Een goede digitale beveiliging kost altijd enige moeite. Hoeveel moeite, dat bepaal je helemaal zelf. Als je iemand bent die alles uit de kast haalt met wachtwoorden van 64 karakters en een tweede internetloze laptop, dan is deze handleiding niks voor jou. Zoek je een mooie balans? Lees dan verder!

Dit is een handleiding voor praktisch ingestelde mensen. Mensen die een gezonde dosis pc-beveiliging willen, maar met zo min mogelijk gedoe (zoals het gebruik van sleutelhangers voor twee-staps-authenticatie, ingewikkelde wachtwoorden en het instellen van e-mailencryptie). We kunnen je geen volledig pijnloze ervaring beloven, maar we zullen laten zien hoe je een goede beveiliging kunt instellen die je wachtwoorden, e-mail, harde schijf en gevoelige usb-drives zo veilig mogelijk houdt, zonder het al te gek te maken.

Een sterk wachtwoord, de beste verdediging

Goede computerbeveiliging en privacy begint bij sterke wachtwoorden. Uiteraard zijn er serieuze kritieken over hoe online diensten met wachtwoorden omgaan, en Apple probeert met TouchID op de iPhone 5s biometrie mainstream te maken, maar momenteel zijn wachtwoorden nog steeds de beste oplossing om pottenkijkers bij onze data uit de buurt te houden.

©PXimport

KeePass is een prima gratis programma.

Het probleem met wachtwoorden is dat ze echt willekeurig, uniek, en relatief lang moeten zijn om enig nut te hebben. Daarom zijn wachtwoordmanagers handig: Deze programma's helpen je om compleet willekeurige wachtwoorden te genereren en deze veilig op te slaan, zodat je slechts een handjevol wachtwoorden van 10 karakters hoeft te onthouden in plaats van 15 of 20.

KeePass en LastPass zijn allebei goede, gratis wachtwoordmanagers die de moeite waard zijn. KeePass is populair omdat het open source is en een aantal interessante functies heeft, zoals keylogger en beveiligde notities.

Maar het probleem met KeePass is dat het geen online component heeft om wachtwoorden met verschillende apparaten te synchroniseren. Dat betekent dat je zelf een cloud synchronisatiemethode zult moeten instellen met behulp van Dropbox of een andere cloudopslagdienst.

Een ander goed alternatief - en mijn persoonlijke favoriet - is LastPass. Net als KeePass biedt LastPass wachtwoordgeneratie en versleutelde notities, maar het programma synchroniseert ook je versleutelde database met wachtwoorden naar de cloud zodat je deze op verschillende apparaten kunt benaderen. LastPass is beschikbaar als gratis browser plug-in, en voor 12 dollar kun je ook de mobiele LastPass-app gebruiken. Alle technische details staan op de LastPass website.

©PXimport

LastPass versleutelt je wachtwoorddatabase voordat deze naar de cloud wordt verzonden.

Wachtwoordmanagers zijn een vrij persoonlijke keuze en zullen vooral afhankelijk zijn van je persoonlijke behoeften en hoeveel vertrouwen je hebt in een commercieel bedrijf zoals LastPass of nieuwkomer Dashlane.

Mail versleutelen

De meeste mensen gebruiken het liefste web-gebaseerde e-mail-apps zoals Gmail, omdat het sneller en veel eenvoudiger is om een webpagina te openen dan een desktop-app te laden. Maar als je je e-mail tegen nieuwsgierige blikken moet beschermen is een ouderwetse desktop e-mailclient in combinatie met OpenPGP public-private key encryptie de beste optie.

E-mail wordt standaard als platte tekst over het internet verstuurd, wat betekent dat een vastbesloten gluurder je bericht zou kunnen onderscheppen en lezen. Encryptie helpt dit te voorkomen door het vrijwel onmogelijk te maken voor iemand die niet de ontvanger is om het bericht te ontcijferen. OpenPGP is een prima open source encryptiesysteem dat je kunt gebruiken om versleutelde e-mails te versturen. Het probleem is dat je alleen e-mails naar mensen die ook een implementatie van OpenPGP hebben kunt versleutelen. Dus als je van plan bent om gecodeerde e-mails met iemand uit te wisselen, zorg er dan voor dat die persoon in staat is om ze te ontcijferen.

Encryptie is bovendien alleen zo veilig als de mensen die het gebruiken. Als iemand je e-mail ontcijfert, deze als platte tekst kopieert en naar iemand anders doorstuurt, is je encryptie natuurlijk niet effectief. Malware kan ook encryptie dwarszitten door data in versleutelde staat te onderscheppen. Dus vergeet niet dat, hoewel encryptie ongetwijfeld veiliger is dan gewone e-mail, het niet waterdicht is.

Tot slot, bedenk dat e-mail metadata nooit versleuteld wordt. Dus je kunt de onderwerpregel of het e-mailadres van degene met wie je correspondeert niet verbergen.

De eerste stap is het downloaden en installeren van de Mozilla Thunderbird e-mailclient voor het account dat je voor encryptie en ondertekende e-mail wilt gebruiken. Thunderbird heeft een plug-in die het heel eenvoudig maakt om OpenPGP in te stellen (de uitvinder van PGP raadt ook HushMail aan.) Download en installeer daarna de OpenPGP key management-software Gpg4win.

Creëer je eigen sleutelpaar: Open Thunderbird, klik op het menu-icoon in de rechterhoek, en selecteer Add-ons. Zoek in het volgende venster naar Enigmail en klik op Install. Nadat de Enigmail installatie voltooid is, sluit Thunderbird af en open het opnieuw.

Nu heb je alle benodigde tools om je eigen sleutelpaar te creëren. Ga terug naar het menu-icoon en selecteer OpenPGP > Key Management. Wanneer het venster Key Management geopend wordt, selecteer Generate > New Key Pair.

©PXimport

Enigmail's Key Management-venster.

De meeste standaardinstellingen in dit venster zouden moeten voldoen. Maar ik raad aan om een wachtwoordzin voor je sleutels aan te maken. Als je dat niet doet en Thunderbird wil ineens dat je een wachtwoord invult terwijl je er geen hebt (dat overkwam mij), dan zit je in de problemen.

Wanneer je klaar bent om de geweldige wereld van OpenPGP e-mail binnen te gaan, klik op Generate key. Na een paar minuten zal je sleutel gereed zijn.

©PXimport

Bespaar jezelf problemen, en maak een wachtwoord aan.

Zodra je sleutelpaar klaar is zal Enigmail je aanraden om een herroepingscertificaat aan te maken. Dit is een uiterst belangrijke stap, en ik raad je dan ook ten zeerste aan om dit te doen: Een herroepingscertificaat is een simpel bestand met de extensie .ASC die je kunt gebruiken om je sleutels ongeldig te maken, in het geval je je wachtwoord vergeet of de controle over je computer verliest.

Het is het beste om je certificaat op een usb-stick op te slaan en deze op een veilige plek op te bergen.

Ga openbaar: Nu je je sleutelpaar en herroepingscertificaat hebt, moet je de wereld laten weten dat je versleutelde e-mail accepteert. De beste manier is je publieke sleutel naar een sleutelserver te uploaden waar andere gebruikers hem kunnen vinden - het is een soort telefoonboek voor mensen die op beveiliging gesteld zijn.

©PXimport

Upload je publieke sleutel naar een keyserver.

Ga terug naar het Key Management venster en selecteer Keyserver > Upload Public Keys.

Standaard zal Enigmail voorstellen om je sleutel naar "pool.sks-keyservers.net" te uploaden. Dat is een goed idee, omdat het zelf niet echt een sleutelserver is, maar een hub die zijn database naar meerdere sleutelservers verstuurt. Je kunt dit aanpassen door op het keuzemenu te klikken. Een andere optie is bijvoorbeeld om rechtstreeks naar de sleutelserver van MIT te uploaden.

Je kunt ook je publieke sleutel op een persoonlijke website, Tumblr, of blog plaatsen. Om je publieke sleutel te kopiëren, ga terug naar het Key Management venster, zorg dat Display All Keys by Default is aangevinkt, en markeer je e-mailaccount zodra deze verschijnt. Klik er vervolgens met de rechtermuisknop op en selecteer Copy Public Keys to Clipboard.

Testen, testen

Nu is het tijd om je encryptiemethode te testen door een ondertekende e-mail naar Adele te sturen, de vriendelijke e-mail robot van OpenPGP.

Houd de Shift-knop op je toetsenbord ingedrukt en klik op de Write knop links bovenaan in Thunderbird. Er wordt dan een nieuw berichtvenster geopend zonder enige HTML-opmaak. Adele kan alleen platte tekst verwerken, dus vetgedrukte koppen, cursieve tekst, en ingebedde links kun je niet gebruiken. Voor de handigheid is het sowieso altijd eenvoudiger om versleutelde e-mails als platte tekst aan te maken.

©PXimport

Stuur een testmail naar Adele

Vul vervolgens Adele's e-mailadres in (adele-en@gnupp.de). Maak een onderwerpregel en berichttekst met wat je maar wilt zeggen. Klik op OpenPGP en zorg dat alleen de opties Sign Message en Attach My public Key geselecteerd zijn. Druk op Send, voer je wachtwoord in, en klaar is Kees. Na enkele minuten zou Adele je een antwoord moeten sturen om te bevestigen of je ondertekening geslaagd was.

Zodra Adele zegt dat alles in orde is, ben je klaar voor de wereld van de versleutelde e-mail.

Je opslagschijven versleutelen

Het beveiligen van je e-mail is geweldig, maar je hebt er niet veel aan als iedereen zomaar bij je computer of externe schijven kan. Daarom is codering voor je opslagschijven een goed idee. Een van de beste tools die je hiervoor kunt gebruiken is de open source oplossing TrueCrypt. In het volgende voorbeeld laten we zien hoe je een usb-stick kunt versleutelen. Als je deze methode eenmaal onder de knie hebt is het versleutelen van je hele harde schijf niet erg verschillend - hoewel er wel een aantal extra stappen voor nodig zijn.

Allereerst: Download en installeer TrueCrypt, en neem een usb-stick die je wilt versleutelen. Open TrueCrypt en klik op Create Volume in het hoofdvenster van de app. Kies op het volgende scherm Encrypt a non-system partition/drive en klik op Next.

Selecteer vervolgens Standard TrueCrypt volume en klik op Next.

©PXimport

Laat je niet afschrikken door alle technische details

Nu moet je de drive die je wilt versleutelen vinden: Klik op Select Device en er verschijnt een eng uitziend pop-up venster met een lijst van alle opslagapparaten die met je pc verbonden zijn. Het kan verwarrend zijn, maar concentreer je gewoon op de rij aan de rechterkant die de opslagcapaciteit van elke drive weergeeft. Op die manier kun je je externe harde schijf van 1 TB niet per ongeluk aanzien voor je usb-stick van 4 GB.

In dit geval zoeken we naar de flashdrive van 2 GB onderaan in de lijst. Zodra je de drive geselecteerd hebt, klik op OK en vervolgens op Next. Nu wil TrueCrypt weten hoe je je versleutelde opslag wilt aanmaken. Standaard zou er Create encrypted volume and format it moeten staan. Dit betekent dat alle data op je usb-stick gewist zal worden.

TrueCrypt laat vervolgens de opties voor de encryptie en hash-algoritmes voor je vergrendelde apparaat zien. In dit geval zijn de standaardinstellingen prima. Het laatste scherm laat de opslagruimte van de usb-stick zien. Zolang dit in de buurt komt van de opslagruimte van je usb-drive klik je nogmaals op Next.

©PXimport

Een wachtwoord van 10 karakters is voor de meeste mensen voldoende.

Nu is het tijd om een wachtwoord aan te maken. Als je een wachtwoord van minder dan 20 karakters kiest, krijg je een waarschuwing dat het onveilig is. Je kunt inderdaad een wachtwoord van 20 karakters gebruiken, maar wil je dat echt elke keer moeten invullen wanneer je de usb-drive probeert te benaderen? Waarschijnlijk niet.

©PXimport

Door met je muis te schudden help je TrueCrypt een handje.

Uiteindelijk zal TrueCrypt een verzameling willekeurige getallen aanmaken om je apparaat te versleutelen. Probeer je muis een paar seconden zoveel mogelijk heen en weer te bewegen in het venster om TrueCrypt te helpen met het genereren van de encryptiedata, en klik daarna op Format.

Een paar minuten later heb je een versleuteld apparaat.

Encryptie mounten

Om data op je versleutelde usb-stick te kunnen opslaan, moet je het apparaat mounten met TrueCrypt. Ga terug naar het primaire TrueCrypt-venster. Selecteer in het hoofdmenu bovenaan Volumes > Select Device en kies in hetzelfde technische venster dat we eerder tegenkwamen jouw apparaat.

Ga daarna terug naar het hoofdvenster en selecteer een van de driveletters. Zelf kies ik altijd X. Het maakt helemaal niets uit, kies gewoon een letter die niet in gebruik is en klik op Mount.

Vervolgens vraagt TrueCrypt om je wachtwoord, en je bent klaar. Open Windows Explorer, en je kunt de usb-stick gewoon zoals normaal gebruiken. Het enige verschil is dat het zonder TrueCrypt en je wachtwoord (ervan uitgaande dat het een sterk, willekeurig wachtwoord is) zeer onwaarschijnlijk is dat iemand je data zou kunnen lezen.

Encryptie afronden

Als je eenmaal je fundamentele cryptografie hebt ingesteld, kun je je kennis uitbreiden en een aantal geavanceerde technieken uitproberen. Je zou kunnen leren hoe je Gpg4win kunt gebruiken om individuele bestanden te versleutelen, of je PGP-encryptiesleutels naar een tweede pc overbrengen. Of misschien wil je wel een verborgen besturingssysteem aanmaken met TrueCrypt?

Cryptografie en digitale beveiliging kunnen lastig zijn, maar als je eenmaal de basisprincipes van de tools onder de knie hebt, kun je er allerlei interessante toepassingen voor vinden.

Dit is een vrij vertaald artikel van onze zustersite PCWorld.com, geschreven door Ian Paul (@ianpaul). De mening van de auteur komt niet per definitie overeen met die van ComputerTotaal.nl.

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.