Een technische storing of een kleine onoplettendheid kan leiden tot het verlies van belangrijke gegevens. Als er geen actuele back-ups zijn gemaakt, heb je weinig andere opties dan proberen of gegevensherstel redding brengt. Wie weet brengt een van de tools in dit artikel je geluk.

1 SystemRescue

Laten we eerst drie systemen introduceren die je op een live usb-stick plaatst om je pc mee op te starten. Allereerst SystemRescue (voorheen bekend als SystemRescueCd). Het is een uitgebreide kit, gebaseerd op Linux, met tal van systeemtools, onder meer voor het analyseren van schijfpartities, het kopiëren van bestanden, het herstellen van bootrecords en ook specifiek voor gegevensherstel. Een volledige lijst vind je op deze pagina. Instructies voor de installatie op een live usb-stick zijn hier te lezen.

2 RescueZilla

RescueZilla is gebaseerd op Linux en beschrijft zichzelf als een ‘bare metal’ hersteloplossing met grafische interface. Dit betekent dat er niet noodzakelijk een werkend besturingssysteem op de pc hoeft te staan. De tool heeft veel weg van een ‘gui’ voor CloneZilla, waarmee je een imagebestand kunt terugzetten naar je gecrashte systeem. Met RescueZilla kun je dan een dergelijk image (net als virtuele schijven van VirtualBox, VMWare en Hyper-V) als een virtueel station laden en selectief bestanden herstellen. RescueZilla bevat tevens populaire hersteltools als TestDisk en PhotoRec.

3 Hiren’s BootCD PE

Als je op zoek bent naar een zeer flexibele live-omgeving, dan is Hiren’s BootCD PE een toegankelijke oplossing. Deze is namelijk gebaseerd op Windows 10 x64. Dit live-systeem bevat een scala aan tools. Alle tools zijn overzichtelijk ondergebracht in categorieën, waaronder Data Recovery (met tools als Recuva, Puran File Recovery en ReclaiMe) en Windows Recovery (met onder meer Lazesoft Windows Recovery). Je hebt ook de mogelijkheid om zelf draagbare tools toe te voegen door ze op je usb-stick te plaatsen.

4 Lazesoft Recovery Suite (Home Edition)

Als je problemen ondervindt met je Windows-installatie, kan Lazesoft Recovery Suite je redding zijn. Het hoofdvenster bestaat uit vijf onderdelen, waaronder een ‘bootable media builder’, waarmee je de suite op een live usb-stick zet. Het tweede onderdeel, Windows Recovery, stelt je in staat om onder andere een beschadigd opstartrecord en register te herstellen, maar dit werkt alleen vanaf zo’n opstartmedium. Daarnaast bevat de suite modules voor wachtwoordherstel, schijfimaging en -klonen, evenals een specifieke datahersteltool waarmee je verwijderde bestanden kunt herstellen.

5 PreviousFileRecovery

Ook als je geen bewuste bestandsback-ups gemaakt hebt, heeft Windows wellicht automatisch voor ‘vorige bestandsversies’ gezorgd via de eigen systeemherstelfunctie. Deze functie moet natuurlijk wel zijn ingeschakeld (druk op Windows-toets, tik herstel in en controleer met Een herstelpunt maken). Ook al kun je oudere bestandsversies vanuit Windows zelf oproepen, werkt dit handiger met PreviousFileRecovery. Vul bij Basismap de locatie in waar je de zoektocht wilt beginnen. Rechtsklik vervolgens op de gewenste bestanden en kopieer deze naar een andere locatie.

6 Recuva

Met Recuva zijn we aanbeland bij tools die zich specifiek richten op het herstellen van verloren databestanden. De toepassing start standaard met een wizard die je door de belangrijkste herstelstappen leidt. Eerst kies je het type bestanden (zoals Afbeeldingen, Documenten, Alle bestanden) en daarna geef je aan waar je hoopt deze te vinden. Blijkt een standaardscan niet te volstaan, dan kun je kiezen voor een intensievere en langdurigere scanmethode. Handig is dat Recuva via kleurcodes de herstelkans aangeeft.

7 EaseUS Data Recovery Wizard

Als Recuva niet het gewenste resultaat oplevert, kun je het proberen met EaseUS Data Recovery. De gratis versie kan maximaal 2 GB aan gegevens herstellen. Je selecteert eerst een schijf of locatie. Na het scannen verschijnt een lijst met herstelde bestanden, zoals Afbeeldingen, Video’s en Documenten. Helaas krijg je geen indicatie van de herstelkans. De tool bevat tevens de module Gecrashte pc-herstel, maar hiervoor moet je een live usb-stick aanmaken, en daarvoor vinden we Hiren’s BootCD PE geschikter.

8 R-undelete Home

De gratis versie van R-Undelete Home heeft een opvallende beperking: de tool werkt alleen met FAT-opslagapparaten (FAT12/16/32 en exFAT). Gelukkig geldt dit voor veel opslagmedia, zoals usb-sticks, geheugenkaarten en externe schijven. Nadat je een station of partitie hebt geselecteerd, kun je een scan laten uitvoeren om verwijderde bestanden te detecteren (een Deep Scan duurt langer, maar kan meer resultaten opleveren). De gevonden bestanden worden georganiseerd per categorie, waarna je een geschikte doellocatie kiest voor het herstel. Kleurcodes geven hierbij de kans op succes aan.

9 ReclaiMe Free RAID Recovery

De meeste datahersteltools hebben moeite met schijven in een RAID-configuratie (Redundant Array of Independent Disks), zoals in NAS-apparaten. ReclaiMe Free RAID Recovery kent echter geen problemen met RAID 5(E), 10, 1E en 6-configuraties. Via deze pagina vind je instructies voor verschillende RAID-configuraties. Weet wel dat de gratis versie alleen de RAID-configuratieparameters kan herstellen; het daadwerkelijke dataherstel moet nog worden uitgevoerd. Hiervoor kennen we helaas geen gratis tools. Enkele mogelijke betaalde opties zijn de software van ReclaiMe zelf, File Scavenger en UFS Explorer.

10 Testdisk

In tegenstelling tot tools als Recuva, EaseUS en R-undelete, wordt Testdisk bediend via een opdrachtregelinterface. Deze tool is beschikbaar voor bijna alle platformen, heeft een lange geschiedenis en wordt regelmatig bijgewerkt. Testdisk kan verloren gegane bestanden herstellen uit (ex)FAT, NTFS en Ext2-systemen. Bovendien kan het corrupte partitietabellen en bootrecords reconstrueren voor verschillende bestandssystemen. Op de website vind je gedetailleerde instructies voor verschillende dataherstelscenario’s, maar in feite maak je telkens stapsgewijs gerichte keuzes, waarna aangepaste opties verschijnen op de opdrachtprompt.

11 (Q)PhotoRec

PhotoRec kan net als Testdisk vanuit de opdrachtregel worden bediend, maar beschikt tevens over een grafische variant (QPhotoRec). PhotoRec is geschikt voor het herstellen van gegevens in verschillende fotoformaten, zowel op schijven, usb-sticks als geheugenkaarten, maar het kan ook video’s, documenten en archiefbestanden herstellen. Na het instellen van de bron- en doellocatie worden de herstelde bestanden weergegeven volgens bestandstype (png, zip enzovoort) en direct naar de doellocatie geschreven. Je kunt vooraf aangeven welke bestandsformaten je wilt laten herstellen.

12 DDrescue

Ook DDrescue is een opdrachtregeltool. Deze probeert gegevens te herstellen van een corrupt bestand of een apparaat zonder geldig bestandssysteem. De tool kopieert de data eventueel naar een schijfimage, zodat je het als een virtueel station kunt koppelen (bijvoorbeeld met OSFMount). De standaardsyntax is:

wat bijvoorbeeld resulteert in:

Tik ddrescue --help voor een overzicht van de beschikbare parameters. Met bijvoorbeeld de optie -A kun je ook slechte schijfgebieden kopiëren.

13 Active@Disk Editor

Het kan voorkomen dat automatische datahersteltools falen. Afgezien van kostbaar professioneel dataherstel blijft er dan weinig anders over dan een meer handmatige benadering te proberen met een fysieke schijf-editor als Active@Disk Editor. Met deze tool, die als beheerder moet worden uitgevoerd, kun je zowel bestanden als fysieke schijven onder het bestandssysteem benaderen, tot op het niveau van partitietabellen en bootrecords, die de tool in ‘leesbare’ vorm kan interpreteren. Je kunt hierin specifieke gegevens zoeken, wijzigingen aanbrengen en sectoren als ruwe data naar bestanden veiligstellen.

14 HxD

Heb je het graag iets ‘eenvoudiger’, dan is HxD een goede keuze. Hiermee kun je ruwe gegevens benaderen van zowel bestanden, schijfstructuren en -images als geheugengebieden. Om gegevens te kunnen bewerken, moet je echter eerst een veiligheidsschakelaar activeren (bij Extra’s / Opties/Algemeen). Er is een ingebouwde zoekfunctie waarmee je kunt zoeken naar tekststrings, hex-waarden, integers en floating-pointgetallen. Je kunt datablokken eenvoudig kopiëren en plakken, bijvoorbeeld om corrupte bestandsheaders snel te herstellen op basis van gezonde bestanden.

15 Eraser

We moeten toegeven dat Eraser een vreemde eend in de bijt is. Terwijl alle voorgaande tools gericht zijn op het mogelijk maken van dataherstel, zorgt Eraser er juist voor dat gegevens niet meer kunnen worden hersteld door ze te overschrijven met pseudo-willekeurige datapatronen. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn als je een gebruikte schijf wilt weggeven of verkopen. Met Eraser kun je niet alleen specifieke bestanden en mappen ‘shredden’ (ook volgens tijdsschema), maar zelfs een volledige schijf of partitie, inclusief de data tussen de bestands- en clustereinden. Deze laatstgenoemde schijfgebieden kunnen immers ook privacygevoelige gegevens bevatten.

Hoewel wachtwoordloze technieken als toegangssleutels snel terrein winnen, doe je er voorlopig goed aan slim om te gaan met je huidige wachtwoorden. De tips en (gratis) tools in dit artikel helpen je bij het opzetten van degelijk wachtwoordbeheer.

Cloudbeheer

Telkens hetzelfde wachtwoord gebruiken voor meerdere apps en diensten is sterk af te raden, maar verschillende complexe wachtwoorden onthouden lukt haast niet zonder een wachtwoordbeheerder. Een degelijke, gratis optie is het opensource Bitwarden. Kies eerst een hoofdwachtwoord en installeer daarna de desktop-app, browserextensies (voor automatisch invullen) en/of de mobiele app. Je wachtwoordkluis wordt end-to-end versleuteld in de cloud bewaard en wordt via je account gesynchroniseerd. Kies bij voorkeur bitwarden.eu als serverlocatie. Je kunt ook creditcards en andere gevoelige gegevens in je kluis bewaren.

Lokaal beheer

Bitwarden is een uitstekende wachtwoordmanager, maar functies als TOTP-authenticatie (Time-based One-Time Password) zijn alleen beschikbaar in de betaalde versie. Misschien stoort het je ook dat je wachtwoordkluis in de cloud wordt opgeslagen. Een gratis, opensource-alternatief is KeePassXC. Deze bewaart alles lokaal in een versleuteld bestand, van wachtwoorden en creditcards tot notities. De app werkt volledig offline, ondersteunt ook TOTP-authenticatie en vult inloggegevens automatisch in via een browserextensie. Wil je toch synchronisatie, dan kun je de database delen via een cloudopslagdienst als Google Drive of Dropbox, of met Syncthing.

Algoritme

Bij wachtwoordbeheerders als Bitwarden en KeePassXC worden je wachtwoorden opgeslagen. LessPass pakt het anders aan. Deze bewaart niets, maar genereert je wachtwoorden telkens opnieuw via een algoritme op basis van je hoofdwachtwoord, gebruikersnaam en sitenaam. Uit veiligheidsoverwegingen gebruik je hiervoor liefst de browserextensie of mobiele app, zodat alles lokaal gebeurt. Omdat nergens iets wordt opgeslagen, is dit systeem veilig, maar je moet bij elke herberekening wel exact dezelfde gegevens ingeven. Automatisch invullen of ondersteuning voor notities ontbreekt helaas.

Browsers

Gebruik je bijna uitsluitend je browser voor allerlei aanmeldingen, dan kun je ook de ingebouwde wachtwoordbeheerfunctie gebruiken. Deze zit in de meeste Chromium-browsers en in Firefox. In Chrome ga je naar Instellingen / Jij en Google / Synchronisatie en Google-services. Schakel de functie in en zorg dat bij Beheren wat je synchroniseert ook Wachtwoorden en toegangssleutels is aangevinkt. Wil je liever niet synchroniseren, dan kun je wachtwoorden ook handmatig exporteren en importeren via Instellingen / Automatisch invullen en wachtwoorden / Google Wachtwoordmanager. Kies daar Instellingen en Wachtwoorden exporteren. Je kunt het opnieuw inladen via Wachtwoorden importeren. Verwijder eventueel het csv-bestand na gebruik. Firefox biedt vergelijkbare opties.

2FA

Zelfs met een degelijke wachtwoordbeheerder blijven wachtwoorden een zwakke schakel: ze zijn te eenvoudig, je vergeet of verliest ze, je geeft ze in op phishing-sites of malware onderschept ze. Daarom is het aangeraden om 2FA, oftewel tweestapsverificatie, te activeren. Daarbij is naast je wachtwoord een extra factor nodig, zoals een pincode, TOTP, sms, pushmelding, biometrie of een beveiligingssleutel. Een handig overzicht van sites en diensten die 2FA ondersteunen, met info over de gebruikte methoden en links naar de instelinstructies, vind je op https://2fawebsites.github.io en op de thematische https://2fa.directory.

Authenticator

Er bestaan meerdere verificatiemethoden voor 2FA, maar vrijwel alle diensten ondersteunen verificatie zowel via sms als via TOTP. Bij TOTP is geen internet of gsm-netwerk nodig, wat het minder kwetsbaar maakt voor onderschepping of sim-swapping. Om zulke codes te genereren heb je een TOTP-authenticator-app nodig. Goede gratis opties zijn Google Authenticator, Microsoft Authenticator (ondersteunt geen wachtwoordbeheer en autofill meer), Aegis Authenticator en Authy. Alle vier ondersteunen TOTP en bieden een back-upfunctie. Wil je je codes exporteren, dan lukt dit het best met Google of Aegis. Deze laatste is ook opensource, maar is enkel beschikbaar voor Android. Authy is veelzijdigst, want bruikbaar op Android, iOS, macOS en Windows.

Herstelcodes

De meeste diensten met 2FA laten je ook herstelcodes gebruiken. Deze bieden een uitweg als je tijdelijk geen toegang hebt tot andere aanmeldopties, bijvoorbeeld bij verlies van je smartphone. Bewaar deze herstelcodes tevens digitaal, zoals in het notitiegedeelte van je favoriete wachtwoordmanager, in een versleutelde VeraCrypt-container of in een versleuteld cloudbestand. Bij Google vind je tot 10 herstelcodes via https://myaccount.google.com/security, bij Back-upcodes. Bij Microsoft is dit beperkt tot één code: ga naar https://account.microsoft.com/security, klik op Beheren hoe ik me aanmeld en kies Een nieuwe code genereren.

Gehackt?

Het is verstandig om regelmatig te controleren of een van je login-id's al in een online datalek voorkomt. Dit kan via Have I Been Pwned. Hier vul je e-mailadres in en je ziet meteen hoeveel en welke datalekken er zijn. Klik bovenaan op Notify Me voor een gratis melding zodra je adres in een nieuw lek opduikt. Klik op Passwords om te controleren of een wachtwoord reeds voorkomt in een datalek.

In Chrome kun je via chrome://password-manager/checkup?start=true eveneens een wachtwoordcheck uitvoeren. Je ziet ook hoeveel wachtwoorden zwak zijn of worden hergebruikt.

Anti-phishing

Wachtwoorden bieden weinig bescherming tegen phishing-sites, dus zorg ervoor dat je hiertegen zo goed mogelijk beveiligd bent. In je browser, zoals Chrome, ga je naar Instellingen, kies Privacy en beveiliging / Beveiliging en activeer bij voorkeur Geoptimaliseerde beveiliging bij Safe Browsing, of anders Standaardbeveiliging. Daarnaast kun je via DNS phishing-sites al blokkeren voor ze laden. Een optie is het gebruik van de nieuwe Europese publieke DNS4EU-resolvers. Kies hier voor Protective resolution (86.54.11.1 en 86.54.11.201), eventueel aangevuld met kinderbescherming en/of advertentieblokkering. Op de site vind je stap-voor-stap-instructies.

E-mailadres

Veel diensten laten je een e-mailadres opgeven ingeval je je wachtwoord vergeet of je account wordt geblokkeerd. Je ontvangt dan een mail om je identiteit te bevestigen en een herstellink te krijgen. Gebruik hiervoor liefst niet je hoofdadres, want als iemand dat via een datalek bemachtigt, kan die herstelmails onderscheppen en je accounts via wachtwoordherstel overnemen. Je kiest dus beter een apart e-mailadres dat je nergens anders voor gebruikt. Bij Google kun je dit instellen op https://myaccount.google.com/security, bij Herstelmailadres.

Lees ook: Zo meld je phishing in Outlook en Gmail

Browserprofiel

Voor gevoelige accounts zoals online bankieren of je wachtwoordkluis kun je overwegen een apart browserprofiel te gebruiken. Malafide scripts of extensies uit je standaardprofiel worden zo niet geactiveerd. Zo beperk je ook tracering en fingerprinting, en voorkom je dat je per ongeluk ingelogd blijft, aangezien je in dat profiel geen andere sites bezoekt.

In Chrome maak je een nieuw profiel aan via het profielicoon rechtsboven. Kies Chrome-profiel toevoegen. Je kunt inloggen met een Google-account of klikken op Doorgaan zonder account. Kies een zoekmachine, vul een profielnaam in, selecteer een opvallend thema en klik op Klaar.

Aanmeldpogingen

Bij sommige diensten, zoals Google en Microsoft, ontvang je automatisch een e-mail of pushmelding zodra een nieuw apparaat of een nieuwe browser inlogt. Zo kun je snel ingrijpen, bijvoorbeeld door je wachtwoord aan te passen of verdachte sessies uit te loggen. Bij Google ga je naar https://myaccount.google.com/security. Scrol naar Je apparaten en klik op Apparaten beheren. Selecteer een sessie en kies Uitloggen. Bij Microsoft ga je naar https://account.microsoft.com/security en klik je op Mijn aanmeldactiviteiten weergeven.

Beveiligingssleutel

Je kunt een fysieke beveiligingssleutel (zoals de meeste YubiKeys) ook gebruiken om je wachtwoordkluis te openen in combinatie met je hoofdwachtwoord.

Installeer eerst Yubikey Manager en start dit programma. Ga naar Applications/OTP en klik op Configure bij een vrij slot. Kies Challenge-response en klik op Generate voor een geheime sleutel. Vink Require touch aan voor extra veiligheid. Bevestig met Finish.

Open vervolgens je database in KeePassXC en ga naar Database / Databasebeveiliging. Kies Aanvullende bescherming toevoegen / Challenge-Response toevoegen. Selecteer het juiste slot van je ingeplugde beveiligingssleutel en bevestig met OK.

Browserwachtwoorden

Gebruik je meerdere browsers en zoek je het wachtwoord van een specifieke site, wil je alle wachtwoorden exporteren voor import in een andere browser, of is je systeem gecrasht en wil je de wachtwoorden uit je browserprofielen halen? Dan kan het gratis WebBrowserPassView handig van pas komen (let op: je virusscanner kan een foutpositief geven). Pak het zip-bestand uit met het wachtwoord wbpv28821@ en start de portable app. Je krijgt een overzicht van alle gevonden sites en log-ins. Via Bestand / Geselecteerde items opslaan kun je exporteren naar diverse csv-formaten, zoals voor Chrome, KeePass en Firefox.

Toegangssleutels

Een mooie afsluiter lijkt ons een tip rond passkeys, oftewel toegangssleutels. Immers, steeds meer diensten (en wachtwoordmanagers) ondersteunen deze aanmeldmethode waarbij je geen wachtwoord meer hoeft in te voeren. Een passkey is een cryptografisch sleutelpaar: de publieke sleutel wordt bewaard bij de onlinedienst, terwijl de (afgeleide) private sleutel veilig op je toestel blijft, zoals je pc, smartphone of een fysieke beveiligingssleutel zoals een Yubikey.

Zo maak je een toegangssleutel aan bij Google. Ga naar https://g.co/passkeys en meld je aan. Klik twee keer op Toegangssleutel maken. Je toestel stelt nu een methode voor, zoals gezichtsherkenning, vingerafdruk of pincode. Bevestig de koppeling. Vanaf nu kun je je bij Google aanmelden vanaf dit toestel, zonder wachtwoord.

Fairphone lanceert de vernieuwde Fairbuds XL. Deze modulaire koptelefoon belooft nu ook het geluid en comfort te bieden dat je voor 249 euro mag verwachten. Met nieuwe drivers en zachtere oorkussens pakt de fabrikant de eerdere kritiekpunten aan. Handig: je kunt je oude model zelf eenvoudig upgraden.

De Nederlandse fabrikant Fairphone heeft deze week de vernieuwde versie van de Fairbuds XL gepresenteerd. Deze modulaire koptelefoon is een doorontwikkeling van het model dat in 2023 werd gelanceerd. Waar de eerste generatie vooral een statement maakte op het gebied van repareerbaarheid, belooft deze nieuwe versie ook op audiogebied en draagcomfort een inhaalslag te maken. De koptelefoon is daardoor ontworpen om jarenlang mee te gaan en is per direct verkrijgbaar.

©Fairphone

Verbeterde audiokwaliteit en materialen

De belangrijkste upgrade ten opzichte van de voorganger zit in de geluidsweergave en het fysieke ontwerp. De nieuwe Fairbuds XL beschikt over 40 mm dynamische drivers en ondersteuning voor aptX HD, wat moet zorgen voor een gedetailleerder geluidsbeeld en high-res audio via bluetooth. Fairphone heeft daarnaast gekeken naar de feedback over het draagcomfort. De nieuwe modellen zijn uitgerust met zachtere oorkussens van 'birdseye-mesh' en een ademende hoofdband, waardoor de koptelefoon ook tijdens langere luistersessies prettig moet blijven zitten. Het design is beschikbaar in de kleuren Forest Green en Horizon Black.

Modulair ontwerp voor lange levensduur

Wat de Fairbuds XL onderscheidt in de markt van consumentenelektronica is de verregaande modulariteit. De koptelefoon is opgebouwd uit negen losse modules die door de gebruiker zelf te vervangen zijn. Dit betekent dat bij een defect of slijtage niet het hele apparaat weggedaan hoeft te worden, maar dat onderdelen zoals de batterij, de oorkussens of de hoofdband eenvoudig vervangen kunnen worden. Technisch biedt het apparaat verder dual-point connectiviteit, een IP54-certificering voor spatwaterdichtheid en een accuduur tot 30 uur.

Zoals gebruikelijk bij het Amsterdamse bedrijf ligt de nadruk sterk op duurzaamheid en eerlijke materialen. De koptelefoon bestaat voor ongeveer 50 procent uit gerecyclede grondstoffen, waaronder gerecycled aluminium en zeldzame aardmaterialen in de magneten. Ook wordt er bij de assemblage gebruikgemaakt van fabrieken die draaien op zonne-energie en investeert het bedrijf in leefbare lonen voor fabrieksarbeiders.

©Fairphone

Compatibel met het vorige model

Een opvallende keuze van Fairphone is de compatibiliteit met de eerste generatie Fairbuds XL. De fabrikant benadrukt dat technologie moet meegroeien met de gebruiker. Bezitters van het 2023-model hoeven daarom geen volledig nieuwe koptelefoon aan te schaffen om te profiteren van de geluidsverbeteringen. De nieuwe drivers zijn namelijk ook als los onderdeel verkrijgbaar en kunnen eenvoudig in het oude model worden geïnstalleerd. Hiermee voegt Fairphone daadwerkelijk de daad bij het woord wat betreft het verlengen van de levensduur van elektronica.

©Fairphone

Prijs en beschikbaarheid

De vernieuwde Fairbuds XL is per direct verkrijgbaar in Nederland. De adviesprijs voor de koptelefoon bedraagt 249 euro. Hij is te koop via de webwinkel van Fairphone en bij geselecteerde retailers.