Een technische storing of een kleine onoplettendheid kan leiden tot het verlies van belangrijke gegevens. Als er geen actuele back-ups zijn gemaakt, heb je weinig andere opties dan proberen of gegevensherstel redding brengt. Wie weet brengt een van de tools in dit artikel je geluk.

1 SystemRescue

Laten we eerst drie systemen introduceren die je op een live usb-stick plaatst om je pc mee op te starten. Allereerst SystemRescue (voorheen bekend als SystemRescueCd). Het is een uitgebreide kit, gebaseerd op Linux, met tal van systeemtools, onder meer voor het analyseren van schijfpartities, het kopiëren van bestanden, het herstellen van bootrecords en ook specifiek voor gegevensherstel. Een volledige lijst vind je op deze pagina. Instructies voor de installatie op een live usb-stick zijn hier te lezen.

2 RescueZilla

RescueZilla is gebaseerd op Linux en beschrijft zichzelf als een ‘bare metal’ hersteloplossing met grafische interface. Dit betekent dat er niet noodzakelijk een werkend besturingssysteem op de pc hoeft te staan. De tool heeft veel weg van een ‘gui’ voor CloneZilla, waarmee je een imagebestand kunt terugzetten naar je gecrashte systeem. Met RescueZilla kun je dan een dergelijk image (net als virtuele schijven van VirtualBox, VMWare en Hyper-V) als een virtueel station laden en selectief bestanden herstellen. RescueZilla bevat tevens populaire hersteltools als TestDisk en PhotoRec.

3 Hiren’s BootCD PE

Als je op zoek bent naar een zeer flexibele live-omgeving, dan is Hiren’s BootCD PE een toegankelijke oplossing. Deze is namelijk gebaseerd op Windows 10 x64. Dit live-systeem bevat een scala aan tools. Alle tools zijn overzichtelijk ondergebracht in categorieën, waaronder Data Recovery (met tools als Recuva, Puran File Recovery en ReclaiMe) en Windows Recovery (met onder meer Lazesoft Windows Recovery). Je hebt ook de mogelijkheid om zelf draagbare tools toe te voegen door ze op je usb-stick te plaatsen.

4 Lazesoft Recovery Suite (Home Edition)

Als je problemen ondervindt met je Windows-installatie, kan Lazesoft Recovery Suite je redding zijn. Het hoofdvenster bestaat uit vijf onderdelen, waaronder een ‘bootable media builder’, waarmee je de suite op een live usb-stick zet. Het tweede onderdeel, Windows Recovery, stelt je in staat om onder andere een beschadigd opstartrecord en register te herstellen, maar dit werkt alleen vanaf zo’n opstartmedium. Daarnaast bevat de suite modules voor wachtwoordherstel, schijfimaging en -klonen, evenals een specifieke datahersteltool waarmee je verwijderde bestanden kunt herstellen.

5 PreviousFileRecovery

Ook als je geen bewuste bestandsback-ups gemaakt hebt, heeft Windows wellicht automatisch voor ‘vorige bestandsversies’ gezorgd via de eigen systeemherstelfunctie. Deze functie moet natuurlijk wel zijn ingeschakeld (druk op Windows-toets, tik herstel in en controleer met Een herstelpunt maken). Ook al kun je oudere bestandsversies vanuit Windows zelf oproepen, werkt dit handiger met PreviousFileRecovery. Vul bij Basismap de locatie in waar je de zoektocht wilt beginnen. Rechtsklik vervolgens op de gewenste bestanden en kopieer deze naar een andere locatie.

6 Recuva

Met Recuva zijn we aanbeland bij tools die zich specifiek richten op het herstellen van verloren databestanden. De toepassing start standaard met een wizard die je door de belangrijkste herstelstappen leidt. Eerst kies je het type bestanden (zoals Afbeeldingen, Documenten, Alle bestanden) en daarna geef je aan waar je hoopt deze te vinden. Blijkt een standaardscan niet te volstaan, dan kun je kiezen voor een intensievere en langdurigere scanmethode. Handig is dat Recuva via kleurcodes de herstelkans aangeeft.

7 EaseUS Data Recovery Wizard

Als Recuva niet het gewenste resultaat oplevert, kun je het proberen met EaseUS Data Recovery. De gratis versie kan maximaal 2 GB aan gegevens herstellen. Je selecteert eerst een schijf of locatie. Na het scannen verschijnt een lijst met herstelde bestanden, zoals Afbeeldingen, Video’s en Documenten. Helaas krijg je geen indicatie van de herstelkans. De tool bevat tevens de module Gecrashte pc-herstel, maar hiervoor moet je een live usb-stick aanmaken, en daarvoor vinden we Hiren’s BootCD PE geschikter.

8 R-undelete Home

De gratis versie van R-Undelete Home heeft een opvallende beperking: de tool werkt alleen met FAT-opslagapparaten (FAT12/16/32 en exFAT). Gelukkig geldt dit voor veel opslagmedia, zoals usb-sticks, geheugenkaarten en externe schijven. Nadat je een station of partitie hebt geselecteerd, kun je een scan laten uitvoeren om verwijderde bestanden te detecteren (een Deep Scan duurt langer, maar kan meer resultaten opleveren). De gevonden bestanden worden georganiseerd per categorie, waarna je een geschikte doellocatie kiest voor het herstel. Kleurcodes geven hierbij de kans op succes aan.

9 ReclaiMe Free RAID Recovery

De meeste datahersteltools hebben moeite met schijven in een RAID-configuratie (Redundant Array of Independent Disks), zoals in NAS-apparaten. ReclaiMe Free RAID Recovery kent echter geen problemen met RAID 5(E), 10, 1E en 6-configuraties. Via deze pagina vind je instructies voor verschillende RAID-configuraties. Weet wel dat de gratis versie alleen de RAID-configuratieparameters kan herstellen; het daadwerkelijke dataherstel moet nog worden uitgevoerd. Hiervoor kennen we helaas geen gratis tools. Enkele mogelijke betaalde opties zijn de software van ReclaiMe zelf, File Scavenger en UFS Explorer.

10 Testdisk

In tegenstelling tot tools als Recuva, EaseUS en R-undelete, wordt Testdisk bediend via een opdrachtregelinterface. Deze tool is beschikbaar voor bijna alle platformen, heeft een lange geschiedenis en wordt regelmatig bijgewerkt. Testdisk kan verloren gegane bestanden herstellen uit (ex)FAT, NTFS en Ext2-systemen. Bovendien kan het corrupte partitietabellen en bootrecords reconstrueren voor verschillende bestandssystemen. Op de website vind je gedetailleerde instructies voor verschillende dataherstelscenario’s, maar in feite maak je telkens stapsgewijs gerichte keuzes, waarna aangepaste opties verschijnen op de opdrachtprompt.

11 (Q)PhotoRec

PhotoRec kan net als Testdisk vanuit de opdrachtregel worden bediend, maar beschikt tevens over een grafische variant (QPhotoRec). PhotoRec is geschikt voor het herstellen van gegevens in verschillende fotoformaten, zowel op schijven, usb-sticks als geheugenkaarten, maar het kan ook video’s, documenten en archiefbestanden herstellen. Na het instellen van de bron- en doellocatie worden de herstelde bestanden weergegeven volgens bestandstype (png, zip enzovoort) en direct naar de doellocatie geschreven. Je kunt vooraf aangeven welke bestandsformaten je wilt laten herstellen.

12 DDrescue

Ook DDrescue is een opdrachtregeltool. Deze probeert gegevens te herstellen van een corrupt bestand of een apparaat zonder geldig bestandssysteem. De tool kopieert de data eventueel naar een schijfimage, zodat je het als een virtueel station kunt koppelen (bijvoorbeeld met OSFMount). De standaardsyntax is:

wat bijvoorbeeld resulteert in:

Tik ddrescue --help voor een overzicht van de beschikbare parameters. Met bijvoorbeeld de optie -A kun je ook slechte schijfgebieden kopiëren.

13 Active@Disk Editor

Het kan voorkomen dat automatische datahersteltools falen. Afgezien van kostbaar professioneel dataherstel blijft er dan weinig anders over dan een meer handmatige benadering te proberen met een fysieke schijf-editor als Active@Disk Editor. Met deze tool, die als beheerder moet worden uitgevoerd, kun je zowel bestanden als fysieke schijven onder het bestandssysteem benaderen, tot op het niveau van partitietabellen en bootrecords, die de tool in ‘leesbare’ vorm kan interpreteren. Je kunt hierin specifieke gegevens zoeken, wijzigingen aanbrengen en sectoren als ruwe data naar bestanden veiligstellen.

14 HxD

Heb je het graag iets ‘eenvoudiger’, dan is HxD een goede keuze. Hiermee kun je ruwe gegevens benaderen van zowel bestanden, schijfstructuren en -images als geheugengebieden. Om gegevens te kunnen bewerken, moet je echter eerst een veiligheidsschakelaar activeren (bij Extra’s / Opties/Algemeen). Er is een ingebouwde zoekfunctie waarmee je kunt zoeken naar tekststrings, hex-waarden, integers en floating-pointgetallen. Je kunt datablokken eenvoudig kopiëren en plakken, bijvoorbeeld om corrupte bestandsheaders snel te herstellen op basis van gezonde bestanden.

15 Eraser

We moeten toegeven dat Eraser een vreemde eend in de bijt is. Terwijl alle voorgaande tools gericht zijn op het mogelijk maken van dataherstel, zorgt Eraser er juist voor dat gegevens niet meer kunnen worden hersteld door ze te overschrijven met pseudo-willekeurige datapatronen. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn als je een gebruikte schijf wilt weggeven of verkopen. Met Eraser kun je niet alleen specifieke bestanden en mappen ‘shredden’ (ook volgens tijdsschema), maar zelfs een volledige schijf of partitie, inclusief de data tussen de bestands- en clustereinden. Deze laatstgenoemde schijfgebieden kunnen immers ook privacygevoelige gegevens bevatten.

De Apple AirPods zijn razend populaire draadloze oordoppen, de Apple TV is dan weer een geslaagde mediaspeler. Voeg de twee samen en je kunt films, tv-series en games beleven in meeslepend 3D-ruimtelijke audio. Dit is hoe je dat doet!

In dit artikel hebben we het over de Ruimtelijke audio-ervaring die je kunt beleven als je bepaalde oordoppen of koptelefoons aan een Apple TV koppelt. Het is enorm indrukwekkend, met geluidseffecten die driedimensionaal rond je worden afgespeeld. Net als in de bioscoop, maar dan bij je thuis. Het werkt even goed of beter dan een soundbar, en is ideaal voor wie alleen tv-kijkt en echt ondergedompeld wil worden in de actie.

Wat kun je verwachten?

Ruimtelijke audio is niet helemaal hetzelfde als Dolby Atmos en ander surroundgeluid. Maar het doel is wel hetzelfde: jezelf onderdompelen in een geluidsbubbel waarbij bijvoorbeeld geluidseffecten van een film 360 graden om je heen te horen zijn. De AirPods voegen daar bovendien headtracking aan toe, waarbij het geluid aan het scherm wordt 'verankerd'. Hierdoor blijven onder meer dialogen altijd uit het beeld komen, wat de kijkervaring realistischer maakt.

Wat heb je nodig?

Ruimtelijke audio (of Spatial Audio) is een Apple-technologie voor hoofdtelefoons die ingebouwd is in de AirPods 3, AirPods 4 (beide modellen) en alle AirPods Pro. Ook de over-ear AirPods Max-hoofdtelefoon is ermee uitgerust. Ruimtelijke audio is er ook bij de Beats Fit Pro, de Beats Studio Pro of de Beats Solo 4. Je hebt dus een van deze toestellen nodig. Om het eenvoudig te houden, spreken we verder in dit artikel alleen over 'AirPods'.

©Apple

Daarnaast moet je beschikken over een Apple TV 4K (alle versies); de nagenoeg identieke Apple TV HD is helaas niet geschikt. Hier ontdek je hoe je het verschil kunt zien. De Ruimtelijke audio-functie is al even beschikbaar, maar voor alle veiligheid kun je via de Instellingen het best even je Apple TV updaten naar de nieuwste versie van tvOS.

©Jamie Biesemans

Hoe moet je alles instellen?

Apple heeft het heel eenvoudig gemaakt om je AirPods met een Apple TV te verbinden. Schakel eerst de Apple-mediaspeler in. Als het hoofdscherm alle apps toont, open je het doosje van je AirPods (of schakel je de hoofdtelefoon in). Bijna onmiddellijk verschijnt er in de bovenhoek een melding. Druk je op de knop met het tv-icoon, dan wordt het geluid van je Apple TV afgespeeld via je oortjes of koptelefoon. Ben je net te laat om de melding te bevestigen? Dan druk je lang op de tv-knop op de Apple-remote en kies je Audio. Hier zie je een lijst van AirPlay-speakers én als het goed is ook je AirPods. 

©Apple

Ruimtelijke audio wordt standaard ingeschakeld. Maar als je zelf in de opties wilt duiken, dan kan dat. Druk opnieuw lang op de tv-knop en klik op het pictogram van de hoofdtelefoon of oortjes (net rechts van de klok). Je ziet dan verschillende opties in een lijst, terwijl de content verder speelt. Zo kun je ook tijdens het bekijken van een film ruisonderdrukking of gespreksdetectie instellen. Iets lager zie je een pictogram van de actieve app (bijvoorbeeld Netflix of Disney+) en in welke kwaliteit audio wordt aangeleverd (bijvoorbeeld Dolby Atmos). Je kunt dan Ruimtelijke audio instellen, met of zonder headtracking. De optie Vast wil zeggen dat je ruimtelijke audio krijgt zonder hoofdtracking. 

©Jamie Biesemans

Welke apps bieden Ruimtelijke audio? 

Niet alle apps en diensten ondersteunen Ruimtelijke audio, maar de meerderheid wél. Nagenoeg alle streamingdiensten, waaronder Netflix, HBO Max en Disney+, bieden deze optie. Via Apple Music op je Apple TV kun je ook veel muziek in surround beleven. Daarnaast zijn er games die het ondersteunen, wat heel fijn werkt. Is de audio die de app levert toch in stereo (bijvoorbeeld oudere muziek), dan kun je nog altijd van ruimtelijke audio genieten door in de Instellingen te kiezen voor Maak stereo ruimtelijk.

©Apple

Zo personaliseer je Ruimtelijke audio

Om geluid realistisch om je heen te creëren, gebruikt het algoritme achter de Ruimtelijke audio-functie een model van het hoofd van een mens. Dat werkt meestal prima. Maar je kunt de ervaring nog natuurlijker maken door het algoritme informatie te geven over jezelf (onder meer over je hoofd- en oorvorm). Dat gebeurt via beelden gemaakt met een TrueDepth-camera. Zo'n camera vind je op recente iPhones (vanaf de iPhone X) waarop minstens iOS 16 draait. 

Het instellen van Gepersonaliseerde ruimtelijke audio doe je door de Instellingen op een geschikte iPhone te openen. Tik op je AirPods of AirPods Pro. Ook de Beats Fit Pro, Beats Solo 4 of Beats Studio Pro zijn compatibel met deze functie. Je ziet vervolgens de optie Gepersonaliseerde ruimtelijke audio. Selecteer dit en kies daarna Personaliseer ruimtelijke audio. Er verschijnt een stappenplan waarbij gevraagd wordt om je gezicht op een afstand van 30 cm in beeld te brengen. Daarna moet je langzaam je hoofd heen en weer bewegen om een afbeelding te maken van je oren. Het klinkt misschien wat merkwaardig, maar met deze informatie kan het Ruimtelijke audio-algoritme een betere inschatting maken van hoe je exact hoort.

In januari lijkt de tuin in winterslaap, maar schijn bedriegt. Dit is juist het moment om je tuin voor te bereiden op een prachtig voorjaar. Van snoeien tot het maken van een beplantingsplan en het verzorgen van overwinterende planten: er is genoeg te doen. Met een paar slimme klussen leg je de basis voor een gezonde en mooie tuin.

Wil je weten wat je in de andere maanden van het jaar in de tuin te doen hebt? Check dan onze tuinkalender!

Nu doen, voor de zomer: beplantingsplan maken

Januari is de maand om al na te denken over een mooie, bloeiende tuin in de zomer. Maak nu dus een beplantingsplan om te bepalen waar je waar wat gaat zaaien en planten. Denk daarbij ook aan de laatbloeiers, zodat je in het najaar ook nog kleur in de tuin hebt.

Beschermen tegen vorst en kleur aanbrengen

Om de planten te beschermen tegen vrieskou, leg je een laag compost, bladeren en takken op de grond. Daarmee zorg je ervoor dat de wortels van de planten niet zo snel bevriezen. Gelukkig vriest het in januari niet doorlopend. Tijdens zo'n vorstvrije periode kun je mooi bomen, hagen en struiken planten. Wil je gelijk al wat kleur aanbrengen in de tuin? Plant dan winterheide of zet winterharde viooltjes in plantenbakken of in de borders.

©Erkki Makkonen

Overwinterende planten verzorgen

Kuipplanten die in de schuur of garage overwinteren, hebben regelmatig water nodig. Bij vorstvrij weer kun je een raam of deur openen voor wat frisse lucht. Ook bollen in pot, binnen of buiten, geef je af en toe water om uitdroging te voorkomen.

Een echte winterklus: snoeien!

Januari en februari zijn ideale maanden om fruitbomen, planten en struiken te snoeien, zoals knotwilgen en leilindes. Zo bereid je ze voor op het voorjaar. Snoei alleen bij zacht, vorstvrij weer. Heb je een druif? Snoei die uiterlijk half januari, want daarna komt de sapstroom op gang en kan de plant doodbloeden als je te laat snoeit.

Lees ook: Welke snoeischaar voor welke snoeiklus?

©natalialeb

Onkruidvrije bestrating

Heeft het gesneeuwd? Neem dan even de tijd om de sneeuw te schudden uit de groenblijvers , zoals de hagen. Hierdoor voorkom je dat er grote gaten in de haag ontstaan. En als laatste: het is nu een goede tijd om de voegen van de bestrating onkruidvrij te maken. Is de bestrating wat ingezakt? Dit is een goed moment om de tegels en klinkers wat om te hogen, om wateroverlast te voorkomen. Een drainage aanleggen helpt ook tegen wateroverlast.

Lees ook: Zelf een terras aanleggen? Dit is waar je op moet letten