ID.nl logo
Help, mijn NAS is stuk! Zo los je veelvoorkomende problemen op
Huis

Help, mijn NAS is stuk! Zo los je veelvoorkomende problemen op

NAS-leveranciers bieden verschrikkelijk veel functionaliteit, maar met al die opties en mogelijkheden gaat er weleens iets mis en dat wil je absoluut niet bij een NAS. Je moet kunnen vertrouwen op een NAS, daar staan immers belangrijke gegevens op.

In dit artikel kijken we naar de meest voorkomende problemen met een NAS. Hoe los je ze op en hoe voorkom je ze?

  • Defecte schijf
  • Onverwachte fouten door gemiste meldingen
  • Gegevens kwijt
  • Geheugentekort
  • Beveiligingsproblemen

Ook weleens computerproblemen? Misschien vind je hier de oplossing: Help! De spatiebalk blijft hangen – en nog 6 computerergernissen

Een NAS is zo’n apparaat dat het gewoon moet doen, dag en nacht, en dat liefst jarenlang. Het liefst wil je er zo weinig mogelijk aandacht aan te besteden, anders dan het gewone gebruik. Toch verdient ook een NAS periodiek wat aandacht en onderhoud. Problemen met een NAS worden vaak te laat gezien en nog later opgelost. Terwijl de meeste problemen eenvoudig te voorkomen zijn.

Defecte schijf detecteren

Hoewel een NAS vooral betrouwbaar moet zijn, weet je van de schijven in het apparaat zeker dat die ooit zullen falen. Elke harde schijf heeft namelijk een beperkte levensduur. Op papier zou het vele jaren moeten duren voordat de eerste schrijffout optreedt, maar het kán altijd eerder misgaan. Een NAS probeert het risico op dataverlies door een defecte schijf te verlagen met RAID-technologie (Redundant Array of Independent Disks). Hierbij worden meerdere losse schijven samengevoegd tot één grote opslagruimte waar de bestanden zo op staan weggeschreven dat ook als er een schijf stuk gaat, er geen data verloren zijn.

Wat te doen als er een schijf defect is, hangt eigenlijk af van het aantal schijven en de gekozen RAID-versie. Het meest logisch bij twee schijven is RAID 1, bij vier schijven en meer RAID 5 of hoger.

Krijg je signalen dat een schijf stuk is of fouten maakt, log dan in op de NAS. Klik op het icoontje Opslagbeheer op het bureaublad. Hier zie je de status van het systeem en wordt ook duidelijk aangegeven welke schijf defect is. De gezonde schijven worden groen gemarkeerd, de schijf met de problemen rood of als deze helemaal niet meer herkend wordt, zelfs als leeg. De NAS laat als waarschuwing ook een geluidssignaal horen.

Gebruik het Opslagbeheer om inzicht te krijgen in de problemen met de opslag.

Defecte schijf vervangen

Als je weet welke schijf defect is, is het tijd deze te vervangen en daarna de opslag te herstellen. Ga via Opslagbeheer / HDD/SSD naar de defecte schijf en klik op Actie / Schijf deactiveren. Bevestig de actie en voer als bevestiging het administrator-wachtwoord in. De schijf wordt nu uit de RAID-configuratie gehaald, maar zowel de opslagpool als het volume zijn in een instabiele status. Zolang dit het geval is, zijn de gegevens op de NAS niet veilig.

De volgende actie is daarom de defecte schijf te vervangen door een nieuw exemplaar met minimaal dezelfde opslagcapaciteit als de schijf die je vervangt. Haal de juiste schijf uit de NAS en plaats de nieuwe schijf. Wacht even tot de NAS de schijf heeft herkend. Klik dan op Beschikbare schijven beheren en daarna Opslagpool repareren. Selecteer de opslagpool, de nieuwe schijf en bevestig telkens de keuze. De schijf zal al snel groen worden, maar als je klikt op Opslagpool zie je dat het herstelwerk nog volop bezig is. Afhankelijk van het aantal schijven, de grootte van de schijven en de hoeveelheid gegevens op de schijven kan de hele herstelactie wel een hele dag en zelfs nog langer duren.

Vervang een defecte schijf door een exemplaar met minimaal dezelfde opslagcapaciteit en herstel daarna de opslag.

S.M.A.R.T. Een middel om de gezondheid van de schijven te bewaken, is de S.M.A.R.T.-test. Deze testmethode controleert de betrouwbaarheid van de opslagmedia en probeert fouten voortijdig te detecteren. De technologie bestaat al heel lang.

Open het onderdeel Opslagbeheer / HDD/SSD, selecteer een schijf en klik op de knop Integriteitsinfo. Ga naar het tabblad S.M.A.R.T. en kies Snelle test of Uitgebreide test. Wil je de test automatiseren en de resultaten op gezette tijden ter controle in de mail ontvangen, sluit dan het venster Integriteitsinfo en druk op de knop Instellingen. Kies bij Geavanceerd de onderdelen waarvan je een testrapport wilt ontvangen, check of de optie Maandelijks schijfintegriteitsrapport via e-mail verzenden is geactiveerd. Ook de optie Waarschuwingen beschadigde sectoren inschakelen is nuttig. Ga dan naar Testplanner / Maken. Laat de opties bij Algemeen ongewijzigd en kies bij Planning wanneer en hoe vaak je de test wilt laten uitvoeren. Maandelijks is voor de meeste systemen prima. Bevestig met OK.

Laat regelmatig automatisch de kwaliteit van de schijven testen en rapporteren.

Meldingen ontvangen

Een fout zoals een defecte schijf komt zelden onverwacht. Vaak zijn er al wel signalen dat een schijf minder goed presteert, of lees- of schrijffouten maakt voordat die fataal worden. Door tijdig te reageren, voorkom je dan echte problemen. Het probleem is alleen dat een NAS tot het type apparaten behoort dat je na de configuratie ‘ergens’ neerzet om buiten zicht zijn werk te laten doen. Voorkom dat je de signalen mist die een NAS wel degelijk afgeeft door systeemmeldingen via e-mail te ontvangen. Ga naar Configuratiescherm / Melding en configureer eerst onder het kopje E-mail de optie E-mail afzender. Dat kan je eigen mailprovider zijn, maar ook Gmail en Outlook worden standaard ondersteunt. Stel daarna via Profielen ontvangers / Toevoegen in op welk mailadres je de systeemmeldingen wilt ontvangen; voeg dat account toe. Een andere optie is kiezen voor Synology Account, dan handelt de NAS het verder af.

Test of alles goed is geconfigureerd en je de meldingen van het type Critical of Warning ontvangt via Test-e-mail verzenden.

Heeft mail niet jouw voorkeur, ga dan naar het tabblad Pushservice. Daar kun je een mobiele telefoon of browser koppelen om melden naartoe te sturen. Op het tabblad Gebeurtenissen zie je welke meldingen verstuurd worden en dit eventueel ook aanpassen.

Voorkom verrassingen, configureer dat je belangrijke systeemmeldingen per e-mail ontvangt!

Geen back-up van de NAS

Een veelgemaakte fout is denken dat een NAS zelf een back-up is, maar dat is het niet! Een NAS is gewoon een plek om gegevens te bewaren en die gegevens hebben dus evengoed een back-up nodig. Synology biedt hiervoor de app Hyper Backup. Je installeert het vanuit het Package Center. Met Hyper Backup kun je de gegevens op de NAS of een deel daarvan, back-uppen naar een externe usb-schijf, een tweede NAS of naar de cloud. De werking is rechttoe rechtaan, waarbij je eerst selecteert wat je wilt back-uppen en daarna waar je het naartoe wilt back-uppen. Dit laatste kan dus een externe usb-schijf zijn, een andere NAS of de cloud.

Bij cloud zet Synology de eigen C2-cloud graag bovenaan, maar er zijn voldoende andere opties zoals Dropbox, Google Drive, Strato HiDrive of Microsoft Azure. Bedenk wel, een NAS bevat al snel meer gegevens dan er in een doorsnee cloudaccount past, en bovendien is opslaan en herstellen vanuit de cloud traag. Een externe schijf of tweede NAS heeft dus al snel de voorkeur.

Alle keuzes die je maakt, kun je daarna als back-uptaak bewaren en er bovendien nog de back-upsoftware zelf aan toevoegen. Bij Back-upinstellingen geef je aan wanneer je de back-up wilt maken en bij Rotatie-instellingen na hoeveel versies een oude back-up mag worden verwijderd om plek te maken voor een nieuwe. Daarmee is de back-uptaak klaar en wordt deze automatisch door de NAS conform opgave uitgevoerd. Een geruststellende gedachte!

We benadrukken: een NAS is geen back-up! De data op de NAS hebben wel echt een back-up nodig, bijvoorbeeld met Hyper Backup van Synology.

Lees ook: Van hot naar her: Met GoodSync back-up je je data naar meerdere locaties

Geheugentekort

Een veelvoorkomend NAS-probleem is geheugentekort, met als gevolg dat de NAS traag wordt. De oorzaak is bijna altijd dat er te veel packages/apps geïnstalleerd en actief zijn, waardoor er geen geheugen meer vrij is. De meest voor de hand liggende oplossing is het geheugen uitbreiden of vervangen, maar bij een NAS is dit lastiger dan bij een pc of notebook. Allereerst is er het probleem dat zeker bij goedkopere modellen het geheugen vaak zit vastgesoldeerd; vervangen is dan geen optie. Fabrikanten plaatsen helaas maar zelden een vrij slot om extra geheugen bij te plaatsen. Een configuratie met RAM-sloten waar je modules in en uit kunt halen, zie je eigenlijk alleen bij de duurdere NAS-modellen.

Verwacht je veel packages/apps te gaan installeren, en misschien ook containers of virtuele machines te draaien op de NAS, koop dan een model standaard veel geheugen en let er daarnaast op dat het geheugen uitbreidbaar is. Is het geheugen wel uit te breiden, zoek dan op de site van de fabrikant naar de specificaties van het model NAS dat je hebt én naar de compatibiliteitslijst. Daarop staan geheugenmodules die bewezen hebben goed samen te werken met de verdere hardware in jouw NAS.

Overigens kan traagheid ook andere oorzaken hebben dan een geheugentekort. Onderzoek daarom altijd (voordat je investeert in meer geheugen) de gezondheid van de schijven en de bronnen die op de NAS beschikbaar zijn. Ingelogd op de NAS vind je in het hoofdmenu van de NAS modules als Broncontrole of Resource Monitor. Laat deze enige tijd open staan en monitor het gebruik van het geheugen, het netwerk en de cpu. Onderzoek welk van deze beschikbare bronnen echt overbelast is, het uitbreiden van het geheugen is alleen zinvol als het geheugen ook echt volop gebruikt wordt.

Ook (of misschien wel juist) als je een NAS koopt die geavanceerde functies als virtuele machines ondersteunt, kan het zijn dat er daarvoor te weinig geheugen in de NAS zit.

Veiliger zonder admin

Een belangrijke stap bij het voorkomen van problemen, is het gebruik van een andere naam dan admin, voor het account met de hoogste rechten. En daaraan gekoppeld, het uitschakelen van het admin-account zelf. Heb je de NAS recent geïnstalleerd, dan is dit mogelijk al bij de installatie geregeld. Controleer via Configuratiescherm / Gebruiker en groep of het admin-account gedeactiveerd is. Is het dat niet het geval, maak dan via Maken / Gebruiker maken een nieuw account aan en maak het lid van de groep Administrators. Noteer de naam en het wachtwoord op een veilige plek, en klik rechtsboven op het poppetje en kies Afmelden. Log weer in met het nieuwe administrator-account en deactiveer daarna alsnog het (oude) admin-account via Configuratiescherm / Gebruiker en groep. Klik op het admin-account, druk op de knop Bewerken en zet een vinkje voor Dit account deactiveren. Sla je wijziging tot slot op.

Deactiveer het standaard admin-account en gebruik voortaan een nieuwe met een niet-standaard naam.

Veiliger met 2FA

Een tweede maatregel om beveiligingsproblemen te voorkomen, is alleen nog inloggen met tweefactorauthenticatie (2FA). Dit kan in combinatie met elke willekeurige 2FA-app van bijvoorbeeld Google of Microsoft, maar Synology heeft ook de eigen Secure SignIn-app in de appstores van Android en iOS.

Om 2FA te activeren, klik je rechtsboven op het icoontje van het poppetje en kies je Persoonlijk / Beveiliging. Schakel over naar Tweefactorauthenticatie en kies dan je voorkeursmethode. Wil je inloggen door een code over te nemen vanuit Google Authenticator, Microsoft Authenticator of Synology Secure SignIn, kies dan Verificatiecode (OTP). Wil je de 2FA liever bevestigen via een melding, kies dan Approve sign-in. Deze laatste vereist dat je een Synology-account gebruikt en de Synology Secure SignIn-app gebruikt.

Voorkom veiligheidsproblemen door bij het inloggen als administrator een tweede authenticatie te eisen.

Downtime voorkomen

Zeg NAS en (bijna) iedereen denkt RAID. RAID is inderdaad een prachtige techniek om in een NAS met meerdere schijven een grote opslagruimte te creëren, die bovendien de gegevens beschermt tegen hardwarefalen. Maar RAID heeft ook nadelen: de technologie is complex en gaat altijd ten koste van een flink deel van de mogelijke opslagruimte. Bij RAID 1 is dat zelfs 50% en bij RAID 5 evengoed nog 25%.

In de kringen van opslagexperts gaan weleens discussies of RAID het wel ‘waard’ is. Tegenstanders vragen zich af of gebruikers niet zouden moeten overwegen om gewoon vaker te back-uppen en de NAS zonder RAID in te richten. Het gebruik van RAID is immers niet verplicht en back-ups laat zich met tools zoals Synology Hyper Backup eenvoudig automatiseren, compleet met versiebeheer en retenties.

Ook op de redactie van ID.nl voeren we deze discussie incidenteel. Ten dele is het appels met peren vergelijken: RAID verkort zoveel mogelijk de downtime (hoe snel je weer operationeel bent na hardwarefalen) en back-ups beschermen tegen dataverlies. De meesten van ons vinden het geen of-of-situatie, maar een en-en: én RAID én back-ups. Wij vinden eigenlijk dat alleen gevorderde gebruikers die echt snappen wat de mogelijke risico’s zijn, zouden kunnen overwegen om geen RAID te gebruiken. Beginnende gebruikers zijn wellicht beter af om de standaardinstellingen bij het installeren van hun NAS te volgen.

RAID is een mooie, maar niet altijd noodzakelijke oplossing voor een probleem dat ook anders is op te lossen.

RAID toch beëindigen?

Heb je de NAS geconfigureerd met RAID en overweeg je toch daarmee te willen stoppen? Misschien omdat het je niet uitmaakt dat het langer duurt om weer toegang te krijgen tot je bestanden? Controleer sowieso eerst of je echt vaak genoeg back-ups maakt. En test je back-ups ook gedurende een langere tijd terwijl de RAID nog intact is. Heb je de herstelprocedure weleens helemaal doorlopen?  

Pas als je zeker weet dat het werken zonder RAID jou past en dat jouw back-ups goed werken, ben je klaar voor de volgende stap. Stoppen met RAID betekent namelijk dat alle schijven nieuw ingedeeld worden en dus dat alle gegevens op de NAS verloren gaan! Je moet dus meerdere back-ups hebben voor je die stap kunt zetten. Ben je zover, beslis dan of je de hele NAS wilt resetten naar fabrieksinstellingen (zie kader ‘NAS als nieuw’) en vanaf het begin wilt beginnen, of dat je alleen de opslag wilt verwijderen.

Dat laatste kan de beste optie zijn wanneer je bijvoorbeeld meerdere opslagpools hebt. Dan hoef je namelijk alleen de pool met de bewuste RAID te worden verwijderd. Dit kan in het onderdeel Opslagbeheer. Selecteer daar de juiste Opslagpool of Volume, en klik op de drie puntjes rechts. Kies dan RAID-type wijzigen of Verwijderen, en vervolg de acties. Nogmaals: doe dit alleen wanneer je zeker weet dat alle bestanden en gegevens die op de NAS staan bij deze actie niet verloren gaan.

Wijzig of verwijder je de RAID, dan gaan alle gegevens verloren. Zorg dus eerst voor een goede back-up op een andere NAS of externe schijven.

NAS als nieuw Ervaar je al langere tijd problemen met een NAS en vermoed je dat het door conflicten op het systeem komt of wijzigingen die je niet ongedaan kunt maken, dan kun je ook een NAS resetten. Let wel, hierbij verlies je alle gegevens die op de NAS staan! De schijven worden namelijk volledig gewist en ook gaan alle accounts verloren. De NAS is na deze actie echt weer als nieuw.

Om een Synology te resetten, ga je naar Configuratiescherm / Bijwerken en herstellen / Systeem resetten. Klik op Alle gegevens wissen en bevestig het terugzetten naar de fabrieksinstellingen én het wissen van alle gegevens op de NAS met het admin-wachtwoord. Start daarna de configuratie met het zoeken van de NAS die nu mogelijk ook een ander ip-adres heeft. Maar let op, alle gegevens zijn weg. Maak dus eerst een back-up van de NAS voor je dit doet!

Met een reset maak je de NAS helemaal als nieuw, maar verlies je ook alle data!

Gegevens kwijt? Misschien krijg je ze nog terug ! Terug van weggewist: met deze tools herstel je verloren gewaande data

▼ Volgende artikel
Wanneer moet je de vriezer ontdooien? Zo weet je dat het tijd is (en hoe je het aanpakt)
© Maksim Shebeko
Huis

Wanneer moet je de vriezer ontdooien? Zo weet je dat het tijd is (en hoe je het aanpakt)

De vriezer ontdooien staat bij weinig mensen hoog op het verlanglijstje. Toch is het een klus die je niet eindeloos kunt uitstellen. IJsafzetting in je vriezer kost energie, beperkt de ruimte én verkort de levensduur van het apparaat. In dit artikel lees je wanneer het tijd is voor actie én hoe je het handig en veilig aanpakt.

In dit artikel krijg je antwoord op de volgende vragen:

  • Wanneer moet je je vriezer ontdooien?
  • Waarom is het belangrijk om je vriezer regelmatig te ontdooien?
  • Hoe maak je je vriezer het beste schoon?

Lees ook: Hoe vaak moet je je koelkast schoonmaken?

Hoe weet je dat je vriezer toe is aan een ontdooibeurt?

Begin je te merken dat de lades stroef schuiven of zelfs niet meer goed dichtgaan? Dan is dat een duidelijk signaal: er zit te veel ijs tegen de wanden. Behalve dat het onpraktisch is, zorgt die ijslaag er ook voor dat je vriezer harder moet werken om koud te blijven. Dat zie je terug op je energierekening én je belast het systeem onnodig.

IJs ontstaat vooral door warme, vochtige lucht die telkens naar binnen stroomt als je de deur opent. Die lucht condenseert tegen de vriezerwanden en bevriest daar. Hoe vaker en hoe langer je de deur open laat staan, hoe sneller het probleem zich opbouwt.

Heb je een vriezer met No Frost-technologie? Dan zit je goed: die voert het vocht actief af en voorkomt ijsvorming. Toch is ook dan een regelmatige schoonmaak – een à twee keer per jaar – aan te raden. Bij oudere modellen zonder No Frost kan het nodig zijn om je vriezer elk kwartaal te ontdooien.

En ruik je bij het openen van je vriezer een muffe geur? Grote kans dat er iets mis is. Open verpakkingen, bedorven etenswaren of vocht van half bevroren producten kunnen gaan stinken. Tijd voor een schoonmaakbeurt.

Lees ook: Deze functies kun je allemaal vinden op een vriezer

©Yanukit - stock.adobe.com

Zo ontdooi en reinig je je vriezer stap voor stap

Klaar om aan de slag te gaan? Volg dan deze eenvoudige werkwijze:

Trek de stekker eruit

Veiligheid eerst: schakel de vriezer volledig uit.

Leeg de vriezer volledig

Haal alle etenswaren eruit. Gebruik een koeltas met koelelementen of zet ze tijdelijk buiten als het koud genoeg is.

Verwijder de lades

Laat ze op kamertemperatuur komen voor je ze schoonmaakt; zo voorkom je barsten of scheurtjes.

Laat het ijs smelten

Zet de deur open en wacht rustig af. Wil je het proces versnellen? Zet dan een emmer heet water in de vriezer en sluit de deur weer. Na ongeveer 30 minuten zou het meeste ijs los moeten laten.

Verwijder ijsresten voorzichtig

Gebruik nooit een mes of schroevendraaier! Neem liever een warme, natte doek of haal het ijs voorzichtig met de hand weg.

Maak de binnenkant schoon

Gebruik een sopje van warm water met een beetje afwasmiddel of soda. Vermijd agressieve geuren of chloor: die blijven hangen in het plastic.

Droog alles goed af

Zorg dat je vriezer helemaal droog is voordat je de stekker weer in het stopcontact steekt. Zo voorkom je dat er direct weer ijs ontstaat.

Zet de vriezer weer aan en vul hem opnieuw

Laat de vriezer eerst goed op temperatuur komen voordat je de producten terugplaatst. Voilà – je vriezer is weer als nieuw!

Toe aan een nieuwe vriezer? Soms is ontdooien en schoonmaken niet genoeg. Werkt je vriezer niet meer efficiënt, blijft hij lawaai maken of is het energieverbruik de pan uit gerezen? Dan is het misschien tijd om afscheid te nemen. Vooral oudere modellen zonder No Frost kunnen flink wat stroom slurpen. Een nieuwe, energiezuinige vriezer – liefst met No Frost – bespaart je tijd, geld én frustratie.

Lees ook: 12 tips tegen vieze geurtjes in huis

▼ Volgende artikel
De vergeten tools van Windows, ken jij ze nog?
© Chananporn - stock.adobe.com
Huis

De vergeten tools van Windows, ken jij ze nog?

Windows kent flink wat verborgen of mogelijk vergeten programma’s die je waarschijnlijk niet of nog nauwelijks gebruikt. Het zijn een beetje de ‘vergeten groenten’ van Windows. Denk aan het klassieke Configuratiescherm, het Windows X-menu, het venster met speciale tekens en nog meer verborgen parels. Laten we ze eens afstoffen!

In dit artikel laten we een heel aantal verborgen en/of vergeten functies van Windows zien. Misschien heb je er nog wat aan!

  • Het venster Speciale tekens
  • Snel overzicht van de aanwezige gebruikersaccounts
  • Tekst op je scherm optimaliseren
  • Schijven bekijken en beheren via Schijfbeheer
  • Opstartgedrag instellen met msconfig
  • Alle info over je pc in Systeeminformatie
  • Snel de netwerkverbinding uit- en inschakelen
  • Problemen analyseren met de Betrouwbaarheidsgeschiedenis en Logboeken
  • Klembordgeschiedenis
  • Back-ups maken via Bestandsgeschiedenis
  • Processen live monitoren met Broncontrole
  • RAM controleren met Geheugencontrole
  • Automatisch opruimen met Opslaginzicht
  • Stapsgewijze uitleg vastleggen met Stappenbeschrijving
  • Instellingen aanpassen met Lokaal groepsbeleid (Windows Pro)
  • Risicovolle software testen in Windows Sandbox (Windows Pro)

Eens wat anders? Meer dan een achtergrond: zo pas je Windows tot in detail aan

Vreemde tekens

Ben je druk aan het typen en kom je erachter dat je een vreemd teken nodig hebt? Vraag een overzicht op via het venster met speciale tekens. Dit onderdeel is diep verborgen in Windows, maar is wel handig. Het laat je snel vreemde tekens verwerken in je document, bijvoorbeeld in Word.

Open het Startmenu en typ Speciale tekens. Een overzicht verschijnt. Kies het gewenste lettertype boven in het venster. Heb je een teken gevonden, dan selecteer je het en dubbelklik je erop om het te plaatsen in Te kopiëren tekens. Klik op Kopiëren. Vervolgens kun je het teken in je eigen document plakken (met de toetscombinatie Ctrl+V). In het venster vind je ook de optie Geavanceerde weergave. Hiermee krijg je toegang tot extra opties, zoals het kiezen van een tekenset en het zoeken naar specifieke karakters door ze te beschrijven (bijvoorbeeld: ‘uitroepteken’).

Snelle toegang tot vreemde tekens, ongeacht de gebruikte app.

Gebruikersaccounts

Heb je behoefte aan een snel overzicht van de gebruikersaccounts in Windows? Je kunt een lijst opvragen. Open het venster Uitvoeren en typ Control userpasswords2. Klik op OK. Op de tab Gebruikers zie je welke gebruikers op de computer aanwezig zijn. Dubbelklik erop om de details te bekijken. Zo zie je onder meer op de tab Groepslidmaatschap welke rechten de gebruiker heeft (bijvoorbeeld Administrator of Standaardgebruiker).

Klassiek Configuratiescherm

Hoewel het Windows-instellingenvenster inmiddels het klassieke Configuratiescherm grotendeels heeft overgenomen, is de oude versie nog zeker aanwezig in Windows. Open hiervoor het Startmenu en typ Control. Via het Configuratiescherm heb je nog altijd toegang tot een flinke set instellingen.

ClearType aanpassen

ClearType is ingebakken in Windows en zorgt ervoor dat letters vloeiend op je scherm worden getoond. Wist je dat ClearType meerdere modi kent en je normaal gesproken de kans niet krijgt om de meest optimale modus voor je ogen en het gebruikte beeldscherm te selecteren? Open het Startmenu en typ cttune, gevolgd door Enter. Een wizard opent. Doorloop de verschillende vensters en geef aan van welke ClearType-modus je gebruik wilt maken.

Laat de letters op het beeldscherm er nog beter uitzien.

Schijfbeheer

Dacht je dat de verkenner alle informatie toont over de schijven en indeling van de computer? Dan heb je Schijfbeheer nog niet gezien. Open het Startmenu en typ diskmgmt.msc. Boven in het venster zie je de aanwezige schijven en partities. Je ziet van welk bestandssysteem gebruik wordt gemaakt, wat de status van de schijf is, welke capaciteit deze heeft en welk gedeelte van de schijf nog beschikbaar is. De onderste helft van het venster visualiseert de schijven en geeft aan hoe elke schijf is ingedeeld. Veel computers beschikken bijvoorbeeld over een verborgen Windows-herstelpartitie: of dat het geval is, zie je in dit overzicht. Klik erop met de rechtermuisknop voor aanvullende opties. Zo kun je hier de stationsletter aanpassen, maar ook de grootte van een partitie aanpassen. Veiligheid staat natuurlijk voorop; zorg daarom altijd voor een goede back-up van de bestanden voordat je wijzigingen aanbrengt via Schijfbeheer.

Gedetailleerde informatie over de schijven en partities.

Systeemconfiguratie

Ook deze verborgen tool mag niet ontbreken in ons lijstje: Systeemconfiguratie. Open wederom het Startmenu en tik msconfig. Het onderdeel geeft je informatie over de manier waarop Windows wordt opgestart (via de tab Algemeen), maar geeft ook controle over de services en andere onderdelen die tijdens de start worden geladen.

Open de tab Services voor een overzicht van aanwezige services. Bij Status zie je of ze actief of gestopt zijn. Verwijder het vinkje bij een service die je niet nodig hebt. Die functie is uiteraard alleen bedoeld voor de meer gevorderde gebruiker en als je weet waarvoor de services zijn bedoeld.

Op de tab Hulpprogramma’s vind je een lijst met handige programma’s en hun beschrijving. Maak je gebruik van een multibootsysteem met meerdere besturingssystemen? Op de tab Computer opstarten kun je kiezen welk besturingssysteem standaard moet worden geladen en hoelang het opstartmenu in beeld moet blijven.

Systeeminformatie

Wil je álles weten over je computer? Dan komt het onderdeel Systeeminformatie goed van pas. In het geopende Startmenu typ je msinfo. Aan de linkerkant zie je de verschillende categorieën waarover je de informatie kunt opvragen. Rechts in het venster vind je alle relevante details. Kies Systeemoverzicht voor een totaalweergave, waarin je onder meer ziet welke processor wordt gebruikt en welke versie de firmware van je computer heeft.

Wil je bepaalde informatie delen met anderen (bijvoorbeeld voor probleemoplossing), dan kies je voor Bestand / Exporteren. Je kunt de gegevens daarmee in een tekstbestand opslaan. Via het zoekvenster onderin (of via Ctrl+F) kun je met behulp van trefwoorden zoeken naar specifieke informatie.

Alles wat je moet weten over de computer vind je hier.

Netwerk onder controle

Je kent het ongetwijfeld: bij problemen even snel de netwerkverbinding willen herstellen door deze in en uit te schakelen. In Windows 11 is dat aardig weggestopt en al helemaal voor bekabelde verbindingen. Gelukkig is het klassieke Configuratiescherm-onderdeel nog beschikbaar. Open het Startmenu en typ ncpa.cpl. Het venster netwerkverbindingen verschijnt: alle draadloze én bekabelde verbindingen overzichtelijk in beeld, zonder opsmuk. Klik erop met rechts voor snelle acties, zoals Uitschakelen of Eigenschappen.

Handig: snel je netwerk in- en uitschakelen.

Betrouwbaar of niet

Windows houdt bij hoe het is gesteld met de prestaties van de machine. Heeft de computer een vastloper of gebeurt er iets onverwachts, dan wordt dit bijgehouden. De betrouwbaarheidscontrole geeft je een goed beeld van wat er mogelijk misgaat. Open het Startmenu en typ Betrouwbaarheid. Kies Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. In een tijdlijn lees je hoe de machine zich in de afgelopen tijd heeft ontwikkeld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende incidenten, zoals kritieke gebeurtenissen, waarschuwingen en informatieve meldingen. Klik op een datum om te zien wat er op die dag aan de hand is. Dubbelklik op een onderdeel om de details te bekijken.

Hoe betrouwbaar is jouw computer?

Logboeken

Heb je de betrouwbaarheidsgeschiedenis bekeken en behoefte aan iets meer informatie over bepaalde gebeurtenissen op de computer? Het onderdeel Logboeken komt hiervoor van pas (in Startmenu typ je Logboeken). Klik links op Windows-logboeken. Bij Systeem zie je bijvoorbeeld welke systeemactiviteiten (inclusief fouten) hebben plaatsgevonden. Selecteer een vermelding om de details te bekijken. Op deze manier kun je eventuele fouten die je eerder in de betrouwbaarheidsgeschiedenis hebt gezien, koppelen aan meer informatie over de fout zelf.

Lokaal groepsbeleid

‘Editor voor lokaal groepsbeleid’ is niet de meest uitnodigende naam, maar in de praktijk is dit wel een interessant verborgen onderdeel van Windows 11 Pro. Hoewel dit programma primair is bedoeld voor bedrijven en netwerken met meerdere computers, kun je het ook thuis prima gebruiken om Windows naar je hand te zetten. Open het Startmenu en typ gpedit.msc. Klap de sectie Computerconfiguratie / Beheersjablonen uit. Hier vind je de verschillende Windows-onderdelen die je onder handen kunt nemen.

Via Startmenu en Taakbalk kun je bijvoorbeeld specifieke opties uit het Startmenu verwijderen of alle pop-upmeldingen laten verdwijnen. Ga wel voorzichtig te werk: dit verborgen Windows-onderdeel is krachtig en kan problemen geven als je onzorgvuldig te werk gaat. En helaas: in de Home-editie van Windows 11 is het niet beschikbaar.

Dit zijn veel opties die je normaal alleen via het Windows-register kunt aanpassen.

Geavanceerdere Windows-functies nodig?

Schaf de Pro-versie aan

Windows Sandbox

Maak je gebruik van de Pro-versie van Windows 11, lees dan even verder. Die versie bevat namelijk Windows Sandbox. Met Sandbox kun je een instantie van Windows draaien in een afgebakende omgeving (ofwel in een virtuele machine). In de Sandbox kun je vervolgens programma’s (of bestanden die je niet helemaal vertrouwt) proberen, zonder dat je hiermee je primaire Windows-omgeving vervuilt. Bij het sluiten van Sandbox wordt alles gewist: de volgende keer begin je weer met een schone lei.

Open het Startmenu, typ Windows-onderdelen en kies Windows-onderdelen in- of uitschakelen. Zet een vinkje bij Windows Sandbox. Na installatie open je het via het Startmenu. Een nieuw venster met volledige Windows-omgeving verschijnt. Houd je het voor gezien? Sluit het venster simpelweg om alles te wissen.

In Windows Sandbox kun je zonder problemen zaken uitproberen.

Klembordgeschiedenis

Op een gemiddelde dag kopieer en plak je aardig wat items. Heb je een item nodig dat je eerder hebt gekopieerd? Maak dan gebruik van de klembordgeschiedenis. Druk op Windows-toets+V en zie daar: een compact venster met een overzicht van eerder gekopieerde items. Klik op het item dat je nodig hebt om het weer te plakken. Of klik op de drie puntjes om het item uit de lijst te verwijderen (als je het toch niet meer nodig hebt). Je kunt items ook vastmaken: klik op de bijbehorende punaise zodat het onderdeel altijd zichtbaar blijft. Handig!

De klembordgeschiedenis houdt bij wat je eerder hebt gekopieerd.

Bestandsgeschiedenis

We blijven nog even in de geschiedenismodus en wel met het verborgen onderdeel Bestandsgeschiedenis. Hiermee kun je kopieën maken van je bestanden en in geval van nood terugkeren naar een eerdere versie van dat bestand. Je kunt Bestandsgeschiedenis alleen gebruiken in combinatie met een externe schijf (inclusief een netwerkschijf).

Open het Startmenu en typ bestandsgeschiedenis. Klik op Inschakelen. Vervolgens geef je aan welke locatie je wilt gebruiken: klik links op Station selecteren. Wil je dat er van specifieke mappen niet een back-up wordt gemaakt, dan kies je hierna voor Mappen uitsluiten / Toevoegen en wijs je deze mappen aan. Via Geavanceerde instellingen kun je de werking verder naar je hand zetten. Zo geef je hier op hoe vaak een kopie van bestanden moet worden gemaakt en hoelang de back-ups bewaard moeten blijven. Om bestanden later terug te zetten, kies je links in het venster voor Persoonlijke bestanden terugzetten.

Broncontrole

Heb je zin om écht de diepte in te gaan, bijvoorbeeld om te zien waardoor de computer opeens trager wordt of slecht reageert? Maak dan gebruik van Broncontrole (open het Startmenu en typ broncontrole). Hier zie je per belangrijk systeemonderdeel (processor, schijf, netwerk en geheugen) hoe de prestaties zijn. Broncontrole geeft aan welke processen beslag leggen op het systeem. Reageert de computer bijvoorbeeld traag omdat de processor continu in gebruik is, dan kun je in het vak Processor de processen sorteren en ontdekken wie hieraan schuldig is. Je kunt vervolgens de boosdoener uitschakelen: klik erop met de rechtermuisknop en kies Proces beëindigen.

Windows-toets+X

Gemak schuilt soms in een klein hoekje. Ken je de toetscombinatie Windows-toets+X al? Dit menu geeft je toegang tot een flinke set handige Windows-onderdelen, zoals Taakbeheer, Zoeken, het venster Uitvoeren en de Logboeken. Bovendien kun je via dit menu de computer snel uitschakelen of je afmelden bij Windows.

Geheugencontrole

Sommige programma’s helpen je met het opsporen van mogelijke computerproblemen. Goed voorbeeld hiervan is Geheugencontrole, waarmee je het werkgeheugen van de machine controleert. Open het Startmenu en typ geheugencontrole. Zorg ervoor dat je al je werk hebt gesloten en klik op Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen. De computer start opnieuw op en de controle wordt uitgevoerd. Bij eventuele problemen stelt Geheugencontrole je hiervan op de hoogte.

Het werkgeheugen neem je onder de loep met de Geheugencontrole.

Opslaginzicht

Veel van de besproken vergeten Windows-onderdelen gaan al flink wat Windows-versies mee. Dat geldt niet voor alle onderdelen, zoals Opslaginzicht. Dit onderdeel helpt je bij het in bedwang houden van de bestanden op je computer. Het maakt bijvoorbeeld automatisch ruimte vrij en verwijdert tijdelijke bestanden.

Open de Windows-instellingen (Windows-toets+I) en kies Systeem / Opslag / Opslaginzicht. Uiteraard zorg je dat de optie Windows probleemloos laten werken door automatisch tijdelijke systeem- en app-bestanden op te schonen is geactiveerd. Onder Gebruikersinhoud automatisch opschonen kun je opslaginzicht inschakelen en aangeven wanneer het moet worden uitgevoerd. Standaard is dat bij weinig vrije schijfruimte, maar dagelijks, wekelijks of maandelijks behoort ook tot de mogelijkheden. Om de controle en optimalisatie direct uit te voeren, klik je op de knop Opslaginzicht nu uitvoeren (onder in het venster).

Stappenbeschrijving

Uiteraard word je regelmatig door vrienden en familie gevraagd om ze op computergebied uit de brand te helpen. Juist dan kan het verborgen onderdeel Stappenbeschrijving goed van pas komen (open het Startmenu en typ Stappenbeschrijving). Dit programma maakt screenshots van de schermen waarin je iets uitlegt en geeft aan waarop je klikt. Op basis van die stappen kun je anderen helpen en laten zien hoe je het probleem oplost.

Klik op Opname starten en voer de stappen uit. Klik hierna op Stoppen en beoordelen. Een overzicht van alle stappen verschijnt. Via Opmerking toevoegen kun je aanvullende informatie opgeven. Klik hierna op Opslaan om het bestand als zip-bestand te bewaren en met anderen te delen. Microsoft geeft overigens al enige tijd via een melding in het programma aan dat Stappenbeschrijving wordt uitgefaseerd, maar gelukkig is dat nog niet gebeurd.

Watch on YouTube