moeten doen, en je zult voor jezelf moeten beslissen of je dat wil of niet.

Het hangt van je persoonlijke voorkeur af of je dat een voor- of een nadeel vindt. Persoonlijk houden wij er wel van, omdat informatie op een groot scherm makkelijker te lezen is, maar we kunnen ons voorstellen dat je het toestel eigenlijk te veel van het goede vindt.

Om je een idee te geven van de grootte van de telefoon, staat hij hieronder op de foto met de iPhone 5S, en daarnaast naast een iPhone 6 Plus.

©CIDimport

©CIDimport

Buiten dat is het scherm wel van bijzonder hoge kwaliteit. Het 1080p full-HD-scherm is haarscherp (met een resolutie van 401 pixels per inch), en is zo helder dat je het ook in de volle zon makkelijk kunt lezen.

Ook de kijkhoek is prettig. Die ligt volgens de specificaties van OnePlus op 178 graden, wat betekent dat je zowat vanaf iedere kant op het scherm kunt kijken en het nog steeds goed kunt lezen.

Het scherm is gemaakt van het speciale "Gorilla Glass". Dat bestaat uit 3 lagen, die ervoor zorgen dat er minder snel krassen op het apparaat komen, en inderdaad, na anderhalve maand ziet het scherm er nog steeds haarfijn uit.

De OnePlus One heeft een erg gevoelig scherm. Je kunt zeggen dat de telefoon soms zelf té goed reageert op je aanrakingen. Zeker bij het schrijven moet je in het begin even wennen aan de gevoeligheid ervan. Zeker wanneer je snel typt met 2 vingers, registreert het scherm je aanrakingen iets te snel waardoor je autocorrect rare woorden voor je gaat spellen - ik schrijf net iets te vaak 'nierbekkenontstekking' in plaats van 'niet'. Een recente update voor het toestel heeft dat euvel echter grotendeels verholpen, en bovendien raak je er snel genoeg aan gewend.

Heel veel uren op één batterij

De batterij van de telefoon is één van de beste die we ooit getest hebben - met 3,100mAh draag je de OnePlus One makkelijk een volle dag met je mee, waardoor je zelfs met intensief gebruik nooit tussendoor een oplader nodig hebt.

De One maakt zowel qua hardware als software op een paar slimme manieren gebruik van technieken die zorgen voor een flinke accubesparing. Hoe dat precies werkt, is een erg technisch verhaal, maar feit blijft dat de accu ervan aanzienlijk langer meegaat. Ook het opladen van de batterij gaat, weer via speciale technieken, een stuk sneller dan bij andere toestellen. Daardoor heb je binnen 2 uur een bijna volledig opgeladen toestel.

Het nadeel is wel dat het accu-icoontje niet even consistent werkt. Zo zit je 's ochtends binnen een uur rond de 80%, kun je vervolgens de hele dag met het toestel doen tot de 20%, en knallen die laatste procenten er ook in een uurtje doorheen. Daar moet je even aan wennen, want "nog 15%" betekent op de OnePlus One dat je nu toch wel een stopcontact moet zoeken.

Strakke plaatjes met snelle camera

De camera maakt prima foto's, door zijn resolutie van 13 megapixels en een maximale scherptediepte van f/2.0. De foto's bieden voldoende detail en het toestel kiest zelf meestal voor de juist witbalans, al moet je daarvoor soms wel je focus handmatig scherpstellen. Wel is er op donkere foto's af en toe wat ruis te zien, maar dat is nergens heel storend. Het valt op dat de camera vooral snel is, want hij maakt eigenlijk direct de juiste plaatjes zonder zich te hoeven scherpstellen.

©CIDimport

Ook wat video's betreft kun je met de OnePlus One vooruit: het toestel schiet makkelijk 4K-beelden in heldere kwaliteit. Ook zit er in de video-functie een slow-motion-optie en kun je sinds de laatste update ook timelapses maken. Bovendien kun je met de nieuwste update van het toestel ook foto's in hun RAW-bestand opslaan, wat de OnePlus One voor veel semi-serieuze fotografen een aantrekkelijk apparaat maakt.

De One maakt gebruik van een eigen camera-app die door de ontwikkelaars van Cyanogenmod zelf ontworpen is. Die app biedt veel opties om dingen aan te passen, zoals een oneindige scherptediepte of de ISO-waarde. Ook kun je direct vanuit de viewfinder filters over je foto's zetten door simpelweg door het scherm te vegen, maar in de praktijk betekent dat dat je veel foto's per ongeluk met het "Aqua-filter" maakt - de eerste filter die je per ongeluk aanzet.

©CIDimport

Ook over de camera aan de voorkant hebben we niets te klagen. De 5 megapixels zijn meer dan genoeg om te videobellen en uiteraard om selfies te maken. Bovendien vangt de voorcamera veel licht op waardoor ook die erg goed is.

Razendsnelle processor

De OnePlus One heeft een Snapdragon 801-processor van niet minder dan 2,5 GH. De telefoon is razendsnel, niet alleen dankzij de quadcore-processor (die ook in telefoons als LG G3 zit, maar ook doordat de telefoon draait op Cyanogenmod, de door ontwikkelaars gebouwde gratis mod voor Android-telefoons. Cyanogenmod is erg licht en heeft geen overbodige software die het toestel alleen maar trager maakt.

Naast de snelle processor heeft de OnePlus One ook een groot werkgeheugen van 3GB. Dat merk je meteen als je, zoals wij, graag veel apps na elkaar opent, gaat multitasken, of wanneer je veel tabs in je browser open hebt staan.

In de anderhalve maand dat we rondlopen met de OnePlus One zijn de keren dat de telefoon een klein beetje haperde op één hand te tellen. Zelfs met de zwaarste applicaties en moeilijkste processen heeft de One geen moment moeilijk gedaan en speelt hij alles naadloos af. In de praktijk heb je dat niet eens zo door, omdat het toestel nou eenmaal altijd werkt, maar elke keer als we daarna een andere Android-smartphone gebruikten viel de lag in die toestellen meteen op. Met de OnePlus One erger je je eigenlijk nooit.

Besturingssysteem

De OnePlus One draait op de nieuwste versie van Android, 4.4.4. Het toestel heeft de nieuwste versie van Cyanogenmod als basis, wat betekent dat je niet de vervelende skin krijgt die veel grote fabrikanten als Samsung op hun Galaxy-toestellen meeleveren.

Cyanogenmod is een speciale launcher voor Android die door hobbyisten is ontwikkeld, en niet door fabrikanten. Dat betekent dat iedereen met het besturingssysteem aan de slag kan. Het voordeel daarvan is dat je een besturingssysteem krijgt zonder overbodige apps, geen "speciale functies" en geen flauwekul waar je eigenlijk niet op hoeft te wachten, maar je kunt het besturingssysteem helemaal aanpassen aan je eigen wensen.

Het nadeel is wel dat gebruikers van Cyanogenmod afhankelijk zijn van de grillen van de ontwikkelaars. Als de community op een dag stopt met het ontwikkelen voor de telefoon, hoef je geen grote updates meer te verwachten. Voorlopig lijkt dat echter niet het geval omdat de One een redelijk populaire telefoon is.

Cyanogenmod op de OnePlus One zit tjokvol met opties. Zowat iedere pixel van de telefoon is te tweaken, ieder menu is aan te passen op kleur, lettertype en grootte, waardoor je de One helemaal jouw telefoon kunt maken, en dat is erg prettig.

Nadeel: Niet overal 4G

Het grootste nadeel van de OnePlus One is dat je er (nog) niet overal mee op 4G kunt. Dat komt omdat providers 4G aanbieden in verschillende frequenties, 800 MHz en 1,800 MHz. Onder andere KPN en Vodafone maken gebruik van die eerste, maar de OnePlus One ondersteunt die frequentie niet. Alleen T-Mobile maakt gebruik van de 1,800 MHz-frequentie, maar dat netwerk is nog niet landelijk dekkend.

Er zijn wel plannen om de opvolger van 4G (4G+) op de hogere en snellere frequentie te laten lopen, maar het is maar de vraag wanneer daarvoor een landelijk dekkend netwerk is bij de grote providers. Dat duurt op z'n vroegst nog een jaar, dus zul je voor jezelf moeten uitmaken hoeveel waarde je hecht aan 4G-internet. Als het je niet uitmaakt en je met 3G ook prima uit de voeten kan, heb je niets te klagen. Maar wees ervan bewust dat je 4G niet overal zult halen.
 

Scherm5,5 inch/14 cmBesturingssysteemCyanogen 11S (Android 4.4.4)Resolutie1920 x 1080 full HD Gorilla Glass 

Kijkhoek 178 graden

Processor

Qualcomm Snapdragon 801

 2,5 GHz quadcoreWerkgeheugen3GB DDR, 1866MHzIntern geheugen16 GB 64GBVerbindingen4G op 1800 MHz Bluetooth 4.0 NFC & GPS WiFi 2.4/5GHz 802.11 b/g/n/acCameraSony Exmor IMX214 13 megapixel met f/2.0 scherptediepte 5 megapixel voorcameraBatterij3100 mAh  Prijs€ 269 (16 GB) € 299 (64 GB)

Conclusie: Koop dit apparaat!

De OnePlus One is qua prijs-kwaliteitsverhouding de allerbeste smartphone die je op dit moment kunt kopen. Dat zeggen we niet lichtzinnig; als je de OnePlus One kúnt kopen, doe dat dan. De schaarste is het grootste obstakel om het toestel te kopen, maar buiten is er geen enkel aspect van de OnePlus One dat niet boven het gemiddelde ligt. En als je daar dan ook nog eens de prijs van € 269,- optelt (of € 299,- voor de 64GB-versie), dan moet je dit apparaat gewoon hebben.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.