Op het internet vind je zo veel interessante bestanden en leuke programma’s dat het zonde is om alles links te laten liggen. Toch is voorzichtigheid geboden. Het downloaden en openen van bestanden, of het opstarten van programma's, vereist niet alleen gezond verstand, maar ook een flinke dosis voorzorgsmaatregelen.

Tip 01: Basisveiligheid

Wanneer je het internet opgaat, houd dan in je achterhoofd dat er risico’s zijn, al hoef je daar niet paranoïde van te worden. Er zijn nu eenmaal bedreigingen als hackers, malware, deep fake en ander ongein. Een combinatie van gezond verstand en enkele basismaatregelen kunnen deze risico’s sterk verminderen. Vermijd bijvoorbeeld zogeheten warez-sites, waar auteursrechtelijk beschermd materiaal illegaal en vaak kosteloos wordt verspreid. Het gaat dan veelal om programma’s met een ‘crack’, bijvoorbeeld een serienummer of een tool om de ingebouwde protectie te omzeilen. Niet alleen speelt hier de ethische kwestie, niet zelden zijn zulke sites vergeven van malafide scripts of virussen. Blijf dus weg van sites van bedenkelijk allooi en klik nooit zomaar op onbekende links die je via mails of socialmedia-berichten worden aangeboden.

We gaan er ook van uit dat je de basisbeveiliging op orde hebt. Dit houdt in dat je op je computer over een up-to-date antivirustool en een firewall beschikt en dat beide actief zijn. Eventueel installeer je hiervoor een degelijke internet securitysuite, maar de ingebouwde Windows-beveiliging volstaat ook, zowel antivirus als firewall. Deze moeten natuurlijk wel op de achtergrond actief zijn (zie ook het kader ‘Sneltests’).

Tip 02: Bronnen

Als je op zoek bent naar freeware, is het aan te raden eerst de officiële website van de softwareontwikkelaar te raadplegen. Zoek bijvoorbeeld naar official site <programmanaam> om de juiste site te vinden. Neem bijvoorbeeld VLC Media Player: je downloadt deze tool het beste via de officiële site www.videolan.org, en niet via websites https://vlc.onl of https://vlc-media-player.softonic.nl, tenzij deze doorverwijzen naar de officiële downloadpagina. Overigens, dat een url met https:// begint, betekent enkel dat het verkeer tussen je browser en de server versleuteld is, maar garandeert geenszins dat de download veilig is.

Als je toch een betrouwbare verzamelwebsite zoekt voor freeware en shareware, is SnapFiles een goede keuze, maar ook hier raden we aan om, indien mogelijk, altijd de link bij Publisher (Website) te gebruiken.

Dit geldt trouwens ook voor het downloaden van stuurprogramma’s. Probeer deze altijd direct van de website van de fabrikant te downloaden en vermijd het gebruik van driver-updateprogramma’s van (onbetrouwbare) websites.

Tip 03: Bescherming

Gezond verstand is essentieel om bedenkelijke of verdachte sites te herkennen en te vermijden. Gelukkig zijn er hulpmiddelen beschikbaar om je hierbij te helpen. Moderne browsers hebben functies ingebouwd die bescherming bieden tegen potentieel gevaarlijke sites en downloads. In Chrome vind je deze opties onder Instellingen / Privacy en beveiliging, waar je Standaardbeveiliging of Geoptimaliseerdebeveiliging kunt inschakelen. Let op, deze laatste stuurt browsegegevens naar Google voor analyse.

In Edge is een vergelijkbare functie te vinden bij Instellingen / Privacy, zoeken en services, in de sectie Beveiliging. Hier is het aan te raden Microsoft Defender SmartScreen, Mogelijk ongewenste apps blokkeren en Beveiliging tegen typefouten van websiteadressen in te schakelen. Stel de webbeveiliging in op Gebalanceerd voor een goede bescherming.

Op Windows-niveau kun je de beveiliging ook verhogen. Ga naar Instellingen, kies Privacy en beveiliging / Windows-beveiliging en open de sectie App- en browserbeheer. Hier vind je diverse functies, waaronder Instellingen voor beveiliging op basis van reputatie, waar je het best alle opties inschakelt.

Je kunt ook overwegen een extra browserextensie te installeren die helpt onveilige sites te vermijden, zoals WOT of uBlock Origin, beschikbaar voor diverse browsers in de bijbehorende webstores. Houd er rekening mee dat deze diensten de url’s van bezochte websites kunnen zien.

Tip 04: Blokkering

Je weet zeker dat je een betrouwbare site geopend hebt en je hebt de download-knop ingedrukt om een bestand op te halen. Het staat nu op je schijf, maar wees nog altijd voorzichtig met het openen of uitvoeren. Open eens via het contextmenu de Eigenschappen van het bestand in de Verkenner. Op het tabblad Algemeen vind je normaliter de optie Blokkering opheffen. Windows heeft namelijk een markering toegevoegd in (de zogeheten Alternate Data Stream van) het bestand, wat aangeeft dat het van een externe bron komt en mogelijk extra beveiligingsmaatregelen vereist. Zo worden Office-bestanden door Microsoft Office automatisch geopend in de beveiligde weergave. Voor uitvoerbare bestanden kan Windows via een waarschuwingsvenster aangeven dat het bestand mogelijk schadelijk is. Als je zeker weet dat het bestand veilig is, kun je op Meer informatie klikken en vervolgens op Toch uitvoeren. Of je vinkt in het Eigenschappen-venster de optie Blokkering opheffen aan.

Tip 05: Online virusscanner

Ook al gebruik je een antivirustool, het blijft verstandig om gedownloade bestanden, zelfs onuitgepakte archieven, eerst te scannen met een online virusscanner voordat je ze opent. Twee betrouwbare diensten hiervoor zijn VirusTotal en Jotti’s malware scan. VirusTotal is uitgebreider; het analyseert je bestand met ongeveer 70 verschillende online scanners, terwijl Jotti er zo’n 12 gebruikt. Bovendien biedt VirusTotal extra informatie via tabbladen als Details en Community.

Raak niet meteen in paniek als een paar scanners potentiële malware signaleren. Pas als meer dan zo’n 5 procent van de scanners een waarschuwing geeft, vooral de bekendere virusscanners, is er wellicht iets aan de hand. In zo’n geval is het raadzaam om meer informatie te zoeken via Google of het bestand eerst in een veilige, gevirtualiseerde omgeving te openen (zie tips 7 t/m 9).

Met VirusTotal kun je trouwens niet alleen bestanden maar ook webadressen en domeinnamen controleren. Dit doe je via de tabbladen URL en Search. Dus ook langs deze weg kun je je informeren over de betrouwbaarheid van (twijfelachtige) websites.

Tip 06: Second opinion

Als je eigen antivirustool en online scanners geen duidelijkheid bieden, kun je een second opinion vragen. Weet wel dat het tegelijkertijd draaien van twee realtime (‘on access’) antivirustools niet aan te raden is, voor zover je systeem dat al toelaat. Wel kun je, naast je reguliere scanner, een ‘on demand’-scanner als Norton Power Eraser of Malwarebytes opstarten.

Ook Microsoft Defender Antivirus kun je als ‘second opinion’-scanner gebruiken. Ga naar Instellingen / Privacy en beveiliging, selecteer Windows-beveiliging / Virus- enbedreigingsbeveiliging, klik op Scanopties en kies een van de beschikbare scantypes. Met de optie Aangepaste scan kun je specifieke bestanden en locaties laten scannen.

Voor het detecteren en elimineren van moeilijker op te sporen infecties, zoals bootvirussen, kan de vierde optie, Microsoft Defender Antivirus (offline scan), nuttig zijn. Deze start je systeem namelijk op in een speciale bootmodus, zodat eventuele virussen geen kans krijgen zich in het geheugen te nestelen. Een alternatief hiervoor zijn live antivirustools die je vanaf een bootstick opstart, zoals Kaspersky Rescue Disk of de meer generieke, op Windows gebaseerde distributie Hiren’s BootCD PE, die vier verschillende virusscanners bevat.

Tip 07: Virtualisatie

Nadat je een programma hebt gedownload en de virusscanners geen verdachte zaken hebben gedetecteerd, lijkt niets je in de weg te staan om het te starten. Helaas heb je geen absolute zekerheid dat de applicatie volledig veilig is of geen ongewenste neveneffecten of incompatibiliteiten veroorzaakt. Het is daarom aan te raden om eerst een systeemherstelpunt te maken. Zo kun je indien nodig terugkeren naar de staat van je systeem voor de installatie van het programma (zie het kader ‘Herstelpunt’).

Twijfel je over de veiligheid van de applicatie, dan is het verstandig om deze eerst in een gevirtualiseerde omgeving op te starten. Je kunt kiezen voor systeemvirtualisatie, zoals het opzetten van een virtuele Windows-omgeving via een gratis hypervisor als Oracle VM VirtualBox. Hoewel dit een veilige optie is, vergt het de nodige inspanningen en configuratie.

Een handiger alternatief is daarom toepassingsvirtualisatie, waarbij niet het gehele besturingssysteem, maar alleen individuele applicaties worden gevirtualiseerd. Deze vorm van virtualisatie scheidt de applicatie veilig van het onderliggende besturingssysteem en andere toepassingen.

Lees ook: Virtualiseren kun je leren: zo boots je een tweede computer na

Tip 08: Sandboxie

Windows Pro en hogere versies hebben een ingebouwde sandbox. Deze functioneert als een complete, geïsoleerde desktopomgeving, wat neerkomt op systeemvirtualisatie. Voor een praktischer en gratis alternatief is er Sandboxie Plus (ook portable). We helpen je hier alvast op weg om een applicatie veilig in deze zandbak te testen.

Download en installeer de tool met de standaardinstellingen en start deze. Bevestig met OK om automatisch configuratieprofielen voor enkele populaire applicaties aan te maken. Klik rechts in het hoofdvenster en selecteer Nieuwe box aanmaken. Noem de box bijvoorbeeld naar de applicatie die je wilt testen. Kies Standard Sandbox, tenzij je voorkeur uitgaat naar functiesets met hogere beveiligingsniveaus. Zonder activering zijn deze speciale sandboxes beperkt tot vijf minuten continu gebruik, wat wellicht genoeg is voor een snelle test. Bevestig met Volgende / Voltooien / OK. Je nieuwe sandbox is nu zichtbaar in het programmavenster.

Tip 09: Veilig testen

Klik met rechts op de zandbak in Sandboxie Plus en selecteer Uitvoeren om de verschillende manieren van het starten van de applicatie te verkennen. Kies voor Programma uitvoeren en navigeer via de knop Bladeren naar de gewenste applicatie. Na de installatie verdwijnen de setup-processen uit de zandbak. Open de applicatie door rechts op de zandbak te klikken en te kiezen voor Uitvoeren / Uitvoeren vanaf startmenu / Programs, gevolgd door de programmanaam. De applicatie start nu op in een gevirtualiseerde omgeving, herkenbaar aan de gele omlijning van het venster. Dit stelt je in staat de applicatie veilig te testen. Alle schrijfacties naar het systeem worden omgeleid naar de sandboxmap. Deze bekijk je door met rechts te klikken op de zandbak, Box-inhoud te selecteren en vervolgens Browse Files, Inhoud verkennen en/of Register openen te kiezen. In het contextmenu vind je ook de optie Bestanden herstellen waarmee je bestanden uit de zandbak naar je ‘echte’ systeem kunt overzetten als je dit absoluut wilt. Door te dubbelklikken op een zandbak open je de geavanceerde instellingen.

Overigens kan ook een browser, net als elke andere applicatie, veilig in zo’n zandbak draaien. Dit vermindert het risico op drive-by downloads en het binnenhalen van andere schadelijke scripts tijdens het surfen op internet.

Tip 10: Online tools

Gevorderde gebruikers willen we graag nog wijzen op enkele online tools voor het testen van de veiligheid van gedownloade applicaties. Zo kun je via www.filescan.io/scan een bestand tot 100 MB uploaden voor analyse, of een url invoeren. Na de upload ontvang je een uitgebreid rapport met secties als File Details, Indicators of Compromise, Extracted Files en Geolocation. Wees echter voorzichtig met het oordeel van de tool, aangezien het vaak de status (Likely) malicious aangeeft.

Via www.any.run kun je na registratie een applicatie testen in een heuse online gevirtualiseerde omgeving. De gratis versie is wel beperkt tot Windows 7 (32 bit) en loopt maximaal vijf minuten. Een nieuwe taak maak je aan door een uitvoerbaar bestand te uploaden en te bevestigen met Run a public task en I Agree. Je kunt de applicatie observeren in een virtuele desktop en in detail kijken naar processen, HTTP- en DNS-verzoeken, netwerkverbindingen en meer. Ook is het mogelijk om eerder geanalyseerde taken te bekijken via Public tasks, die je gerust kunt filteren op sleutelwoorden als suspicious en malicious.

Tip 11: Verwijderen

Als de gedownloade applicatie veilig en betrouwbaar lijkt, kun je deze op je systeem installeren. Let wel op of er geen ongewenste software of functies mee-geïnstalleerd worden. De tool Unchecky was handig om automatisch ongewenste aanbiedingen tijdens installaties uit te vinken, maar deze wordt helaas niet meer geüpdatet.

Als de geïnstalleerde applicatie niet voldoet en je hebt vooraf een herstelpunt gemaakt, kun je de installatie in principe volledig ongedaan maken (zie het kader ‘Herstelpunt’). Zonder herstelpunt kun je de applicatie de-installeren via Configuratiescherm / Een programma verwijderen. Voor een grondigere verwijdering kun je tools als IObit Uninstaller of Revo Uninstaller overwegen. Via een ingebouwde monitoringsfunctie kunnen ze, vooral in hun betaalde versies, niet alleen de applicatie zelf maar ook alle overgebleven bestanden, mappen en registervermeldingen verwijderen.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Werk je vaak thuis en moet je met regelmaat documenten afdrukken? Dan is een alles-in-een-printer handig:

Met een all-in-printer kun je naast het afdrukken van je documenten ook kopiëren en scannen. Faxen is zelfs nog mogelijk bij een aantal van dit soort apparaten, maar deze functionaliteit zie je steeds minder terug. Wij vonden een vijftal moderne all-in-one-printers voor thuis- en zakelijk gebruik.

HP OfficeJet Pro 9730e

Dit model is aan de forse kant en kan meer dan alleen de standaard A4-pagina’s aan. Handig als je ook weleens posters, schema’s of bouwtekeningen wilt afdrukken. Hij kan dubbelzijdig printen en heeft een invoerlade die zelf stapels papier doorvoert om te kopiëren of te scannen. Daardoor hoef je niet steeds blad voor blad te werken. De inktpatronen zijn niet heel groot, waardoor je bij veel gebruik regelmatig moet vervangen. Voor iemand die vooral documenten afdrukt en af en toe groter papier nodig heeft, is dit een praktische oplossing die veel werk uit handen neemt.

papierformaten: A3 / A4
aantal vellen: 500
netwerkaansluiting: Wifi / Ethernet

Canon PIXMA TS7450I

Dit is een compacte alles-in-één voor thuisgebruik. Je kunt er documenten en foto’s mee printen, scannen en kopiëren. Automatische invoer is niet mogelijk, waardoor je bij grotere print- of scanopdrachten soms wat meer handmatig werk hebt. De cartridges zijn klein, waardoor je ze sneller moet vervangen, zeker als je regelmatig print. Daar staat tegenover dat het apparaat eenvoudig is in gebruik en niet veel ruimte inneemt. Ideaal voor iemand die af en toe een schoolverslag, een recept of een kopie nodig heeft, zonder dat er een groot en ingewikkeld apparaat op het bureau hoeft te staan.

Papierformaten: A4 / A5
Aantal vellen: 20
Netwerkaansluiting: Wifi / Ethernet

Epson EcoTank ET-2876

In plaats van losse cartridges werkt de Epson EcoTank ET-2876 met hervulbare inktreservoirs. Dat betekent dat je een fles in de tank giet en daarna duizenden pagina’s kunt printen. Daarmee liggen de kosten per pagina erg laag. Dubbelzijdig printen of een automatische invoer ontbreken bij dit model. Voor wie regelmatig print en het vervelend vindt om vaak cartridges te kopen, is dit een prettige oplossing. Je hoeft nauwelijks te letten op je inktvoorraad en hebt de zekerheid dat een grote stapel printjes niet meteen de helft van je inktvoorraad opslokt.

Papierformaten: A4 / A5 / Enveloppe
Aantal vellen: 100
Netwerkaansluiting: Wifi

Brother DCP-J1800DW

Deze Brother kan precies wat de meeste mensen thuis nodig hebben: printen, scannen en kopiëren. De snelheid is prima voor dagelijks gebruik en hij werkt ook draadloos, zodat je niet per se een kabel nodig hebt. Luxe opties zoals dubbelzijdig printen of een automatische invoer zijn er niet, dus grote scan- of kopieerklussen kosten wat meer tijd. De cartridges zijn klein, maar er zijn grotere varianten die iets langer meegaan. Daarmee is het vooral een geschikte printer voor huis-tuin-en-keukengebruik, zoals schoolopdrachten, facturen of een kopie van een brief die je even snel wilt bewaren.

Papierformaten: A4
Aantal vellen: 150
Netwerkaansluiting: Wifi / Ethernet

HP Smart Tank 7605

Met deze HP-printer kun je lang vooruit, want de meegeleverde inktflejes zijn genoeg voor duizenden pagina’s. Dat maakt de kosten per print heel laag en je hoeft niet steeds aan nieuwe cartridges te denken. Het apparaat kan dubbelzijdig printen en heeft een automatische invoer voor het scannen van documenten. Qua formaat is hij wat groter dan de gemiddelde thuisprinter, maar daar staat tegenover dat hij erg zuinig werkt. Vooral voor huishoudens of kleine kantoren die veel documenten afdrukken is dit een goede keuze.

Papierformaten: A4
Aantal vellen: 250
Netwerkaansluiting: Wifi / Ethernet

Met de komst van ChatGPT-5 voelt AI een stuk minder aan als technologie en meer als iemand die echt met je meedenkt. Deze nieuwste versie van OpenAI schakelt moeiteloos tussen snelle feitjes en uitgebreide analyses, begrijpt tekst, beeld én audio, en past zich aan jouw stijl en voorkeuren aan. In dit artikel ontdek je hoe GPT-5 verschilt van zijn voorgangers, welke nieuwe functies het model biedt en waarom dit misschien meer is dan alleen een update.

Eerder deze maand presenteerde OpenAI ChatGPT-5, de nieuwste generatie van het taalmodel. Waar eerdere versies vooral draaiden om betere nauwkeurigheid en snellere reacties, moest deze update een echte doorbraak worden. ChatGPT-5 is niet langer zomaar een chatbot, maar een digitale assistent die schakelt tussen bliksemsnelle antwoorden en diepgaande analyses, die beeld en geluid begrijpt, en die bovendien steeds persoonlijker aanvoelt.

Schakelen tussen snelheid en diepgang

Een opvallende vernieuwing is dat ChatGPT-5 geen vast model meer is, maar dynamisch kiest welke modus bij jouw vraag past. Wie een kort en bondig antwoord zoekt, krijgt dat onmiddellijk. Wie een complexe analyse nodig heeft, ziet hoe het model overschakelt naar een uitgebreidere denkmodus. In die stand kan GPT-5 tot wel 196.000 tokens meenemen, waardoor zelfs hele lange documenten of ingewikkelde contexten overzichtelijk blijven.

In GPT-4 werden al voorzichtig de eerste stapjes richting beeldherkenning gezet, maar ChatGPT-5 gaat een stuk verder. Tekst, beeld, audio en zelfs video vloeien moeiteloos samen. Je kunt nu een foto uploaden en vragen stellen over wat er te zien is, een schermafbeelding met code bespreken of zelfs audiofragmenten analyseren. Dankzij koppelingen met diensten als Gmail en Google Agenda verschuift GPT-5 bovendien van adviseur naar een volledig bruikbare collega die je direct kan ondersteunen bij allerlei werkzaamheden.

©ER | ID.nl

Persoonlijk tintje in stijl en interface

Met ChatGPT-5 kun je voortaan een toon kiezen die beter bij je past. In plaats van één neutrale stem zijn er nu vijf stijlen beschikbaar: Standaard (vrolijk en flexibel), Cynisch (kritisch en sarcastisch), Robot (efficiënt en bot), Luisteraar (attent en ondersteunen) en Whizzkid (onderzoekend en enthousiast). Deze stijl blijft consequent tijdens het al jouw gesprekken. Dat zorgt ervoor dat de AI anders aanvoelt: soms relativerend en humoristisch, soms juist strak en efficiënt, of juist meelevend en speels.

Je kunt zo'n persoonlijkheid instellen via Instellingen > Personalisatie > ChatGPT aanpassen en kies daar bij Persoonlijkheid de stijl die je wilt. Let wel: jouw keuze geldt alleen voor nieuwe gesprekken, lopende chats behouden hun oorspronkelijke toon. Overigens is zo'n persoonlijkheid alleen van invloed op de sfeer van de gesprekken. Vraag je bijvoorbeeld om code of een zakelijke e-mail, dan krijg je nog steeds een helder en technisch antwoord, ook als je de empathische Luisteraar hebt ingesteld.

Betrouwbaarder en veiliger dan voorheen, maar...

Een veelgehoord punt van kritiek op AI-modellen zijn de zogenoemde hallucinaties: antwoorden die feitelijk niet kloppen. OpenAI belooft dat GPT-5 hier aanzienlijk minder last van heeft. Vooral in gevoelige domeinen, zoals medische en juridische vragen, zijn de antwoorden consistenter en zorgvuldiger. Tegelijkertijd zijn de veiligheidsfilters aangescherpt, zodat schadelijke of misleidende verzoeken vaker worden geweigerd.

In de praktijk merken veel gebruikers dat GPT-5 minder vaak de fout in gaat en betrouwbaarder aanvoelt, vooral bij complexe vragen waar eerdere versies nog weleens ontspoorden. Toch klinkt er ook de nodige scepsis: incidentele fouten en subtiele vooroordelen blijven voorkomen, waardoor kritische controle nodig blijft.

Meer dan een update...?

GPT-5 wordt wel omschreven als een verfijning, en geen echte revolutie. Toch zorgt juist die verfijning voor het verschil: de interactie voelt nu soepeler aan, de mogelijkheden zijn veelzijdiger en de ervaring is persoonlijker dan ooit. Je hoeft immers niet meer te wisselen tussen 4o, o3, o3-mini, 4.1 of 4.5 – het gebruik van al die verschillende modellen voelde op een gegeven moment toch een beetje rommelig aan. Het samengestelde model combineert snelheid met diepgang, denkt multimodaal, biedt personalisatie en levert bovendien (iets) betrouwbaardere antwoorden dan zijn voorgangers. Dus nee, misschien geen revolutionaire update, maar wel een heel prettige.