De beste gratis tools voor schermafbeeldingen en -video’s
Je ondervindt een probleem met een app of je wilt anderen uitleggen hoe ze met een bepaalde toepassing aan de slag kunnen. Met schermafbeeldingen kun je je vraag of toelichting mooi verduidelijken. Je kunt er ook een heuse schermvideo van maken, inclusief gesproken commentaar én zelfs met je eigen webcambeeld als miniatuur. Het kan allemaal met deze gratis tools.
Voordat we met de externe tools aan de slag gaan, duiken we eerst in wat Windows zelf te bieden heeft. Ook al zijn de mogelijkheden vrij beperkt in Windows, misschien heb je hier toch al voldoende aan. We kijken eerst naar de statische schermplaatjes. Daarna zien we de mogelijkheden van schermbeelden in de vorm van video en hoe audio en webcambeelden kunnen worden toegevoegd.
PrintScreen
Een druk op PrintScreen is een oude methode om snel een volledige schermafdruk te maken. Die belandt standaard in het klembord van Windows en kun je bijvoorbeeld met Ctrl+V in de gewenste applicatie plakken. Heb je Microsoft OneDrive op je pc, dan wil je misschien de schermafbeelding naar deze plek kopiëren.
Open hiervoor OneDrive (via het witte wolkje in het Windows-systeemvak) en kies Help & instellingen, Instellingen. Op het tabblad Back-up maken plaats je een vinkje bij Schermopnamen die ik maak automatisch opslaan in OneDrive. De toetsencombinatie Alt+PrintScreen doet hetzelfde, maar dan alleen voor het actieve programmavenster en niet voor het hele scherm. Druk je op Windows-toets+PrintScreen dan wordt het schermbeeld standaard bewaard als png-bestand in de map Afbeeldingen, in de submap Schermopnames.
©PXimport
Knippen en aantekeningen
Het Knipprogramma is nog steeds in Windows 10 aanwezig, inclusief het handige menu Uitstellen. Daarmee kun je het maken van een schermafbeelding een tot vijf seconden uitstellen. Binnenkort wordt dit programma mogelijk definitief vervangen door de tool Knippen en Aantekenen, die ook standaard in Windows beschikbaar is.
Je kunt deze tool gewoon opstarten en op Nieuw klikken, eventueel met drie tot tien seconden uitstel. Je kunt ook de toetsencombinatie Window-toets+Shift+S gebruiken. Het scherm wordt nu wat gedimd en bovenaan geef je via de knopjes aan welk knipseltype je wilt gebruiken: Rechthoekig, Vrije vorm, Venster of Volledig scherm.
Na het aangeven van het deel dat je wilt vastleggen, verschijnt er een pop-upvenster met een miniatuurafbeelding. Het knipsel bevindt zich al in het klembord, maar je hoeft maar in het venster te klikken om het te kunnen bijsnijden of te bewerken met pen of markeerstift in diverse kleuren. Een roteerbare liniaal en een gum zijn eveneens beschikbaar. Je kunt de schermafbeelding vervolgens via het diskette-icoon bewaren als png, jpg of gif.
Stappenbeschrijving
Windows 10 beschikt nog over een extra tool die vooral handig is als je de werking van een applicatie of een probleem stap voor stap wilt toelichten. Je vindt deze tool onder de naam Stappenbeschrijving in het Windows-startmenu. Er verschijnt dan een zwevend balkje waarin je op de knop Opname starten drukt. Het schermbeeld wordt meteen vastgelegd.
Tijdens de opnames kun je de knop Opmerking toevoegen indrukken, waarna je een bepaald schermdeel afbakent en de afbeelding van de gewenste commentaar voorziet. Je kunt de opname op elk moment onderbreken en ook weer hervatten. Na afloop krijg je als resultaat een gezipt mht-formaat dat je vanuit je browser kunt bekijken.
©PXimport
ShareX: opstart
Vind je de standaardtools van Windows voor het maken van schermafbeeldingen te beperkt, dan kun je altijd je toevlucht nemen tot heel wat externe tools. Om maar enkele gratis exemplaren te noemen: Screenshot Captor, Snipaste, QuickSnip, HolzShots en GreenShot. Een van de flexibelste tools is ShareX, die ook handig is als je screenshots naar webservices wil uploaden. Je vindt deze gratis openbrontool op www.getsharex.com.
Wanneer je de tool na de installatie opstart, vind je het pictogram terug in het Windows-systeemvak. De kans is aanwezig dat ShareX meteen al klaagt over het niet kunnen koppelen van de PrintScreen-toets, omdat die al in gebruik is. Klik dan met rechts op het icoon en kies Instellingen sneltoetsen. Klik op het rechterveld bij Leg het volledig scherm vast en kies een andere sneltoetsencombinatie, bijvoorbeeld Alt+F12.
©PXimport
ShareX: gebruik
De eerste keer dat je een schermafbeelding maakt, vraagt ShareX of je die wilt uploaden (standaard naar de webservice Imgur). Je kunt deze optie altijd zelf weer inschakelen als volgt: klik met rechts op het icoon en kies Na vastleggen, Upload afbeelding naar server.
Je hoeft natuurlijk niet noodzakelijk het hele scherm op te slaan. Klik in het contextmenu maar eens op Vastleggen: er komt nu een dozijn opties beschikbaar, waaronder Automatisch vastleggen en Scrollopname. Met de eerste kun je van een bepaald schermgebied om de zoveel seconden een afbeelding laten maken.
Met de tweede kun je ook het vensterdeel meenemen, dat pas zichtbaar wordt na het scrollen. Mogelijk moet je dan wel eerst aan een paar instellingen sleutelen bij Scrollopname, voor het automatisch scrollen en opslaan optimaal verloopt. In het menu Vastleggen vind je nog andere handige opties als Laat cursor zien en Screenshot delay (van nul tot vijf seconden).
Om schermafbeeldingen verder te kunnen bewerken, kies je bij Na vastleggen voor Open in afbeeldingsbewerker. Het plaatje komt dan in een eigen editor terecht waar je het op verschillende manieren kunt aanpassen. Wat dacht je bijvoorbeeld van al dan niet gevulde rechthoeken en ellipsen, tekst en tekstballonnen, automatische nummering, stickers, watermerken, uitvergrote beeldfragmenten, vervagingen, lijnen en pijlen. De vormgeving en kleuren van al deze objecten bepaal je zelf. En er valt nog meer te ontdekken.
©PXimport
Gamebalk
Windows heeft helaas niet veel in huis om heuse schermvideo’s/screencasts maken. Er is wel de gamebalk die je met Windows-toets+G oproept. Deze tool is vooral bedoeld om Xbox-games op te nemen, maar je kunt er ook schermvideo’s van andere applicaties mee maken.
In principe hoef je niet meer te doen dan de knop Opname starten in te drukken, tenminste als je pc aan de hardware-eisen (lees: videokaart) voldoet. In het venster Audio geef je bij Mix aan in hoeverre je ook geluiden van het systeem en van applicaties wilt horen.
Bij Spraak kun je de microfoon activeren. Het kan zijn dat je hiervoor bij de Instellingen, Privacy, Microfoon nog moet aangeven dat ook Xbox Game Bar hiervan mag gebruikmaken. De video-opnames komen standaard terecht in de submap Opnames van je persoonlijke map Video’s.
©PXimport
ShareX: Ffmpeg
Mocht ShareX je bevallen, dan kun je deze tool ook gebruiken om schermvideo’s vast te leggen, weliswaar met beperkte opties. In dit geval kies je bij Vastleggen de optie Schermopname Ffmpeg. Een alternatief is nog Schermopname gif, maar dan worden de schermbeelden aan elkaar geregen in de vorm van een geanimeerde gif, dit is dus niet een echte video.
De eerste keer dat je Schermopname ffmpeg selecteert laat je de software downloaden en installeren. Dit is een proces dat nagenoeg automatisch verloopt. Vervolgens houd je de muis boven een schermgebied waarvan je de beelden wilt opnemen. Via een slimme selectiefunctie probeert ShareX te voorspellen wat je precies in beeld wilt brengen, maar je kunt het gewenste gebied ook altijd zelf met de muis uittekenen.
Meteen daarna start de opname die je via Stop op elk moment kunt stopzetten. Na afloop verschijnt de locatie van het opnamebestand in een pop-upschermpje, maar het bestand vind je ook vanuit het contextmenu via Map schermafbeelding. Het standaardresultaat is een video met een mp4-container en een H264 mpeg-4 avc codec, maar dat is wel aanpasbaar.
ShareX: opties
Kies Taak instellingen in het contextmenu van ShareX en ga naar Vastleggen, Scherm opname. Hier kun je onder meer aangeven of je ook de muisaanwijzer wilt opnemen, na hoeveel seconden de opname moet starten en hoeveel frames per seconde je wilt (standaard 30 fps voor ffmpeg).
Druk op Ffmpeg opties om eventueel de Video bron (webcam) en de Audio bron (microfoon) aan te passen. In het venster Codecx kun je diverse parameters van zowel de Video codec als de Audio codec instellen. ShareX zelf raadt de x264-codec aan met een Fast preset. Als blijkt dat de cpu het aantal frames niet kan bijbenen dat kun je eventueel kiezen voor Very fast of Ultra fast. Eventueel verhoog je de Crf-waarde (constant rate factor, de compressiegraad), maar dat komt de videokwaliteit mogelijk niet ten goede.
In het onderste venster lees je de opdrachtregelparameters af. Je zult merken dat het containerformaat zich automatisch aan de gekozen (video)codec aanpast: mp4 voor H264 bijvoorbeeld en webm voor vp8. Je kunt je instellingen vanuit dit venster ook altijd exporteren en weer importeren.
©PXimport
Debut: opstart
Wil je je schermvideo’s op een makkelijke manier voorzien van een miniatuur-webcambeeld of wil je een watermerk in beeld? Dan kun je beter een meer gespecialiseerde screencasttool gebruiken. Een degelijk programma, bovendien gratis voor niet-commercieel gebruik, is Debut van NCH Software, beschikbaar voor Windows en macOS. Een directe link naar de gratis versie vindt je hier (vanaf Windows 7 64 bit).
Bij de installatie kun je kiezen tussen een Nederlandse en een Engelse versie. Wij kiezen voor de eerste, het versienummer loopt bij de Nederlandse versie wel altijd iets achter: 6.54 versus 6.63. Met een paar muisklikken heb je de software geïnstalleerd en kun je aan de slag. In het programmavenster zie je direct je schermbeeld(en) in miniatuur, omdat standaard de volledige schermopname-modus (Ctrl+S) is geactiveerd.
©PXimport
Debut: werking
Is het inderdaad de bedoeling dat je het complete virtuele bureaublad opslaat, dan kun je direct de rode opnameknop indrukken of je drukt op Ctrl+F9. Je krijgt dan nog de vraag of je naar de modus Fast capture wilt overschakelen, maar dat doe je liever niet, tenzij je beelden van een grafische intensieve applicatie (zoals games) opneemt.
Zodra je op Ctrl+F10 drukt stopt de opname en kun je die via knop Opname afspelen, onderaan de groene balk, bekijken. De knop Map opname openen toont je de al gemaakte opnames van Debut. Standaard is dat de map C:\Users\<uw_accountnaam>\Videos\Debut.
Via het pijlknopje naast de knop Scherm (linksboven) kun je ook andere gebieden voor opname selecteren: een specifiek venster of een zelf af te bakenen rechthoekig schermdeel. De knop Webcam laat je toe rechtstreeks beelden van je webcam op te nemen. Met de knoppen onderaan kun je uit talrijke instellingen kiezen (zoals iPhone X, Psp, maar ook een zelf te stellen Custom-formaat) en zowel de Encoder opties als Video-opties aanpassen.
Wil je de webcambeelden in een miniatuur beeld-in-beeld-formaat, open dan bovenaan het menu Effecten en kies Camera-overlay. Plaats in het rechtervenster een vinkje bij Inschakelen en selecteer je webcam. Je kunt hier ook andere opties instellen, zoals het Formaat en de schermlocatie (via Alignment en Grootte).
©PXimport
Debut: audio en cursor
Je kunt tijdens je opnames, zowel van het scherm als van de webcam, ook geluid mee opnemen van het systeem of van een microfoon. Hiervoor druk je bovenaan op Audio-opties en plaats je een vinkje bij Sprekers en bij Microfoon, waarna je je microfoon selecteert. Via Sound Mixer stel je het relatieve geluidsvolume van het systeem en andere applicaties in. Plaats een vinkje bij Muisklikken als je ook die geluiden mee wilt opnemen.
En nu we het toch over de muis hebben: open in dit Opties-venster ook even het tabblad Cursor. Hier bepaal je of de muiscursor te zien mag zijn en of je die, bij het indrukken van de muisknoppen, een speciaal Radius- of Kleur-effect wilt meegeven. Ook handig om weten: op het tabblad Uitgang leg je de standaardmap voor de schermopnames vast.
©PXimport
Debut: extra effecten
Laten we nog even terugkeren naar Effecten in het hoofdvenster van Debut, Hier kun je namelijk allerlei kleureffecten aan je opname geven (via Kleur en Filters). Ook kun je de beelden Spiegelen en van een Watermerk voorzien. Bij deze laatste optie hoef je alleen maar naar een geschikte afbeelding te verwijzen en de transparantiegraad, grootte en schermlocatie in te stellen.
Met Toetsaanslagen zorg je ervoor dat toetsaanslagen en ingedrukte muisknoppen visueel, in de vorm van een overlay, over je opnames heen te zien zijn. En helemaal leuk wordt het met de optie Groen scherm. Als je deze functie inschakelt kun je zelf aangeven welke kleuren van je webcam of scherm je door een andere kleur, afbeelding of zelfs video wilt vervangen. Stel, je hebt veel groenblauwe vlakken op het scherm en je wilt die vervangen door rood, plaats dan een vinkje bij Inschakelen. Kies een rode kleur bij Effen kleur en klik met het pipetje op een groenblauw vlak in het opnamebeeld. Het effect is direct zichtbaar.
