De opkomst van (goed) internet in de trein

Maandag 29 maart 2010 gaat in de boeken als de dag waarop de allereerste NS-trein in Nederland met gratis internet via wifi reed. Het was een trein van Amsterdam Bijlmer Arena naar Leiden, die uiteindelijk geschiedenis schreef. Inmiddels hebben we in bijna alle treinen in Nederland draadloos internet. Ook die van Arriva en Connexxion. Arriva was zelfs eerder met wifi in de trein. 

Hoewel het een groot voordeel is om te kunnen internetten in de trein, zijn er ook veel klachten over deze dienst. Daarom wordt er nu gewerkt aan goed internet in de trein. Wil je surfen via ‘Wifi in de trein’, dan moet je hier wel wat voor doen. Inloggen, hopen dat het niet te druk is en dan kun je er wel wat mee. 

Echter is het alsnog erg traag, helemaal voor wat mensen er graag mee doen. Reizigers willen graag Netflixen of muziek luisteren in de trein, wat uiteraard aanzienlijk meer MB’s kost dan een tekstmail versturen. Kortom, er is aanzienlijk beter wifi nodig dan in 2010 het geval was.

Gelukkig ziet de overheid dat ook. De 16 miljoen euro aan subsidies in 2010 wordt nu met in ieder geval 1 miljoen euro versterkt om te zorgen dat het openbaar vervoer aantrekkelijker wordt, dankzij betere wifi. 

Toch is het dubbel, want, zo schrijft de overheid in het rapport ‘Betere internetverbinding in de trein’: “Tegelijk zien we een ontwikkeling dat steeds minder reizigers de wifi in de trein gebruiken. In plaats daarvan kiest men voor een eigen dataverbinding via de mobiele telefoon. Dat komt met name door de ontwikkeling van mobiele netwerken. Mobiele data is veel goedkoper dan het een aantal jaren geleden was.”

Waarom internet in de trein?

Toch blijven treinreizigers het vanzelfsprekend vinden dat er wifi in de trein beschikbaar is en dat deze gratis is. Mensen willen in de trein kunnen werken, social media kunnen gebruiken en muziek kunnen streamen, terwijl ze ook van het nieuws op de hoogte blijven. Je ziet dat als je een coupé in kijkt: weinig mensen lezen een boek, zitten te breien of kijken uit het raam. 

De meeste mensen hebben een telefoon in de hand, oordopjes in, of allebei. Hoewel veel mensen dus blijkbaar gebruikmaken van hun dataverbinding, zal dit ook zijn omdat de kwaliteit van wifi in de trein achterblijft. Er is niets irritanter dan een serie die steeds moet ‘bufferen’ en die wegvalt, iets wat op dit moment wel gebeurt op wifi in de trein.

Hoe werkt trein-wifi?

Wifi in de trein werkt vaak door antennes aan de buitenzijde van de trein en modems met simkaarten. Die maken gebruik van ‘opstelpunten’, die telecomnetwerken gebruiken om het signaal te verspreiden. Een trein beweegt, waardoor die steeds buiten bereik van zo’n opstelpunt komt en weer naar het volgende moet. Die connectie wisselt dus steeds en het is moeilijk om daar een gestroomlijnde transitie van te maken. Hoe sneller de trein, hoe hoger het aantal transitiemomenten dat elkaar opvolgt.

Het netwerk in de trein werkt via de drie Nederlandse telefonienetwerken: KPN, T-Mobile en Vodafone. Echter kan het signaal soms maar moeilijk ‘reizen’, omdat er bijvoorbeeld speciale coating op de ramen van een treinstel zit, of omdat een trein door een tunnel of een natuurgebied gaat. 

Daarbij hebben namelijk ook de zendmasten moeite om door te dringen. Dat kan komen door de een gebouw als een tunnel, maar ook omdat er in natuurgebieden vaak geen grote zendmasten staan. Er kan dan gebruik worden gemaakt van repeaters, maar die versterker niet alleen het goede signaal, ook de ruis.

Tegelijkertijd zijn het niet alleen reizigers die baat hebben bij een goede internetverbinding. Boordcomputers en informatiesystemen binnen de trein hebben ook internet nodig, net als de mogelijkheden vanuit de trein om contact te leggen met hulpdiensten. Er is dus niet alleen een wens om wifi aantrekkelijker te maken voor de reiziger om entertainmentredenen, maar ook om veiligheidsredenen. 

Future Railway Mobile Communications System

Ondertussen leven we in de wereld in een transitie van 4G naar 5G. Waar het huidige netwerk van de trein, GSM-R nog tot 2030 wordt ondersteund, is er al een mogelijke opvolger bekend die via 5G werkt: Future Railway Mobile Communications Systeem (FRMCS). Voor het echter zover is en deze technologie volop wordt gebruikt, dat duurt nog even. Vandaar dat het verbeteren van zendmasten bij het spoor voor nu prioriteit heeft. 

De kwaliteit van wifi in de trein moet beter, de plekken waar het helemaal niet beschikbaar is moeten ook worden getackeld en daarnaast wil de overheid graag dat de aanmeldprocedure verandert. Elke treinrit weer moet je ‘inloggen’ op het systeem en dat past niet bij een ‘naadloze’ overstap.

ProRail, dat verantwoordelijk is voor de grond naast het spoor, gaat de komende twee jaar dan ook tachtig telecommasten langs het spoor plaatsen. Er staan al vele zendmasten naast het spoor, maar deze tachtig moeten zorgen voor beter internetbereik. Het zou het netwerk zelfs volledig dekkend moeten maken. Deze masten zijn wel klaar voor een mobiel communicatiesysteem, waar waarschijnlijk veelvuldig gebruik van wordt gemaakt in de toekomst. 

Omdat toestellen dan met elkaar kunnen communiceren op een razendsnelle manier, kunnen er bijvoorbeeld meer treinen gaan rijden. In eerste instantie merken reizigers als het goed is dat de dekking en de kwaliteit van de wifi beter is, want dat communicatiesysteem komt later.