Veilig surfen op internet kun je door een VPN-verbinding (Virtual Private Network) te gebruiken. Daar schakel je bepaalde VPN-diensten voor in, maar het is ook mogelijk je eigen server op te zetten. Wij leggen uit hoe.

Let op: het opzetten en configureren van een eigen VPN-server is minder eenvoudig dan deel 1 van deze cursus waar we laten zien hoe je gebruikmaakt van een VPN-dienst. We beschouwen dit tweede deel van de cursus als expertcursus, waarbij het handig is als de gebruiker iets meer technisch onderlegd is.

Zelf een VPN-server opzetten

Een andere mogelijkheid is om, in plaats van een VPN-dienst, zelf een VPN-server in te stellen op je computer. Of op je NAS, router of een apparaatje zoals de Raspberry Pi. Er zijn wel enkele voorwaarden om zo'n opstelling goed te laten werken. Allereerst moet het apparaat waarop je de server installeert een statisch IP-adres hebben, zodat de clients gemakkelijk toegang tot de server krijgen.

Vervolgens moet je in je router 'port forwarding' instellen: je moet al het netwerkverkeer dat op de netwerkpoort van het gebruikte VPN-protocol binnenkomt omleiden naar het apparaat waarop je VPN-server staat. Zonder port forwarding heb je van buiten je thuisnetwerk immers geen toegang tot een server in je netwerk.

En wil je voor je eigen VPN-verbinding een gemakkelijk te onthouden domeinnaam gebruiken in plaats van het (zo nu en dan wisselende) IP-adres van je internetverbinding? Activeer dan op je router iets dat dynamic DNS (DDNS) heet.

Pas als aan deze drie voorwaarden (statisch IP-adres, port forwarding en dynamic DNS) voldaan is, zal de VPN-verbinding soepel verlopen. Het loont de moeite om eerst in de handleiding van je router op te zoeken hoe je dit allemaal doet en om te controleren of je router misschien zelfs in staat is om zelfstandig als VPN-server te fungeren. Zo ja, dan is je router het beste VPN-apparaat dat je kunt kiezen, want dan hoef je niets extra's te installeren en heb je geen aparte port forwarding nodig. Er bestaat ook een opensource-firmware die je op veel routers kunt installeren, genaamd DD-WRT, die een ingebouwde VPN-server bevat. Op veel NAS-apparaten kun je een VPN-server installeren als extra module. En ook op een Raspberry Pi (of een andere Linux-computer) kun je een VPN-server installeren, zoals OpenVPN.

©PXimport

Ook op je NAS kun je een VPN-server installeren.

©PXimport

Een apparaat binnen je bedrijfsnetwerk kan pas als VPN-server voor apparaten buitenaf werken met port forwarding.

OpenVPN-server in Windows

Windows 7 en 8 hebben een VPN-server ingebouwd, maar die gebruikt het protocol PPTP (Point-to-Point Tunneling Protocol), dat zoals gezegd niet meer zo veilig is. Hoewel dit het meest ondersteunde protocol is op allerlei platformen, verkiezen we een veiliger oplossing, al is die wat moeilijker te installeren en te configureren: OpenVPN. Open deze link je browser en download van deze pagina het Windows-installatieprogramma van OpenVPN. Controleer wel eerst of je een 32- of 64bit-versie van Windows hebt en kies dezelfde versie van OpenVPN om te downloaden.

Het installatieprogramma start een wizard die je in enkele stappen door de installatie loodst. Vink in het venster Choose components zeker OpenVPN RSA Certificate Management Scripts aan. En kies in het venster erna voor de locatie C:\OpenVPN in plaats van de standaardlocatie, dat vermijdt een aantal problemen bij de configuratie. Is de installatie eenmaal aan de gang, dan vraagt Windows op een bepaald moment of je de installatie van een virtuele-netwerkdriver wilt toestaan. Bevestig die vraag door op Installeren te klikken.

©PXimport

Installeer de OpenVPN-server op Windows.

Certificaten

Nu moeten we OpenVPN nog configureren en certificaten aanmaken. Dat doen we met een serie commando's die nauwkeurig ingevoerd moeten worden, maar we nemen ze stap voor stap met je door.

Ga in Windows naar Start / Alle programma's / Bureau-accessoires / Opdrachtprompt (of open Start en tik cmd.exe en druk op Enter). Wellicht ten overvloede: alle commando's die je achter de opdrachtprompt intikt, sluit je af met een druk op de Enter. Typ achter de opdrachtprompt het commando cd C:\OpenVPN\easy-rsa in en druk dan op Enter (vanaf nu noemen we die Enters niet meer expliciet). Initialiseer de configuratie daarna met het commando init-config. Open het bestand vars.bat met het Kladblok via het commando notepad vars.bat. Vul in dit tekstbestand je gegevens in achter de regels met KEY_COUNTRY (landcode, bijvoorbeeld NL), KEY_PROVINCE (provincie), KEY_CITY (stad), KEY_ORG (bedrijf of organisatie, maar hier mag je willekeurig wat invullen) en KEY_EMAIL (een geldig e-mailadres). Verander ook dat wat achter HOME staat in C:\OpenVPN\easy-rsa. Sla het bestand op en sluit Kladblok af. In het Opdrachtprompt-venster voer nu je één voor één de opdrachten vars en clean-all uit.

We gaan vervolgens een certificaat en sleutel aanmaken (voor de 'certificate authority' (CA), maar dit mag je vergeten). Dat begint met de opdracht build-ca. Er wordt je gevraagd om een aantal zaken in te geven, zoals de lettercode van je land, je provincie, je organisatie enzovoort. De meeste gegevens heb je al in het bestand vars.bat ingevuld en die worden hier dan ook als standaardwaarde getoond. Met een druk op Enter neem je ze aan. Vul bij Common Name je naam in.

Maak daarna een certificaat en sleutel voor de server aan met het commando build-key-server server. Accepteer weer dezelfde standaardwaardes als in de alinea hierboven, maar vul bij Common Name deze keer server in. Achter de vragen voor een challenge password en een company name hoeft je niets antwoorden, geef gewoon een druk op Enter waardoor het antwoord leeg blijft. Op de vraag Sign the certificate? antwoord je bevestigend met een druk op de Y-toets (yes), evenals op de vraag erna.

Maak nu voor elke client een certificaat en sleutel aan met het commando build-key client1, waarbij client1 de naam van de client is (dat kan bijvoorbeeld de naam van de pc zijn of van een mobiel apparaat zijn). Accepteer weer dezelfde standaardwaardes en vul bij Common Name deze keer de naam van de client in, bijvoorbeeld client1. Antwoord voor de rest hetzelfde als bij het aanmaken van het certificaat en de sleutel voor de server. Herhaal dit nu voor alle apparaten waarmee je met het VPN wilt verbinden en zorg dat je voor elk apparaat een unieke naam voor het certificaat gebruikt. Als laatste voer je nog het commando build-dh uit om de encryptie voor de VPN-verbinding op te zetten.

©PXimport

Certificaten aanmaken gebeurt in de opdrachtprompt van Windows.

Configuratie van de server

Kopieer nu het standaardconfiguratiebestand van OpenVPN en pas het aan. Dat kan met de commando's copy ..\sample-config\server.ovpn . (let op: mét die punt) en daarna notepad server.ovpn. Zoek naar de regels die achtereenvolgens beginnen met ca, cert, key en dh. Maak daar het volgende van:

ca "C:\\OpenVPN\\config\\ca.crt"

cert "C:\\OpenVPN\\config\\server.crt"

key "C:\\OpenVPN\\config\\server.key"

dh "C:\\OpenVPN\\config\\dh1024.pem"

Sla het bestand op en sluit Kladblok af. Kopieer de nodige bestanden naar de juiste locatie met de volgende commando's in de Opdrachtprompt:

copy keys\ca.crt ..\config

copy keys\server.crt ..\config

copy keys\server.key ..\config

copy keys\dh1024.pem ..\config

copy server.ovpn ..\config

De OpenVPN-server is nu klaar. Je start de server met het programma OpenVPN GUI, dat in het Startmenu geïnstalleerd is. Dubbelklik op het icoontje in de taakbalk rechtsonder om de verbinding te starten. Windows staat toegang tot de VPN-server standaard enkel toe in je thuis- of bedrijfsnetwerk en niet op openbare netwerken, en geeft daarover een waarschuwing. Aangezien je je VPN-server waarschijnlijk enkel wilt gebruiken als je pc thuis staat, accepteer je het best die keuze en klik je op Toegang toestaan. Je VPN-server is nu operationeel, maar vergeet niet de drie voorwaarden waaraan een VPN-server moet voldoen (een statisch IP-adres, port forwarding en dynamic DNS), zie de paragraaf 'Zelf een VPN-server opzetten'.

©PXimport

Je configureert je OpenVPN-server in het bestand server.ovpn.

©PXimport

De Windows-firewall raadt je aan om je VPN-server niet in openbare netwerken te draaien.

VPN via je wifi-toegangspunt

In deze cursus leggen we uit hoe je op al je apparaten een VPN-verbinding instelt. Maar wat als je op vakantie bent met vijf mobiele apparaten en die niet allemaal opnieuw wilt configureren? Of wat als je thuis regelmatig landrestricties wilt omzeilen op allerlei apparaten en je niet overal die VPN-configuratie wilt ingeven? Heel eenvoudig: laat je apparaten verbinden met een apparaat dat zelf via een VPN een internetverbinding opzet. Geavanceerde draadloze toegangspunten ondersteunen deze functie, die vaak iets als 'VPN client' heet. In het wifi-toegangspunt geef je dan de configuratie van de VPN-server in, waarna het toegangspunt zijn internetverbinding via de VPN-server opzet. Alle apparaten die dan draadloos verbinden met het toegangspunt, surfen automatisch via het VPN, zonder dat verdere configuratie nodig is. Ondersteunt je toegangspunt dat niet, lees dan in het volgende nummer van Computer!Totaal onze workshop waarin we uitleggen hoe je van je Raspberry zo'n VPN-router maakt.

Configuratie van de client

Nu moeten we de apparaten configureren die we toegang tot de VPN-server willen geven. Als het om een Windows-computer gaat, kun je dezelfde OpenVPN-software installeren, want het programma werkt ook als client. Installeer dus op je client-pc OpenVPN op dezelfde manier als op de server. Onze uitleg over certificaten en sleutels mag je hier overslaan, want dat is niet nodig op de client. Het certificaat en de sleutel voor de client hebben we eerder al op de server aangemaakt.

Kopieer het standaardconfiguratiebestand in C:\OpenVPN\sample-config\client.ovpn naar de map C:\OpenVPN\config en open het dan met Kladblok. Vervang de regels die achtereenvolgens beginnen met ca, cert en key door:

ca "C:\\OpenVPN\\config\\ca.crt"

cert "C:\\OpenVPN\\config\\client1.crt"

key "C:\\OpenVPN\\config\\client1.key"

Gebruik de juiste naam (hier 'client1') voor het certificaat en de sleutel. Zoek naar de regel die begint met remote en maak daar het volgende van: remote server 1194, waarbij je in plaats van de aanduiding 'server' het IP-adres of de (dynamische) domeinnaam van je VPN-server invult. Sla het bestand op en sluit Kladblok af. Kopieer de bestanden ca.crt, client1.crt en client1.key van de server naar de client (doe dat op een veilige manier, bijvoorbeeld op een (versleutelde) usb-stick) en plaats ze in de map C:\OpenVPN\config. Daarna start je de OpenVPN-client met de OpenVPN GUI en ben je (als alles goed gaat) verbonden met je VPN-server.

©PXimport

Met de OpenVPN GUI kun je zowel een OpenVPN-server als een -client opstarten.

Mobiele apps

OpenVPN draait niet alleen op Windows, maar ook onder Linux en OS X. Op die laatste is OpenVPN bijvoorbeeld te installeren met behulp van Macports, maar er bestaat ook een grafisch programma dat OpenVPN ondersteunt: Tunnelblick. De configuratie gebeurt grotendeels hetzelfde. Ook voor allerlei mobiele platforms bestaan er OpenVPN-apps. De officiële app van OpenVPN voor iOS is OpenVPN Connect, waarmee je eenvoudig en gebruiksvriendelijk met een OpenVPN-server verbindt op je iPhone of iPad. Dezelfde app bestaat ook op Android. In de volgende paragraaf tonen we hoe je ze gebruikt. De alternatieve Android-firmware CyanogenMod heeft overigens OpenVPN-ondersteuning al ingebouwd. Dat kan interessant zijn als je toestel wat ouder is en geen recente Android-versie ondersteunt, want de OpenVPN-app vereist Android 4.0 of hoger.

Mobiele configuratie

Je kunt het configuratiebestand voor de client dat je onder Windows gemaakt hebt hergebruiken onder Android. Zorg wel dat je de regels die beginnen met ca, cert en key aanpast, zodat ze niet meer verwijzen naar een pad op je Windows-computer. De regels worden dan:

ca ca.crt

cert client1.crt

key client1.key

Waarbij 'client1' wederom vervangen moet worden door de naam van het betreffende apparaat. Kopieer het configuratiebestand samen met de bestanden ca.crt, client1.crt en client1.key naar de opslagruimte van de smartphone, allemaal in dezelfde map. Druk dan in de OpenVPN Connect-app op de menutoets en kies Import / Import Profile from SD card. Kies het .ovpn-bestand en klik op Select. Als alles goed gaat, krijg je de melding Profile successfully imported en klik je op Connect om de VPN-verbinding op te zetten. Daarna surf je via je beveiligde verbinding. Je sluit de VPN-verbinding af door op Disconnect te klikken.

Om de OpenVPN Connect-app op iOS te configureren, dien je je iPad of iPhone op de pc aan te sluiten. De OpenVPN Connect-app staat bij de apps in iTunes. Sleep het configuratiebestand samen met de bestanden ca.crt, client1.crt en client1.key naar de app in iTunes. In de app krijg je daarna te zien dat er een nieuw profiel beschikbaar is, klik erop om het te importeren.

Externe server

Voor een verbinding met je eigen OpenVPN-server kun je eenvoudig een .ovpn-configuratiebestand zoals hierboven aanmaken voor je smartphone, maar als je met een OpenVPN-server van een VPN-dienst verbindt, krijg je normaal van die dienst een .ovpn-bestand. Zo niet, dan kun je op basis van de instellingen die je VPN-dienst publiek maakt wellicht zelf een configuratiebestand aanmaken. Begin met het voorbeeldconfiguratiebestand client.vpn dat in de map sample-config van OpenVPN voor Windows staat en pas de regel met remote aan. Kopieer het configuratiebestand en de benodigde bestanden voor de sleutel en certificaten en importeer het dan.

©PXimport

Met de OpenVPN Connect app voor Android en iOS verbind je met OpenVPN-servers.

©PXimport

Het OpenVPN-profiel is geïmporteerd in de app.

©PXimport

OpenVPN Connect is verbonden met de VPN-server.

Andere poort

Als je zelf een VPN-server opzet en daarvoor de standaardpoort 1194 en het standaardprotocol UDP gebruikt, kun je soms wel eens tegen problemen aanlopen. Sommige netwerken blokkeren immers allerlei protocollen behalve webverkeer (poort 80). Daar kun je echter slim op reageren: laat je OpenVPN-server eenvoudigweg luisteren op TCP-poort 443. Dat is dezelfde als voor websites die gebruikmaken van HTTPS, dat door geen enkel netwerk geblokkeerd wordt. Bovendien is het netwerkverkeer van OpenVPN niet te onderscheiden van HTTPS omdat allebei de protocollen met SSL versleuteld zijn.

Open het bestand C:\OpenVPN\config\server.ovpn in Kladblok en wijzig de regels die met port en proto beginnen respectievelijk in port 443 en proto tcp. Wijzig uiteraard ook de firewallregel in Windows en de portforwarding-regel in je router zodat de nieuwe poort functioneel is. Je clients moeten ook de nieuwe poort gebruiken. In het configuratiebestand van OpenVPN onder Windows gaat dat met de regel remote server 443 tcp.

Een waterkoker of fluitketel lijkt misschien onmisbaar in de keuken, maar steeds meer mensen stappen over op een slimme warmwaterkraan. Hiermee tap je in een handomdraai kokend, gekoeld of zelfs bruisend water, rechtstreeks uit de kraan. Handig, snel en vaak ook zuiniger dan je denkt.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bemmel & Kroon

De Quooker-warmwaterkraan is een Nederlandse uitvinding die teruggaat tot de jaren 70. Het eerste productiemodel werd al in 1992 geïntroduceerd en enkele jaren later volgden verschillende varianten van de kraan tot de modellen die we nu kennen.

Werking van het systeem

Het Quooker-systeem is gebaseerd op een eenvoudig maar ingenieus principe: een kraan op het aanrecht is verbonden met een compact reservoir dat in het keukenkastje wordt geplaatst. Dit reservoir fungeert als een soort extreem goed geïsoleerde thermosfles, waarin water continu op 108° C wordt gehouden. Dankzij deze hoogvacuümisolatie is het energieverbruik om het water op temperatuur te houden enorm laag, met een stand-byverbruik van slechts 10 watt per dag, wat neerkomt op circa 0,06 euro per dag, afhankelijk van je energiecontract.

Je kunt momenteel kiezen uit drie varianten van de Quooker: de Pro3-VAQ, de COMBI en de COMBI+. In de tabel hieronder zie je de verschillen:

De grootste besparing op energie en water behaal je met de COMBI- en COMBI+-systemen. Staat de cv-ketel ver van de keuken, dan gaat er vaak een hoop water verloren. Dat komt doordat je eerst een tijdje koud water moet laten weglopen voordat er warm water uit de kraan komt. Met een Quooker heb je dat probleem niet: het waterreservoir zit direct onder de kraan. Zo bespaar je tot wel 10 liter water per dag. Het systeem is daardoor niet alleen een handige kokendwaterkraan, maar ook een slimme manier om warm water te regelen. Dat maakt het een duurzame investering die verder gaat dan alleen gemak.

©Quooker / Bemmel & Kroon

Verschillende kranen

De reservoirs van de Quooker kun je combineren met elke gewenste kraan van het systeem. Er zijn vier types Quooker-kranen:

De Flex: Dit is een Quooker-kraan met een flexibele uittrekslang voor warm en koud water. De slang is handig voor het spoelen van de spoelbak of het vullen van pannen buiten de wasbak. Een ingebouwd veiligheidsmechanisme, de kokendwaterstop, zorgt ervoor dat er geen kokend water kan worden getapt als de slang is uitgetrokken.

De Fusion: De alles-in-één kraan die kokend, warm en koud water levert. Dit strakke, minimalistische design past in vrijwel elke moderne keuken en is verkrijgbaar in diverse afwerkingen, zoals chroom, rvs, zwart, goud en messing-platina.

De Front: Een kraan met een uitgesproken uiterlijk en een vernieuwde bediening aan de voorkant van de uitloop voor warm en koud water. Dit model is verkrijgbaar in rvs en zwart.

De Nordic-modellen: Deze serie omvat de Nordic Twintaps, een set van een kokendwaterkraan en een mengkraan in hetzelfde ontwerp, en de Nordic Single Tap, een losse kokendwaterkraan die kan worden gecombineerd met een bestaande mengkraan. Deze opties zijn ideaal voor consumenten die de functionaliteiten van warm/koud water en kokend water gescheiden willen houden.  

©Quooker / Bemmel & Kroon

Oude kraan vervangen

Vaak wordt gedacht dat je een Quooker-kraan alleen in een nieuwe keuken kunt installeren. Dat is niet zo: een Quooker past in principe in elke keuken en het is zelfs mogelijk om deze náást je oude vertrouwde kraan te installeren. Dat zou je (als je een beetje handig bent) in principe helemaal zelf kunnen doen, maar je kunt de Quooker uiteraard ook door een expert laten installeren. Maar waar moet je rekening mee houden als je een Quooker wil installeren?

Stroomvoorziening: Er is een geaard stopcontact en bij voorkeur een aparte elektriciteitsgroep nodig, vooral wanneer de CUBE wordt toegevoegd. Als er geen aparte groep beschikbaar is, kan een energieverdeler worden gebruikt om de stroom te verdelen tussen de Quooker en andere apparaten, zodat de zekeringen niet springen.

Wateraansluiting: Je hebt een minimale waterdruk van 2 bar nodig om de Quooker-systemen goed te laten werken. Voor de Quooker COMBI+ geldt dat ook voor de warmwaterkraan: die moet ook op 2 bar staan. De maximale waterdruk is 6 bar.

Ruimte in het keukenkastje: De reservoirs zijn compact, maar vereisen wel voldoende ruimte. Het PRO3-reservoir is 40 cm hoog en heeft een diameter van 15 cm, terwijl de COMBI-reservoirs 47 cm hoog zijn en een diameter van 20 cm hebben. De CUBE meet 43 cm hoog, 30 cm breed en 44 cm diep, inclusief de CO₂-cilinder. Daarnaast heb je voor de Flex een minimale diepte van 500 mm en een breedte van 200 mm onder het aanrechtblad nodig voor het contragewicht van de uittrekslang.

Bij het zelf installeren van een Quooker is het overigens erg fijn dat de fabrikant allerlei handige instructievideo's en -documenten heeft voor de zelfklusser, waardoor je altijd stap-voor-stap weet wat je moet doen.

Voordelen

Waarom zou je voor een Quooker kiezen als je al een waterkoker hebt of een fluitketel gebruikt? Het grootste voordeel is dat je altijd en direct kokend water tot je beschikking hebt. Nooit meer wachten op je waterkoker of ketel totdat deze het kookpunt hebben bereikt. De Quooker verbruikt weliswaar continu stroom voor het op temperatuur houden van het hete water, maar een waterkoker verbruikt veel energie in korte tijd. En dat voor elke keer dat je warm water nodig hebt. Een fluitketel op het vuur is ook niet erg duurzaam als je kookt op gas. Voor het koken van uitgebreide maaltijden met pasta is het extra fijn als je snel over kokend water kunt beschikken.

©Dmitry Vereshchagin - stock.adobe.com

Overwegingen

Ben je van plan om een warmwaterkraan zoals een Quooker aan te schaffen? Houd dan wel rekening met een aantal zaken. Om te beginnen de aanschafprijs, maar ook de manier waarop een Quooker in je keuken wordt geïnstalleerd. Er moet immers extra ruimte onder de gootsteen worden vrijgemaakt, en dat is nu eenmaal niet zomaar in elke keuken mogelijk.

Welk systeem het best past, hangt af van je wensen en je keuken. Wil je alleen kokend water? Dan is de compacte PRO3 op zich afdoende. Heb je een lange wachttijd op warm water, dan zijn de COMBI of COMBI+ de slimste keuzes. Met de CUBE heb je meteen ook gekoeld en bruisend water tot je beschikking; ideaal als je minder plastic flessen wilt gebruiken. De Quooker biedt dus veel gemak, veiligheid en duurzaamheid. Een goede investering voor je keuken!

Nu de herfst inzet is dit hét moment om je huis winterklaar te maken. Ramen nog even goed lappen vóór de natte kou, de dakgoot ontdoen van bladeren zodat het water vrij wegloopt… Met het WOLF-Garten multi-star systeem heb je daar geen ladder voor nodig: je klikt gewoon het opzetstuk dat je nodig hebt op de uitschuifbare Variosteel en je kunt overal bij. Wij mogen twee sets weggeven.

Wat zit er in de set

De Variosteel ZM-V4 (220–400 cm) klikt stevig vast op verschillende opzetkoppen. In totaal zijn er ruim 70 opzetstukken; daarvan zitten er vier in de set die je kunt winnen. Voor glaswerk is er de raamwasser (EW-M), een brede mop met verstelbare kop die ook handig is bij schuine ruiten of zonnepanelen. Voor een streeploos resultaat gebruik je de raamreiniger (KW-M/ZM015), waarbij mop en wisser in één zijn gecombineerd. Stofnesten en spinnenwebben verwijder je met de flexibele ragebol (BM 25 M); de kop buigt mee zodat je boven kozijnen en in hoeken komt zonder dat je op een ladder hoeft te staan. Voor het schoonmaken van de dakgoot gebruik je de twee-in-een dakgootreiniger (GC-M): eerst bladeren en vuil losvegen, daarna eenvoudig uitscheppen. Alle opzetstukken klik je op dezelfde steel, waarmee je zowel hoog als laag werkt.

➡️ Zo haal je het meest uit de opzetstukken
Begin bij ramen altijd met twee emmers: één met schoon sop en één met helder water. Maak het raam nat met de mop en spoel die tussendoor uit in schoon water. Werk daarna in rustige horizontale banen met de wisser en droog de onderste kozijnrand direct af met een doek. Zo voorkom je druipers en blijft het glas streeploos schoon. Doe dit liever niet in volle zon, want dan droogt het water te snel op en krijg je sneller waas.

Voor de dakgoot kies je een droge dag. Zet de steel zo lang dat je recht kunt blijven staan en niet hoeft te reiken. Veeg eerst bladeren en takjes los met de borstelzijde van de GC-M en schep het vuil daarna uit de goot. Controleer meteen de afvoerpijp door er wat water in te gieten, zodat je zeker weet dat alles goed doorloopt. Draag handschoenen; niet alleen om te voorkomen dat je vieze handen krijgt, maar ook omdat er scherpe takjes of steentjes in de modder kunnen zitten. Kijk tot slot of er nergens nog vuil of takjes zijn achtergebleven, zodat de goot ook bij de eerste najaarsstorm goed blijft doorstromen.

©AK | ID.nl

Met de ragebol werk je van boven naar beneden. Klap de kop iets schuin en laat de borstel het werk doen; hard duwen vervormt de vezels en haalt minder weg. Ga een dag later nog een keer langs de buitenlampen en camera's: spinnen komen snel terug, een tweede ronde houdt het langer netjes.

➡️ Onderhoud en veiligheid

Spoel moppen en borstels na gebruik met lauwwarm water uit en laat ze volledig drogen. Bewaar de steel en koppelingen vorstvrij en zandvrij, dan klikken ze soepel en gaan ze lang mee. Kies altijd de kortst mogelijke steellengte die de klus toelaat; hoe korter, hoe lichter en stabieler het werkt.

➡️ Maak kans op een WOLF-Garten multi-star systeem schoonmaakset
Wil jij zo'n mooie set ter waarde van 216 euro winnen? We geven er twee weg. Wat moet je doen?

Beantwoord de volgende vraag: Wat is jouw grootste hilarische schoonmaakdrama ooit (trapje instabiel, emmer omgevallen, enzovoort)?

Stuur je antwoord naar wolf@id.nl. Meedoen kan tot en met zondag 21 september. De twee origineelste inzendingen winnen. Prijswinnaars krijgen automatisch bericht.