Computercrash? Gelukkig heb je een herstelschijf gemaakt!
Je moet er niet aan denken: opeens weigert je trouwe computer dienst. Het scherm blijft zwart, Windows start niet meer en toegang tot je waardevolle bestanden lijkt onmogelijk. Door nu al een herstelschijf voor te bereiden, kun je – mocht het zo ver komen – het hoofd koel houden.
In dit artikel nemen we je mee in het maken van een herstelschijf en we laten zien hoe je bij computerproblemen de data op je pc weer in ere kunt herstellen.
- Herstelschijf (op usb-stick) maken
- Herstelpunt maken
- Back-uppen naar OneDrive
- Opstartherstel
- Systeemherstel
Lees ook: Goed voor je gemoed: zo back-up je je gegevens naar een NAS
In Windows 10 en 11 maak je relatief snel een herstelschijf. Daarnaast is het verstandig om een aantal voorbereidingen te treffen, waardoor de schijf in geval van nood ook optimaal bruikbaar is. In het eerste deel van dit artikel maak je de schijf en tref je enkele voorbereidingen voor noodgevallen. Daarna laten we je zien hoe je je computer herstelt aan de hand van zo'n herstelschijf.
Herstel-usb
Het beste medium om een reserveschijf mee te maken, is een usb-stick. Je hebt hiervoor een stick van minstens 16 GB nodig. Houd er rekening mee dat je de usb-stick alleen gebruikt als herstelschijf en je deze niet tegelijkertijd kunt gebruiken om andere bestanden op te bewaren.
Open het Startmenu en typ herstelstation. Een nieuw venster wordt geopend. Plaats een vinkje bij Maak een back-up van de systeembestanden naar het herstelstation. Met die optie zorg je ervoor dat Windows de belangrijkste bestanden van het besturingssysteem ook naar het herstelstation kopieert. Klik op Volgende. Een overzicht van stations verschijnt, waaronder de usb-stick. Selecteer deze bij Beschikbare stations en klik op Volgende / Maken.
Bij deze actie worden eventuele bestaande gegevens ook gewist: gebruik dus een lege stick of wees er zeker van dat je geen belangrijke bestanden op de stick hebt opgeslagen. Afhankelijk van de grootte van de Windows-installatie, kan het maken van het station enige tijd kosten.
Gebruik de wizard om een herstelstation te maken.
Belangrijke data op een klein apparaatje
Een herstelschijf maak je met een usb-stickWerking controleren
Wacht niet totdat het menens is, maar controleer de werking van de usb-stick direct nadat je deze hebt gemaakt. Je merkt dan direct of de computer probleemloos opstart vanaf usb. Hoe je dat instelt, lees je in de handleiding van de computer. De exacte stappen verschillen per fabrikant of meer specifiek: per BIOS-fabrikant. In het BIOS van de computer zijn elementaire instellingen vastgelegd, waaronder de opstartvolgorde van de schijven.
Met wat slimmigheid heb je de handleiding niet nodig en kun je de instellingen zelf aanpassen. Start de computer opnieuw op en probeer in het opstartmenu van het BIOS te komen. Vaak moet je daarvoor drukken op een specifieke toets, zoals F10, F12, F2 of Delete. Probeer dit uit. Zoek hierna naar de sectie Opstarten (of Boot) en controleer in de sectie Opstartvolgorde (of Boot Option Priorities) of de usb-stick wordt aangesproken, en eerder dan de harde schijf. In geval van nood is het van belang dat de usb-stick (met herstelbestanden) immers eerder wordt aangesproken dan de probleemschijf. Sla alle gemaakte wijzigingen op via Opslaan en afsluiten (of Save & Exit). Alles correct ingesteld? Start de computer opnieuw met de usb-stick en controleer of het opstartmenu verschijnt. Verderop in het tweede deel van deze workshop behandelen we de beschikbare opties.
Als opstarten niet lukt Heb je de BIOS-instellingen gecontroleerd, maar lukt het opstarten vanaf usb-stick alsnog niet? Dat kan helaas verschillende oorzaken hebben. Windows kan in dit geval helpen om de usb-stick alsnog aan te spreken. Open het Startmenu en klik op de optie Aan/uit. Druk op de Shift-toets en druk tegelijkertijd op Opnieuw opstarten. De computer start opnieuw op en een opstartmenu verschijnt. Kies hier voor Een apparaat gebruiken. Een overzicht met beschikbare stations, waaronder de usb-stick, verschijnt. Start daarna alsnog op van de usb-stick.
Druk op de Shift-toets en tegelijkertijd op Opnieuw opstarten.
Voorbereiding
Een werkende usb-stick is één stap, maar hierna tref je in Windows ook nog een aantal belangrijke voorbereidingen om te zorgen dat deze in de praktijk bruikbaar is. Een van de herstelmogelijkheden is het herstellen van de staat van Windows op basis van een herstelpunt (zie de paragraaf ‘Systeemherstel’). Zo’n herstelpunt kun je zelf maken. Uiteraard doe je dit zolang de computer nog naar behoren werkt.
Open het Startmenu, typ herstelpunt en kies Een herstelpunt maken. Selecteer de schijf waarvan je een herstelpunt wilt maken en klik op Configureren. Kies Systeembeveiliging inschakelen. Bij Schijfruimtegebruik bepaal je hoeveel ruimte voor de herstelpunten wordt gereserveerd. Is de ruimte vol, dan wordt het oudste herstelpunt telkens verwijderd. Klik op OK en kies hierna voor Maken om meteen een herstelpunt te maken. Geef het herstelpunt een goede beschrijving en volg de stappen van de wizard.
Bereid je goed voor en maak een herstelpunt.
BitLocker-versleuteling
Maak je gebruik van BitLocker voor het versleutelen van je gegevens, dan heb je bij het herstellen van de computer mogelijk een BitLocker-herstelsleutel nodig. Heb je deze veilig gesteld? Er bestaan volgens Microsoft geen achterdeurtjes, en het bedrijf kan de sleutel niet voor je herstellen of een nieuwe maken. Zorg er dus voor dat je deze lange code van 48 tekens weet te vinden.
De herstelsleutel is mogelijk opgeslagen in je Microsoft-account. Bezoek de speciale Microsoft-pagina en meld je aan met je Microsoft-account. Een venster opent met de verschillende herstelsleutels. Wordt de sleutel niet getoond of zie je meerdere sleutels waarvan je de oorsprong niet kent? Maak de back-up van de sleutel opnieuw.
Open het Startmenu en typ bitlocker. Kies BitLocker beheren en klik op Back-up maken van uw herstelsleutel. Windows vraagt waar je de back-up wilt maken. Kies bijvoorbeeld voor Opslaan in een bestand en bewaar de sleutel op een veilig medium, zoals een usb-stick. Ook kun je kiezen voor de optie De herstelsleutel afdrukken, als je de sleutel op een fysiek papier wilt bewaren (of ‘afdrukken’ naar een pdf-bestand, waarna je de pdf opslaat).
Heb je je BitLocker-sleutel veiliggesteld?
Windows back-up (Windows 11)
In Windows 11 vind je het relatief nieuwe onderdeel Windows back-up. Open het instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies Accounts / Windows back-up. Dit onderdeel helpt je bij maken van een reservekopie van specifieke onderdelen. Het biedt geen hulp voor het maken van een systeemback-up, maar richt zich op persoonlijke bestanden en apps.
Windows back-up kun je naast de herstelschijf gebruiken voor noodsituaties. Het is dus geen vervanging voor de herstelschijf waarmee we al aan de gang zijn. In Windows back-up kun je geselecteerde mappen automatisch laten kopiëren naar OneDrive, zodat je ook een reservekopie in de cloud hebt.
Klik achter OneDrive-map synchroniseren op de knop Synchronisatie-instellingen beheren. Een overzicht van mappen, zoals Documenten, Afbeeldingen en Muziek verschijnt. Naast elke map lees je hoe groot deze is. Zet de schuif op Aan bij de mappen die je met OneDrive wilt synchroniseren. Onderin het venster lees je hoeveel ruimte OneDrive in gebruik heeft na het maken van de back-up. Tevreden met de selectie? Klik op Back-up starten.
In Windows 11 kun je belangrijke back-ups ook in OneDrive opslaan.
Bescherm je data
Maak een back-up op een externe schijfPersoonlijke instellingen
Windows 11 kan ook bijhouden welke apps je gebruikt, zodat je deze bij het terugzetten van een back-up snel weer bij de hand hebt. Wil je de optie gebruiken, dan zet je de schuif op Aan bij de optie Mijn apps onthouden.
Tot slot helpt Windows back-up met het opslaan van je persoonlijke instellingen, waardoor je deze in geval van nood snel weer kunt terugzetten. Klap de sectie Mijn voorkeuren onthouden uit en zorg er ook voor dat de bijbehorende schuif op Aan staat. Hier zie je vijf onderdelen die Windows kan veiligstellen, zoals Persoonlijke instellingen en Accounts en wachtwoorden. Plaats een vinkje naast de items die je wilt veiligstellen.
Van welke instellingen maak je een back-up?
Herstelschijf gebruiken
Geeft de computer onverhoopt problemen, dan start je de computer op met de herstelschijf. Je krijgt hiermee toegang tot het menu met herstelmogelijkheden.
Via de optie Doorgaan kun je Windows op de normale manier starten, bijvoorbeeld als je alsnog de functies van het herstelmenu niet wilt gebruiken. De tweede optie is voor ons van belang: Problemen oplossen. Hiermee krijg je toegang tot de mogelijkheden om de computer weer op de been te helpen. Kies voor Deze pc opnieuw instellen als je er écht niet meer uit komt en Windows opnieuw wilt installeren. Uiteraard kiezen we dus eerst voor de andere optie: Geavanceerde opties. Hiermee krijg je toegang tot de verschillende herstelopties.
Het Herstelmenu van de herstelschijf.
Opstartherstel
In geval van nood kies je voor de optie Opstartherstel, waarmee je Windows verschillende tests laat uitvoeren. Er wordt daarbij onder meer gecontroleerd op de gezondheid van het geheugen, de integriteit van de systeembestanden en de betrouwbaarheid van het systeem. Bij problemen probeert Windows deze zelf op te lossen. De kans is groot dat je hiermee de computer weer aan de praat krijgt.
Opstartinstellingen
Geeft Windows problemen bij het opstarten? In deze sectie heb je toegang tot opties om Windows op een alternatieve manier op te starten. Het zijn flink wat opties, waarvan de ene optie interessanter is dan de andere. Je kiest de geschikte optie op basis van het probleem waarmee je te maken hebt.
Verloopt het opstarten van Windows niet goed en weet je niet waaraan dit ligt? Mogelijk gooit een driver roet in het eten. Om te controleren welke drivers tijdens de start worden geladen en of dit succesvol gebeurt, kies je voor Logboekregistratie van opstarten inschakelen. Windows start op en legt in het bestand Nbtlog.txt exact vast welke stappen worden genomen. Je vindt het bestand in C:\Windows\nbtlog.
In sommige gevallen veroorzaakt de videokaart vervelende problemen bij het starten van Windows. Om dit te controleren, gebruik je de optie Video met lage resolutie inschakelen. Start Windows nu wél op, dan controleer je of de juiste resolutie en beeldschermfrequentie zijn ingesteld en probeer je Windows hierna nogmaals te starten.
Het bestand Nbtlog.txt bevat informatie over de drivers die worden geladen.
Meer opstartinstellingen
De herstelmodus geeft je toegang tot nog meer opstartinstellingen. Als Windows niet meer opstart, maar je niet zeker weet waaraan dit ligt, kun je de computer opstarten in de veilige modus. Hierbij gebruikt Windows alleen het minimale aan drivers en services. De kans wordt hiermee groter dat de computer alsnog kan opstarten. Vervolgens kun je persoonlijke bestanden veiligstellen en de mogelijke oorzaken verder onderzoeken. Kies voor Veilige modus inschakelen. In die modus heb je geen toegang tot internet. Heb je dat wel nodig, dan kies je voor Veilige modus met netwerkmogelijkheden inschakelen.
De laatste drie opties in dit menu hebben betrekking op het uitschakelen van functies, waarmee je de kans vergroot dat Windows alsnog start. De meest bruikbare in de praktijk is Automatisch opnieuw opstarten na fout uitschakelen. Treedt er een probleem op tijdens het laden van Windows, dan kan het automatisch opnieuw opstarten van de computer ervoor zorgen dat je niet kunt achterhalen waaraan het ligt. Eventuele foutmeldingen zijn dan mogelijk niet zichtbaar. Gebruik deze optie om Windows alsnog te laten laden en te voorkomen dat je in een oneindige herstartcyclus terechtkomt.
De laatste twee opties helpen je met het afzwakken van de Windows-beveiliging. Je gebruikt deze opties alleen als je zeker bent van je zaak. Met Vroegtijdig starten van antimalwarebeveiliging uitschakelen schakel je de malwarebeveiliging voorafgaand aan het laden van Windows uit. Die voorkomt mogelijk ten onrechte dat Windows succesvol kan laden. Met de optie Het afdwingen van ondertekening van driver uitschakelen sta je toe dat Windows ook stuurprogramma’s gebruikt die niet digitaal zijn ondertekend.
Gebruik de veilige modus om Windows alsnog te starten.
Systeemherstel
Heb je de opstartinstellingen geprobeerd, maar kun je Windows alsnog niet succesvol opstarten? Tijd om naar de andere mogelijkheden van het herstelmenu te kijken. Via het herstelstation kun je in geval van nood terugkeren naar een herstelpunt van Windows. Windows herstelt hierbij de bestanden van het besturingssysteem, maar probeert persoonlijke bestanden intact te houden. In tegenstelling tot bij een systeemimage, waarbij letterlijk een eerder snapshot van de computer in zijn geheel wordt teruggeplaatst, gaat Systeemherstel dus iets slimmer te werk. Om deze optie te laten werken, is het wel van belang dat je in het verleden systeemherstelpunten hebt gemaakt. Windows maakt automatisch herstelpunten op belangrijke momenten, bijvoorbeeld bij de installatie van een nieuw programma of een nieuwe driver. Zelf kun je ook herstelpunten maken (zie paragraaf ‘Voorbereiding’).
Herstellen met installatiekopie
In sommige situaties is de optie Herstellen met installatiekopie beschikbaar. Hierbij kun je een systeemimage gebruiken om de computer te herstellen. Bij een systeemimage wordt een eerder snapshot van de computer (inclusief bestanden) teruggezet. Bestanden die je na het maken van dat image hebt gemaakt, ben je kwijt. Dit is een belangrijk verschil met het eerder besproken Systeemherstel, waarbij Windows nog wel probeert om recentere bestanden te behouden.
In Windows 10 kun je zelf een systeemimage maken, terwijl die optie in recente Windows 11-versies is verwijderd. Maak je nog gebruik van Windows 10? Open het Windows-instellingenvenster en kies Bijwerken en beveiliging / Back-up. Kies voor Back-up maken en terugzetten en Een systeemherstelschijf maken. Klik op Schijf maken. Uiteraard dien je dit te regelen op momenten dat de computer nog wél naar behoren werkt.
In Windows 10 kun je nog een systeemimage maken.
Herstelmodus via Windows zelf Kun je Windows nog wel starten, maar heb je toch behoefte aan de herstelopties van de herstelschijf? Via het instellingenvenster van Windows 11 (Windows-toets+I) kun je Windows ook opnieuw opstarten in de herstelmodus. Kies voor Systeem / Systeemherstel. Bij Geavanceerde opstartopties klik je op Nu opnieuw opstarten. Ook via het aanmeldingsscherm (waarin je je wachtwoord opgeeft), kun je Windows in de aangepaste modus starten: klik op het pictogram Aan/uit en kies Opnieuw opstarten terwijl je de Shift-toets ingedrukt houdt.
Kun je Windows niet meer starten én heb je geen herstelstation gemaakt? Je kunt de herstelomgeving in sommige gevallen alsnog bereiken. De truc schuilt in het meerdere malen opnieuw in- en uitschakelen van de computer. Schakel de computer eerst uit en weer in. Zodra Windows net is gestart, druk je wederom op de aan-uitknop om de computer uit te schakelen. Schakel de computer hierna weer in en herhaal deze actie tweemaal. Laat de computer hierna weer volledig inschakelen. Een herstelmenu verschijnt. Kies voor Geavanceerde opties / Problemen oplossen.
