Het is Microsoft Office dat de naam heeft, maar in ‘mobiele’ app-vorm is het beslist niet de sterkste speler. Anderen springen steeds vaker in het ontstane gat, zoals bijvoorbeeld Collabora Office. En het verschil aan opties is enorm. Tijd om er eens in te duiken.

Microsoft Office op met name tablets - zowel bij iOS als Android - doet met de dag gedateerder aan. Dat je er als software-ontwikkelaar voor kiest om een meer beperkte variant voor het kleinere scherm van een smartphone te ontwikkelen is te begrijpen. Maar om diezelfde versie vervolgens simpelweg op te blazen voor tabletgebruik doet je na het openen van een mobiele Office-app daarop ‘t gevoel krijgen tien jaar teruggegaan te zijn in de tijd. De meest populaire tablet is - laten we daar verder gewoon niet moeilijk over doen - de iPad. Zelfs in de goedkoopste uitvoering beschikt die over meer dan voldoende kracht om veel uitgebreider software te draaien dan de Microsoft Office-onderdelen. Dat blijkt uit de desktop-waardige apps die vaker en vaker voor die iPad verschijnen.

Gebaseerd op LibreOffice

Omdat er duidelijk behoefte is aan een Office-pakket dat wél gebruik maakt van de capaciteiten van de iPad (en ook Android-tablets!) is Collabora Office uitgebracht. Dit Office-pakket is gebaseerd op LibreOffice. Niet heel vreemd, want het bedrijf achter de software is de drijvende kracht achter de online-versie van dat LibreOffice. Als spin-off hebben ze ook apps voor iOS en Android uitgebracht. Het kost niks en draait geheel lokaal. De eerste versies hadden wat last van instabiliteit, maar inmiddels zijn we een flinke tijd verder. En draait het geheel grotendeels als een zonnetje. Updates verschijnen zeer regelmatig, dus daar hoef je ‘t alvast niet voor te laten.

Het begin

Enig ‘minpuntje’ is eigenlijk de manier hoe je de afzonderlijke onderdelen van het pakket start. Na starten van de app beland je in een bestandsbeheerder; door op Blank onder Tekstdocument, Werkblad of Presentatie te tikken open je een leeg document. Deze werkwijze oogt wat ‘hardcore’ en verhult eigenlijk de finesse van de rest van de onderdelen. Want héb je eenmaal een blank document geopend en schakel je middels een tik of klik op het pennetje rechtsonder in beeld over naar de bewerkingsmodus, dan verschijnt een gebruikersinterface die gewoon desktopwaardig is. Bovenin beeld zien we ‘t bekende lint verdeeld over al even bekende onderdelen als Beeld, Invoegen, Formaat enzovoorts. Bedenk daarbij dat je een lint - als het niet helemaal over de breedte van je scherm past - altijd kunt verschuiven met een veegbeweging. Ook is er helemaal rechtsboven - direct naast het afsluitknopje - een knop die een zijpaneel opent. Afhankelijk van de gekozen functie zie je hier allerlei opties, soms net wat meer dan op een lint beschikbaar.

©PXimport

Spelling, navigeren en zoeken

Helemaal onder in beeld zie je de statusbalk. Je kunt daar bijvoorbeeld de taal van de spellingscontrole kiezen. Er is keuze uit een lange lijst van talen voor je document, dus daar hoef je Collabora Office alvast niet voor te laten liggen. Via de kleine knopjes rechtsonder in beeld navigeer je razendsnel door de pagina’s van je epistel. En helemaal links onderin vind je een zoekveld, waarvan de werking voor zich spreekt.

In-app vensters

De diverse lint-onderdelen hebben meer dan genoeg te bieden per beschikbaar onderdeel. We focussen ons in dit artikel - voor zover niet al duidelijk...- op de tekstverwerker, maar de spreadsheet en presentatiepakket zijn even ruim bedeeld. Bladwijzers, kruisverwijzingen, diagrammen, notities en veel meer vind je bijvoorbeeld onder Invoegen. Fontwork is de Collabora Office-variant van Microsoft’s WordArt. Mocht je van dat soort opsmuk houden: sla je slag. Hoewel het vaak wat cheesy is allemaal. We noemen het onderdeel even om meteen een andere feature van Collabora Office in actie te laten zien: vensters. Want ja, die zijn nu - binnen dit pakket - ook ineens beschikbaar op je tablet! En net als op een normale desktop-computer kun je zo’n venster verplaatsen door het via de titelbalk te slepen.

©PXimport

Compatibiliteit

Voor de meer serieuze gebruikers is het onderdeel Verwijzingen interessant. Je kunt precies dankzij al dit soort extraatjes veel serieuzere teksten tikken (of rekenwerk verrichten annex presentaties maken) dan in de simpele Microsoft Office-apps. Om compatibiliteit qua bestandsuitwisseling te garanderen, vind je onder Bestand de noodzakelijke exportmogelijkheden, waaronder natuurlijk de bestandsformaten .doc en .docx. Tegelijkertijd geldt dat iedere zichzelf respecterende Office suite overweg kan met open document-formaten en dat is het huiseigen formaat van Collabora Office. Aardig is verder dat je naast het geheel universele PDF-formaat je document ook als EPUB kunt bewaren, zo maak je je eigen ebook. Kan altijd eens van pas komen.

©PXimport

Minpunten

Zijn er dan helemaal geen minpunten? Jawel. Het is bijvoorbeeld jammer om te zien dat - op moment van schrijven - muisondersteuning op de iPad nog altijd niet beschikbaar is. Zeker: je kunt klikken en dergelijke, maar scrollen en andere trucjes werken gewoon niet. Ook een fysiek toetsenbord maakt geen optimaal gebruik van allerlei sneltoetscombinaties. Langzaam aan worden er wel steeds meer geïmplementeerd, dus we hebben er alle vertrouwen in dat dat allemaal goed gaat komen.

Vrijheid

Het is in ieder geval een verademing om niet ‘gevangen’ te zitten in een Office-app die eigenlijk voor een smartphone bedoeld is qua schermindeling en mogelijkheden. Als Microsoft eens terug naar de tekentafel zou keren en een veel vollediger versie van z’m mobiele Office voor ten minste de iPad - die toch de grootste schare serieuzere gebruikers kent - dan zou de concurrentie in één klap weggevaagd worden. Dat je een nagenoeg volledige desktop-Office-omgeving moeiteloos op een tablet kunt draaien bewijst Collabora Office. En de voorsprong van deze app wordt natuurlijk met de dag groter. Kortom: wil je eens wat serieus werken onderweg, probeer de suite dan zeker uit. Bedenk daarbij dat het geheel nog volop in ontwikkeling is. Hoewel de meeste ruwe randjes er inmiddels vanaf zijn loop je wellicht een enkele keer tegen iets geks aan, maar dat mag wat ons betreft de pret niet drukken! Zeker ook omdat het geheel niks kost en je op geen enkele manier gedwongen wordt een of andere vervelende account aan te maken. 

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.