In Microsoft 365 zit de functie Automatisch opslaan. Dat betekent het programma voortdurend een kopie van je werk opslaat op OneDrive. Toch is het via een omweg mogelijk om te zorgen dat Word en Excel je werk systematisch op de harde schijf opslaan, zonder de tussenkomst van OneDrive.

Tip 01: Automatisch opslaan

De Microsoft 365-applicaties zoals Word, Excel en PowerPoint hebben een grote knop Automatisch opslaan in de linkerbovenhoek. Die knop staat standaard aan. Je kunt deze schakelaar uitzetten, maar dat geeft geen veilig gevoel. Deze functie zorgt namelijk dat het document volgens een ingesteld tijdsinterval automatisch wordt opgeslagen terwijl je werkt. Sommige gebruikers realiseren zich niet dat het bestand door Automatisch opslaan niet lokaal wordt bewaard maar in de cloud, namelijk op OneDrive.

In de onlineversie van Office 365 worden je documenten trouwens altijd automatisch opgeslagen. Aan de andere kant biedt Microsoft ook de optie AutoHerstel aan. Verwar Automatisch opslaan niet met AutoHerstel. Die laatste helpt je uit de nood in het geval van een systeemcrash en bij de eerste kun je de versiegeschiedenis raadplegen.

Eigenlijk duwt Microsoft de gebruiker op die manier OneDrive door de strot. Het bedrijf vindt het blijkbaar vanzelfsprekend dat jouw documenten automatisch in de cloud terechtkomen.

Gebruik je OneDrive liever niet dan is Automatisch opslaan voor jou niet beschikbaar. Of wil je OneDrive toch liever gebruiken zoals Dropbox, om zelfgekozen bestanden in de cloud te parkeren zonder dat Word of Excel dit op eigen initiatief doet, dan kun je de schakelaar Automatisch opslaan natuurlijk gewoon uitzetten. In dat geval mag je niet vergeten je werk voortdurend zelf lokaal te bewaren.

In Microsoft 365 lijkt het niet mogelijk om de auto-bewaarfunctie lokaal in te stellen. Hoewel, het lukt toch als je de invoegtoepassing installeert waarover we het later in het artikel hebben. Deze oplossing werkt in Microsoft Word en Excel. Voor PowerPoint is er (nog) geen uitkomst.

Tip 02: Opties aanpassen

Start Microsoft Word en selecteer Opties in de linkerzijbalk. Als je al in een document aan het werken bent, dan ga je via het menu Bestand naar de Opties. Daar kies je in de linkerkolom het onderdeel Opslaan. In de groep Documenten opslaan zet je eerst het vinkje uit bij Bestanden die standaard in de cloud zijn opgeslagen, automatisch opslaan in Word. Hiermee schakel je automatisch opslaan naar OneDrive uit. Je zult straks ook merken dat hierdoor de grote knop in het Word-document uit staat.

Bekijk ook de tijdsinterval voor AutoHerstel. Standaard staat dit ingesteld dat iedere 10 minuten AutoHerstel-gegevens worden opgeslagen. Je kunt dit interval aanpassen. Daarna zet je een vinkje bij de optie Standaard opslaan naar computer. Hierdoor wordt het AutoHerstel-bestand op de harde schijf weggeschreven. Hiermee ben je klaar voor Word. Doe hetzelfde voor Excel. Ook hier zul je merken dat voortaan bij alle Excel-bestanden de knop Automatisch opslaan gedimd is.

Tip 03: Opslaglocatie

Nu je toch in de opties bent, kun je de standaard-opslaglocatie aanpassen. Dat is de map die Word en Excel in eerste instantie zal voorstellen om je documenten te bewaren. De standaardlocatie is de map Documenten. Met de knop Bladeren kun je een andere standaardlocatie selecteren.

Hier zit een klein verschil tussen Word en Excel. In Word beschik je hier over de knop Bladeren om een standaardmap te selecteren. In Excel ontbreekt die knop en moet je de locatie handmatig typen in dit vak. Bijvoorbeeld: C:\Users\gebruikersnaam\Documents\Excel-bestanden.

Tip 04: Invoegtoepassingen

Op dit moment kun je OneDrive uiteraard nog steeds aanspreken als online opslagplaats voor allerlei bestanden, maar de automatische back-up naar deze dienst werkt niet langer in Word en Excel. Om de autobewaarfunctie lokaal in te stellen, moet je beroep doen op een invoegtoepassing van Graham Mayor. Op zijn website vind je twee invoegtoepassingen — hier noemen ze dat add-ins. Eén voor Word, de andere is voor Excel. Download beide zip-bestanden. Het eerste heet SaveReminder.zip en het tweede SaveReminder-Excel.zip. Ieder zip-bestand bevat twee bestanden: een zelfuitpakkend exe-bestand en het invoegtoepassingsbestand (.dotm voor Word, .xlam voor Excel).

Tip 05: Handmatig plaatsen

Deze invoegtoepassingen moet je nog in de juiste mappen plaatsen. Dat kan op twee manieren. We beginnen met de handmatige manier. De invoegtoepassing voor Word, dat is dus SaveReminder Ver 2.7.dotm, die moet terechtkomen in de map C:\Users\gebruikersnaam\AppData\Roaming\Microsoft\Word\OPSTARTEN. Dat gaat het makkelijkste als je het dotm-bestand in de map Downloads kopieert om die daarna in de map OPSTARTEN te plakken.

De standaardlocatie van de invoegtoepassingsmap voor Excel is: C:\Users\gebruikersnaam\AppData\Roaming\Microsoft\Addins. Je kopieert dus SaveReminder Ver 1.2.xlam en je plakt die in de map Addins. Het voordeel van de handmatige manier is dat je straks deze bestanden gemakkelijker terugvindt om straks de eigenschappen aan te passen. En mocht je niet tevreden zijn over de invoegtoepassingen, dan kun je ze ook gemakkelijk verwijderen uit deze mappen.

Tip 06: Via exe-bestanden

De tweede manier om deze invoegtoepassingen in de juiste mappen te plaatsen, verloopt via de exe-bestanden die in beide zipjes zitten. Zorg dat Word en Excel gesloten zijn en ga terug naar de inhoud van de zip-bestanden die je hebt uitgepakt. Begin met de invoegtoepassing voor Word en dubbelklik op het bestand SaveReminder.exe. Er volgt waarschijnlijk een waarschuwing van Microsoft Defender Smartscreen, maar die mag je negeren. Daarna opent een venstertje met een boodschap van de auteur, daar klik je op de knop Accept. Dan krijg je de boodschap dat de add-in automatisch in de juiste map zal worden geplaatst. Klik op Extract en klaar.

Daarna doe je hetzelfde voor SaveReminder – Excel.exe, zodat het xlam-bestand ook in de juiste map terechtkomt.

Tip 07: Blokkering opheffen

Je moet nu nog iets in de eigenschappen van het dotm- en het xlam-bestand aanpassen. Wanneer je Word of Excel nu zou proberen openen, dan krijg je een beveiligingswaarschuwing dat het programma een macro probeert te openen die afkomstig is van een andere computer. Dit wordt om veiligheidsredenen geweigerd. Ga dus naar de map OPSTARTEN en klik met de rechtermuisknop op het bestand SaveReminder Ver2.dotm om de Eigenschappen te openen. Rechts onderaan zie je de optie Blokkering opheffen. Plaats hier een vinkje en klik op de knop Toepassen. Sluit de Eigenschappen. Doe hetzelfde voor SaveReminder Ver 1.2.xlam.

Tip 08: Save Reminder Word

Klaar om deze auto-bewaarfunctie voor het eerst in Word te proberen? Open Word en dan krijg je een beveiligingswaarschuwing dat de macro’s zijn uitgeschakeld. Klik op de knop Inhoud inschakelen. Rechtsboven in het lint zie je het tabblad Invoegtoepassingen. Klik daarop en dan vind je de nieuwe knop Save Reminder Options. Dubbelklik op de knop om de instellingen van Save Reminder te zien. De eerste optie dient om deze invoegtoepassing uit te schakelen. Daaronder lees je hoe vaak Save Reminder zijn werk moet doen: na 1, 5, 10, 20, 25 of 30 minuten. Je kunt de vervolgkeuzeknop gebruiken en een interval selecteren, of je kunt een getal tussen 1 en 99 typen om te bepalen hoe vaak de invoegtoepassing moet worden uitgevoerd. Vervolgens bepaal je wat er moet opgeslagen worden: alle open documenten of alleen het actieve document.

Als je niet iedere keer de melding wilt ontvangen om het bestand op te slaan, dan zet je een vinkje bij Save automatically, without prompting. En ten slotte is het mogelijk om een kopie van het document in het pdf-formaat op te slaan. Wanneer je deze instellingen sluit, zal de Save Reminder automatisch zijn werk doen.

Tip 09: Save Reminder Excel

In Excel moet je een extra stap uitvoeren. Open Microsoft Excel en selecteer Opties in de linkerzijbalk. Daarna kun je in de linkerzijbalk de invoegtoepassingen selecteren in het venster van Opties voor Excel. Onderaan in het centrale venster zie je de optie Beheren. Daar kies je Excel-invoegtoepassingen en klik je op Start. Hierdoor opent een klein venster waarin alle beschikbare invoegtoepassingen staan. Als Savereminder Ver 1.2 niet in het lijstje voorkomt, dan moet je deze nog handmatig toevoegen. Klik op de knop Bladeren en navigeer naar C:\Users\gebruikersnaam\AppData\Roaming\Microsoft\Addins om die invoegtoepassing te selecteren. Hierdoor komt deze add-in wel in de lijst beschikbare invoegtoepassingen. Plaats een vinkje bij Savereminder, zodat die actief wordt. Vanaf dan kun je ook via het tabblad Invoegtoepassingen naar de knop van Save Reminder Options.

OPPO heeft de Reno14 Series gelanceerd. De smartphones, bestaande uit de Reno14 5G en Reno14 F(S) 5G, bieden AI-fotografie, verbeterde productiviteitsfuncties en een water- en stofbestendig ontwerp. Beide modellen zijn uitgerust met grote batterijen, snellaadtechnologie en ColorOS 15 op basis van Android 15. En ja, het is ook hier AI dat de klok slaat.

De nieuwe Reno14 5G en de Reno14 F(S) 5G combineren geavanceerde AI-functies met een ontwerp dat volgens de fabrikant is geïnspireerd op, eh, zeemeerminnen. Bijzonder ja... Beide modellen zijn uitgerust met verbeterde cameratechnologie en beschikken over een water- en stofbestendige behuizing met IP66, IP68 en IP69-certificeringen. De toestellen zijn per direct verkrijgbaar in Nederland.

Zeemeermin-look in glas

De Reno14 Series introduceert het zogenoemde Iridescent Mermaid Design, dat tot stand komt via twaalf coatinglagen en vijf fasen van microgravure, aldus Oppo. Hierdoor ontstaat een glanzende lichtreflectie op de achterkant. De Reno14 5G heeft een glazen afwerking uit één stuk gecombineerd met een aluminium frame, wat bijdraagt aan de stevigheid van het toestel. De behuizing is bestand tegen water en stof, en de usb-c-aansluiting is voorzien van een platina coating om corrosie te beperken, ook bij intensief gebruik.

©Oppo

Scherm reageert altijd

Beide modellen beschikken over een plat amoledscherm met smalle randen. De Reno14 5G heeft een 6,59-inch display, terwijl de Reno14 F 5G een 6,57-inch scherm biedt. Ze ondersteunen functies als Splash Touch en Glove Mode, waarmee het scherm dus ook bij natte handen of gebruik met handschoenen blijft reageren. Qua kleurstelling zijn er meerdere varianten beschikbaar. De Reno14 5G komt in Opal White en Luminous Green, terwijl de Reno14 F 5G verkrijgbaar is in Opal Blue en eveneens in Luminous Green.

Flitser versterkt nachtbeelden

Een belangrijk onderdeel van de serie is 'AI Flash Photography'. De Reno14 5G beschikt over een drievoudig flitssysteem, waaronder een speciale focusflitser voor de telefotocamera. Dit moet volgens Oppo tot tien keer meer lichtopbrengst geven dan bij de vorige generatie. De Reno14 F 5G heeft een tweevoudig flitssysteem dat een verdubbeling van de helderheid levert ten opzichte van eerdere modellen. De Reno14 5G is daarnaast uitgerust met een 50 megapixel 3,5x telefotocamera, waardoor gebruikers meer mogelijkheden hebben voor portret- en zoomfotografie.

©Oppo

Strakkere foto's dankzij AI

De toestellen bieden verschillende AI-gedreven functies. 'AI Livephoto 2.0' combineert korte en lange belichtingen in één opname, zodat bewegingen worden vastgelegd zonder onscherpte. Met de ingebouwde AI Editor kunnen foto's automatisch worden bijgesneden, vervorming worden hersteld en filters worden toegepast. Extra functies zijn onder andere 'AI Perfect Shot', dat ongewenste gezichtsuitdrukkingen kan corrigeren, en 'AI Eraser' en 'Reflection Remover', waarmee storende objecten of reflecties uit beelden worden gepoetst. Ook voor video zijn er verbeteringen, met ondersteuning voor 4K HDR-opnames met een breder dynamisch bereik en natuurgetrouwe kleuren.

Tolk en personal assistant in één

Naast fotografie richt Oppo zich met de Reno14 Series ook op productiviteit. Het nieuwe ColorOS 15 introduceert 'AI Mind Space', waarin informatie uit apps of het web eenvoudig kan worden opgeslagen en later via natuurlijke taal kan worden teruggevonden. Ook zijn er vertaalmogelijkheden toegevoegd, waaronder AI Call Translator voor live-gesprekken en een speciale app die tekst of spraak realtime vertaalt. Deze functies moeten de smartphones bruikbaarder maken in internationale situaties en bij dagelijks multitasken.

©Oppo

Extra koeling voor gamers

Voor betere prestaties tijdens gamen en multitasken zijn de toestellen voorzien van een verbeterd koelsysteem. De Reno14 5G beschikt over een 'AI Nano Dual-Drive'-koelsysteem, ondersteund door 'AI HyperBoost 2.0', dat de temperatuur ook tijdens intensief gebruik onder controle houdt. Daarnaast introduceert Oppo 'AI LinkBoost 3.0' voor stabielere netwerkprestaties, met automatische schakeling tussen netwerken en prioritering van belangrijke datastromen. Beide modellen hebben een 6000 mAh-batterij en ondersteunen de eigen SuperVooc-snellaadtechnologie.

Updates tot zes jaar

De Reno14 Series draait op Android 15 met ColorOS 15. Oppo belooft vijf grote ColorOS-updates en zes jaar beveiligingspatches, wat de gebruiksduur van de toestellen flink moet verlengen. Met functies als de 'Trinity Engine' en 'Luminous Rendering Engine' zijn vloeiende animaties en stabiele prestaties een belangrijk aandachtspunt.

De Reno14 Series is zoals gezegd per direct verkrijgbaar. De Reno14 5G kost 649 euro voor de versie met 512 GB opslag en 599 euro voor 256 GB. De Reno14 FS 5G met 512 GB opslag kost 449 euro, terwijl de Reno14 F 5G met 256 GB voor 399 euro al beschikbaar is. Oppo biedt tot 28 september verschillende introductiebundels aan, waaronder draadloze oordopjes en snelladers bij aankoop van een toestel.

Heb je een ingenieus ontwerp in gedachten, maar geen 3D-printer in huis? Geen probleem, want er zijn steeds meer manieren om objecten te laten printen zonder zelf apparatuur te bezitten. Online printdiensten nemen je werk uit handen, terwijl je alleen een digitaal bestand hoeft aan te leveren. Of je nu een sleutelhanger ontwerpt of een uniek cadeautje voor een verjaardag, 3D-printen biedt talloze mogelijkheden. Bovendien kun je putten uit uitgebreide digitale bibliotheken met kant-en-klare modellen.

Het printen van ruimtelijke objecten is makkelijker dan ooit, zelfs zonder eigen 3D-printer. Er is namelijk een groeiend aanbod van onlineplatforms en webshops dat het fysieke printproces voor hun rekening neemt, terwijl jij enkel een digitaal ontwerp aanlevert. Daardoor is 3D-printen niet langer alleen weggelegd voor techfanaten of bedrijven. Het volstaat om een geschikt 3D-model te hebben in een gangbaar bestandstype, zoals STL, OBJ of STEP, en je kunt direct aan de slag. De rest van het printproces kun je uitbesteden aan professionele printservices, zodat je altijd verzekerd bent van hoge kwaliteit. Zo kunnen hobbyisten, studenten en ondernemers gemakkelijk experimenteren met 3D-technologie. Het maakt niet uit of je een miniatuur voor bordspellen, een vervangend onderdeel voor een huishoudelijk apparaat of een gepersonaliseerd sierobject wilt maken. Je regelt alles met een paar simpele online handelingen.

Een ontwerp vinden of zelf maken

De eerste stap bij 3D-printen zonder eigen printer is het vinden of ontwerpen van een geschikt model. Online zijn er miljoenen gratis en betaalde ontwerpen beschikbaar, die je vrij kunt downloaden en gebruiken. Platformen als Thingiverse en MyMiniFactory staan bol van de creaties van hobbyisten en professionals. Via de zoekfunctie typ je bijvoorbeeld ‘phone holder’ (telefoonhouder), waarna je talloze varianten vindt die direct te printen zijn. Heb je liever iets unieks? Dan kun je zelf aan de slag met ontwerpprogramma’s met een intuïtieve interface, waarmee je een 3D-bestand genereert (zie het kader ‘Zelf 3D-modellen maken’). Zo heb je de basis voor je zelfgemaakte 3D-project klaar. Het kost uiteraard wat meer moeite dan kiezen voor een ontwerp van iemand anders, maar zelf ontwerpen is wel een stuk leuker en niet in de laatste plaats leerzamer.

Op sites zoals Thingiverse staan talloze leuke en praktische ontwerpen die je kunt downloaden.

Online printservices: zo werkt het

Als je eenmaal een bestand hebt, kun je het uploaden naar een online printservice. Er is keuze uit vele aanbieders, bijvoorbeeld 3DLabs en 3D Print Portaal. Je gaat naar de website en uploadt simpelweg het bestand vanaf je computer. De dienst controleert of je model printbaar is en toont vervolgens de geschatte kosten. Die kosten hangen af van materiaal, afmetingen en complexiteit. Wil je bijvoorbeeld een prototype in kunststof? Dan kies je in het materiaalmenu voor PLA of ABS en vink je de gewenste kleur aan. Ook metalen zoals staal of messing zijn soms mogelijk, maar die opties liggen prijstechnisch hoger. Heb je de instellingen gevonden? Dan rond je de bestelling af zoals je bij een reguliere webshop winkelt. De levertijd varieert van een paar dagen tot weken. Zo heb je in een handomdraai een professioneel geprint object in huis, zonder zelf technische apparatuur te hoeven bezitten. Het hele proces is daardoor uiterst laagdrempelig en snel geregeld.

Bij het aanleveren van je 3D-model is het belangrijk om te weten welke bestandstypen de printservice accepteert. STL is veruit de meest gangbare standaard. Het bevat de geometrie van je ontwerp in de vorm van kleine driehoekige vlakken. Daarnaast is OBJ populair omdat het extra informatie kan bevatten, zoals kleur- of textuurdetails. Er bestaan ook formaten als STEP, 3MF en AMF, maar niet elke aanbieder ondersteunt deze. Kijk op de website van de aanbieder ook of er aanvullende eisen zijn, bijvoorbeeld ten aanzien van de wanddikte van je ontwerp.

Het gebruik van een 3D-printservice is vaak heel eenvoudig.

 Keuze uit materialen en afwerking

Niet alleen de technologie achter 3D-printen is divers, ook de materiaalkeuzes zijn talrijk. Voor de meeste beginnende gebruikers volstaan de eerder genoemde kunststoffen zoals PLA en ABS (zie kader ‘De meest gebruikte materialen’). PLA is biologisch afbreekbaar en relatief eenvoudig te printen, terwijl ABS sterker en iets hittebestendiger is. Zoek je een chique uitstraling? Dan kun je kiezen voor harsgebaseerde prints, gemaakt met lasers (SLA) of lcd-technologie. Het resulterende oppervlak is zeer glad, ideaal voor gedetailleerde miniaturen of sieraden. Daarnaast zijn er steeds meer mogelijkheden om met metalen te werken, hoewel dit vaak duurder uitvalt. Als je een model in metaal bestelt, wordt het in meerdere stappen gefreesd, gegoten of gesinterd, afhankelijk van de aanbieder. Na het printen kan een object extra nabewerkt worden, bijvoorbeeld door schuren, polijsten of zelfs verven. Sommige onlinediensten bieden deze nabewerking als extra optie aan. In de menu’s kies je dan voor afwerkingen als Polished of Painted en geef je eventueel een gewenste kleur op. Zo bepaal je zelf hoe je uiteindelijke ontwerp eruit komt te zien, zonder eigen apparatuur in huis.

©stockphoto-graf - stock.adobe.com

PLA-filament is in eindeloos veel kleuren op rollen verkrijgbaar.

Kosten en planning in de hand houden

Wanneer je een 3D-object laat printen via een onlinedienst, is het verstandig om vooraf je budget en tijdsplanning te bepalen. De prijs wordt meestal berekend op basis van volume en materiaalkeuze. Een simpel plastic figuurtje kost bijvoorbeeld maar een paar euro, terwijl een groot metalen voorwerp in de honderden euro’s kan lopen. Doe een paar proefuploads met verschillende materialen en controleer de gepresenteerde prijs om een idee te krijgen van de mogelijkheden. Let ook op eventuele opstartkosten per bestelling. Sommige platformen rekenen een vast tarief voor elke nieuwe opdracht, ongeacht het formaat. Om transportkosten te beperken, kun je bestellingen combineren of meerdere exemplaren in één keer laten printen. Daarnaast is het slim om te checken hoelang de productie en verzending duren. Voor belangrijke deadlines is het verstandig om wat extra speling in te bouwen, zeker als je nog nabewerking wilt uitvoeren of het object elders moet laten afwerken. Zo voorkom je teleurstellingen, zowel financieel als qua timing, en houd je de kosten en planning beter onder controle.

©ANDREY RADCHENKO

3D-printen in metaal is aanzienlijk kostbaarder dan printen in kunststof.

Van idee tot realiteit met handige voorbeelden

Stel, je wilt een vervangende knop voor je keukenmachine ontwerpen. Om te beginnen meet je de diameter van de as, de hoogte van de originele knop en andere relevante maten met een schuifmaat. Daarna start je je ontwerpsoftware en maak je een cilinder met dezelfde afmetingen. Vervolgens ‘boor’ je een gat in het midden, iets groter dan de as. Je voorziet de buitenzijde van ribbels voor extra grip door simpelweg in je 3D-programma meerdere verticale vlakken toe te voegen. Vervolgens exporteer je het model. Upload je ontwerp naar een printservice en pas de materiaalinstellingen aan. Hierdoor krijg je direct zicht op de prijs. Ben je tevreden? Dan plaats je de bestelling en wacht je tot het pakketje arriveert. Een ander voorbeeld is het printen van gepersonaliseerde sieraden. Upload een eigen 3D-ontwerp, kies een metaal of metaalfinish en laat de aanbieder de rest regelen. Zo wordt 3D-printen iets tastbaars. Creatieve mogelijkheden zijn eindeloos, voor hobby, werk en studie.

©Studio Peace - stock.adobe.com

Meten is weten, dat geldt zeker voor het nauwkeurig namaken van vervangende onderdelen.

Verwacht geen wonderen

Als laatste is het belangrijk om je verwachtingen realistisch te houden. 3D-prints zien er over het algemeen net wat minder strak en glad uit dan in een fabriek of door een professional vervaardigde producten. Bekijk ook altijd de reviews van een printservice en controleer of ze ervaring hebben met het materiaal dat je wilt gebruiken. Blaas je ontwerp niet onnodig op, want hoe groter het is, hoe hoger de kosten en de kans op printfouten. Zorg dat je ontwerp fysiek stabiel staat, zonder overbodige uitsteeksels die kunnen breken. Een handige tip is om bij twijfel eerst een kleinere testversie te laten printen en die vervolgens aan te passen in de configuratietool, waarin je bijvoorbeeld de afmetingen eenvoudig aanpast. Zo zie je of het model overeenkomt met wat je in gedachten had, zonder direct de hoofdprijs te betalen. Voor speciale projecten met verfijnde details, zoals sieraden of miniaturen, is het raadzaam te informeren naar de resolutie en laaghoogte. Vaak kun je deze waarden instellen in de bestelmodule. Door daar goed op te letten, verbeter je de kwaliteit enorm. Zo haal je het beste uit je online 3D-printervaring.

Eigen prints zijn vrijwel altijd net wat minder strak dan in serie gemaakte producten, wat hier goed te zien is.

Meer controle

Met de juiste voorbereidingen, zoals een goed bestandstype en kennis van verschillende materialen, en door gebruik te maken van online printservices, kun je snel en voordelig aan de slag. Wil je nóg meer controle? Dan loont het om software te verkennen en op termijn eventueel zelf een 3D-printer aan te schaffen. Uiteindelijk is 3D-printen voor iedereen toegankelijk, zolang je maar de juiste stappen volgt.