De belofte van wifi-mesh-systemen is dat je zonder draden te trekken toch overal in huis een snel en dekkend wifi-netwerk kunt realiseren. Om te achterhalen of dat echt zo is, hebben we drie systemen getest.

In de Verenigde Staten zijn wifi-mesh-systemen al sinds begin 2016 te koop in de vorm van eero, Luma en Google Wifi. Deze systemen zijn hier niet te koop, maar gelukkig stappen andere netwerkfabrikanten ook in deze markt, met producten die wel in Europa verkrijgbaar zijn. Voor dit artikel hebben we Netgear Orbi, Linksys Velop en Ubiquiti AmfliFi HD met elkaar vergeleken. De systemen worden onder de noemer mesh op de markt gezet. Linksys heeft het bijvoorbeeld over een Whole Home Mesh Wi-Fi System, Ubiquiti over een Mesh Wi-Fi System en Netgear noemt Orbi een Tri-Band Mesh WiFi System.

Of bij ons een volledig mesh-netwerk mogelijk is, is nog maar de vraag. We vermoeden dat nodes door onze betonnen vloeren en verdiepingen maar één draadloze verbinding kunnen maken, en niet met meerdere nodes tegelijkertijd kunnen meshen. Op het moment van testen ondersteunt Netgears Orbi helemaal geen mesh en maken alle draadloze nodes alleen contact met de router. Vermoedelijk is de term mesh inmiddels zo verwant met draadloze wifi-systemen dat Netgear de term wel ‘moest’ gebruiken. Wij hebben besloten om in de rest van deze test de kortere en in ieder geval altijd correcte aanduiding ‘wifi-systeem’ te gebruiken.

Overkill?

©PXimport

Eén systeem

Behalve dat je met een wifi-systeem in potentie heel je huis kunt afdekken, is een ander belangrijk voordeel dat je alle accesspoints vanuit één interface kunt beheren. Voor jou als eindgebruiker is een wifi-systeem hierdoor echt één draadloos netwerk. Je gebruikt een webinterface of app om alle instellingen voor alle accesspoints in een keer te wijzigen. Een andere verandering die een wifi-systeem meer laat aanvoelen als een samenhangend systeem, is dat de geteste systemen één ssid gebruiken voor zowel de 2,4- als de 5GHz-band. Je hoeft op je clients dus maar eenmaal de netwerknaam en het bijbehorende wachtwoord in te voeren. Vervolgens is het aan het systeem en de clients om ervoor te zorgen dat er verbinding wordt gemaakt met het accesspoint en de frequentieband die het beste signaal en de hoogste snelheid levert. Ben je relatief dicht bij een accesspoint, dan wordt doorgaans de 5GHz-band gepakt, terwijl verder weg in de tuin de 2,4GHz-band handiger is.

©PXimport

Testmethode

We hebben de systemen in de praktijk getest in een huis met drie verdiepingen. Het huis heeft betonnen vloeren en een isolerende ondervloer, dat zijn dingen die een uitdaging vormen voor wifi. Welke normale ac-router we ook proberen, het resultaat is doorgaans vergelijkbaar. Op dezelfde verdieping als de router halen we een snelheid van zo’n 450 Mbit/s. Op een andere verdieping is doorgaans zo’n 70 Mbit/s over. Twee verdiepingen verschil tussen router en ontvanger is altijd teveel: van het signaal van een router op de begane grond is op zolder niks meer over. Jammer, want eigenlijk verwachten we dat we ons internetabonnement van 150 Mbit/s in ieder geval overal in huis draadloos voluit kunnen gebruiken.

Om te kijken of dit mogelijk is, hebben we de wifi-systemen in twee scenario’s getest. In het eerste scenario zetten we de router op de begane grond en plaatsten we op iedere verdieping (indien geleverd) een draadloos accesspoint. We noemen dit scenario ook wel het mesh-scenario, omdat de node op zolder voor zijn verbinding vermoedelijk afhankelijk is van de node op de eerste verdieping. Omdat het huis op iedere verdieping ook bedrade netwerkaansluitingen heeft, hebben we alle systemen ook in een zogenoemde sterconfiguratie kunnen testen, waarbij de bedraad aangesloten router op de eerste verdieping staat. Op zowel de begane grond als zolder plaatsen we vervolgens de draadloze nodes. In de praktijk zal voor de meeste mensen de eerste testsituatie, waarbij de bedraad aangesloten router op de begane grond staat en de draadloze accesspoints op de andere verdiepingen, de meest relevante situatie zijn. De gebruikte laptop ondersteunt op zowel de 2,4GHz- als de 5GHz-band drie datastromen. Bij de snelheidstesten hebben we erop gelet of onze laptop via 802.11ac met het juiste accesspoint was verbonden.

Netgear Orbi

De Netgear Orbi wordt verkocht in een set van twee nodes: een router en een draadloze satelliet. Qua ontwerp zijn ze, op een blauw accent op de bovenkant na, identiek. Het witte ontwerp zonder antennes is een stuk neutraler dan een doorsnee router, maar wel vrij fors. De router en satelliet hebben beide vier netwerkaansluitingen (op de router in de vorm van een wan-aansluiting en drie lan-aansluitingen) en een niet-functionele usb-poort. Die is wellicht in de toekomst te gebruiken voor bijvoorbeeld het aansluiten van een harde schijf. De lan-poorten kun je gebruiken voor client-apparaten en Orbi is hiermee dus ook een draadloze bridge. Je kunt een satelliet niet bedraad met de router verbinden. Hoewel Orbi additionele draadloze satellieten ondersteunt die je binnenkort voor zo’n 260 euro kunt aanschaffen, valt het systeem technisch (nog) niet onder de mesh-systemen. Netgear heeft wel aangegeven dat die ondersteuning komt. Orbi werkt tijdens onze test altijd in een zogenoemde sterconfiguratie, waarbij de satellieten direct contact maken met de router. Iedere Orbi-node bevat drie radio’s, maar voor communicatie met clients worden er maar twee gebruikt. De snelste 5GHz-radio met vier datastromen (1733 mbit/s) wordt puur gebruikt voor de link tussen de router en satelliet.

©PXimport

Uitgebreide router

In tegentelling tot Velop en AmpliFi verloopt de configuratie via een klassieke webinterface. Tijdens de installatie stel je één ssid in voor zowel het 2,4- als het 5GHz-netwerk. Je kunt die niet ontvlechten, wel is er (in tegenstelling tot in onze eerdere test) een gastnetwerk. Tijdens het plaatsen geeft de satelliet middels gekleurde ledverlichting aan of het contact met de router in orde is. Is alles in orde, dan gaat deze verlichting na een tijdje uit. Prettig is dat de plaatsing van de satelliet op een aangrenzende verdieping totaal niet nauw komt, vermoedelijk een gevolg van de erg krachtige gereserveerde radio.

De focus op de webinterface in plaats van mobiele apps maakt dat Orbi qua routerfunctionaliteit het meest uitgebreid is. Er zijn nog wel uitgebreidere routers, maar vrijwel alles dat in een normale router zit is in Orbi aanwezig. Prettig is dat het systeem ook in een accesspoint-modus (bridgefunctionaliteit) te gebruiken is. Kijken we puur naar het werken met meerdere accesspoints, dan valt op dat het systeem niet bijzonder veel informatie geeft. Er is wel een clientlijst, maar die is niet heel overzichtelijk en de informatie is stiekem verdeeld over meerdere plekken, want ook de satelliet heeft een eigen webinterface. Netgear biedt een app voor iOS en Android, maar die daar kun je eigenlijk niet meer mee de netwerknaam aanpassen.

©PXimport

Prestaties

Orbi’s standaardset bestaat uit twee nodes. In de snelheidstest halen we op dezelfde verdieping als de router een snelheid van zo’n 433 Mbit/s terwijl we op een verdieping hoger 374 Mbit/s halen. Je kunt hiermee dus bijvoorbeeld de begane grond en eerste verdieping razendsnel afdekken. Op zolder, waar geen node staat, halen we slechts 68 Mbit/s. Zetten we een optionele tweede satelliet op zolder die los verkrijgbaar moet zijn voor zo’n 260 euro, dan halen we op zolder in een sterconfiguratie met de router op de eerste verdieping een snelheid van 384 Mbit/s. Zetten we de optionele node op zolder in een ‘mesh-scenario’ met de router op de begane grond, dan werkt dit in eerste instatnei met circa 22 Mbit/s heel slecht. Het werkte echter wel nadat we de nodes beter gepositioneerd hadden (op dezelfde plaatsen als de Linksys Velop-nodes, zie verder). Op zolder halen we dan zo’n 110 Mbit/s, waarbij wel geldt dat er af en toe snelheidsdips voorkomen. Clients roamen goed tussen de verschillende nodes en worden snel opgepakt door de juiste unit.

Netgear Orbi

Prijs
€ 439,- (2 nodes)
Websitewww.netgear.nlWebsitebol.com9Score90

Linksys Velop

Linksys’ Velop bestaat uit identieke verticale nodes die een stuk compacter zijn dan de nodes van Netgear Orbi. Wij hebben een set getest met drie nodes, voor 428 euro is er ook een set met twee nodes. De bovenkant bevat een lampje dat in verschillende kleuren kan branden om de status aan te geven. Tijdens het normale gebruik brandt het lampje altijd blauw. Alle nodes zijn op de onderkant voorzien van twee netwerkaansluitingen en een voedingsaansluiting, alle onzichtbaar weggewerkt. Op de node die dienstdoet als router wordt één netwerkaansluiting gebruikt als wan-aansluiting. De netwerkaansluitingen zijn te gebruiken voor clients, maar ook om de nodes bedraad met elkaar te verbinden.

Je installeert het systeem met een iOS- of Android-app, waarbij je via bluetooth contact maakt met de node om de instellingen over te brengen. Die procedure is niet moeilijk, maar duurt wel relatief lang. Je bent met drie nodes zeker twintig minuten bezig. Velop blijkt erg kritisch qua plaatsing. Nodes moeten relatief dicht bij het trapgat staan om geen klachten over de verbindingskwaliteit te krijgen. Qua routermogelijkheden bevat Velop alleen het meest noodzakelijke. Je kunt bijvoorbeeld geen eigen dns-server instellen en alleen de door de dhcp-server gekozen ip-adressen vastzetten. Waarschijnlijk voldoende voor de doelgroep, maar jammer voor netwerk-enthousiastelingen. Extra jammer is dat Velop alleen werkt in een routermodus en zich dus niet laat configureren als aanvullend accesspoint-systeem. Overigens is er wel een verborgen webinterface voor ondersteuningsdoeleinden, maar het is niet heel verstandig om daarin dingen aan te passen. Fijn is dan weer dat Linksys in de app netjes laat zien met welke frequentie en welke node een client is verbonden. Wel worden sommige draadloze clients soms foutief weergegeven als bedraad verbonden.

©PXimport

Dfs-kanalen

Net als Orbi biedt Velop één ssid voor alle frequentiebanden eventueel aangevuld met een gastnetwerk. Ook is Velop net als Orbi een tri-band systeem met naast een 2,4GHz-radio twee 5GHz-radio’s die in dit geval ieder twee datastromen ondersteunen. Bij bedrade nodes verzorgen alle radio’s een clientnetwerk, maar op de draadloze nodes wordt één 5GHz-radio gereserveerd voor de link met de rest van het systeem. In ons geval werd altijd de radio die actief is op de lagere kanalen (36 t/m 48) gebruikt voor de link, en werd enkel op de radio op de hogere kanalen (vanaf kanaal 100) een clientnetwerk aangeboden. Dat niet altijd handig omdat niet iedere ac-client ondersteuning biedt voor deze dfs-kanalen. Steeds vaker gaat het goed, maar het is jammer als je toevallig een client hebt waarbij het niet werkt. Je hebt hier verder geen invloed op, het systeem bepaalt zelf welke radio voor de link gereserveerd wordt en je kunt niet handmatig een ander kanaal kiezen.

Prestaties

In het eerste testscenario waarin we de mesh-configuratie testen, halen we op de begane grond 310 Mbit/s. Op de eerste verdieping is de snelheid 255 Mbit/s terwijl op zolder 130 Mbit/s mogelijk is. In het tweede testscenario waarbij de router op de eerste verdieping staat en de draadloze nodes op de begane grond en zolder (de sterconfiguratie) presteert het systeem beter. We halen op de eerste verdieping een heel nette 485 Mbit/s terwijl op de begane grond 234 Mbit/s en op zolder 314 Mbit/s mogelijk is. Opvallend is dat de snelheid op de verdieping met de router in het mesh-scenario minder hoog is, maar 310 Mbit/s is natuurlijk nog steeds prima. Velop heeft de troef dat de nodes ook bedraad kunnen worden aangesloten. Bij een bedraad aangesloten node haal je een snelheid van zo’n 450 Mbit/s. Het roamen tussen de verschillende nodes verloopt prima.

©PXimport

Linksys Velop

Prijs
€ 599,- (3 nodes)
Websitewww.linksys.nlKopenbol.com7Score70

Ubiquiti AmpliFi HD

In tegenstelling tot Netgear Orbi en Linksys Velop bestaat Ubiquitis AmpliFi niet uit identieke nodes. De set omvat een router aangevuld met twee mesh-points die je net als bijvoorbeeld een repeater direct in het stopcontact steekt. De router is een compact vierkant doosje dat opvalt door een rond aanraakscherm. Dit scherm geeft je statusinformatie als de internetsnelheid, ip-informatie en de tijd. De onderkant bevat een verlichte ledring, maar die kun je (eventueel via een tijdschema) uitschakelen. De router heeft een wan-aansluiting, vier lan-aansluitingen en een niet-functionele usb-poort (wellicht in de toekomst bruikbaar voor bijvoorbeeld het aansluiten van een harde schijf).

De mesh-points vallen op door hun forse antenne die middels een magnetisch kogelgewricht verstelbaar is. Heb je stopcontacten op geschikte plekken, dan is plaatsing erg eenvoudig. Heb je dat niet, dan is de vormgeving waarschijnlijk eerder een nadeel, want een verlengsnoer gebruiken is lastig. Alle componenten zijn gebaseerd op AC1750-technologie en bevatten een 2,4- en 5GHz-radio met ieder drie datastromen. Qua routermogelijkheden krijg je meer dan bij Velop en kun je bijvoorbeeld een eigen dns-server kiezen. Ook de mogelijkheden rondom de dhcp-server en adresreservering zijn uitgebreider. Toch halen de configuratiemogelijkheden het niet bij de doorsnee normale router. Je kunt gelukkig een eigen router gebruiken, want net bij Orbi kun je AmpliFi ook instellen als een accesspoint-systeem (bridge). Voor controlfreaks is wellicht interessant dat dit het enige systeem is waarop je indien gewenst een aparte ssid voor de 2,4- en 5GHz-band kunt instellen.

Uitstekende app

©PXimport

De installatie is erg eenvoudig en maakt gebruik van een app voor iOS of Android, er is buiten het instellen van de internetconfiguratie geen webinterface. De mesh-points bevatten lampjes die aangeven of de link met het netwerk in orde is en ook in de app wordt dit duidelijk getoond. De plaatsing komt wat minder kritiek dan die van Linksys Velop, maar is niet zo vrij als bij Orbi. AmpliFi valt positief op door de app die van alle geteste systemen de meeste informatie over de achterliggende werking van het systeem geeft. Zo kun je in de app naast de verbindingskwaliteit ook zien op welke manier de nodes onderling met elkaar verbonden zijn. Er is hierbij daadwerkelijk een (verwacht) verschil tussen beide testscenario’s zichtbaar. Grappig is dat je een node een geluidje kunt laten maken om helemaal zeker te weten dat alles goed is ingesteld. Ook over de clients krijg je veel informatie, zo kun je bijvoorbeeld zien met welke node een client verbonden is. Ubiquiti heeft kortom erg goed nagedacht over de app.

Prestaties

In het mesh-scenario waarin de router op de begane grond staat en de mesh-points op beide hogere verdiepingen, halen we op de begane grond 473 Mbit/s en op de eerste verdieping 165 Mbit/s. Hoewel vervolgens de signaalsterkte tussen beide mesh-points volgens de app heel goed is, is op zolder van die 165 Mbit/s nog maar 91,3 Mbit/s over. Een dubbele ‘hop’ geeft dus een flinke dip in de snelheid. In het tweede scenario (sterconfiguratie) halen we op de eerste verdieping waar de router staat een snelheid van 456 Mbit/s. Op de begane grond halen we 150 Mbit/s terwijl we op de zolder 186 Mbit/s halen. AmpliFi is dus het minst krachtig, want de verbinding over een verdieping is gemiddeld 165 Mbit/s. Uiteraard heb je wel het voordeel dat clients op iedere verdieping op volle sterkte verbinding maken met een accesspoint. Het geheel werkt daardoor heel stabiel en clients roamen bovendien goed naar het juiste accesspoint.

©PXimport

Ubiquiti AmpliFi HD

Prijs
€ 399,- (3 nodes)
Websitewww.wimood.nlKopenbol.com7Score70

Conclusie

Na het testen van drie wifi-systemen kunnen we concluderen dat ieder systeem in een sterconfiguratie het beste presteert. Net als bij een wifi-repeater is er een duidelijke snelheidsdaling bij het nogmaals doorzetten van een signaal. Echt meshen waarbij er meerdere verbindingen zijn tussen nodes voor de beste prestaties is in onze Nederlandse huizen dan ook niet mogelijk. Tegelijkertijd krijg je bij iedere geteste set wel meer wifi voor je geld op verschillende verdiepingen van een huis dan bijvoorbeeld bij een dure AC5300-router.

Kijken we naar de rauwe prestaties, dan heeft Orbi de beste papieren. Orbi is in staat om een signaal met een snelheid van 350 Mbit/s over een verdieping heen te tillen zonder dat de plaatsing van de nodes kritisch is. Linksys doet het met zo’n 230 tot 300 Mbit/s ook goed, maar is daarbij wel erg kritisch qua plaatsing. AmpliFi HD kan zo’n 160 Mbit/s over een verdieping heen tillen.

Ben je op zoek naar een uitstekend wifi-netwerk op de begane grond en eerste verdieping, dan moet je zonder twijfel voor Orbi kiezen. Velop is ook met twee nodes verkrijgbaar, maar presteert minder goed. Wil je snelle wifi op drie verdiepingen met de router op de begane grond, dan is de keuze lastiger. Orbi is hier (nog) niet echt voor ontworpen, maar doet het met een (prijzige!) optionele satelliet alsnog aardig. Linksys’ Velop presteert met drie nodes in een dergelijke situatie het beste. Daar staat tegenover dat het lastig kan zijn dat Velop zijn 5GHz-netwerk hoofdzakelijk op dfs-kanalen uitzendt en enkel werkt in een routermodus. Het qua snelheid minder presterende AmpliFi HD is als accesspoint-systeem inzetbaar en een stuk goedkoper. Voor zowel Velop als AmpliFi HD en Orbi met de optionele satelliet geldt dat hoewel de snelheid verschilt, de dekking op alle verdiepingen prima is.

Wil je drie nodes gebruiken en kun je de router op de middelste verdieping plaatsen, dan presteren alle systemen goed. De keuze is dus nog best lastig, maar we zijn vooralsnog het meest onder de indruk van Orbi. Heb je drie nodes nodig, dan kun je voor Velop of AmpliFi HD kiezen. Het zou goed kunnen dat de systemen in jouw huis beter werken en je aan twee nodes al genoeg hebt.

Hieronder vind je alle testresultaten op een rijtje. Klik op de tabel (pfd) voor een grotere versie.

©PXimport

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Deze keer kijken we naar draadloze over-ear hoofdtelefoons met actieve ruisonderdrukking voor onder de 125 euro.

Met een koptelefoon met ruisonderdrukking zorg je ervoor dat geluiden van buiten, zoals bijvoorbeeld verkeer, openbaar vervoer of vliegtuiggeluiden worden weggefilterd. De draadloze modellen die we hier bespreken hebben daarnaast ook een lange accuduur zodat je er gedurende langere periode muziek mee kunt luisteren.

Wel kost ruisonderdrukking beduidend meer energie dan wanneer je die functie niet gebruikt, dus de accu van je hoofdtelefoon gaat dan sneller leeg. Per koptelefoon zie je dan ook hoe lang de accu volgens de fabrikant mee gaat wanner de ruisonderdrukking (acive noise cancelling, ANC) is in- en uitgeschakeld. Niet alle fabrikanten hebben de accuduur zonder ANC opgegeven, maar die is altijd langer dan wanneer ANC wel is ingeschakeld.

Sony WH-CH720N

Deze koptelefoon van Sony is ideaal voor wie op zoek is naar een lichte en comfortabele optie zonder in te leveren op de basisfunctionaliteiten. Hij weegt slechts 192 gram, wat hem tot een van de lichtste koptelefoons maakt die voorzien is van actieve ruisonderdrukking. De batterijduur is een ander sterk punt; met een volle accu kun je tot 35 uur onafgebroken muziek afspelen met de ruisonderdrukking ingeschakeld. Zonder deze functie gaat de batterij tot 50 uur mee. Bovendien is er een snellaadfunctie aanwezig, waardoor je na slechts zo'n tien minuten laden al een uur extra luistertijd hebt. De geluidskwaliteit is helder en evenwichtig, met een goede weergave van zowel lage als hoge tonen.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 35 uur / 50 uur
Oplaadtijd: 10 min voor 1 uur muziek / 3,5 uur volledig

Sennheiser Accentum Wireless

De Sennheiser Accentum Wireless richt zich op de essentie: goed geluid en een lange batterijduur. Waar andere koptelefoons veel extra's bieden, focust deze zich op een perfecte audioweergave. Dit model levert een rijk en gedetailleerd geluid, zoals je dat van Sennheiser gewend bent. De ruisonderdrukking doet zijn werk en minimaliseert omgevingsgeluid, terwijl je met de transparantiemodus juist het geluid van buiten door kunt laten. Met de snellaadfunctie kun je binnen tien minuten voor 5 uur muziek weer bijladen, handig als je onderweg bent.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / onbekend
Oplaadtijd: 10 min voor 5 uur muziek / 3,5 uur volledig

JBL Live 770NC

Deze koptelefoon van JBL is ontworpen voor een brede doelgroep. De Live 770NC beschikt over True Adaptive Noise Cancelling, wat betekent dat de mate van ruisonderdrukking zich automatisch aanpast aan de omgeving. Zo kun je je concentreren op je muziek of podcast, of je nu in de trein of op kantoor zit. De koptelefoon heeft een 'Smart Ambient'-modus waarmee je het geluid van buiten juist kunt horen, zodat je bijvoorbeeld gesprekken kunt voeren zonder hem af te zetten. De batterijduur is ook een groot pluspunt, met tot wel 50 uur afspeeltijd. Dankzij de nieuwste Bluetooth 5.3-techniek is er ondersteuning voor de LE Audio-technologie, wat een lagere latency en een stabielere verbinding mogelijk maakt.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / 65 uur
Oplaadtijd: 3 uur volledig

Urbanista Los Angeles

Wat deze koptelefoon zo bijzonder maakt, is zijn unieke functie: opladen via zonne-energie. De Urbanista Los Angeles is uitgerust met een speciaal Powerfoyle-materiaal op de hoofdband dat licht omzet in energie. Dit betekent dat de koptelefoon continu oplaadt zolang hij aan licht wordt blootgesteld. Ontzettend handig als je vaak buiten bent. Maar ook zonder deze functie is de batterij met 80 uur indrukwekkend. Het geluid is helder en evenwichtig, met een goede weergave van details. De koptelefoon is bovendien eenvoudig in gebruik, met bedieningselementen op de oorschelp en een ingebouwde microfoon voor telefoongesprekken. Deze koptelefoon kan alleen via de zonnecel worden opgeladen, er zit geen laadkabeltje bij. Het opladen gaat echter relatief snel.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 80 uur / onbekend
Oplaadtijd (alleen via zonnecel): 3 uur luistertijd per uur in zon, binnen bij diffuus licht: 2 uur

JBL Quantum 810

De JBL Quantum 810 Wireless is vooral gericht op gaming, maar is ook prima te gebruiken voor dagelijks gebruik. Het meest opvallende kenmerk is de dubbele draadloze connectiviteit: je kunt hem via de 2,4 GHz-dongle verbinden met je pc of console voor een lage latency, terwijl de Bluetooth-functie het mogelijk maakt om tegelijkertijd verbinding te maken met je telefoon. De headset is uitgerust met JBL's QuantumSOUND Signature en ondersteunt DTS Headphone:X 2.0, wat zorgt voor een realistische en meeslepende ruimtelijke geluidsweergave. Zo hoor je precies waar je tegenstanders vandaan komen. De microfoon (die je kunt wegklappen als je 'm niet gebruikt) zorgt ervoor dat je stem helder wordt overgebracht, terwijl de bedieningselementen op de oorschelp je de volledige controle geven over het volume en de balans tussen game-audio en chatgeluid.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 43 uur / onbekend
Oplaadtijd: 3,5 uur

Er zijn veel (gratis) e-boeken te vinden op het internet, maar misschien luister je liever dan dat je leest. Met de juiste tools zet je een e-book om naar een luisterboek. Of je maakt zelf een audioverhaal, met een stem en taal naar keuze, en helemaal gratis. In dit artikel lees je hoe je dat doet.

Je kunt een e-book natuurlijk zelf hardop voorlezen en je stem opnemen, maar dat is erg tijdrovend en weinig zinvol. Het ligt anders als je (e-)boeken of tijdschriften inspreekt voor mensen met een leesbeperking, bijvoorbeeld in samenwerking met organisaties als Dedicon (https://www.dedicon.nl) en Transkript (https://www.transkript.be). Er bestaan zelfs heuse stemmenbureaus waar mensen met een goede stem ingehuurd worden om teksten in te spreken.

Zulke initiatieven zijn zeker waardevol, maar de insteek hier is anders. Stel: je hebt een paar leuke e-boeken gevonden, maar lezen is niet je ding. Je luistert liever naar verhalen, bijvoorbeeld in de auto of met koptelefoon op de bank. Of je wilt eigen verhalen, eventueel door AI gegenereerd, laten voorlezen door een professionele stem, zelfs in meerdere talen. Denk aan sprookjes voor kinderen voor het slapengaan of een verhaaltje tijdens lange autoritten. Een interessant project, dat vooral de iets gevorderde lezer zal aanspreken.

E-boeken vinden

De tool waarmee we straks e-boeken naar luisterboeken converteren, kan – zoals de meeste legale software – in principe niet overweg met DRM-beschermde exemplaren (Digital Rights Management). Gelukkig zijn er voldoende niet-beschermde en gratis e-boeken beschikbaar. Een van de oudste publieke domeinprojecten is Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org), met meer dan 75.000 titels, vooral klassiekers. Andere bronnen zijn onder meer ManyBooks.net (https://www.manybooks.net), Standard Ebooks (https://www.standardebooks.org) en FreeEbooks.net (https://www.free-ebooks.net). De focus ligt doorgaans op Angelsaksische werken, maar je kunt vaak filteren op taal en andere criteria. Specifiek voor Nederlandstalige titels is https://www.dbnl.org een goed vertrekpunt.

Afhankelijk van de bron kun je e-boeken vaak in meerdere formaten downloaden, zoals epub, mobi, azw3, pdf en txt. Het open en gestandaardiseerde epub-formaat is een van de populairste en meest geschikte, zeker ook voor conversie naar luisterboeken. Epub ondersteunt tevens interne navigatie, zoals inhoudsopgaven, die tools als ebook2audiobook kunnen gebruiken om hoofdstukken te scheiden. De belangrijkste versies zijn epub 2.x en 3.x, waarbij deze laatste technologieën als html5 en css3 ondersteunt, bruikbaar voor nieuwe e-readers en apps.

Beheren en omzetten

Onze focus ligt op het converteren naar audioboeken, maar we laten je eerst kort kennismaken met de gratis opensource-tool Calibre (https://www.calibre-ebook.com; beschikbaar voor meerdere platformen). Hiermee beheer je niet alleen je e-boeken, je kunt ze ook naar een ander, beter formaat omzetten.

Installeer de tool, start deze op en stel de taal, een geschikte locatie voor je boeken en je favoriete e-reader in (kies eventueel Generisch / Smartphone).

Om e-boeken aan je bibliotheek toe te voegen, klik je op het pijlknopje bij Boeken toevoegen en kies je bijvoorbeeld Boeken toevoegen uit een enkele map. Deze verschijnen in het midden, waar je ze op kolom naar keuze sorteert. Dubbelklik op een voorbeeld om meer details te zien, zoals het formaat. Met een dubbelklik op de titel kun je het boek lezen met de ingebouwde leesmodule.

Je kunt ook e-boeken uit e-readers ophalen en uitwisselen door deze met je pc te verbinden en via de knop Toestel op te halen, maar daar gaan we hier niet verder op in.

Converteren

Calibre converteert normaal automatisch boekformaten voor specifieke apparaten, maar je kunt ook handmatig converteren. Selecteer een of meer boeken in de bibliotheek en klik op het pijlknopje bij Boeken converteren. Kies Individueel converteren of Een groep converteren, waarbij de instellingen dan voor alle geselecteerde boeken gelden.

In het dialoogvenster pas je indien gewenst onderdelen aan, zoals Metagegevens (inclusief omslagafbeelding), Inhoudsopgave en meer. Je kunt deze ook gewoon laten zoals ze zijn en direct klikken op het pijlknopje rechtsboven.

Bij Uitvoerformaat kies je uit allerlei formaten, waaronder het prima geschikte EPUB. Zodra je een formaat selecteert, kun je via het linker paneel <formaat->uitvoer nog extra opties instellen.

Bevestig met OK. Rechtsonder in het Calibre-hoofdvenster volg je het conversieproces via de knop Taken. Zo'n conversie duurt meestal maar enkele seconden.

Ebook2audiobook

We zijn nu klaar om ons eerste e-boek om te zetten in een luisterboek. Dat doen we met het gratis ebook2audiobook. Deze tool gebruikt AI-gestuurde TTS-technologie (text-to-speech), wat zorgt voor natuurlijk klinkende stemmen.

We beginnen met een installatie onder Windows. Dit duurt even, maar verloopt grotendeels automatisch. Je hebt wel Python nodig om scripts te kunnen uitvoeren.

Ga naar de site via https://www.kwikr.nl/pydl, download de Windows-installer en start deze met een dubbelklik. Vink in het startvenster zowel Use admin privileges when installing py.exe als Add python.exe to PATH aan. Klik op Install Now.

Test na installatie of alles goed is verlopen door op de Opdrachtprompt het commando python --version uit te voeren. Je zou nu het versienummer van Python moeten zien.

Surf daarna naar https://www.kwikr.nl/ebook2. Klik op de groene Code-knop en kies Download ZIP. Pak dit archief uit naar een lege map, een proces dat wel even kan duren.

Installeren

Open de submap ebook2audiobook-main in de uitgepakte map via de Opdrachtprompt, bijvoorbeeld met het commando

In deze map zie je onder meer het tekstbestand requirements.txt. Als je dit opent in een teksteditor als Kladblok, zie je dat het een lijst bevat met dertig vereiste Python-onderdelen. Je installeert ze vanuit deze map met het commando

Start vervolgens het batchbestand ebook2audiobook.cmd vanuit dezelfde map door dit als commando in te voeren en met de Enter-toets te bevestigen. Je kunt dit bestand gerust vooraf bekijken met Kladblok. Het script installeert extra Python-pakketten en start het programma in een eigen (gevirtualiseerde) omgeving om potentiële conflicten met andere Python-pakketten te vermijden.

Bij de start verschijnen normaal meldingen dat onderdelen als onder andere ffmpeg, nodejs en sox ontbreken, maar het batchbestand zorgt gelukkig zelf voor de installatie.

Neem gerust de tijd voor een kopje koffie, want de installatie duurt behoorlijk lang. Er worden namelijk duizenden kleine bestanden in de map geplaatst, goed voor meer dan 4 GB.

Waarschijnlijk vraagt je Windows-firewall op het einde nog toestemming en verschijnt onderaan de melding http://0.0.0.0:7860. Laat het opdrachtpromptvenster gewoon geopend.

Webinterface

Tik nu het adres localhost:7860 in de adresbalk van je browser. Krijg je een melding als 'Deze site is niet bereikbaar', dan is het opdrachtprompt-venster waarschijnlijk afgesloten. Je kunt trouwens het lopende proces in dit venster indien gewenst ook altijd zelf afsluiten met Ctrl+C.

Om het script weer op te starten en de webinterface beschikbaar te maken, voer je gewoon opnieuw het batchbestand ebook2audiobook.cmd uit. Het script merkt dat alles al is geïnstalleerd, dus je kunt vrijwel meteen verder. Ververs de webpagina indien nodig.

Ebook2audiobook is in essentie een opdrachtregelscript en de webinterface is weinig meer dan een grafische schil. In dit artikel beperken we ons tot het gebruik van die interface. Wil je verder graven, dan moet je je verdiepen in de opdrachtregelparameters.

Conversie-uitvoer

Selecteer linksboven File en klik op Click to upload. Selecteer een geschikt e-boek of ander tekstbestand. Geef bij Language aan wat de brontaal is; scrol eventueel tot bij More languages (A-Z). Je kunt ook handmatig een taal ingeven, zoals Dutch – Nederlands.

Bij Optional kies je een bestaande stem, waaronder die van bekende personen als David Attenborough of Morgan Freeman. Via de pijlknop beluister je een voorbeeld.

Wil je niet alleen de stem, maar ook toon en stijl laten nabootsen, selecteer deze persoon dan ook (indien beschikbaar) bij Fine Tuned Models in plaats van de standaardoptie Internal.

Standaard staat bij TTS Base de engine xtts geselecteerd, die meestal de beste resultaten geeft. Je kunt ook met de andere beschikbare engines experimenteren (het beste gaat dat met een korte tekst ter test).

Heb je een ondersteunde gpu, vink dan GPU aan bij Processor Unit om de conversie aanzienlijk te versnellen. Kies tot slot een geschikt uitvoerformaat. Meestal stelt de tool m4b voor, omdat dit hoofdstukken ondersteunt, je leespositie bewaart en bij hoge compressie toch goede kwaliteit levert. Andere opties zijn onder meer flac, m4a, mp3 en ogg.

Tot slot kun je op het tabblad Fine Tuned Parameters nog enkele technische aspecten bijsturen, zoals Temperature (hoe hoger, hoe creatiever, maar ook hoe minder accuraat) en Speed (de spreeksnelheid).

Is alles ingesteld, klik dan onderaan op de gele balk om de conversie te starten. Houd er rekening mee dat het omzetten naar natuurlijke stem veel rekenkracht vergt. Bij een doorsnee e-boek is het programma al snel een dag of nacht bezig, al kun je natuurlijk ook eigen, korte verhalen importeren. Dit kan eventueel ook in pdf, txt, docx of html.

Eigen stem

Na afloop kun je het resultaat vanuit de webinterface beluisteren. Gebruik de pijlknop linksonder om het bestand (vanuit de tijdelijke submap \tmp) op te slaan op een gewenste locatie. Je speelt het daarna af in je favoriete app, bijvoorbeeld met een mediaspeler als de gratis mediaspeler VLC media player (https://www.videolan.org).

Je kunt ook een andere stem gebruiken, bijvoorbeeld je eigen stem. Hiervoor heb je een stemopname nodig van maximaal zes minuten, liefst in mono, met een sample rate van 16K en opgeslagen als wav-bestand.

Heb je een opname in een ander formaat, dan converteer je die eenvoudig met een gratis tool als het uitstekende Shutter Encoder (https://www.shutterencoder.com). Open het opnamebestand, kies WAV bij Functie selecteren, stel bij Audio-instellingen in op Mix audiobestanden naar: Mono en Bemonsteringsfrequentie wijzigen naar: 16k. Bevestig op Functie starten.

In de webinterface van ebook2audiobook klik je bij Cloning Voice Audio File op Klik om te uploaden en verwijs je vervolgens naar het wav-bestand. De opname wordt meteen verwerkt en automatisch geselecteerd. Je kunt de stem hier ook beluisteren.

Metadata

Ook luisterboeken kun je voorzien van een omslagfoto, titel, auteur, trefwoorden en andere metadata. Wil je dit vóór de conversie regelen, dan doe je dat het makkelijkst in Calibre: klik met rechts op de titel van het e-boek (epub) en kies Metagegevens bewerken.

Hoewel je bepaalde metadata ook via ebook2audiobook kunt meegeven, is dat minder eenvoudig. Achteraf aanpassen is dan praktischer, bijvoorbeeld met een gratis tag-editor als Mp3tag (https://www.mp3tag.de/en), geschikt voor onder meer mp3, mp4, m4a en m4b.

AI-creatie

Met behulp van AI laat je ook heel eenvoudig eigen teksten of verhalen maken, zoals sprookjes voor het slapengaan, inclusief een mooie omslagafbeelding. We tonen kort hoe je dat doet in ChatGPT (https://www.chatgpt.com).

Meld je aan bij de app en geef een uitvoerige prompt in waarin je precies beschrijft welk type verhaal je wilt: het onderwerp, de personages, de setting, de stijl en de gewenste lengte. Je kunt het resultaat naderhand met extra prompts verder bijsturen.

Is het verhaal klaar, kopieer de tekst naar het klembord en plak het in een Word-document. Dat kun je eventueel via Calibre omzetten naar een epub-bestand.

Vraag de chatbot ook om een passende tekening bij het verhaal, bijvoorbeeld met de hoofdpersonages. Via de plusknop kun je optioneel één of meer foto's uploaden als model en vragen om de illustratie daarop te baseren.

Je voegt de afbeelding vervolgens samen met andere metadata toe aan je epub-bestand in Calibre. Ebook2audiobook maakt er dan een spannend luisterverhaal van. Voor elke dag eentje, misschien wel met je eigen stem om het helemaal echt (of echt nep) te maken.