Het einde van de volgcookie lijkt nu dan toch echt nabij. Het bestandje dat jouw internetgedrag nauwlettend in de gaten houdt, wordt binnenkort uitgefaseerd in de grootste browsers. Daarmee komt hopelijk een einde aan veel privacyklachten, maar het verdwijnen van de cookie heeft ook impact op ons internetgedrag. Wat voor internet krijgen we er straks voor terug? We zetten het op een rij.

De internetcookie was ooit onschuldig bedoeld. Hij werd bedacht door programmeur Lou Montulli, die in de jaren 90 de browser Netscape ontwikkelde. De naam was gebaseerd op ‘magic cookie’, een term die programmeurs gebruiken voor data die tussen twee programma’s wordt verstuurd zonder te worden veranderd. Voor programmeurs handig om te zien of een app gegevens kan verwerken zonder ze aan te tasten, maar Montulli bedacht dat het ook voor websites handig was om ze onderling met zo’n bestand te laten communiceren.

Websites konden met Netscape zo’n cookie op je computer achterlaten, en daarmee werd aan de browser verteld of je bijvoorbeeld al was ingelogd. Een cookie helpt websitebeheerders ook om bij te houden hoeveel mensen een pagina hebben bezocht.

Ineens konden sites simpele informatie over jou onthouden. Hartstikke efficiënt, en dus duurde het niet lang meer tot Internet Explorer het bestandje ook ging gebruiken. Zodoende werd het integraal onderdeel van het moderne internet. Op dit moment is er geen enkele browser die geen cookies gebruikt, en bovendien hebben websites vaak een paar cookies nodig om überhaupt te functioneren.

Niet veel later ontdekten ook de adverteerders dat zij cookies konden gebruiken om het internetgebruik van gebruikers in de gaten te houden. Via die bestandjes zagen ze ineens welke websites je zoal had bezocht. Kwam je op een site van een koptelefoonfabrikant? Dan konden websites jou vervolgens advertenties voor koptelefoons laten zien, in de hoop dat je daar sneller op zou klikken.

Cookies misbruikt voor Trump en Brexit

De inzage in onze privélevens werd steeds groter. Facebook gebruikte speciale pixels om cookies op je apparaten te zetten en zo je surfgedrag aan je profiel te koppelen. Had je geen Facebook-account? Geen probleem, dan stelde het sociale netwerk gewoon een geheim schaduw-account voor je samen om je toch te kunnen tracken.

Een persoonsgerichte advertentie is één ding, maar die dataverzameling via cookies begon steeds sinistere vormen aan te nemen. Het databedrijf Cambridge Analytica gebruikte bijvoorbeeld de reclamedata van Facebook om psychologische profielen van gebruikers op te stellen, en daarbij te kijken wie het meest vatbaar is voor bepaalde reclames. Dit werd vervolgens ingezet om politieke reclame te maken voor Donald Trump en de Brexit.

De Europese Unie deed een poging om het cookiegebruik aan banden te leggen met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), ook wel de privacywet genoemd. Websites mochten nog steeds essentiële cookies op je computer plaatsen, bijvoorbeeld om de inloggegevens van een account te onthouden, maar voor optionele (tracking)cookies moest voortaan bij een bezoek toestemming worden gevraagd. Dat is de reden waarom je nu op veel sites zo’n toestemmingsformulier krijgt voorgeschoteld bij een eerste bezoek.

Echt handig is dat formulier alleen niet. Websiteontwerpers doen hun best om de afwijs-knop zo onduidelijk mogelijk te maken, in de hoop dat je dan toch maar moedeloos op ‘accepteer’ drukt. En als je een website op je telefoon, tablet en laptop bezoekt, moet je steeds weer iets met dat cookiescherm voordat je binnen bent.

Browsermakers probeerden de grootste privacyschendingen door cookies te bemoeilijken, maar daarbij ontstond een kat-en-muisspel: steeds als er een vorm van misbruik werd geblokkeerd, gingen reclamemakers op zoek naar nieuwe manieren om die blokkade te omzeilen.

©Brad Pict - stock.adobe.com

De grootste browsers van dit moment

Statcounter houdt bij welke browsers het populairst zijn. Dit waren in januari 2024 de vijf grootste spelers:

Google maakt volgcookies irrelevant

Al deze problemen hoopt Google op te lossen door volgcookies in Chrome uit te faseren. In de browser mogen websites binnenkort alleen nog maar essentiële cookiebestanden plaatsen die nodig zijn om een website te laten functioneren. Alle andere cookies, ook wel bekend als ‘cookies van derden’, worden in het webprogramma geblokkeerd.

Met het verbod in Chrome verdwijnen cookies niet meteen helemaal, maar in de praktijk worden ze nutteloos en zullen adverteerders er nog maar amper gebruik van maken. Chrome is namelijk een gigantisch grote speler op de browsermarkt: uit recente statistieken van marktbureau Statcounter blijkt dat twee derde van alle internetters Chrome gebruikt. Webbrowser Safari is met een kleine twintig procent de nummer twee, maar de diepgewortelde integratie met adblockers zorgt ervoor dat veel Safari-gebruikers al geen cookies meer accepteren.

En de nummer drie, met vijf procent, Edge? Die draait op de achtergrond stiekem op Googles systemen. De cookie wordt straks dus alleen nog maar interessant voor een heel klein percentage browsers dat die bestandjes nog toelaat; voor adverteerders een verwaarloosbare markt.

Google pakt het groots aan door de optionele cookies met heel iets anders te vervangen: de zogeheten ‘Privacy Sandbox’. Hierin komen al je persoonsgebonden gegevens terecht, zoals sites die je bezoekt. Adverteerders kunnen dan met de privacy sandbox verbinden om persoonsgerichte reclame te maken, maar zij krijgen je privédata niet in handen. Google is een soort tussenpersoon die je gegevens in beheer houdt.

Geld waard voor Google

Voor Google is dat een slimme deal, want zij krijgen ineens veel meer grip op de reclamemarkt. Bij cookies konden bedrijven nog buiten Google om reclame maken, maar nu moet alles via hun privacy sandbox.

Ook voor gebruikers is het goed nieuws: je kunt straks in Chrome zelf instellen hoe de privacy sandbox met jouw data omgaat. Wil je niet dat reclamemakers persoonsgericht bij je kunnen adverteren? Dan zet je straks simpelweg de knop uit zodat niemand ooit die mogelijkheid heeft.

Kort gezegd: zodra Google het cookieverbod doorvoert, gaan we naar een internet zonder eindeloze cookiemuren als je websites bezoekt. Je hebt nog maar één pagina in de instelling van je browser waarin je kiest of reclamebedrijven jouw surfgedrag mogen inzien. In andere browsers zul je in de maanden erna wellicht soms nog op cookies stuiten, maar de verwachting is dat ze ook daar langzaam maar zeker zullen verdwijnen.

De vraag is wanneer

De vraag is dan nog: wanneer? En dat is een lastige: de privacy sandbox werd al jaren geleden aangekondigd, toen voor medio 2023. Die datum ging voorbij zonder dat het systeem de norm werd. Inmiddels is de deadline naar eind 2024 verschoven, in de hoop dat die wel wordt gehaald.

Google lijkt de boel al op orde te hebben, maar reclamebedrijven zeggen dat ze langer de tijd nodig hebben om zich voor te bereiden op de overstap. Deels zal dat waar zijn: het systeem waar hun gehele business op draait verdwijnt en ze moeten over naar iets anders, wat geheid een complexe kwestie is. Maar het lijkt er ook op dat adverteerders blijven aansturen op zo veel mogelijk uitstel, zodat ze langer de oudere, wellicht meer lucratieve cookie kunnen blijven gebruiken.

Google moet luisteren naar die zorgen, want marktwaakhonden houden het bedrijf nauwlettend in de gaten. Zij zien ook dat Google een groot deel van de advertentiemarkt naar zichzelf toetrekt door alle bedrijven te verplichten hun privacy sandbox te gebruiken. Er wordt gevreesd voor oneerlijke concurrentie, want Google is zelf ook een reclamebedrijf dat veel nauwere banden met zichzelf kan onderhouden.

Bovendien bestaat er een kans dat bijna niemand bedrijven toestemming zal geven om hun gegevens te gebruiken voor reclames. Is dat het geval, dan kan de markt voor persoonsgerichte reclame compleet instorten.

Dat kan erg zijn voor bedrijven, maar voor ons? Wij krijgen er straks hopelijk een internet zonder cookiemuren voor terug. Of het ook echt privacyvriendelijker is? Dat is een tweede vraag. Je gegevens worden immers nog steeds verzameld, maar straks door nog maar één groot bedrijf. Hopelijk is het dan echt zo makkelijk om de dataverzameling uit te schakelen als Google op dit moment belooft.

©Andrey Popov

Samen tv-kijken terwijl één van de twee wat slechter hoort? Dat leidt vaak tot gedoe over het volume. Wat voor de één te zacht is, is voor de ander te hard. Moet een van de twee dan maar een koptelefoon op? Da's ook weer zo ongezellig. Met de Bravia Theatre U wil Sony dat probleem verhelpen. Deze draadloze nekbandspeaker stuurt het tv-geluid direct naar de oren, terwijl omgevingsgeluiden hoorbaar blijven.

De Bravia Theatre U (adviesprijs 284 euro) rust losjes op de schouders en richt het geluid direct op de oren. Zo klinken stemmen en muziek helder, terwijl de drager gewoon hoort wat er om hem heen gebeurt. Tijdens het tv-kijken blijven dialogen goed verstaanbaar, ook als het volume voor de rest van het gezin op normaal niveau staat – geen discussie meer over standje 'burenruzie'. Tv-kijken, bellen of luisteren naar een podcast kan zo comfortabel, zonder dat anderen daar last van hebben.

©Sony

De speaker is voorzien van Voice Clarity-technologie, die stemmen extra duidelijk weergeeft. Dankzij de lage vertraging tussen beeld en geluid blijft alles synchroon, wat prettig is bij films en games. De Bravia Theatre U is licht, spatwaterbestendig (IPX4) en geschikt voor gebruik met hoortoestellen. De accu is via USB-C snel op te laden en schakelt automatisch uit wanneer de speaker niet wordt gebruikt.

Via bluetooth kan de nekband aan meerdere apparaten tegelijk worden gekoppeld, bijvoorbeeld aan een tv en smartphone. Met de 360 Spatial Sound Personalizer is het geluid verder aan te passen aan persoonlijke voorkeuren.

©Sony

Wanneer je een app installeert op je Android- of iOS-apparaat, doe je dat meestal via de officiële appwinkels Google Play of App Store. Dat is prima, maar je kunt apps ook op andere plekken downloaden en (handmatig) installeren. Dit wordt ‘sideloading’ genoemd. Waarom zou je dat doen en hoe doe je dat?

De belangrijkste redenen om apps via de officiële webwinkels van Android (Google Play) of Apple (App Store) te installeren zijn het ruime aanbod, makkelijke installatie, hogere veiligheidsnormen, regelmatige updates, stabiele werking en automatische back-ups en herstel. Toch zijn er ook redenen om elders te kijken, los van eventuele principiële overwegingen.

Zo kan een app niet beschikbaar zijn in je regio, of zoek je een specifieke versie die daar niet meer wordt aangeboden. Het kan ook gaan om een app die door Apple of Google wordt geweigerd, of om een testversie, opensource-app of een app die voorlopig enkel buiten het commerciële aanbod bestaat. Een voorbeeld van deze laatste is de Android-app Fiets of Niets. Deze hebben we zelf gebouwd met AI-tools en kun je als apk-bestand (Android PacKage) downloaden via www.kwikr.nl/fietsofniets (pak het zip-bestand uit). Deze app geeft je een zevendaagse weersvoorspelling op elke locatie, met temperatuur, zonne-uren, windkracht en regenkans. Je kunt zelf instellen welke onderdelen je het belangrijkst vindt.

We vertellen hieronder hoe je alternatieve apps installeert in Android. Daarna leggen we uit hoe je dit op iOS doet. Je doet dit natuurlijk wel op eigen risico.

Android:

Alternatieve appwinkels

Bij de app Fiets of Niets bijvoorbeeld moet je dus zelf het appbestand te downloaden en te installeren, maar er zijn ook alternatieve appwinkels waarin dit proces geautomatiseerd verloopt. Populaire voorbeelden zijn F-Droid (beperkt aanbod, enkel opensource-apps), Aurora Store (een spiegel van de Play Store, Google-account niet vereist) en Aptoide (gedecentraliseerde appstore met wisselende betrouwbaarheid per winkel). Aangezien deze winkels niet in de Play Store staan, moet je ze eerst handmatig downloaden en installeren via hun websites.

Daarnaast bestaan er ook appstores die veel weg hebben van appbibliotheken, zoals APKMirror, APKPure en Uptodown. Hieruit kun je apps selecteren en afzonderlijk downloaden. Elk van deze aanbieders biedt trouwens ook een eigen app aan, respectievelijk APKMirror Installer, APKPure App en APK Installer by Uptodown, die het installatieproces, en vaak ook het updateproces, van apps vereenvoudigen. Zulke installer-apps zijn trouwens noodzakelijk voor het installeren van zogeheten Android-app Bundels, zoals apkm (van APKMirror), xapk (apk met eXtra bestanden en data; vaak bij APKPure) en apks (het officiële Bundle-formaat met alle nodige 'Splits'). Deze installer-apps zijn (ook) beschikbaar in de officiële Google Play Store.

• F-Droid: www.f-droid.org

• Aurora Store: www.auroraoss.com

• Aptoide: en.aptoide.com

• APKMirror: www.apkmirror.com

• APKPure: www.apkpure.com

• Uptodown: en.uptodown.com

Handmatige installatie

We tonen eerst hoe je handmatig een apk-bestand downloadt en installeert. We doen dit met de app Uptodown App Store, al had dit bijvoorbeeld net zo goed het apk-bestand van Fiets of Niets kunnen zijn.

Surf op je smartphone naar https://en.uptodown.com en zoek de gewenste app op. Tik op de groene downloadknop. Je krijgt waarschijnlijk een standaardmelding dat het bestand mogelijk schadelijk is. Als je zeker bent dat het om bonafide software gaat (zie ook verder), tik je op Toch downloaden.

Het apk-bestand staat nu in de map Downloads. Deze kun je ook benaderen vanuit je browser door op de drie puntjes te tikken en Downloads te kiezen. Tik vervolgens op het gedownloade bestand. Vraagt Android met welke app je dit wilt openen, kies dan Pakket-installatie.

De kans is groot dat er een melding verschijnt dat je toestel geen toestemming geeft om apps van deze bron (je browser) te installeren. Tik hier dan op Instellingen en zet de schuifknop bij Machtiging toestaan op Aan. Bevestig vervolgens met Installeren. Even later is de installatie klaar en kun je de app openen.

Android-app Bundle

Apk-bestanden kun je dus vrij eenvoudig handmatig installeren via het ingebouwde pakketbeheer. Voor gebundelde apps heb je meestal een gespecialiseerdere installer nodig. We nemen de game Worms Zone (Hungry Snake) op de site van APKMirror als voorbeeld. Tik op de app, kies Scroll to available downloads, selecteer een download en tik op Download APK Bundle. Open daarna de downloadsectie van je browser om te controleren of het APKM-bestand gedownload is.

Om dit te installeren, kies je een van de eerder genoemde installers. We nemen hier APK Installer by Uptodown als voorbeeld. Na installatie geef je de gevraagde machtigingen, open je de app en tik je op Install Apps. De installer doorzoekt nu je Downloads-map en vindt alle apk-gerelateerde bestanden, waaronder het gedownloade apkm-bestand van Worms Zone. Tik op Install bij dit bestand en bevestig met Installeren. Even later kun je de app openen.

Veiligheidsmaatregelen

Aan sideloading hangt altijd een zeker risico, maar dat kun je sterk beperken door enkele zaken goed op te volgen. Controleer eerst hoe betrouwbaar de ontwikkelaar en de alternatieve bron zijn. Ga na of de bron bekend is en positief besproken wordt op Android-fora en of ze transparant is over updates en changelogs. Laat het apk-bestand, indien mogelijk, eerst scannen door een gratis online virusscanner als VirusTotal (www.virustotal.com) of gebruik de app VirusTotal Mobile (beschikbaar in de Play Store). Vergelijk ook online app-screenshots, neem een aantal recensies en gebruikerservaringen door, en ga het aantal downloads van de app na.

Zorg dat geïnstalleerde apps up-to-date blijven en controleer of updates extra machtigingen vragen. Dit kun je ook na installatie nagaan via Instellingen / Apps. Tik op Alle [n] apps zien, scrol naar de app, tik erop en kies Rechten. Hier kun je machtigingen eventueel ook intrekken of opnieuw toestaan.

Je kunt instellen dat Google Play Protect ook gesideloade apps controleert. Open de Play Store, tik rechtsboven op je profielicoon, kies Play Protect en tik op het tandwiel. Schakel Apps scannen met Play Protect in en eventueel ook Detectie van schadelijke apps verbeteren.

Wil je na het downloaden voorkomen dat een bepaalde bron, zoals je browser, nog apk-bestanden mag installeren, ga dan naar Instellingen / Apps / Speciale app-toegang / Onbekende apps installeren, selecteer de bron (bijvoorbeeld Chrome) en schakel Toestaan van deze bron weer uit.

Tot slot, vertrouw je een geïnstalleerde app niet helemaal of heb je deze niet langer nodig, verwijder deze dan van je toestel.

iOS:

DMA

Terwijl sideloading op Android altijd al mogelijk was, heeft Apple zich daar lang tegen verzet. Officieel om veiligheidsredenen, maar ook om de eigen inkomsten via de App Store (30 procent commissie) te beschermen. Sinds maart 2024 staat Apple onder druk van de EU en de Digital Markets Act (DMA) beperkte vormen van sideloading toe. In de EU kun je nu apps installeren via alternatieve appwinkels (vanaf iOS 17.4) of eventueel rechtstreeks vanaf een website (vanaf iOS 17.5), hoewel er via deze laatste methode nauwelijks apps beschikbaar zijn (wegens de strenge voorwaarden van Apple).

Apple eist dat alternatieve apps 'genotariseerd' zijn, wat betekent dat ze vooraf zijn gescreend op veiligheid (zie ook via www.kwikr.nl/macveilig). Als gebruiker moet je ook expliciet toestemming geven voor de ontwikkelaar. We tonen hieronder hoe je dat doet. Let wel: alternatieve apps ondersteunen wellicht geen functies als 'Vraag om te kopen' of 'Delen met gezin'.

Controle

Om er zeker van te zijn dat je iPhone aan alle voorwaarden voldoet, controleer je eerst het versienummer. Open Instellingen, ga naar Algemeen / Info en kijk of je iOS-versie 17.4.x (voor alternatieve appwinkels) of 17.5.x (voor webdistributie) of hoger gebruikt (afbeelding 7). Voer indien nodig een software-update uit.

Aangezien sideloading alleen binnen de EU mogelijk is, open je ook Privacy en beveiliging / Locatievoorzieningen / Systeemvoorzieningen en schakel je iPhone-analyse en Deel mijn locatie in.

Alternatieve appwinkel

Alles is nu klaar om een alternatieve appwinkel te installeren. Open Safari en surf naar een erkende winkel, zoals AltStore PAL, Setapp Mobile of Epic Games Store.

We nemen AltStore PAL als voorbeeld. Op de site tik je op Get AltStore en daarna twee keer op Download. Er verschijnt waarschijnlijk een melding, tik dan op OK. Ga vervolgens naar Instellingen, tik bovenaan op de melding Sta de apps van AltStore, LLC toe en bevestig met Toestaan. Ga daarna terug naar de webpagina en tik opnieuw op Download, gevolgd door Installeer appmarktplaats en bevestig met je Face ID of Apple-code. Open de nieuwe app AltStore. Tik hier bijvoorbeeld op Browse, kies een gratis app, tik op Free en bevestig met Install <appnaam> en daarna met Installeer app. Je kunt de app nu starten.

Installatie met een link via webdistributie verloopt op vergelijkbare wijze: tik op de downloadlink, keur de ontwikkelaar goed vanuit (het bericht in de) Instellingen en tik nogmaals op de link.