De Fairphone 3 is een hele bijzondere smartphone. Het is de enige Nederlandse telefoon, hij is gemaakt met oog op mens en milieu en je kan hem bijna helemaal uit elkaar halen om onderdelen te vervangen. De afgelopen weken hebben we het 450 euro kostende toestel getest en in deze Fairphone 3 review lees je onze bevindingen.

De kans dat je Fairphone kent, is niet zo groot. De smartphonefabrikant bestaat pas zes jaar en verkocht in die tijd twee toestellen, de Fairphone 1 en 2. Samen zijn die 170 duizend keer verkocht, vertelde Fairphone-ceo Eva Gouwens bij de presentatie van de Fairphone 3 in Berlijn waar Computer!Totaal ook aanwezig was. Ik had het toestel al een week in gebruik en hieronder lees je wat de Fairphone 3 zo bijzonder maakt en hoe hij als smartphone presteert.

©PXimport

Fairphone 3 ontwerp: uniek in zijn soort

Drie jaar geleden schreven we in onze Fairphone 2 review dat het fijn was dat je het toestel deels uit elkaar kon halen om bijvoorbeeld het scherm en de accu te vervangen. De Fairphone 3 borduurt hierop voort omdat de fabrikant het belangrijk vindt dat je zelf zoveel mogelijk onderdelen kan vervangen. Bijvoorbeeld omdat je het toestel hebt laten vallen en het scherm of de camera stuk is, of omdat de accuduur na een paar jaar terugloopt.

Vervangende onderdelen zijn te bestellen via de webwinkel van Fairphone. Een nieuwe batterij kost drie tientjes, een camera (voor achterop) vijftig euro en voor een nieuw scherm betaal je negentig euro.

In de doos van de Fairphone 3 zit een kleine #00-schroevendraaier. Klik de semitransparante achterkant van de smartphone los, haal de batterij er met je vingers uit en je kijkt tegen de binnenkant aan. Hier is ruimte voor twee simkaarten én een micro-sd-kaartje en dat is fijn. Met de schroevendraaier haal je de dertien (standaard) schroefjes los. Vervolgens druk je het display wat omhoog en komt hij los van de rest van de behuizing.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Nu kan je onderdelen vervangen, al spreekt Fairphone liever over modules. Het scherm is zo'n module, net als de luidspreker, de camera achterop, de usb-c-aansluiting, de selfiecamera met 3,5mm-poort en het pcb (de printplaat). Om deze modules te verwijderen, gebruik je opnieuw de schroevendraaier en moet je de connectoren loskoppelen. Dat laatste kan volgens Fairphone met je vingers, maar vlot ging dat niet. Het was prettig geweest als er in de doos een hulpstukje zat om dit klusje sneller en comfortabeler te klaren. In zijn algemeenheid werkt het concept wel heel aardig en kun je binnen een kwartier het scherm of een andere module vervangen.

Mogelijk nieuwe modules in de toekomst

Het modulaire ontwerp is niet alleen handig omdat je modules kan vervangen, het maakt ook de weg vrij voor betere modules in de toekomst. Twee jaar na de release van de Fairphone 2 bracht de fabrikant een nieuwe, betere cameramodule uit die je achterop de smartphone kon bevestigen. Zo maakte een ouder toestel plots mooiere foto's en video's.

Fairphone-ceo Eva Gouwens laat desgevraagd aan Computer!Totaal weten dat het bedrijf onderzoek doet naar modules die het in de toekomst kan en wil uitbrengen voor de Fairphone 3. Welke dat zijn en wanneer ze uitkomen, kan ze nog niet vertellen. "Maar dat duurt echt nog wel even, want de smartphone moet nog uitkomen en heeft voorlopig hele goede hardware."

Het doel van de repareerbaarheid is dat gebruikers zo lang mogelijk met de Fairphone 3 doen. Een kapot onderdeel kan vervangen worden, in plaats van dat je direct een heel nieuw toestel moet kopen. Gouwens ziet graag dat je de smartphone vijf jaar gebruikt. Fairphone belooft daarom minstens vijf jaar lang modules te verkopen en software-updates te verspreiden. Een heel nobel streven, en later gaan we dieper in op de software(ondersteuning).

©PXimport

Duurzaamheid en eerlijkheid voorop

Fairphone profileert zichzelf niet alleen als een fabrikant die repareerbare smartphones uitbrengt. Die toestellen zijn namelijk ook zoveel mogelijk gemaakt van duurzaam gewonnen grondstoffen en in elkaar gezet door Chinese fabrieksmedewerkers die goed behandeld worden. Twee punten waar je andere smartphonefabrikanten niet over hoort. Dat heeft een reden: eerlijkere grondstoffen en fabrieksmedewerkers met normale salarissen maken een smartphone duurder. En aangezien iedereen een zo goedkoop mogelijk toestel wil, bevatten praktisch alle modellen goud, kobalt en andere materialen uit bijvoorbeeld conflictmijnen. Die smartphones worden vervolgens in Azië in elkaar gezet door mensen die slecht betaald krijgen en veel moeten overwerken.

Het is een goede zaak dat Fairphone hier niet aan meedoet. Maar een volledig duurzame smartphone bestaat niet en is voorlopig ook niet haalbaar, vertelt Gouwens. Het gaat nog jaren duren voordat alle tientallen materialen in een toestel duurzaam gewonnen worden. Het bedrijf hoopt deze ontwikkeling te versnellen door andere smartphonemerken te stimuleren om ook voor duurzaamheid te kiezen.

©PXimport

Geen oplader, maar deze moet je hebben

Nu je weet waarom en in hoeverre de Fairphone 3 uit elkaar te halen is en wat het bedrijf bedoelt met een duurzame smartphone, is het tijd om de verpakking en het toestel beter onder de loep te nemen. Wat direct opvalt is dat er geen stekker en oplaadkabel in de doos zitten. Fairphone laat die achterwege omdat je waarschijnlijk zelf al een oplader hebt, maar dit scheelt de fabrikant natuurlijk ook geld. Omdat de Fairphone 3 snelladen ondersteunt, kan je het beste een Quick Charge 3.0-gecertificeerde oplader (18W) kopen. Dan laadt de accu het beste en snelste op. Er zijn heel veel Quick Charge 3.0-laders. Fairphone verkoopt er zelf een voor twintig euro (exclusief kabel).

Lompe, dikke behuizing

Dat het handige modulaire ontwerp een keerzijde heeft, blijkt als we de Fairphone 3 in gebruik nemen. De smartphone heeft een 5,7 inch scherm met langere 1:2-verhouding en kan daarom relatief compact zijn. Dat is niet zo, want boven en onder het scherm zitten grote randen (bezels). Die geven het toestel een gedateerd uiterlijk en maken hem langer/hoger dan smartphones met een groter scherm maar smallere randen. Voor een relatief kleine smartphone is de Fairphone 3 met 189 gram ook zwaar. Dat vinden we niet per se een nadeel, wel een aandachtspunt. Het toestel is met zijn IP54-certificering bestand tegen een beetje water en stof: altijd fijn.

Een ander aandachtspunt is de achterkant, die gemaakt is van meer dan vijftig procent gerecycled plastic. Het materiaal krast snel en daarom is het meegeleverde hoesje geen overbodige luxe.

©PXimport

Andere dingen die opvallen zijn de positionering van de vingerafdrukscanner achterop (die had wat lager gemogen) en de knoppen, die allemaal op de linkerzijkant zitten. Niet ideaal voor rechtshandigen. Los daarvan moet je de knoppen hard indrukken en dat is wennen. Fijn is dat het toestel een 3,5mm-hoofdtelefoonaansluiting heeft, een feature die op steeds meer toestellen ontbreekt.

Scherm valt wat tegen

Het scherm meet zoals eerder gezegd 5,7 inch. Een prima formaat wat ons betreft, zeker omdat veel mensen een scherm van 6 inch of meer wel erg fors vinden. De Fairphone 3 is net wel of net niet met één hand te bedienen, dat zal per persoon verschillen.

De schermkwaliteit valt wat tegen. Weliswaar is de scherpte dik in orde door de full-hd-resolutie, op andere zaken doet het display het minder goed. Het lcd-paneel heeft een relatief lage maximale helderheid en daarom kan je het scherm niet goed aflezen in direct zonlicht. De minimale helderheid is juist erg hoog. Als je 's avonds in bed nog op je telefoon kijkt, is de hoeveelheid licht van het display oncomfortabel fel. De kleurweergave is bovendien niet natuurlijk en er is ook een grote grijsafwijking. Kortom: beelden ogen niet zo realistisch en fraai als op duurdere toestellen zoals de Samsung Galaxy S10.

Specificaties

Een blik op de specificatielijst van de smartphone toont niets verrassends. Een Snapdragon 632-processor, 4GB werkgeheugen en 64GB opslaggeheugen zijn prima onderdelen. Voor een toestel van twee- a driehonderd euro dan. De Fairphone 3 kost 450 euro en voor dat geld zijn er modellen met betere hardware verkrijgbaar. Maar ja, die zijn weer niet duurzaam gefabriceerd.

Op dit moment hebben we niets te klagen over de hardware van de Fairphone 3. De smartphone is vlot in gebruik en heeft genoeg opslagruimte, inclusief een micro-sd-slot. De vraag is: hoe snel is het toestel over een paar jaar? Fairphone wil de smartphone minimaal vijf jaar software-updates geven en het is mogelijk dat de Android-update van 2022 krachtigere hardware vereist dan de Fairphone 3 heeft. De processor updaten als een module klinkt handig maar is nagenoeg onmogelijk, laat Miquel Ballester Salvà van Fairphone ons weten. Dit is namelijk één van de onderdelen die het kloppend hart vormt van het toestel, en daarom is het heel lastig om 'm te vervangen door een nieuwere, betere chip.

©PXimport

Batterij en accuduur

Eerder schreven we al dat je de accu van de Fairphone 3 binnen tien seconden kan verwijderen. Dat is tegenwoordig een zeldzaamheid in smartphones. Helaas, want het is heel handig. Stop een extra accu in je tas of zak en wanneer de smartphone bijna leeg is, verwissel je de batterij en heb je weer een vol toestel. Dat is veel praktischer en sneller dan een powerbank meezeulen of een stopcontact zoeken. Fairphone verkoopt een losse accu voor dertig euro.

De accuduur van de smartphone is goed, maar niet indrukwekkend. Bij normaal gebruik houdt de batterij het probleemloos een lange dag vol, maar dan moet hij 's nachts of 's ochtends wel aan de oplader. Als je veel gamet of uren navigeert, moet je eerder op zoek naar stroom - bijvoorbeeld in de vorm van een extra accu.

Het opladen is een dingetje, want je moet - zoals we ook al schreven - zelf een stekker en usb-c-kabel regelen. Als je een Quick Charge 3.0-oplader komt, is de accu na iets meer dan een uur weer bijna vol.

©PXimport

Camera

Voorop de smartphone zit een 8 megapixel selfiecamera. Die klaart de klus en maakt prima selfies, maar verwacht geen wonderen. Op de achterkant zit een 12 megapixel camera met dubbele flitser. Opvallend, want tegenwoordig hebben praktisch alle smartphones twee, drie of zelfs vier cameralenzen.

De Fairphone 3 is een uitzondering, net als de - niet in Nederland verkrijgbare - Google Pixel 3a. Hij heeft ook dezelfde sensor, een IMX363 van Sony. De Pixel weet hier hele fraaie foto's mee te schieten en dat is deels te danken aan Google's uitstekende software. Fairphone claimt ook geavanceerde optimalisaties te hebben doorgevoerd en inderdaad: de smartphone maakt mooie plaatjes. Overdag dan, want in het (schemer)donker treedt er aardig wat ruis op en verliest het beeld aan scherpte. Mogelijk kan Fairphone de camera verbeteren via updates. Mijn toestel gebruikte namelijk nog (net) niet-definitieve software.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Software

Op de Fairphone 3 is bij de release Android 9.0 (Pie) geïnstalleerd, de meest actuele versie. Binnenkort verschijnt Android 10 en zal zal blijken hoe snel Fairphone de update kan uitrollen naar zijn nieuwste smartphone. Het updatebeleid is veelbelovend: de fabrikant garandeert minimaal vijf jaar softwareondersteuning. De meeste merken houden het op twee jaar, OnePlus en Google zijn enkele uitschieters naar drie jaar. Daar houdt het op.

Of Fairphone de vijf jaar daadwerkelijk redt, is nu natuurlijk niet te zeggen. Het bedrijf heeft in ieder geval goede papieren. De Fairphone 2 die eind 2015 uitkwam, krijgt nog steeds updates. Niet vaak en hij loopt flink achter met Android-versies, maar Fairphone zegt hier geleerd van te hebben en belooft beterschap met het derde model.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

De software zelf is een nagenoeg niet-aangepaste Android-versie. Bij de installatie van het toestel krijg je het verzoek om populaire apps te downloaden. De een zal er blij gebruik van maken, de ander negeert het. Verder bevat de software geen extra apps en zijn er ook geen visuele of technische aanpassingen verricht. Stock-Android dus en dat is fijn, want het besturingssysteem is gebruiksvriendelijk en uitgebreid genoeg.

Conclusie: Fairphone 3 kopen?

De Fairphone 3 is zonder twijfel de meest bijzondere smartphone die ik in de afgelopen jaren gebruikt heb. Niet omdat hij de beste specificaties of een indrukwekkende prijs-kwaliteitsverhouding heeft, zeker niet. De camera en accuduur zijn bijvoorbeeld prima, maar het scherm valt tegen en de Fairphone 3 is minder krachtig dan de concurrentie. Hij is interessant omdat de fabrikant zich inzet voor een zo duurzaam mogelijke smartphone. Met de Fairphone 3 koop je een toestel dat beter is voor het milieu en voor de mensen die over de hele wereld direct en indirect bijdragen aan de productie. Daar betaal je een meerprijs voor, zoals je ook meer betaalt voor een fairtrade product uit de supermarkt.

Los van het eerlijkere karakter is de Fairphone 3 ook opvallend omdat je hem grotendeels zelf kan repareren. Dat is een unicum in de smartphoneindustrie. Daarnaast belooft de fabrikant in de toekomst modules om het toestel te upgraden en krijg je jarenlang updates. Of dat laatste lukt en zo ja hoe vlot de smartphone blijft, is echter nog de vraag.

De combinatie van eerlijkheid, repareerbaarheid en lange softwareondersteuning maakt de Fairphone 3 uniek in de overvolle smartphonewereld. Dat is een eerste overwinning. Nu moeten de verkoopcijfers uitwijzen of mensen bereid zijn 450 euro neer te leggen voor het duurzaamste jongetje van de klas.

Het is herfst, en dat betekent spinnen. Niet alleen buiten, maar ook binnen. Daar kun je flink van schrikken. Toch is er geen reden tot paniek. Spinnen zijn juist nuttig: ze vangen muggen, vliegen en andere hinderlijke insecten. Nederlandse spinnen zijn bovendien niet gevaarlijk voor mensen. Wil je ze toch liever niet in huis? Dit kun je doen!

Dat je in het najaar meer spinnen ziet, is trouwens logisch. De mannetjesspinnen zijn dan op zoek naar een vrouwtje. Of het nu mannetjes of vrouwtjes zijn, voor allemaal geldt: ze zijn snel, maar niet gevaarlijk. Je kunt ze makkelijk vangen, zolang je maar rustig blijft.

Geen paniek! Vangen en vrijlaten doe je zo

De eenvoudigste methode daarvoor is nog steeds het bekende glas met een stukje stevig papier, bijvoorbeeld een bierviltje. Zet een stevig glas over de spin en schuif er een kartonnetje of papiertje onder. Til het geheel voorzichtig op, houd het goed gesloten en zet de spin buiten op enkele meters van je huis neer. Hoe verder, hoe kleiner de kans dat hij terug naar binnen kruipt.

Er bestaan ook speciale spinnenvangers: lange stelen met zachte borsteltjes of buisjes met een opvangreservoir. Handig als je liever wat afstand bewaart. Oefen eerst even, zodat je zeker weet hoe het werkt. Een spin doorspoelen of bespuiten met insectenspray kun je beter niet doen: er zijn betere, diervriendelijkere manieren om van ze af te komen.

©LeoniekvanderVlietPhotography

Waar komen spinnen binnen?

Spinnen kiezen niet bewust voor jouw woonkamer, maar volgen vaak insecten die aangetrokken worden door licht of warmte. Via kieren langs kozijnen, onder deuren of door ventilatieopeningen vinden ze hun weg naar binnen. Ook via spullen uit de schuur of garage kunnen ze mee naar binnen komen. Door deze routes af te sluiten of te controleren, verklein je de kans dat ze binnen belanden.

Voorkomen is ….

Hieronder lees je wat je in het algemeen kunt doen om insecten en spinnen buiten te houden. Ook kijken we specifiek naar bepaalde ruimtes in je huis.

Algemeen

Inspecteer je hele woning systematisch door langs plintnaden, kozijnen en doorvoeren te lopen. Dicht kieren af en vervang versleten tochtstrips. Plaats fijnmazig rvs-gaas voor ventilatieopeningen en maak ventilatieroosters jaarlijks schoon. Horren monteren voor ramen en deuren scheelt ook al een hoop.

Woonkamer

In de woonkamer trekken lampen vaak insecten aan, en daarmee ook spinnen. Plaats lampen niet direct bij de buitendeur en gebruik eventueel warmere lichtkleuren die minder insecten lokken – wit licht bevat namelijk veel UV- en blauwe componenten, echte insect-magneten. Ruim regelmatig achter kasten en banken op: rommelige hoeken bieden ideale plekken voor webben.

Slaapkamer

Zet bij warm weer het raam open met een hor ervoor. Zo ventileer je goed zonder dat spinnen en insecten naar binnen glippen. Trek ook gordijnen geregeld open en dicht; spinnen houden van rustige, donkere hoekjes.

Badkamer

Door de hoge luchtvochtigheid is de badkamer aantrekkelijk voor insecten en dus voor spinnen. Laat de ruimte goed drogen na het douchen (zet daar bijvoorbeeld de mechanische ventilatie voor aan of zet een raam een stukje open) en haal spinrag direct weg.

Kelder en berging

Dit zijn favoriete plekken voor grote huisspinnen. Ze houden van koelere, vochtige plekken waar ze met rust gelaten worden. Controleer leidingen en kieren, dicht openingen en zorg dat er niet te veel losse spullen op de grond staan.

Van huisspin tot kruisspin: zo herken je ze

Gevaarlijke spinnen? Die komen in Nederland eigenlijk niet voor. Maar dat maakt de angst er niet minder om. Herkennen wat voor spin je ziet, kan dan echt helpen. In september en oktober zie je binnenshuis vooral mannetjes van huisspinnen rondstruinen, terwijl vrouwtjes in hun web blijven. Met een app zoals ObsIdentify (voor Android en iOS) kun je eenvoudig een foto maken en direct zien om welke soort het gaat. Ook de webvorm geeft aanwijzingen: een strak wielweb, een trechter of een slordig matje is vaak soortspecifiek. Door je in de soorten te verdiepen, leer je dat de grote, donkere spinnen in huis simpelweg rondzwervende mannetjes zijn die een partner zoeken. Niets om bang voor te zijn dus!

Top 5 huisspinnen in Nederland

De kruisspin, Araneus diadematus, is jaar in jaar uit de publieksfavoriet én meest geteld; je herkent hem aan het lichte kruis op het achterlijf en het grote wielweb langs schuttingen en raamkozijnen. De grote trilspin, Pholcus phalangioides, hangt met lange poten onder het plafond en trilt heftig bij onraad; je vindt hem vaak in rustige hoekjes binnen. De gewone en grote huisspinnen, Eratigena-soorten, bouwen trechterwebben achter kasten en in kelders. De venstersectorspin, Zygiella x-notata, spant bij ramen een wielweb met een 'hapje' eruit; vaak zie je die in gevelhoeken. De herfsthangmatspin, Metellina segmentata, maakt kleine hangmatwebjes in struiken en rond tuinen en wordt regelmatig bij huizen gezien. De exacte volgorde varieert per jaar en telling, maar deze soorten staan steevast hoog in Nederlandse spinnentellingen.

©Anton Derkach | Iuliia - stock.adobe.com

Veelgestelde vragen over spinnen in huis

Zijn spinnen in Nederland giftig?

De spinnen die je binnenshuis tegenkomt, zoals huisspinnen of trilspinnen, zijn niet gevaarlijk. Ze kunnen hooguit bijten als ze in het nauw komen, maar dat gebeurt zelden en is vergelijkbaar met een muggenprik: een klein rood plekje dat snel verdwijnt. Ook buitenshuis leven er in Nederland geen gevaarlijk giftige spinnen voor mensen.

Kruipen spinnen in je slaap in je mond of oren?

Dit is een hardnekkige mythe. Spinnen zijn schuwe dieren die juist contact met mensen vermijden. Het idee dat ze in je slaap in je mond of oor kruipen is een broodjeaapverhaal. Ze lopen hooguit langs je bed op zoek naar een rustig hoekje, maar hebben geen enkele reden om een mens als schuilplek te gebruiken.

Waarom zie je vooral in de herfst zoveel spinnen?

In nazomer en herfst gaan mannetjes-huisspinnen op zoek naar een vrouwtje. Omdat ze rondzwerven, zie je ze vaker in kamers en gangen lopen. Vrouwtjes blijven meestal in hun web en vallen daardoor minder op. De seizoenspiek heeft dus alles te maken met hun voortplantingscyclus.

Kunnen spinnen eitjes in huis leggen?

Ja, spinnen kunnen in huis eizakjes maken. Meestal gebeurt dat in rustige hoekjes of achter meubels. De jongen verspreiden zich na het uitkomen en veel halen de volwassen leeftijd niet. Door webben en eizakjes regelmatig weg te halen met de stofzuiger, houd je de aantallen eenvoudig onder controle.

Helpt het om spinnen weg te houden met pepermuntolie of azijn?

Er circuleren veel huismiddeltjes die zouden helpen, maar er is weinig bewijs dat spinnen echt wegblijven van bepaalde geuren. Belangrijker is het dichten van kieren, plaatsen van horren en regelmatig opruimen. Dat heeft aantoonbaar meer effect dan een schaaltje azijn of een oliebrandertje.

Kunnen huisspinnen springen of vliegen?

Nee, de huisspinnen die je binnenshuis tegenkomt kunnen niet springen of vliegen. Ze lopen of klimmen via draden. Soms zie je kleine jonge spinnen wel zweven aan een draadje; dat heet 'ballooning'. Dan gebruiken ze een draad als zweeflijn in de wind. Bij volwassen huisspinnen gebeurt dat niet binnenshuis. 

Wat moet ik doen als ik een spin echt niet durf te vangen?

Vraag iemand anders om te helpen of gebruik een lange spinnenvanger waarmee je voldoende afstand houdt. Als dat niet lukt, kun je de deur naar de buitenruimte openen en wachten tot het dier zelf naar buiten trekt. Het belangrijkste is kalm blijven: spinnen zijn sneller bang voor jou dan andersom.

In oktober staat de tuin in het teken van de overgang naar de koude maanden. Planten hebben nog steeds zorg nodig en ook het onderhoud vraagt aandacht. Dit is het moment om alles klaar te maken, zodat je tuin de winter goed doorkomt.

Bescherm de tuin tegen vorst

Met dalende temperaturen is het belangrijk om alles te beschermen tegen vorstschade. Laat de tuinslang volledig leeglopen en berg hem op, zodat er geen water in achterblijft. Draai vervolgens de buitenkraan dicht. Schaf vliesdoek of noppenfolie aan om gevoelige planten te beschermen zodra het gaat vriezen.

Planten en bollen voor een wintertuin

Wie in de winter ook kleur wil behouden, kan nu groenblijvende varens, lage heesters en kerstrozen planten. Voorjaarsbollen zoals sneeuwklokjes, kievitsbloemen en bosanemonen moeten direct de grond in, omdat ze snel uitdrogen. Ook winterjasmijn of knoflook zijn nu aan de beurt. Bedek de grond daarna met een laag bladeren.

In hangmanden kun je winterviolen, bollen en klimop zetten voor wat extra kleur. Rozen plant je alvast voor het nieuwe seizoen. Tulpen die niet in de grond kunnen overwinteren, zet je in bollenbakken. Andere bloembollen plaats je bij vaste planten die qua kleur en bloeitijd goed bij elkaar passen. Geprepareerde hyacinten zet je in glazen binnen om vroeg van hun bloemen te genieten.

Oogsten in de herfst – én zaaien in de moestuin

Oktober is de maand van de oogst. Peren en appels haal je nu van de boom; maak er moes of taart van. Pompoenen en sierkalebassen zijn ook rijp. Laat altijd een stuk steel zitten, dan blijven ze langer goed. Bewaar ze koel en vorstvrij. In de moestuin zaai je nog veldsla, pluksla of spinazie. Kies wel voor winterharde soorten. Groenten die niet tegen kou kunnen, zoals paksoi, koolrabi, bloemkool en broccoli, oogst je voor de winter.

©encierro - stock.adobe.com

Onderhoud in oktober

Struiken, rozen en hagen hebben nog baat bij wat mest. In de border en moestuin kan eventueel kalk gestrooid worden. Blijf onkruid weghalen zodat het in het voorjaar niet uit de hand loopt. Plantensteunen kunnen de schuur in; maak ze schoon voordat je ze opbergt.

Zomerbollen zoals dahlia's, bloemriet en Abessijnse gladiolen moeten gerooid worden na de eerste nachtvorst. Controleer ook potten en bakken: zorg dat de afwateringsgaten open zijn zodat regenwater goed kan weglopen.

Snoeien in oktober

Ramblerrozen knip je bij door lange scheuten wat in te korten. Oktober is ook geschikt voor het snoeien van berk, esdoorn en kastanje, maar doe dit niet later dan eind november, want de sapstromen van deze bomen komen al vroeg op gang. Appel- en perenbomen kunnen eveneens gesnoeid worden.

©maxbelchenko

Het gazon winterklaar maken

Geef het gras dit najaar nog een laatste beurt. Verticuteer om mos en dood gras te verwijderen en lucht in de bodem te brengen. Maai het gras nog een keer, maar laat het niet te kort worden. Steek de randen bij en hark het gevallen blad weg, zodat het gras niet verstikt onder een bladerdeken en in het voorjaar weer gezond kan uitlopen.