Het afgelopen jaar is web 3.0 sterk gegroeid. In dit artikel nemen we daarom enkele aantrekkelijke projecten onder de loep. Denk aan DeFi en decentrale exchanges, maar ook lifestyle-toepassingen in categorieën als play-to-earn en move-to-earn. Op deze concepten wordt flink voortgeborduurd. Ook kijken we naar het verdienmodel achter de projecten en de risico’s.

Kenmerkend voor web 3.0 is dat je zelf meer controle over je eigen gegevens hebt. Je kunt gegevens delen zonder dat je privacy in gevaar komt. Dit zal de macht weghalen bij de tech-giganten, die nu nog vaak privégegevens gebruiken voor marketingdoeleinden. Veel persoonlijke gegevens belanden op servers van die bedrijven en worden gebruikt om advertenties te verkopen. Ook is er het risico op datalekken en identiteitsfraude.

 Verandering lijkt hard nodig en web 3.0 kan hierbij helpen. Het brengt meer democratische oplossingen, en de decentrale opslag en cryptografie zorgen voor meer privacy. In dit artikel staan we kort stil bij de (huidige) definitie van web 3.0 en belichten we enkele aantrekkelijke nieuwe projecten.

Lees ook: Hoe we met web 3.0 onze privacy terugpakken

Definitie van web 3.0

De cryptomarkt en adoptie van onder andere Bitcoin groeit. Ook zijn er al diverse interessante projecten en soms zelfs concepten rondom web 3.0 ontstaan. Al vóór 2009 werd er over web 3.0 gesproken. Toen was de blockchain een nog relatief onbekend concept en het eerste blok (‘Genesis’) in de blockchain van Bitcoin moest nog worden gecreëerd. Er werd bij web 3.0 vooral gedacht aan een semantisch web waarbij machines jouw woorden en emoties beter begrijpen.

Hierin speelde kunstmatige intelligentie een belangrijke rol. Futuristen zien web 3.0 als een ruimtelijk web met virtuele werelden, gedreven door verbeteringen in 3D-technologie, ook wel de metaverse genoemd. Maar inmiddels is het sleutelwoord als we het over web 3.0 hebben, decentralisatie.

©PXimport

Decentralisatie

Voor decentralisatie vormt de blockchain een stevig fundament. Je data zijn verdeeld over meerdere computers die met elkaar middels bijvoorbeeld proof-of-work of proof-of-stake unaniem beslissen over de geldigheid van data op de blockchain. We noemen dat een consensusmechanisme. Zelf ben je de baas over je eigen data, omdat jij als enige de versleutelde privégegevens op de blockchain zichtbaar kunt maken. Alleen bepaalde transactiegegevens zijn openbaar. 

Toepassingen worden gebouwd ‘bovenop’ de blockchain en noemen we dapps (decentrale apps). Een bekend voorbeeld zijn NFT-marktplaatsen als Magic Eden op de Solana-blockchain en OpenSea op Ethereum en Polygon Matic, waar bekende collecties als Bored Ape, CryptoPunks, Mutant Ape Yacht Club en meer worden verhandeld. 

De handelsobjecten verwisselen vaak voor absurde prijzen van eigenaar. Maar het laat wel goed zien hoe alles wat digitaal is als token op de blockchain kan bestaan. Er wordt bijvoorbeeld al aan oplossingen gewerkt voor de media-industrie om licenties voor films en tv te verspreiden via de blockchain.

©PXimport

DeFi

Een andere belangrijke groeisector is DeFi (Decentralized Finance). Hiermee wordt feitelijk het financiële systeem gedecentraliseerd. Zo worden cryptomunten nu vaak via centrale exchanges (cex) verhandeld. Maar deze rol wordt steeds meer door decentrale exchanges (dex) overgenomen. Je kunt daar eenvoudig tokens swappen door je wallet te verbinden. 

Je hoeft je niet aan te melden en het is ook niet nodig om je identiteit te verifiëren, iets wat bij centrale exchanges meestal wél nodig is, ook wel KYC (Know Your Customer) genoemd. Je betaalt bij decentrale exchanges alleen een bedrag aan transactiekosten. Iets wat op de Ethereum-blockchain overigens een vrij fors bedrag kan zijn. 

Bekende voorbeelden van decentrale exchanges zijn Uniswap, Pancakeswap en Sushiswap, maar er zijn er nog veel meer. Elke (block)chain heeft één of meerdere dex’es. Vooral kleinere cryptomunten worden via decentrale exchanges verhandeld, omdat ze vaak nog niet door centrale exchanges zijn opgenomen. Binnen DeFi zie je verder een wildgroei aan protocollen om rendement te verdienen op je crypto. 

©PXimport

Sparen en lenen via DeFi-protocollen

Ook voor het lenen van geld heb je geen centrale partij als een bank meer nodig. Je kunt geld lenen door bijvoorbeeld cryptomunten als onderpand te gebruiken. De liquiditeit komt dan van andere gebruikers die cryptomunten vastzetten en hier rente op ontvangen. Voor decentrale applicaties en exchanges is dat ook nodig. Er zit immers geen centrale partij achter die liquiditeit kan verschaffen. 

Door het storten van een groep cryptomunten in een zogenoemde liquidity pool voorzie je in die ‘liquiditeit’. De cryptomunten worden in feite vastgezet in een zogenoemd smart contract en de liquiditeit kan dan door die applicatie worden gebruikt. Hiervoor ontvang je vaak een relatief hoge rente. 

Er komen wel wat risico’s bij kijken. De smart contracts zijn niet altijd waterdicht waardoor er misbruik van kan worden gemaakt. Ook kan een token die je als beloning ontvangt sterk in waarde dalen, waardoor het rendement een stuk lager uitvalt dan werd voorgesteld.

Lifestyle dapps

De handel en wandel wordt ook steeds meer doorgetrokken naar op lifestyle gerichte dapps. Ook deze toepassingen werken op basis van de blockchain en een wallet met cryptomunten of NFT’s. Ze hebben dus (in principe) geen gebruikersaccount nodig of login via Google, Facebook of Twitter. Items die je koopt of verdient, worden als cryptomunten of NFT’s in je wallet bewaard.

Er zijn wat interessante categorieën ontstaan, waaronder de metaverse, maar ook play-to-earn, move-to-earn en watch-to-earn. Dat klinkt commercieel, en dat is het misschien ook, maar het is voor velen ook een uitvlucht. Niet alleen naar de virtuele werelden van de metaverse, maar ook door de beloningen die je kunt ontvangen voor bijvoorbeeld het spelen van games of het doen van andere activiteiten.

Metaverse hype

De metaverse is een veelbesproken onderwerp binnen de tech-wereld. Grote bedrijven als Microsoft en Facebook hebben er al forse investeringen in gedaan. Er zijn al meerdere bekende en redelijk succesvolle voorbeelden van metaverses te noemen, waaronder The Sandbox en Decentraland. Hoewel de metaverse er in zijn uiteindelijke vorm waarschijnlijk heel anders zal uitzien, en een echte doorbraak nog jaren op zich laat wachten, is de handel in virtueel land in deze metaverses al wel populair. 

Land kan op de blockchain worden vastgelegd als eigendom van één persoon, wat ook geldt voor bijvoorbeeld kunstwerken, gebouwen en voertuigen. Gebruikers kopen virtueel land om hun stek in te richten of in de hoop hier later meer geld voor te kunnen vragen, via een geïntegreerde NFT-marktplaats of een openbare marktplaats als OpenSea.

©PXimport

Horizon Worlds

De metaverse is niet per definitief decentraal. Het kan ook gecentraliseerd zijn, of een combinatie van beide. Horizon Worlds, de sociale virtualreality-omgeving die Facebook voor de eigen Quest VR-bril heeft gebouwd, is een goed voorbeeld. Het is niet gebouwd op de blockchain en gebruikt ook geen NFT’s. 

Wel wil Facebook een virtuele munt introduceren om het verhandelen van virtuele goederen mogelijk te maken. Niet alleen in Horizon Worlds, maar ook op Facebook, WhatsApp en Instagram. Voor zover bekend zal het ook daarbij niet van de blockchain gebruikmaken. Met virtuele munten is het overigens tot op heden niet zo succesvol geweest en overheden houden strak toezicht op het bedrijf.

Tokenisatie

Het mag duidelijk zijn dat tokens op de blockchain die een waarde of bezit vertegenwoordigen een steeds grotere rol gaan spelen. Het is een soort moderne variant van de credits die je op bijvoorbeeld Facebook in spelletjes als Farmville en Candy Crush kon gebruiken. Dat kan ook eenvoudigweg een stablecoin zijn, zoals usdc, een digitale munt waarvan de waarde is gekoppeld aan die van de dollar. Twitter accepteert deze stablecoin voor betalingen binnen het sociale platform. 

Binance, een van de grootste exchanges, ziet ook kansen en wil een deel van het overnamebedrag financieren. Vooral in games en lifestyle-apps spelen tokens een steeds belangrijkere rol. Bekende trends binnen web 3.0 zijn dan ook de categorieën play-to-earn, move-to-earn en watch-to-earn. We zullen hier nu enkele voorbeelden van geven.

Play-to-earn

De categorie play-to-earn staat voor games waarin je ‘geld’ kunt verdienen door simpelweg de game te spelen, dus niet per se via toernooien of door het maken van content. Voor grote groepen gebruikers, met name in Azië, is play-to-earn de belangrijkste bron van inkomsten.

In de games spelen NFT’s een belangrijke rol. Door middel van NFT’s wordt het als speler mogelijk om ook echt eigenaar te zijn van onderdelen van de game, zoals je karakter en wapens. Zulke items kun je verhandelen. Een uniek magisch zwaard kan gekoppeld zijn aan die unieke token, en alleen de bezitter van de token kan dat zwaard in de game gebruiken. 

Een bekend voorbeeld van een game die succesvol is geweest met NFT’s is Axie Infinity. Dit spel draait om de Axie NFT-monsters die je kunt sparen of creëren. Een ander bekend voorbeeld is DeFi Kingdoms, waarin je een eigen koninkrijk moet bouwen. Een leuk detail is dat het ook, zoals de naam al aangeeft, de mogelijkheden van DeFi benut, waaronder het ‘staken’ van de Jewel-token voor extra rendement.

©PXimport

Concurrentie Steam

Het bekende gamesplatform Steam is eigenlijk een beetje ouderwets en lijkt zichzelf buitenspel te zetten. Je kunt er talloze games kopen en soms ook content voor gebruik binnen games, maar het platform verbiedt nadrukkelijk games die gebouwd zijn op blockchain-technologie en die NFT’s of cryptovaluta verschaffen of laten verhandelen. 

Voor moderne platforms als Ultra, dat nadrukkelijk met de blockchain werkt voor gamesdistributie met de eigen uos-token, liggen er daarom kansen. Het streven is om later dit jaar het platform publiekelijk te lanceren. De inzet van de token is zeer breed, maar een van de bijzonderheden is dat elke game die je koopt in feite ook een NFT is. Afhankelijk van de keuze van de gameontwikkelaar kun je die tweedehands verkopen. 

Uitbreidingen voor games, zoals dlc’s of virtuele items die je koopt, worden ook op de blockchain vastgelegd. Ultra biedt voor ontwikkelaars van games eigenlijk alle tools die nodig zijn om in de blockchain te integreren.

©PXimport

Move to earn

Bij move-to-earn verdien je door bijvoorbeeld naar buiten te gaan en te wandelen. Een soort Pokémon Go voor volwassenen. De app Stepn zit vol met zulke spelelementen en sociale interactie en stond het afgelopen jaar flink in de belangstelling. Er zijn al ongeveer 800.000 spelers wereldwijd en in het eerste kwartaal van dit jaar boekte het zo’n 20 miljoen Amerikaanse dollar aan winst. 

Het idee achter Stepn is dat je een virtuele wandel- of hardloopschoen koopt in de vorm van een NFT. Door te bewegen verdien je tokens die je kunt gebruiken om meer of betere schoenen te kopen, je schoenen te repareren en verbeteren of om een level omhoog te gaan, zodat je sneller tokens kunt verdienen. Je schoenen kun je ook verkopen of – op termijn – verhuren aan andere gebruikers. De opbrengsten deel je in dat geval met de verhuurder, die 70% ontvangt.

Hoge investering

Een drempel bij Stepn is dat je niet zo maar van start kunt gaan. Je hebt namelijk voorlopig nog een uitnodigingscode nodig. Bovendien is er een vrij grote investering nodig. De virtuele schoenen kosten je minimaal 10 sol. Dat zijn de tokens van de Solana-blockchain waarop Stepn is gebouwd. De totale investering is daarmee zo’n 400 tot 1000 dollar, uiteraard afhankelijk van de waarde van de bewuste token. 

Daartegenover staat dat wandelen goed wordt beloond. De meeste gebruikers verdienen over het algemeen zo’n 50 dollar per wandeling en hebben de schoenen binnen één à twee maanden terugverdiend. Die opbrengsten kunnen echter ook onder druk komen te staan. Er zitten in economisch opzicht best wat kanttekeningen aan dit soort projecten. Daar komen we later nog op terug, als we ingaan op de risico’s.

©PXimport

Beloningen op YouTube

Een andere interessante ontwikkeling naast move-to-earn is watch-to-earn. Xcad, dat is gebouwd op de blockchain van Zilliqa, is een van de meest aansprekende voorbeelden. Veel jongeren hebben de wens om professionele YouTuber te worden. Het is voor hen echter lastig om het algoritme van YouTube te breken en voldoende views te krijgen, ook als ze content van hoge kwaliteit bieden. Xcad wil deze mogelijkheden verbeteren.

De contentmakers die deelnemen, krijgen een eigen zogeheten creator-token. De abonnees ontvangen deze token als ze zijn of haar content op YouTube bekijken. Als het aantal abonnees van de bewuste maker op YouTube groeit, zullen steeds meer tokens uit de roulatie worden gehaald, waardoor deze tokens in waarde stijgen. Dat is eenvoudige marktwerking. Als kijker word je dus extra beloond als je nieuw talent vroeg ontdekt.

Tokens verhandelen

Je kunt besluiten de tokens van je favoriete YouTubers vast te houden in de hoop dat ze meer waard worden, bijvoorbeeld omdat je denkt dat het kanaal van de bewuste YouTuber een enorm succes wordt. Als houder van de token mag je ook meebeslissen over toekomstige content van de bewuste maker, zoals het soort video’s dat je graag zou willen zien. 

Een andere mogelijkheid is het vastzetten ofwel ‘staken’ van de creator-tokens samen met de Xcad-token in een zogenoemde liquidity-pool om extra beloningen te ontvangen. Ten slotte kun je ook besluiten de creator-tokens in te wisselen voor Xcad-tokens die daadwerkelijk geld opleveren. Op die manier kun je dus geld verdienen met het bekijken van video’s op YouTube. 

Er komt daarnaast een mogelijkheid voor makers van content om unieke NFT’s te maken die ook weer verhandeld kunnen worden. Er zal een online overzicht komen met de ‘marktwaardes’ van deelnemende influencers. Je kunt dat een beetje vergelijken met CoinMarketCap, waar de marktwaardes van alle cryptomunten op een rijtje worden gezet. Alleen gaat het nu om de unieke creator-tokens en de respectievelijke waarde daarvan.

©PXimport

Plug-in voor Chrome

Xcad wordt niet echt geïntegreerd in YouTube. In plaats daarvan is recent een plug-in uitgebracht voor Chrome. Daarnaast zal er een app worden gelanceerd om video’s op je smartphone te kunnen bekijken en ook via die weg beloningen te kunnen ontvangen. Verschillende influencers, met bij elkaar honderden miljoenen volgers op YouTube, zullen de plug-in gaan promoten, wat zeker kan bijdragen aan het succes. 

Voor die influencers is het ook interessant, omdat ze meer mogelijkheden krijgen om te verdienen aan hun publiek en tevens kunnen ze hun loyale volgers belonen. De plug-in zal het mogelijk maken om tokens te kopen of wisselen. Gewoon via bestaande betaalsystemen, waaronder (vermoedelijk) Apple Pay en Google Pay. Hierdoor zal Xcad helemaal los van de bestaande (centrale en decentrale) exchanges werken. Al is de Xcad-token nu al te verhandelen bij enkele grote exchanges.

Later dit jaar wil Xcad een vergelijkbare feature voor het publiek op Twitch lanceren, een bekend platform waar influencers streamen terwijl ze games spelen voor een vaak enorm publiek.

Risico’s

We schreven eerder dat web 3.0 nog niet helemaal klaar was voor massaconsumptie. Deels is dat nog steeds zo. Zo houden traditionele bedrijven het vaak tegen, omdat ze bang zijn om grip of inkomsten te verliezen. Denk aan het gamesplatform Steam dat NFT’s en cryptomunten weert. Ook overheden zijn soms erg streng, meestal omdat ze nog geen duidelijke regelgeving hebben gemaakt. Zo mag Stepn niet in onder meer de Verenigde Staten en China worden gebruikt. 

Het werken met wallets en blockchains vraagt nog steeds veel technische vaardigheden. Als gebruiker moet je ook opletten. Scams en zogeheten rug pulls liggen op de loer. Zo worden web-wallets als Metamask zo nu en dan gehackt. De token-economie is ook niet altijd gunstig. Zo kennen vooral games- en metaverse-tokens een hoge inflatie. Dat hangt samen met het feit dat het erg gemakkelijk is om extra tokens in omloop te brengen. 

Zie je een bepaalde game of platform als investering, let dan goed op het aantal tokens dat in omloop is én het maximale aantal tokens op langere termijn.

©PXimport

Wel of geen piramidespel?

De term ponzi of piramidespel wordt vaak wat gekscherend gebruikt in crypto. Daar zijn soms goede argumenten voor. Het risico bij onder andere play-to-earn en move-to-earn is dat dat gebruikers die er vroeg bij zijn, het meest profiteren. Een van de bekendste voorbeelden is het online kaartspel Axie Infinity. Zoals bij veel play-to-earn-games is er een kleine investering nodig om te beginnen. 

Zolang genoeg gebruikers instappen, is er geen probleem. Bereikt de groei echter een al dan niet tijdelijk plafond, dan komt het hele model in gevaar. De tokens worden minder gekocht, maar de bestaande spelers blijven wel hun verdiende tokens omruilen voor geld. De prijs zal daarom naar beneden gaan, waardoor het voor nieuwkomers minder aantrekkelijk wordt om nog in te stappen. Daardoor gaat de prijs verder omlaag en wordt het nog minder aantrekkelijk voor nieuwkomers. Het komt dan in een neerwaartse spiraal. De koersgrafiek ziet er dan uit als een soort bergtop in de Zwitserse Alpen. 

Er zijn mechanismen bedacht om dit wat meer uit te balanceren. Zo heb je een uitnodigingscode nodig om met Stepn aan de slag te gaan, waardoor het niet meteen té hard groeit. Ook zijn tokens nodig voor andere taken in het spel, zodat ze niet direct worden verzilverd. Denk aan het repareren van je schoenen. Toch zijn dit soort maatregelen in de praktijk vaak niet genoeg om zulke toepassingen langere tijd rendabel te houden.

QNED, het antwoord van LG op quantum dots, wordt toegepast in deze miniled lcd-tv. Dit type televisie is inmiddels erg populair geworden, ook in het subtop- en middensegment van het tv-aanbod. Heeft deze LG 65QNED91T6A genoeg in huis om de concurrentie de baas te blijven?

Deze LG-televisie past perfect in het rijtje van moderne, prima afgewerkte televisies die we dit jaar al vaker voorbij zagen komen. Het toestel is vrij slank dankzij het profiel van slechts 45mm, heeft een mooie metaalkleurige rand rondom en een vlakke rug. Aan de zijdes is de rug zoals bij de meeste toestellen wat afgeschuind. De centrale voet biedt geen verschillende draaiposities, maar het scherm staat desondanks toch 7cm hoog boven het tv-meubel, zodat een soundbar goed onder het scherm past. Het enige echt opvallende kenmerk? Het toestel is relatief zwaar, namelijk 35kg inclusief voet.

De tv beschikt over vier HDMI-poorten die allemaal de maximale HDMI 2.1-bandbreedte van 48Gbps bieden. Dat is nog steeds vrij zeldzaam, maar is wel goed nieuws voor gamers met meerdere high-end gaming-bronnen. Er is ondersteuning voor ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync) en op één poort kun je ARC/eARC gebruiken. De input-lag is iets hoger dan bij de oled-modellen, maar blijft zeer goed, 17,0ms (4K60) en 7,6ms (2K120). Wie de tv wil uitbreiden met draadloze luidsprekers, kan gebruik maken van het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association). Je bent wel beperkt tot 2.1-configuraties, een WiSA surround-opstelling is dan helaas niet mogelijk.

Niet alle minileds zijn gelijk

Het gebruik van minileds voor de achtergrondverlichting is iets waar fabrikanten graag mee uitpakken, maar het resultaat per merk en model kan sterk uiteenlopen. Minileds verdelen de achtergrondverlichting in meer segmenten dan wanneer er gewone leds worden toegepast. Het aantal zones kan sterk verschillen, van 100 tot meer dan 1.000. Dat heeft uiteraard impact op de prestaties wat betreft contrast en helderheid.

Deze LG heeft een achtergrondverlichting met 16x10 (160) zones, en dat is vandaag de dag toch redelijk weinig. Concurrenten zitten in dit segment al op 1.500 zones. Het eigen contrast van het VA-paneel is goed, 4.800:1, maar met dat beperkt aantal zones stijgt dat nauwelijks naar 5.000:1, en dat is vooral ook omdat LG erg voorzichtig is met de dimming. Op eenvoudigere testen kan dit wel naar 35.000:1 stijgen. Naar een reden hoeven we niet ver te zoeken, agressief dimmen met zo weinig zones maakt de zonegrenzen zichtbaar, ook omdat ze soms wat traag reageren. Dat stoort erg en hierdoor is een vage halo rond heldere voorwerpen op een donkere achtergrond dan ook onvermijdelijk.

©LG Electronics

Ook op het vlak van helderheid doet de LG op veel vlakken onder voor de concurrentie. Op een 10% venster meten we in de goed gekalibreerde HDR Filmmaker mode 1.099 nits, en op het volledig wit beeld haalt hij nog 644 nits. Dat was twee jaar geleden weliswaar nog acceptabel, maar nu concurrenten vlot over de 2.000 nits gaan, is dat toch wat te beperkt. Het kleurbereik scoort wel uitstekend, daar meten we 95% P3.

Toch heeft LG nog een sterke troef in handen, namelijk de uitstekende kalibratie af fabriek. De Filmmaker mode is zowel in SDR als HDR bijzonder goed gekalibreerd. Dat betekent dat je kunt rekenen op veel schaduwnuances, een neutrale grijsschaal en mooie, natuurlijke kleurweergave. Met HDR10-beeld kan LG’s dynamische tone mapping prachtige resultaten opleveren en daarmee maakt de tv het beste van zijn kleurbereik en helderheid. Witnuances en intense kleuren worden uitstekend bewaard. Alleen heel donkere HDR10-scènes lijden wat onder het beperkte aantal zones, die beelden worden iets té donker. De QNED91 ondersteunt ook Dolby Vision, maar geen Dolby Vision IQ zoals bij de oled-modellen.

Uitstekende beeldverwerking

Naast een uitstekende kalibratie toont deze LG ook sterke prestaties voor beeldverwerking. Dat dankt de tv aan zijn Alpha 8-processor die verbeterd werd met eigenschappen en functies die vorig jaar nog exclusief voor de Alpha 9-processor waren. We kunnen zelfs zeggen dat de LG geen echte zwakke plekken meer heeft. Deinterlacen van 1080i-beelden zoals die van live tv, doet hij prima zodat je zelden nog een gekartelde rand ziet. Upscaling en ruisonderdrukking maken van oudere content mooie 4K-beelden, al kun je van oudere videocontent zoals dvd’s geen wonderen verwachten. Via een superresolutie-bewerking kan de tv wat fijn extra detail toevoegen, dat werkt goed voor HD-materiaal, maar kan bij dvd’s bijvoorbeeld wel voor een wat overbewerkt resultaat zorgen. De ruisonderdrukking kan ook kleurstroken in zachte gradiënten wegnemen.

©LG Electronics

Een lcd-paneel heeft minder bewegingsscherpte dan een oled-paneel, en dus maskeert het fijn detail in snelle actiescènes. Bewegende voorwerpen hebben soms een wazige rand of tonen een beperkt sleepspoor. LG biedt met Motion Pro verschillende opties om dat te elimineren, maar introduceren op hun beurt juist weer andere problemen, dus deze functie kun je beter uit laten staan. Heb je een hekel aan schokken in het beeld wanneer de camera snel beweegt, activeer dan de Trumotion-functie. Zeker voor sport is dat prettig, maar voor film blijft het vaak een kwestie van smaak.

Degelijke audio

De QNED91 is uitgerust met een 2.2-systeem van 40 watt, en ondersteuning voor Dolby Atmos en DTS:X. Onze filmfragmenten klonken prima met een aangename warme klank en een vleugje ruimtelijkheid. Die echte surround sound-ervaring kan je uit dit soort systeem niet halen, zelfs niet met ondersteuning voor de modernste audioformaten. Dat AI niet altijd de juiste resultaten geeft, werd hier bevestigd. De tv heeft een AI-Pro mode voor geluid, maar die klonk erg slecht, zeker voor muziek. In de muziek audiomode konden we het resultaat wél waarderingen, als loop je daar wel tegen beperkingen aan wanneer je voor hardere muziekgenres zoals metal kiest. Met het volume op ongeveer driekwart hoor je de woofer trillen in het chassis en gaat de bas uit de bocht. Al bij al een degelijk resultaat, in lijn met deze categorie. 

WebOS 24, helaas met reclame

De smart tv-omgeving van LG, WebOS, heeft veel goede punten. Zo vind je nagenoeg alle streaming-apps op dit platform, zowel internationaal als lokaal. Daarnaast heeft LG op de 2024-versie van webOS naast Airplay 2 ook Google Cast geïmplementeerd zodat je vanaf je smartphone, Android of iOS, moeiteloos content naar de tv kunt streamen. Apps en andere functies zijn gegroepeerd in zogeheten Quick Cards, zodat je gemakkelijk bepaalde functies kunt terugvinden.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Er zijn Quick Cards voor Thuis-hub, Sport, Thuiskantoor, Games, Muziek, Toegankelijkheid en sinds kort ook voor Leren en Groeien. De lay-out van WebOS zelf is vrij eenvoudig en ook redelijk compact zodat je niet nodeloos hoeft te scrollen om iets te vinden. De Magic Remote van LG waarmee je een cursor bestuurt door naar het scherm te wijzen blijft ook een belangrijke factor in het gebruiksgemak. Aangezien smart tv-platformen nog steeds evolueren is het ook erg fijn om te weten dat LG nu vijf jaar lang de nieuwste versie van WebOS op je tv belooft te plaatsen. In dit overzichtsartikel vind je alle info over webOS.

Toch heeft LG wat ons betreft een foute beslissing genomen. De fabrikant toont namelijk nu reclame op het Home-scherm, en die reclame is in tegenstelling tot bij andere fabrikanten niet beperkt tot content, maar kan bijvoorbeeld ook een sportwinkel of automerk tonen. Dat is echt wel het laatste wat we willen. Zelfs de screensaver kan reclame tonen (al zagen daar gelukkig alleen LG’s eigen LG Channel-dienst). Je kunt de reclame uitschakelen via de instellingen, iets dat we dan ook van harte aanraden.

Conclusie

De 65QNED91T6A kan zijn miniled-beloftes niet echt waarmaken. Het aantal zones in de achtergrondverlichting is vrij laag, waardoor er maar een beperkte verbetering van het contrast is. Ook op het gebied van piekhelderheid scoort hij niet overdreven goed. Als we naar concurrenten in deze categorie kijken, zoals Hisense of TCL, dan bieden die meer zones, beter contrast en meer piekhelderheid. LG slaat de plank verder ook mis door reclame op het Home-scherm toe te laten, dat zetten we onverbiddelijk uit.

Ondanks die beperking levert de tv nog voldoende contrast en piekhelderheid, en gecombineerd met een ruim kleurbereik en zeer goede beeldverwerking levert dat alsnog erg mooie beelden. De tv is op zijn best in verlichtte woonkamer. Hij ondersteunt Dolby Vision, maar geen HDR10+. LG vangt dat uitstekend op door zijn eigen dynamische tone mapping. Dat illustreert dat goede beeldverwerking net zo belangrijk als puur contrast of piekhelderheid. WebOS is een prima smart tv-systeem met ruim aanbod apps en functies en nu ook met de garantie voor vijf jaar nieuwe versies voor het OS. De prijs is wat ons betreft echter nog iets te hoog.

Je bent aan het videobellen, maar de achtergrond ziet er slordig uit. Of misschien wil je tussendoor een kort filmpje tonen, het beeld optimaliseren of opfleuren met enkele effecten. Software die je als virtuele webcam gebruikt, maakt dit en nog veel meer mogelijk.

Er zijn al langer applicaties beschikbaar waarmee je filters, effecten en virtuele achtergronden aan je videogesprek toevoegt. De populaire mobiele app Snapchat was een van de eerste. Met uitgebreide filters en lenzen kun je in realtime beelden aanpassen. Je geeft jezelf bijvoorbeeld kattenoren of verandert de omgeving. Snapchat gebruikt Augmented Reality (AR) om digitale elementen over echte beelden te plaatsen.

Inmiddels heeft ook Artificiële Intelligentie (AI) zijn intrede gedaan om effecten nauwkeurig op bewegende gebruikers toe te passen. Videoconferentietools zoals Teams en Zoom, gebruiken AI. Denk aan machinelearning-technologieën en convolutionele neurale netwerken. Daarmee is de gebruiker van zijn achtergrond te scheiden en kan er een virtuele achtergrond worden getoond. Een green screen is niet meer nodig.

In het gratis Microsoft Teams start je bijvoorbeeld een videogesprek via Nu vergaderen / Vergadering starten. Als je op Meer en Achtergrondeffecten klikt, kun je uit tientallen achtergronden kiezen of je achtergrond vervagen. Via Nieuwe toevoegen importeer je een specifieke achtergrond, bijvoorbeeld ontworpen door een AI-beeldgenerator.

Mogelijkheden

Virtuele webcams kun je gebruiken om speciale effecten, filters en grafische overlays aan je live-video toe te voegen, of om de achtergrond te vervagen of te vervangen. Als de gebruikte software dit toelaat, kun je ook afbeeldingen of andere video’s als webcam-uitvoer gebruiken. Zo kun je bijvoorbeeld je computerscherm delen. Tijdens je live-gesprek of -stream wissel je dan tussen video’s, afbeeldingen en zelfs verschillende camera’s, zoals een HDMI-camera die je gebruikelijke videoconferentietool mogelijk niet als (web)camera herkent.

Dit alles maakt dat virtuele webcam-software niet alleen leuk is voor persoonlijk gebruik, maar ook efficiëntere videoconferenties in een zakelijke context, of professionelere videostreams naar platforms als YouTube Live en Twitch mogelijk maakt. Je kunt zelfs de camera van je smartphone als webcam gebruiken. Dat is handig als je een optimaal beeld wilt hebben of als je computer niet over een webcam beschikt.

Applicaties

Er zijn verschillende programma’s voor virtuele webcams. In dit artikel focussen we ons op software die onder Windows draait en ook beschikbaar is als mobiele app. Op die manier kun je je smartphone of tablet als webcam gebruiken. Populaire applicaties zijn onder meer FineCam en ManyCam, die we beide kort voorstellen. Daarnaast besteden we aandacht aan een gratis opensource-alternatief: OBS Studio. Met deze tool combineer je meerdere videobronnen en creëer je scènes en overgangen. Dit maakt het bij uitstek geschikt voor live-streaming en schermopnames. OBS Studio ondersteunt bovendien een virtuele webcamfunctie, waardoor je OBS-uitvoer in videoconferentie-apps kunt gebruiken.

FineCam: set-up

Download FineCam. Met een druk op Install zet je de software op je pc. De gratis versie heeft een watermerk in de video. Wil je deze weg hebben? Dan heb je de betaalde Pro-versie nodig. Deze kost eenmalig zo’n 60 euro en ondersteunt ook resoluties van 1080p en hoger.

Na het opstarten kun je via het pijlknopje linksboven je aangesloten webcam selecteren. Een andere optie is om een mobiel Apple- of Android-apparaat te kiezen. Je moet dan wel de mobiele app van FineCam op dit apparaat draaien. Als het apparaat met hetzelfde netwerk is verbonden, druk je op de mobiele app op Connect en bevestig je met Agree in de desktop-app om een verbinding te maken. Het camerabeeld verschijnt dan direct in het applicatievenster.

FineCam: configuratie

FineCam kun je op verschillende manieren aansturen. We beperken ons tot de opties die ook in de gratis versie beschikbaar zijn. Zo kun je bijvoorbeeld het camerabeeld verplaatsen over de achtergrond, maar niet schalen. Bovenaan vind je knoppen om in- en uit te zoomen, het beeld te keren of te roteren en de vorm in te stellen, zoals Rectangle of Circle. Met Adjustment onderaan optimaliseer je de licht- en kleurinstellingen met schuifregelaars, zoals Brightness, Contrast, Saturation en White Balance.

Je kunt ook op Filter klikken om een van de ruim dertig vooraf ingestelde beeldweergaves te selecteren. Is je eigen fysieke achtergrond niet geschikt voor videobellen? Kies dan via Background uit twintig virtuele achtergronden. Of ontwerp je eigen achtergrond door bij AI Generated Background een prompt voor de AI-beeldgenerator in te voeren.

Kies je via Theme een lay-out waarbij je eigen webcambeeld niet het volledige scherm bedekt, dan kun je met Content tegelijkertijd andere inhoud tonen. Denk aan een webpagina, applicatievenster, video (ook via een YouTube-url), iPhone-beeld, PowerPoint-presentatie, tekst of eigen foto. In je videoconferentietool selecteer je FineShare FineCam om de virtuele camera te gebruiken. Mogelijk moet je nog bevestigen met de blauwe knop Virtual Camera rechtsonder in FineCam.

ManyCam: set-up

FineCam bevat ook de knop Multi-scenes waarmee je meerdere virtuele opzetten klaarzet en snel schakelt. Helaas is deze functie alleen beschikbaar in de Pro-versie. Een goed alternatief is dan ManyCam voor Windows en macOS. De betaalde versies zijn er vanaf ongeveer 45 euro per jaar. Je hebt dan geen watermerk en meer effecten, hogere resoluties (full HD tot 4K) en meerdere simultane videobronnen.

We beperken ons hier tot de gratis versie mét watermerk. Start de tool en klik op de plusknop in het hoofdvenster. In het uitklapvenster bij Camera’s selecteer je de gewenste (web)cam. In het rechtervenster kun je allerlei beeldinstellingen aanpassen, zoals Zoomen, Corner Radius, Ondoorzichtigheid en diverse opties bij Color Adjustment.

ManyCam: configuratie

In de gratis versie van ManyCam kun je maximaal twee presets klaarzetten, elk met verschillende beelden en instellingen. Klik op de plusknop in het tweede vakje onderaan het camerabeeld. Je kunt nu een andere camera selecteren of kiezen uit diverse opties, zoals Afbeeldingen en video’s, PowerPoint, PDF, YouTube URL en Desktop. Bij meerdere beeldschermen kun je zelf aangeven welk scherm je live wilt tonen. Andere opties zijn hier onder meer Gebied onder cursors (handig voor het volgen van je muisbewegingen) en App-venster. Net als bij FineCam kun je hier ook een mobiel apparaat gebruiken, waarmee je smartphone of tablet als webcam werkt.

Een preset verwijder je eenvoudig via het prullenbakicoon. Met het knopje met de drie puntjes stel je een visueel overgangseffect in bij het schakelen tussen presets. Er zijn nog vele andere effecten beschikbaar via de toverstaf bovenaan. Kies uit verschillende rubrieken, zoals GIFS (druk op het plusknopje om eigen afbeeldingen te gebruiken), Animals, Emojis en Face Accessories. Via Asset Store download je extra items.

OBS Studio: set-up

Zowel FineCam als ManyCam zijn gebruiksvriendelijke programma’s, maar helaas zijn de mogelijkheden in de gratis versies beperkt en wordt je video ontsierd door een watermerk. Een volledig gratis alternatief is OBS Studio. Download de tool (beschikbaar voor Windows, macOS en Linux) en installeer deze. Bij de opstart merk je al snel dat er veel functies zijn. We beperken ons hier tot enkele leuke opties voor het gebruik van een virtuele camera.

Allereerst controleer je de videoresolutie. Klik rechtsonder op Instellingen en open de rubriek Video. Stel de Basisresolutie bij voorkeur in op die van je monitor (bijvoorbeeld 1920x1080 en 16:9). De Uitvoerresolutie stel je normaal gesproken op dezelfde waarden in, tenzij je videoconferentietool andere waarden voorstelt. Bevestig met OK.

Linksonder in het hoofdvenster merk je dat OBS Studio al één scène heeft aangemaakt. Rechtsklik op deze scène en noem deze bijvoorbeeld Virtuele webcam. Nu moet je natuurlijk nog de gewenste bronnen aan je virtuele webcambeeld toevoegen.

OBS Studio: bronnen

Standaard heeft OBS Studio al één bron toegevoegd: Vensteropname. Je mag deze selecteren en met het prullenbakicoon verwijderen. Druk vervolgens op de plusknop en kies Video opname-apparaat om je fysieke webcam toe te voegen. Kies Nieuwe maken en geef deze als naam bijvoorbeeld Mijn webcam. Bevestig met OK en kies de juiste webcam bij Apparaat. Resolutie/FPS Type staat standaard op die van het apparaat, maar je kunt hier ook Aangepast kiezen. Klik op Video Instellen om allerlei beeldinstellingen te optimaliseren.

Na je bevestiging met OK verschijnt het webcambeeld op je canvas en kun je dit met de muis verplaatsen, roteren en schalen. Dit is vooral interessant als je nog andere content (bronnen) wilt toevoegen. Klik op (De)activeren om de video in één keer zichtbaar of onzichtbaar te maken.

Voor extra content klik je op het plusknopje bij Bronnen en voeg je onderdelen toe zoals Afbeelding, Beeldschermopname, Browser, Diashow, Vensteropname (van een nader te bepalen app) of Mediabron (om bijvoorbeeld een eigen videobestand te tonen). Elk van de toegevoegde bronnen kun je vervolgens positioneren en schalen op je canvas.

Wil je snel kunnen afwisselen tussen een beeld waarin je zelf prominent op de voorgrond staat met een applicatievenster verkleind op de achtergrond, en andersom? Maak dan twee scènes aan. Klik met rechts op je eerste scène, kies Dupliceren en noem deze bijvoorbeeld Applicatie (webcam). Vervolgens schaal je de objecten (bronnen) van de andere scène naar wens. Klik ook met rechts op zo’n object, want er zijn nog veel meer opties. Zo kun je bijvoorbeeld via Volgorde / Naar boven verplaatsen een object in één keer naar de voorgrond halen.

OBS Studio: camera

Vanuit ditzelfde contextmenu kun je nog veel andere bewerkingen uitvoeren. Bij Transformeren bijvoorbeeld vind je opties om het geselecteerde beeld te spiegelen of te draaien, en bij Filters kun je via de plusknop allerlei beeldeffecten toepassen.

Hoe krijg je de klaargemaakte scènes uit OBS Studio in je videoconferentie-app? Dit is wellicht eenvoudiger dan je denkt. Druk rechtsonder in OBS Studio op Start virtuele camera en selecteer in de videoconferentie-app OBS Virtual Camera (bij Skype bijvoorbeeld via Instellingen / Audio en Video, in het uitklapmenu bij Camera). De scène die op dat moment binnen OBS Studio actief is, komt nu in beeld. Een scène-wissel is niet moeilijker dan in OBS Studio de gewenste scène te selecteren.

Onder het camerabeeld bij Scène-overgangen kun je bovendien een transitie-effect instellen dat bij een scène-wissel ook binnen je videoconferentie-app te zien zal zijn. Je kunt op elk moment op Stop virtuele camera drukken om de videostream vanuit OBS Studio te onderbreken.