De meeste computers worden na een tijdje warm. Dat komt door de manier waarop de pc zichzelf koelt. Maar soms kan de temperatuur van de processor extreem oplopen. Hierdoor kan de pc vertragen, crashen en op lange termijn is het mogelijk dat de processor zichzelf letterlijk kapotwerkt. Hoe volg je de temperatuur van het hart van je computer en hoe los je oververhitting op?

Het brein van je computer is de cpu. De central processing unit voert het rekenwerk uit om programma’s te laten draaien en hardware aan te sturen. Hoe meer taken de processor per seconde kan uitvoeren, hoe sneller de computer is. Goed dat je af en toe de temperatuur controleert, maar dit levert bar weinig betrouwbare informatie op. Om een juist beeld te krijgen van de conditie van je pc moet je de cpu over langere tijd bewaken. Dat is vooral belangrijk bij uitvoeren van lange en intensieve taken, zoals het spelen van zware games of videorendering. Leg ook nooit je laptop in de volle zon en gebruik een temperatuurbewakingsprogramma.

Hoe warm is heet?

De normale werktemperatuur van een cpu is afhankelijk van het apparaat en het type. Onder gewone omstandigheden, zelfs bij het spelen van een videogame, praten we over 40 tot 65 graden. Bij een krachtige laptop kan de temperatuur tot 75 graden oplopen, door de krappe ruimte en de beperkte koelmogelijkheden.

Wanneer je de processor op zijn staart trapt, kan de temperatuur tot 80 graden stijgen. Dat is niet alarmerend, mits dit niet te lang duurt. Als de temperatuur van de cpu aanhoudend stijgt tot 90 graden en meer, dan loop je risico om de chip te beschadigen en moet je maatregelen nemen om de belasting op de processor te verminderen.

Gamers weten dat lange gamesessies ook de grafische processor gpu (graphics processing unit) belasten. Deze gebruikersgroep houdt daarom ook graag de temperatuur van die unit in de gaten.

©PXimport

Gevarendrempel

Als je wilt weten wat de maximale temperatuur is van de processor in jouw machine, dan moet je uiteraard het type cpu kennen. Klik op Start en typ in het zoekvak Uitvoeren. In dit venster typ je msinfo32 en dan verschijnt de Systeeminformatie. Vervolgens vind je aan de rechterkant de detailgegevens over de processor van jouw computer. Noteer het type en gebruik Google om de productpagina te raadplegen van jouw specifieke cpu.

Om de maximale temperatuur voor de processor te vinden, kijk je naar de waarde bij Maximale bedrijfstemperatuur of T-junction, TJ Max of TCase bij Package Specifications. Dit getal is het absolute limiet voordat er problemen ontstaan. De vuistregel is om altijd 20 tot 30 graden onder deze gevarendrempel te blijven. Natuurlijk kunnen er uitschieters zijn, maar als je pc voor het grootste deel onder deze grens blijft, is er geen vuiltje aan de lucht. Laptopgebruikers willen we geruststellen. Je hoeft je pas zorgen te maken als de temperatuur richting de 90 graden gaat.

©PXimport

Thermische throttling

©PXimport

Temperatuur lezen

In de computer zitten temperatuursensoren die uitlezen hoe warm de hardware-elementen worden. Uiteraard zit er zo’n sensor bij de processor. De gemeten waarden staan vermeld in de UEFI of het BIOS, maar het heeft geen zin om naar de EUFI of het BIOS te gaan, omdat je daarmee de processen afsluit. Je kunt deze waarden ook meten met enkele kleine tools van derden.

Voor Windows is Speccy een prima diagnostische tool die alle specificaties over je computer opsomt, inclusief de cpu-temperatuur. Dit is ook interessant om informatie van het systeem op te graven. Onthoud deze tool mocht je bijvoorbeeld informatie nodig hebben over je besturingssysteem of moederbord.

Ook met MSI Afterburner bewaak je de cpu en de gpu-temperaturen. Dit is eigenlijk ook een overklok-tool. Mac-gebruikers houden de cpu/gpu-temperatuur in de gaten met de widget Fanny.

©PXimport

Mat, standaard en blazen

Loopt de temperatuur van je laptop regelmatig op, dan koop je voor enkele tientallen euro’s een speciaal matje of een standaard die verhitting tegengaat. Ventilatoren trekken stof aan, de kans is groot dat dit ding ondertussen vuil en stof tussen de schoepjes heeft verzameld. In de handel koop je een spuitbus met perslucht om deze smurrie weg te blazen. Vooral bij een desktopcomputer is dit een aanrader, omdat die vaak meerdere ventilatoren heeft. Als je bij de laptop de achterkant durft los te maken, dan kun je met de bus ook het stof uit de ventilator blazen.

©PXimport

Energie-instellingen

Om de processor wat gas te laten terugnemen, ga je naar Instellingen. Daar kies je Systeem / Energiebeheer en slaapstand. Ongeveer in het midden vind je de knop Extra energie-instellingen. Klik op Schema-instellingen wijzigen naast het energieschema dat momenteel actief is.

In het volgende venster selecteer je Geavanceerde energie-instellingen wijzigen. In dit venster scrol je naar Energiebeheer voor processor en je klikt op het plusteken om het menu uit te vouwen. Bij maximale Processorstatus wijzig je de 100% in 80%. Controleer hier ook meteen of de instelling bij Koelbeleid voor systeem op Actief staat.

©PXimport

Bekijk de processen

©PXimport

Ondervolten

De cpu kan gevoelig zijn voor oververhitting als hij slecht wordt geventileerd of als de koelpasta op de processor is versleten. Er bestaat een manier om de hoge temperaturen en het stroomverbruik te verminderen door een proces dat undervolting heet. Simpel gezegd vermindert undervolting de stroomspanning die naar de cpu wordt geleid.

Hoe meer vermogen, hoe heter de cpu wordt. Hoe minder vermogen, hoe koeler. Een bijkomend voordeel van undervolting voor laptopgebruikers is dat de batterij langer meegaat. Het mooie is dat deze techniek geen merkbare invloed heeft op de prestaties, zelfs niet op activiteiten met hoge intensiteit. Is er dan geen nadeel? Jawel, hoewel dit proces de cpu niet beschadigt, kan overdreven undervolting het systeem onstabiel maken. Maar het is gemakkelijk terug te draaien.

ThrottleStop

ThrottleStop is een lichtgewicht undervolting-tool waarmee je de cpu kunt onderbelasten om de temperatuur te verlagen en throttling te voorkomen. Bovendien kun je deze app gebruiken als cpu-monitor waarmee je de individuele kerntemperatuur afleest.

Of nog handiger, je kunt de cpu-temperatuur in het systeemvak van de pc laten verschijnen. Klik hiervoor op de knop Options onderaan en in het midden vink je het vakje CPU Temp aan. Wanneer ThrottleStop actief is, geeft een klein getal in het systeemvak van de taakbalk de cpu-temperatuur aan.

Throttlestop is een tool (in bètastadium) met ontzettend veel mogelijkheden. We belichten enkele basisfuncties. Linksboven zie je vier bolletjes. Hiermee schakel je tussen vier profielen: Performance, Game, Internet, Battery. Je bent dat linkervenster trouwens snel kwijt, maar je kunt het terughalen door op de knop PKG Power te klikken.

Om een profiel voor bijvoorbeeld Game vast te leggen, selecteer je deze knop en daarna klik je op FIVR (Fully Integrated Voltage Regulators). In dit venster vink je het vakje Unlock Adjustable Voltage aan. Vervolgens verlaag je met de schuifregelaar het undervolt-gedeelte Offset Voltage. Sleep het schuifje niet helemaal naar links, maar begin met 100 millivolt. Daarna klik je op CPU Cache in het gedeelte FIVR Control en deze stel je in op hetzelfde voltage. Het is belangrijk dat CPU Core en CPU Cache altijd hetzelfde Offset Voltage hebben.

©PXimport

Tot de grens

Als je die twee instellingen hebt gemaakt, klik je op Apply en kijk je of het systeem stabiel blijft. Hou ook de cpu-temperaturen in de gaten. In principe kun je doorgaan met het verlagen van de cpu-cache en het cpu-kernvoltage in stapjes van -10 millivolt, waardoor de temperatuur van de cpu verder verlaagt. Als je het punt bereikt waarbij het systeem crasht, start je de pc opnieuw, open je ThrottleStop en breng je de offset-spanning terug naar het punt waarop het systeem stabiel was. Meestal kun je zonder problemen naar -150 millivolt gaan.

Eenmaal klaar met de aanpassingen klik je op OK in het FIVR-configuratiescherm en daarna klik je op Turn On in het hoofdvenster van ThrottleStop. Om het onderklokken uit te schakelen kun je het programma gewoon sluiten of de knop Zero Offset gebruiken. Als je wilt voorkomen dat je ThrottleStop iedere keer handmatig moet openen, kun je het programma instellen zodat het actief wordt bij het opstarten van Windows.

©PXimport

Stop met overklokken

Sommige gebruikers verhogen de snelheid van de cpu via het BIOS om de prestaties van de computer te verbeteren. Helaas zorgt overklokken voor meer warmteontwikkeling van de cpu. Je kunt dit hardwarematig compenseren met een extra koellichaam of een cpu-koeler.

Een cpu-koeler trekt de warmte naar de grondplaat of de warmtepijpen. De energie gaat via de condensor van gas naar vloeistof en koelt af via de koelribben en de ventilator. De afgekoelde vloeistof gaat terug door de verdamper, zodat deze opnieuw kan worden gebruikt. Als je regelmatig overklokt met een ondermaats koelsysteem raakt de cpu oververhit.

©PXimport

De Harman Kardon Onyx Studio 9 is een uitgebreide bluetoothspeaker, verkrijgbaar in de kleuren Classic Black en Stone Grey, en heeft een adviesprijs van net geen 250 euro. Het systeem beschikt onder meer over self-tuning-technologie – hoe klinkt dat in de praktijk?

De Harman Kardon Onyx Studio 9 is een eigentijdse doorontwikkeling van de bekende speaker, waarbij het iconische ronde ontwerp behouden is gebleven, maar de technologie erachter een flinke sprong voorwaarts maakt. Een van de grootste vernieuwingen is het Constant Sound Field-algoritme (CSF), dat het geluid over de drie interne kanalen verdeelt en via de tweeters verspreidt. Zo ontstaat een breder en consistenter geluidsbeeld. Dankzij Auracast koppel je de speaker eenvoudig aan een tweede Onyx Studio 9 of een andere compatibele Harman Kardon-luidspreker, waarmee je snel een stereoset of zelfs een hele multiroom-opstelling creëert.

De geluidsweergave past zich automatisch aan de ruimte aan dankzij ingebouwde self-tuning-technologie. Wie liever zelf de touwtjes in handen houdt, kan via de Harman Kardon One-app de equalizer gebruiken om het geluid naar eigen smaak af te stellen. De app is optioneel, maar wel handig voor wie net wat meer controle wil, bijvoorbeeld over het accuniveau. Dat is namelijk nergens op de speaker zelf duidelijk zichtbaar. Het strakke en stijlvolle ontwerp oogt daardoor extra clean, al levert dat wel wat in op het praktische gemak.

©Wesley Akkerman

Gemoderniseerd ontwerp

Het vernieuwde design blijft trouw aan de herkenbare ronde vorm, maar oogt tegelijkertijd frisser en functioneler. De geïntegreerde handgreep, aluminium standaard en een rij zachte siliconen knoppen maken de Onyx Studio 9 niet alleen mooier, maar ook gebruiksvriendelijker. Wat bovendien opvalt: je kunt de accu vervangen als dat nodig is. Handig, want zo hoef je niet meteen een nieuwe speaker aan te schaffen als de batterij na verloop van tijd minder presteert. Wel jammer dat Harman Kardon daar op de officiële website weinig over loslaat: over de prijs of verwachte levensduur van zo'n accu blijft het stil.

Doordat het voetstuk nu onderdeel is van de onderzijde, kun je de speaker flexibeler neerzetten. Bij de vorige generatie – de Onyx Studio 8 – moest de rand iets uitsteken om de speaker stabiel neer te kunnen zetten, en dat was niet overal praktisch. De huidige opstelling is daardoor een stuk eenvoudiger en veelzijdiger. Aan de achterkant vind je nog een aux-ingang voor wie liever een bekabelde verbinding gebruikt, en een usb-c-poort waarmee je bijvoorbeeld je telefoon kunt opladen. Functioneel, zonder het strakke ontwerp uit het oog te verliezen.

©Wesley Akkerman

Geen simpele bluetoothspeaker

Hoewel de Onyx Studio 9 in de basis een bluetoothspeaker is, betekent dat niet dat je beperkt bent in je mogelijkheden. Dankzij Auracast kun je bijvoorbeeld eenvoudig meerdere speakers koppelen of een stereopaar vormen. Daarnaast ondersteunt het apparaat multipoint-connectiviteit, waardoor je twee apparaten tegelijk kunt verbinden. Wisselen tussen bijvoorbeeld je laptop en je telefoon gaat dan razendsnel, zonder opnieuw te hoeven koppelen. Wel goed om te weten: bediening via wifi behoort niet tot de mogelijkheden; dat is iets voor een ander type speaker.

Voor de fijnproevers onder ons is er de Harman Kardon One-app. Daarmee stel je eenvoudig zaken in zoals Auracast-configuratie; de app loodst je daar soepel doorheen. We hebben geen tweede speaker kunnen testen, dus het vormen van een stereopaar hebben we niet zelf uitgeprobeerd. Toch lijkt dat proces dankzij de duidelijke interface weinig voeten in de aarde te hebben. Verder biedt de app een zevenbands-equalizer en diverse geluidsprofielen, waarmee je het geluid naar wens kunt tweaken. Wij lieten de speaker z'n eigen ding doen, en dat werkte prima.

©Wesley Akkerman

Self-tuning, hoe klinkt dat?

Zelfkalibrerende bluetoothspeakers zijn allang geen unicum meer, maar of het eindresultaat daadwerkelijk goed klinkt, blijft per merk en model verschillend. In het geval van de Onyx Studio 9 mogen we niet klagen: de speaker levert een volle, warme bas die nergens overheerst. Ook het midden en vooral de hoge tonen blijven netjes overeind, al zou het middengebied af en toe wat extra definitie kunnen gebruiken. Gelukkig kun je dat prima corrigeren via de equalizer in de bijbehorende Harman Kardon One-app.

Wel merk je dat de plaatsing in huis flinke invloed heeft op hoe de speaker klinkt. Zet je 'm midden op een tafel in een open ruimte, dan krijg je een ander geluidsbeeld dan wanneer je 'm op een kast tegen de muur zet. Vooral bij plaatsing vlak bij een wand of raam kan de bas wat te prominent worden, alsof de self-tuning daar nog niet helemaal op inspeelt. In zo'n geval biedt de app gelukkig uitkomst, maar telkens finetunen na een nieuwe plek voelt dan weer wat omslachtig.

©Wesley Akkerman

Bij de gratie van gebruikersgemak

Wat dat verplaatsen betreft: met zijn 3,3 kilo is de Onyx Studio 9 geen lichtgewicht speaker, maar dankzij de stevige, slim geplaatste handgreep bovenop til je hem moeiteloos van de ene naar de andere kamer. Zo heb je overal in huis meteen goed geluid bij de hand. Wat je alleen misschien een beetje mist, is een vaste oplaadbasis. Nu werk je met een losse voedingskabel die je steeds handmatig moet aansluiten en weer opbergen; functioneel, maar het had nét wat eleganter gekund.

Misschien valt dat onder de noemer 'luxeprobleem', maar juist bij dit soort producten draait alles om gebruiksgemak. En als dat nog net iets soepeler kan, waarom zou je daar dan niet voor gaan? De accuduur ligt officieel op 8 uur, al hangt dat natuurlijk af van hoe hard je de muziek afspeelt en of je onderweg ook een ander apparaat oplaadt via de usb-c-poort. Reken in de praktijk dus eerder op een uur of 6 à 7. Tot slot nog een belangrijke kanttekening: de Onyx Studio 9 is niet water- of stofbestendig, dus laat hem liever binnen staan.

©Wesley Akkerman

Onyx Studio 9 kopen?

De Harman Kardon Onyx Studio 9 is een bluetoothspeaker die vertrouwd oogt, maar op meerdere vlakken een stap vooruit zet. Het ronde ontwerp is gebleven, maar de nieuwe voet en geïntegreerde handgreep maken hem stabieler én makkelijker te verplaatsen. De automatische geluidsafstemming doet z'n werk goed, met warme bassen en kraakheldere hoge tonen. Staat hij dicht bij een muur, dan kan de bas wat overheersen, maar dat pas je snel aan via de equalizer in de app.

Qua mogelijkheden zit het ook wel snor. Je kunt meerdere apparaten koppelen via multipoint, een stereopaar vormen of gebruikmaken van Auracast. Toch zijn er wat kanttekeningen. Zo ontbreekt een zichtbare accustatus op de speaker zelf en zou een vaste oplaadbasis het gebruik net iets soepeler maken. De batterij houdt het zo'n zes tot acht uur vol, afhankelijk van hoe je 'm gebruikt. En hoewel hij er robuust uitziet, kun je hem beter binnen houden: tegen water of stof is hij namelijk niet bestand. Dat neemt niet weg dat de Onyx Studio 9 een stijlvolle speaker is met indrukwekkend geluid: ideaal voor wie een premium audio-ervaring zoekt in huis.

Je hebt nét je auto gewassen of je ramen gelapt… en dan is alles weer bedekt met een waas van stof. Vooral in de zomer is het vaak geen gewone luchtvervuiling, maar stuifmeel (pollen), Saharazand of een combinatie van beide. Hoe verwijder je dat spul snel én veilig, zonder krassen of vlekken?

Lees ook: Zonnepanelen onderhouden: moet dat?!

Een paar dozijn keer per jaar komt het voor, dat alles ineens onder een roodbruine of gelige stofwaas zit. Het eerste is Saharazand, dat ontstaat in de woestijn en door sterke luchtstromen duizenden kilometers wordt meegenomen. Het komt via regen of droge luchtstromen in Nederland terecht, vooral in het voorjaar (maart-juni) en in het najaar (oktober-november). Het geelgroene stof zijn pollen: stuifmeelkorrels van bomen, grassen en planten. In het voorjaar zijn elzen, berken en hazelaars actief. In de zomer en nazomer volgen grassen en kruiden. Pollen zijn licht en plakkerig, hechten zich makkelijk aan oppervlakken en zijn lastig te verwijderen. Voor zowel Saharazand als pollen geldt dat het geen kwestie is van gewoon even wegvegen. Onder de tabel lees je wat je wél moet doen.

*Met 'in de lak branden' wordt bedoeld dat Saharazand zich onder invloed van zonlicht en warmte kan hechten aan de lak van je auto. Dit gebeurt vooral wanneer het zand niet tijdig wordt verwijderd en de zon fel schijnt. Het resultaat zijn doffe plekken of vlekken die moeilijk te verwijderen zijn en soms alleen met polijsten kunnen worden hersteld. Dit effect is vergelijkbaar met wat er gebeurt bij vogelpoep of boomhars die te lang op de lak blijft zitten. Daarom is het belangrijk om Saharazand zo snel mogelijk en op de juiste manier van je auto te verwijderen.

Auto

Zowel Saharazand als stuifmeel zijn schurend. Veeg je het droog af, dan ontstaan microscopische krasjes in de lak of op het glas. En bij zon of regen kunnen er doffe vlekken ontstaan, omdat het vuil zich vastzet.

Laat de auto dus nooit alleen in de regen staan in de hoop dat het vanzelf wegspoelt. Spoel eerst royaal af met schoon water. Pas daarna gebruik je een spons, zachte borstel of microvezeldoek. Ga je naar de wasstraat? Kies dan een programma met voorwas en hogedruk. Overweeg ook een waxbehandeling: dat maakt de lak water- en vuilafstotend, waardoor vuil zich minder snel hecht.

©Kärcher

Ramen

Na een Saharazandbui blijft er vaak een bruinig stoflaagje achter op de ramen en kozijnen. Laat dit niet te lang zitten: zonlicht en regen kunnen het zand als het ware 'inbakken', met doffe plekken als gevolg. Spoel de ramen daarom altijd eerst ruim af met schoon water. Zo voorkom je dat het zand krassen maakt tijdens het zemen. Gebruik daarna een raamwisser of een snoerloze raamreiniger voor een streeploos resultaat. Ook buitenvensterbanken verdienen aandacht: daar hoopt het stof zich vaak in hoekjes op.

Pollen zijn minder zichtbaar dan zand, maar kunnen een plakkerige laag vormen op glas. Op ramen kunnen ze zich hechten aan condens of lichte verontreinigingen, waardoor je een doffe waas ziet. Binnenramen kun je het best afnemen met een licht vochtige doek. Hebben er ventilatieroosters open gestaan, dan is het slim ook die in de schoonmaak mee te nemen: pollen komen daar makkelijk door naar binnen.

Zonwering, parasols en rolluiken

Op textiel en kunststof mengt Saharazand zich met pollen, roet en stof tot een hardnekkige laag. Vooral zonneschermen, parasols, rolluiken en buitenjaloezieën raken snel vervuild. Stel schoonmaken niet uit: bij regen trekt het vuil in de vezels of ontstaan er vlekken.

Gebruik een zachte borstel of een opzetstuk van je hogedrukreiniger om het vuil voorzichtig los te weken. Werk van boven naar beneden. Spoel goed na en laat het doek volledig drogen, bij voorkeur uitgeklapt. Behandel textiel daarna met een impregneermiddel dat vuil en vocht afstoot. Zo blijft het langer schoon én beschermd.

Lees ook: Je zonnescherm schoonmaken doe je zo

Terras en tuinmeubels

Op je terras lijkt het zand of stuifmeel misschien onschuldig. Maar wie het laat liggen, loopt het al snel naar binnen. En dat kan krassen veroorzaken op parket, pvc of laminaat. Bovendien blijven fijne stofdeeltjes aan schoenen plakken.

Verwijder Saharazand en pollen met een zachte buitenbezem of een nat-droogzuiger. Daarna kun je het terras grondig reinigen met een hogedrukreiniger. Een terrasreiniger-opzetstuk verdeelt het water gelijkmatig, voorkomt opspattend vuil en zorgt voor een egaal resultaat zonder modderspetters tegen je gevel. Denk ook aan je tuinmeubels: hout of kunststof moet je direct afspoelen en zacht afborstelen om vlekvorming te voorkomen.

Zonnepanelen

Pollen en Saharazand laten een dunne laag achter die de lichtinval op zonnepanelen vermindert. Zeker na enkele droge dagen kan het rendement met meerdere procenten dalen. Je merkt dit vooral aan een lager opgewekt vermogen in je app of omvormerdisplay.

Spoel de panelen voorzichtig af met een tuinslang of zachte borstel met water. Vermijd schurende materialen of hogedruk, want die kunnen de coating beschadigen. Gebruik alleen een neutraal schoonmaakmiddel als dat écht nodig is. Zijn je panelen moeilijk bereikbaar? Laat dan een professioneel bedrijf langskomen. Zij reinigen de panelen veilig en controleren direct of alles nog goed werkt.

©Marina Lohrbach

Ook binnen kun je last hebben

Heb je ramen of deuren open gehad tijdens een stofwolk of stuifmeelperiode? Dan ligt er vaak een fijne laag op vensterbanken, vloeren en meubels. Gebruik een stofzuiger met HEPA-filter om te voorkomen dat het stof wordt rondgeblazen. Microvezeldoekjes (licht vochtig) zijn ideaal om het stof op te nemen. Droog afnemen heeft weinig effect en verspreidt het alleen maar. Heb je hooikoorts? Dan is grondig schoonmaken extra belangrijk. Fijnstof en pollen kunnen allergische klachten verergeren.

Minder last met de juiste voorbereiding

Wanneer er Saharazand wordt verwacht, hoor je dat vaak bij het weerbericht op radio, tv of online. En ook van pollen is redelijk bekend wanneer je er last van kunt hebben – omdat dat meestal seizoensgebonden is. Met een paar simpele maatregelen beperk je de overlast:

☐ Houd een tuinslang, zachte borstel en een paar microvezeldoeken binnen handbereik.

☐ Impregneer zonwering en parasoldoek elk voorjaar.

☐ Plan vaste schoonmaakmomenten in het voorjaar en na de zomer.

☐ Overweeg wax of coating voor je auto.

☐ Houd ramen gesloten tijdens droge, stoffige dagen – zeker als je gevoelig bent voor pollen.