Komt er nou wel of geen downloadboete van DFW?
Spotify en Netflix maken het wel érg makkelijk om tegenwoordig snel een filmpje te kijken of wat muziek te luisteren, en dat helemaal legaal. Toch wordt er nog steeds veel gedownload, ook al is de wet daartegen. De angst is dat er binnenkort zelfs 'downloadboetes' worden uitgedeeld. Dutch Filmworks (DFW) probeert daar werk van te maken. Kunnen we ook echt een downloadboete verwachten van DFW, of is dat pure bangmakerij?
Downloaden is nog steeds erg populair, en grote kans dat je zelf ook wel eens een filmpje of serie hebt binnengehaald. Soms is dat omdat films duur zijn, vaker omdat ze (bijna) niet legaal te kijken zijn in Nederland. Game of Thrones kun je in Nederland bijvoorbeeld alleen kijken als je abonnee bent bij Ziggo én daarbij het duurste televisiepakket afneemt. Niet voor niets staat HBO's hitserie ieder jaar standaard steevast op nummer één van meest gedownloade series.
Maar zelfs als het onredelijk duur of ingewikkeld is om legaal te kijken betekent dat niet dat je je torrentprogramma zomaar aan mag slingeren.
Thuiskopieheffing
Downloaden is in Nederland verboden. Mooier kunnen we het niet maken. Vroeger werd het downloaden van een film, serie of liedje nog toegestaan, want dat mocht 'voor eigen gebruik'. Als je iets legaal kocht zoals een cd, dvd of lege discs betaalde je daar een klein bedrag bovenop, de zogenaamde thuiskopieheffing. Die was bedoeld om artiesten te compenseren voor piraterij en het feit dat mensen regelmatig thuis een kopie voor zichzelf maakten.
Veel van die artiesten (en hun labels of productiemaatschappijen) vonden die thuiskopieheffing echter te laag. Die zou niet voldoende zijn om de grote schade die de industrie van piraterij ondervond te compenseren. Een aantal van hen, met name Sony en Philips, besloten een rechtszaak aan te spannen die helemaal doorliep tot aan het Europees Hof van Justitie. Dat concludeerde in 2014 definitief dat de thuiskopieheffing geen adequate bescherming is tegen illegaal downloaden, en dat downloaden dus helemaal niet meer mocht. Saillant detail: de thuiskopieheffing is nooit verdwenen.
Downloadverbod
Sindsdien is het verboden om auteursrechtelijk beschermd materiaal te downloaden 'uit illegale bron'. Dat zijn in de praktijk websites die vooral gemaakt zijn om zoveel mogelijk van zulk materiaal aan te bieden. Onder het verbod valt ook streaming via populaire diensten als Popcorn Time.
Wat een verbod in de praktijk betekent is een ander verhaal. Er is namelijk een verschil tussen iets niet mogen, en iets niet doen. Wat is de sanctie? Krijg je een boete? En van wie dan? De politie? Rechthebbenden, zoals Stichting Brein mogen geen bekeuringen uitdelen: dat is aan rechters.
De strijd van Stichting Brein
In Nederland is er één belangrijke partij die strijdt tegen downloaden. Stichting Brein, onder leiding van Tim Kuik, is een private belangenorganisatie die opkomt voor auteursrechten en de bezitters daarvan. Filmmaatschappijen, platenlabels en individuele artiesten besteden de strijd tegen illegaal downloaden uit aan Brein.
Dat claimt redelijk wat successen. Regelmatig verschijnt in het nieuws dat Brein grote uploaders aanpakt, diensten offline haalt, of verkopers van bijvoorbeeld kant-en-klare streamingkastjes beboet.
De bekendste strijd is tegen The Pirate Bay. Brein stapte naar de rechter om de notoire downloadsite te laten verbieden. Na een juridische strijd van jaren kwam kwam dat verbod er ook. Aanvankelijk alleen voor Ziggo en XS4ALL, later voor alle andere Nederlandse providers.
Pirate Bay geblokkeerd
De blokkade van The Pirate Bay is niet moeilijk te omzeilen. Er zijn legio proxydiensten, VPN's en alternatieve downloadsites om toch te downloaden. Toch is de blokkade volgens Brein een succes. De stichting wijst op een rapport dat concludeert dat de Pirate Bay-blokkade wel degelijk effect had op het aantal illegale downloads. Critici zetten daar overigens wel kanttekeningen bij. Zo werd niet gemeten of er ook een verband is met de opkomst van toegankelijke legale diensten, en is niet één-op-één te concluderen dat downloaders niet naar atlernatieve websites gaan.
Toch is dat voor Brein minder belangrijk. Dat is niet gek: Brein weet ook wel dat downloaden stoppen vechten tegen de bierkaai is. In de podcast Met Nerds Om Tafel bevestigde Tim Kuik dat sentiment. "Er is een wisselwerking tussen het ontoegankelijk maken van illegaal downloaden, en het toegankelijker maken van het legaal aanbod." Het doel van Brein is niet om downloaders volledig uit te roeien, "maar om te voorkomen dat het hek van de dam raakt en iedere Nederlander aan het downloaden slaat."
Wel/niet achter individuele downloaders aan
Brein heeft altijd gezegd achter 'de grote jongens' aan te willen gaan. Gebruikers die op grote schaal films uploaden naar The Pirate Bay, verkopers van kastjes met Kodi (en plugins) erop, de vele forks van Popcorn Time... Individuele downloaders zijn weliswaar fout bezig, maar worden doorgaans gedoogd.
Dat verandert wel. In dezelfde podcastaflevering zei Tim Kuik ook dat het best mogelijk is dat individuele downloaders in de toekomst worden aangepakt. Dat gaat dan waarschijnlijk niet door Brein zelf gebeuren, maar door "een samenspel van partijen."
Het doel van Brein is niet om piraterij volledig uit te roeien, maar om het veel moeilijker te maken
-
'Boetes' voor downloaden
Eén zo'n initiatief is er al. Dutch Filmworks, productiemaatschappij van grote Nederlandse blockbusters, vindt de aanpak van Brein niet uitgebreid genoeg. Het bedrijf kondigde al in 2017 aan zelf achter downloaders aan te gaan, zonder hulp van Brein. Dat was geen impulsief besluit: het bedrijf sprak daar in 2015 al over.
Dutch Filmworks wil dat individuele downloaders gestraft worden met een geldbedrag. In de praktijk wordt dat een 'downloadboete' genoemd, maar eigenlijk is het dat niet helemaal. Het gaat om een schikkingsvoorstel, want ook Dutch Filmworks mag geen boetes uitdelen. 'Betaal dit bedrag, anders stappen we naar de rechter', is de boodschap. Zo'n gang naar de rechter is een eng dreigement: het kan duur uitpakken voor de veroordeelde, zeker als die ook de proceskosten nog moet betalen. En dat je die rechtszaak verliest als downloader is aannemelijk.
Opsporing
In Duitsland bestaan zulke 'boetes' al. Die zijn prijzig: 800 euro voor een film, of 500 voor een aflevering van een serie. Dat vindt Dutch Filmworks te duur. CEO Willem Pruijssers heeft het tegenover BNR eerder over 'zo'n 150 euro', een bedrag dat niet alleen de schade van gemiste inkomsten dekt, maar ook de extra kosten die het bedrijf maakt voor de opsporing.
Die opsporing blijkt echter in de praktijk lastig. Eerst moest Dutch Filmworks op zoek naar wíé er nou precies iets had gedownload. Dat deed het bedrijf door samen te werken met een Duits bedrijf dat ip-adressen kon achterhalen uit peer-to-peer-verkeer. Daarvoor kreeg het toestemming van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Schuldig tenzij het tegendeel wordt bewezen?
Lastiger bleek het om vervolgens de NAW-gegevens achter die ip-adressen te achterhalen. Daarvoor moet Dutch Filmworks naar de providers. Die zeiden in 2015 al niet vrijwillig mee te werken. Nu heeft de rechter daar echter ook een stokje voor gestoken.
Dutch Filmworks kan niet aantonen dat de persoon achter een ip-adres ook daadwerkelijk de downloader is. Een internetverbinding kan gedeeld worden met familie, of met andere mensen zoals in studentenhuizen. Hierdoor kan DFW niet hardmaken of ze met de NAW-gegevens van het ip-adres wel de downloader te pakken hebben. Je bent niet aansprakelijk voor een mogelijke inbreuk die anderen op jouw netwerk maken.
Dat is juist het argument waar Willem Pruijssers aanvankelijk geen boodschap aan had. "Als je je auto uitleent en de bestuurder rijdt te hard, dan krijg jij de bekeuring", trok hij als analogie.
Ook veegde de rechter de downloadboete (het schikkingsbedrag) van 150 euro per inbreuk van tafel omdat het onderbouwing mist over de hoogte van het bedrag.
Toekomstbeeld
Wat de vervolgstappen voor Dutch Filmworks gaan worden weet het bedrijf nog niet. "We zijn nog in gesprek met onze juristen en komen daar later op terug", zegt een woordvoerder van het bedrijf.
Of die downloadboetes er daadwerkelijk komen is dus nog maar de vraag. Dutch Filmworks heeft in ieder geval laten zien verder te gaan dan de meeste andere partijen, maar er zijn ook nog veel obstakels, waarbij nog niet duidelijk is of deze overwonnen kunnen worden.