Onlangs heeft AMD de nieuwe Ryzen 7000-serie processors uitgebracht, oftewel Zen 4. De lancering van deze processors gaat echter gepaard met de nodige veranderingen van het onderliggende platform, plus een paar serieuze uitdagingen waarover je moet nadenken voordat je een nieuw systeem bouwt met deze componenten. ID.nl praat je bij.

Na een decennium waarin Intel feitelijks niets hoefde te doen dan zijn product elk jaar een klein beetje sneller te maken – ze waren jarenlang feitelijk de enige partij die relevante desktopprocessors konden maken – was er enkele jaren terug opeens weer concurrentie in de vorm van de AMD Ryzen. 

De introductie van Zen 3 eind 2020, in de vorm van Ryzen 5000-serie processors, was een tweede omslagpunt: AMD ging van Intel bijgebeend te hebben naar Intel ingehaald te hebben. Wat volgde waren twee jaren van stevige concurrentie, waarin ook Intel weer enorme stappen is gaan zetten. Het resultaat is dat we vandaag de dag processors op de markt hebben die vele malen krachtiger zijn dan nog maar enkele jaren terug. En je hebt echt wat te kiezen bij zowel AMD als Intel. 

Beide titanen zijn inmiddels alweer beland bij een nieuwe generatie uit, waarmee de concurrentie een nieuwe fase in gaat. In dit artikel kijken we naar de AMD Ryzen 7000-serie processors (de 6000-serie betreft alleen laptopprocessors. 

Elke nieuwe generatie processors brengt wat nieuwe randzaken met zich mee, maar in het geval van deze nieuwe Ryzen 7000-cpu’s komt er iets meer bij kijken. Voor het eerst sinds de introductie van AMD Ryzen stapt AMD over op een geheel nieuw platform: AM5. Een nieuwe socket betekent dat je sowieso een nieuw moederbord nodig hebt. En omdat AMD ook de overstap maakt van DDR4 naar DDR5, heb je ook nieuw geheugen nodig. Deze processors zijn dus niet iets wat je even in je huidige systeem kunt toevoegen, ze zijn vooral een overweging als je op het punt staat een compleet nieuwe pc te bouwen. 

Zen 4-architectuur 

De basis van de chips is de vierde generatie Zen-architectuur. Het idee erachter is het maken van snellere en efficiëntere chips: bij een gelijke kloksnelheid verzetten ze meer werk dan de vorige generatie en ze verzetten meer werk bij een vergelijkbaar energieverbruik. Een deel van die winst wordt behaald door het nieuwe 5nm-procedé uit de fabrieken van TSMC. 

Een van de grote verbeteringen op het gebied van mogelijkheden is de stap naar PCI Express gen 5 en een toegenomen aantal ‘lanes’, wat inhoudt dat dit de eerste processors zijn die in staat zullen zijn om gelijktijdig een PCIe5.0-videokaart en een PCIe5.0-ssd volop te gebruiken. Een niet onbelangrijke kanttekening hierbij: die twee producten bestaan nog helemaal niet en zijn daarmee vooral toekomstmuziek. Echter AMD’s toezegging om het AM5-platform tot minimaal 2025 te blijven gebruiken, geeft wel aan dat wanneer je vandaag instapt, dat je in de toekomst zonder moeite wél een simpele cpu-upgrade moet kunnen uitvoeren. 

Een even grote verandering is de toevoeging van geïntegreerde graphics in elk van deze Zen 4-chips. Bij de voorgangers had je altijd een losse videokaart nodig, en vooral tijdens de coronacrisis waren die vaak niet leverbaar of extreem duur. Met een geïntegreerde gpu kun je niet direct gamen, maar het maakt deze nieuwe processors wel een optie wanneer je wél de cpu-rekenkracht van deze chips wilt gebruiken, maar verder niet de grafische rekenkracht van een losse gpu nodig hebt. 

AMD brengt als eerste vier hoger gepositioneerde modellen op de markt. 

Het nieuwe aanbod 

Zoals vaker lanceert AMD eerst de hoger gepositioneerde modellen, de goedkopere modellen volgen dan later in het jaar. Het aanbod nu bevat vier modellen. De laagst gepositioneerde van de vier is de AMD Ryzen 5 7600X, een cpu met 6 cores en 12 threads met een boostkloksnelheid van 5,3 GHz en een TDP van 105 watt. Met 365 euro nestelt hij zich stevig in de middenklasse van alle processors, naast de Intel Core i5-12600K. 

Erboven zit de AMD Ryzen 7 7700X, een cpu met 8 cores en 16 threads met een boostkloksnelheid van 5,4 GHz, eveneens een TDP van 105 watt, en met een prijs van circa 489 euro. De tegenhanger van de Intel Core i7-serie dus. 

Het meest interessant, op dit moment althans en we leggen zo uit waarom, zijn de Ryzen 9-processors. Je hebt de Ryzen 9 7900X, 12 cores en 24 threads met een boostkloksnelheid van 5,6 GHz en een prijskaartje van 669 euro of de AMD Ryzen 9 7950X: het rekenmonster met 16 cores en 32 threads met een boostkloksnelheid van 5,7 GHz en een prijs van 849 euro. Beide topmodellen hebben een TDP van 170 watt. 

Hoeveel cores je nodig hebt, hangt af van je doeleinden. Puur voor gamen en wat licht creatief werk zijn 6 à 8 cores doorgaans genoeg. De extra cores die de Ryzen 9-processors bieden zijn primair voor gebruikers die regelmatig zware taken uitvoeren zoals videobewerking. 

De vier modellen verschillen op het gebied van cores en kloksnelheid. 

AM5-moederborden 

Om deze processors te gebruiken, heb je een socket AM5-moederbord nodig. Net als bij Intel zitten de pinnen bij AMD nu op het moederbord in plaats van de processor. Socket AM5 is ontworpen om meer stroom te leveren dan z’n voorganger: 230 watt. Dat betekent dat je doorgaans wat overklokpotentieel hebt. 

Je hebt voor een Ryzen 7000-processor een nieuw moederbord nodig. 

AM5-moederborden komen met vier verschillende chipsets: B650, B650E, X670 en X670E (en let op: B660 lijkt er veel op, maar dát is een Intel-chipset). B650-borden zijn het meest basaal wat betreft aansluitingen. De X670-borden hebben feitelijk twee B650-chipsets aan boord voor een opvallend groot aantal aansluitingen zoals ssd’s en usb-poorten. Het E-achtervoegsel staat voor Extreme, waarmee AMD aangeeft dat die borden gegarandeerd de optie bieden om zowel een PCIe5.0-videokaart als een PCIe5.0-ssd gelijktijdig aan te sluiten. Voor de meeste gebruikers zullen B650-moederborden voldoende zijn, X670 is vooral voor professionals en prosumers die veel opslag en apparaten hebben. Het is lastig te zeggen hoe waardevol die Extreme-toevoeging zal zijn, maar het geeft je wel iets meer zekerheid voor de toekomst. 

Een van de grotere wijzigingen van het AM5-platform is de stap naar DDR5-werkgeheugen. Pc’s van de laatste jaren gebruiken DDR4, dus je hebt sowieso nieuw werkgeheugen nodig. Dit in contrast tot Intels twaalfde en aankomende dertiende generatie processors, waarbij je kunt kiezen tussen DDR4- of DDR5-moederborden. DDR5 is een veel sneller, maar het probleem is dat je daar vooral in geheugen-intensieve taken pas wat van merkt en dat is vrij zeldzaam. 

Het probleem met DDR5 is de prijs. DDR5 is in de laatste maanden stevig in prijs gezakt, maar je bent nog altijd makkelijk 100 euro meer kwijt dan voor een degelijke DDR4-set (uitgaande van 32 GB geheugen). Het kost moederbordfabrikanten ook meer om een DDR5-bord te maken en ook de benodigde aanpassingen om een bord geschikt te maken voor PCI Express gen 5 kost extra geld. Het resultaat is dat alle AM5-moederborden vooralsnog erg duur zijn, je bent al snel 300 euro kwijt. We zijn momenteel AM5-moederborden aan het testen voor een vergelijkende test die waarschijnlijk in het volgende nummer van Computer!Totaal verschijnt. 

De nieuwe processors gebruiken de AM5-socket.

Een goede waterkoeler of luchtkoeler is praktisch een vereiste voor de snellere Ryzen-cpu’s. 

Prijsproblematiek instapmodellen 

Hoewel de prijs van de nieuwe processors prima is voor de geboden prestaties, verandert het plaatje zodra je de prijs van je DDR5-geheugen en je AM5-moederbord meerekent. Dat is vooral voor goedkopere processors het geval. Zo moet de Ryzen 5 7600X van 360 euro de concurrentie aangaan met de Intel Core i5-12600K van 340 euro, maar ben je vervolgens nog 250 euro extra kwijt bent aan een geschikt bord en geheugen voor de AMD-processor. Dat is lastig uit te leggen. 

Bij hoger gepositioneerde processors is dat probleem iets minder relevant, de Intel Core i5-12900K combineer je vaak ook met duurder DDR5-geheugen en dan belandt een Ryzen 9 7900X binnen enkele tientjes van de Intel Core i9-12900K. En voor de Ryzen 9 7950X heeft Intel eigenlijk geen direct alternatief, dus de koper van deze dik 800 euro kostende cpu zal sowieso niet wakker liggen van 100 euro meer voor een moederbord. 

Een mid-range-moederbord, zoals de B650 Aorus Elite AX, kost al snel 330 euro. 

Prestaties 

Kijken we naar de prestaties van de Ryzen 9 7900X en Ryzen 5 5600X die we hebben getest, dan zien we dat AMD een prestatie van formaat heeft neergezet. De singlecore-prestaties van de Ryzen 9 7900X zijn circa 23 procent beter dan de vorige generatie, dat is opvallend veel. Het resultaat is zelfs dat de nieuwe Ryzen 7900X-processor (12 cores) sneller is dan de Ryzen 5950X (16 cores). In een zware render-workload was de 7900X zelfs 10 procent sneller klaar dan de 5950X en circa 17 procent sneller dan Intels snelste: de i9-12900K. 

Kijken we naar gameprestaties waar singlecore-prestaties vaak leidend zijn, dan zien we dat je in de praktijk eigenlijk geen verschil merkt tussen een AMD- of Intel-processor. Het wisselt een beetje per game, soms zo’n 5 procent, maar voor bijna elke game die iets sneller is op een Intel-cpu, is er een game die op een AMD-cpu iets sneller is. Gameprestaties zijn dus niet je primaire overweging, je kiest dus vooral een Ryzen 9 als je de brute rekenkracht nodig hebt. 

De 7600X toont eigenlijk hetzelfde beeld per core: elke core is zo’n 23 à 24 procent sneller dan die van de 5600X, wederom een knappe prestatie. Dat maakt AMD in singlecore-prestaties nipt sneller dan de Intel Core i5-12600K, wat betekent dat beide cpu’s in games grofweg gelijkwaardig zijn. Waar de 7600X echter een pure 6core-processor is, is de i5-12600K een 10core-processor met 6 snelle en 4 extra efficiënte cores. In een zware workload is de Intel i5-12600K nog altijd sneller dan de Ryzen 5 7600X, wat gecombineerd met de hoge platformkosten (momenteel) funest is voor AMD. 

De Ryzen 5 en 7 worden pas interessant zodra er goedkopere moederborden uitkomen

Conclusie 

AMD’s nieuwe processors presteren op zich sterk. De prestaties die elke nieuwe Zen 4-core biedt, zijn echt enorm verbeterd. En ze waren al goed. Ze zijn net beter dan het beste wat Intel te bieden heeft en veel beter dan AMD’s vorige generatie cores, ze hebben echt een megastap vooruit gezet. De hoge platformkosten maakt de prijs-prestatieverhouding van de goedkopere Ryzen-processors vooralsnog niet zo interessant, dus alleen systemen op basis van de duurdere Ryzen 9-processors (die een klasse apart zijn) zijn in onze optiek een redelijke overweging. 

Goed nieuws dus voor high-end pc-bouwers die profiteren van meer cpu-rekenkracht. Maar voor betaalbare systemen, mid-range game-systemen of mid-range systemen voor creatieve hobbyisten is het wachten op betaalbare AM5-moederborden voordat die categorie door AMD goed voorzien wordt. Als DDR5-geheugen iets goedkoper wordt en er straks betaalbare moederborden op de markt komen, dan zal ook de Ryzen 5 weer concurrentie bieden. Daar kan AMD overigens niet te lang mee wachten, want Intel zal deze herfst ook weer nieuwe processors uitbrengen die de balans weer kunnen verstoren. 

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een bewakingscamera met een hoge beeldkwaliteit? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

TP-Link Tapo C325WB

De TP-Link Tapo C325WB is goedkoop en levert ook nog eens een scherp beeld. Met een resolutie van 2688 × 1520 pixels identificeer je moeiteloos personen en huisdieren. Aan weerszijden van de lens bevinden zich twee felle ledlampen. Die gaan na bewegingsdetectie in het donker vanzelf branden, zodat je nachtelijke opnames in kleur kunt maken. Overigens herkent de Tapo C325WB op eigen houtje mensen, voertuigen, honden en katten. Je ontvangt daarvan desgewenst pushberichten op je smartphone, waarna je in de TP-Link Tapo-app livebeelden opvraagt. Uiteraard kijk je net zo makkelijk eerdere opnames terug.

Voor het opslaan van beeldmateriaal kun je kiezen tussen verschillende opties. De eenvoudigste methode is om een microSD-kaart van maximaal 512 GB in het apparaat te plaatsen. Als alternatief kun je de video's op een geschikte NAS of (tegen betaling) in de cloud bewaren. Je verbindt de Tapo C325WB via een ethernetkabel of wifi met het (draadloze) thuisnetwerk. De IP66-gecerificeerde behuizing is weerbestendig, waardoor je hem ook buiten kunt ophangen.

TP-Link Tapo C225

Als je alleen binnenshuis wilt opnemen, is deze goedkope pan- en tilt-camera een goede keuze. Het camerahoofd van de TP-Link Tapo C225 kan op eigen houtje horizontaal (340 graden) en verticaal (60 graden) bewegen. Je hebt in een kamer dus geen last van dode hoeken. Bepaal bijvoorbeeld dat de camera een huisdier of (klein)kind automatisch moet volgen. Vervolgens neem je in de TP-Link Tapo-app live een kijkje. Dankzij een respectabele resolutie van 2560 × 1440 pixels ogen de beelden scherp. Bepaal in de app in hoeverre je meldingen wilt ontvangen van bewegende objecten, personen, huisdieren en geluiden.

Een opvallende functie is de privacyknop. Wanneer je daarop drukt, stopt de Tapo C225 meteen met filmen. Verder voer je op afstand een gesprek, want de behuizing bevat een speaker en microfoon. Voor de opslag van video's plaats je een microSD-kaart van maximaal 512 GB in de behuizing. Een andere mogelijkheid is om de beelden naar een geschikte NAS door te sluizen. Lees hier een uitgebreide review over deze veelzijdige camera.

Eufy Eufycam E330 (2-pack + basisstation)

Met dit starterspakket van Eufy bewaak je de voor- en achterkant van je woning. En hoe, want de twee bijgesloten camera's ondersteunen een 4K-resolutie van 3840 × 2160 pixels. Hierdoor herken je zelfs na digitaal inzoomen moeiteloos personen. Zodra de bewakingscamera's met netstroom zijn verbonden, bewaar je opnames op het inbegrepen basisstation. Standaard is er een opslagcapaciteit van 16 GB beschikbaar, maar dat breid je met een eigen interne schijf optioneel uit naar maximaal 16 TB. Zeker wanneer je continu wilt opnemen, is extra opslagruimte een vereiste. Je kunt als alternatief ook alleen filmpjes van gebeurtenissen opslaan.

Naast een hoge resolutie biedt de Eufycam E330 ook nog eens nachtzicht in kleur. Er zijn namelijk een lichtgevoelige sensor en ledlamp geïntegreerd. Verder is de functie gezichtsherkenning de moeite waard. Je ontvangt desgewenst pushmeldingen zodra er familie of vrienden bij je op de stoep staan. Woon je groot? Overweeg dan een bewakingssysteem met vier camera's. Daarnaast is de Eufy Eufycam E330 ter uitbreiding los te koop.

Lees ook: 5 fouten met je beveiligingscamera die je hierna nooit meer maakt

EZVIZ BC1c 4K

Deze oplaadbare 4K-bewakingscamera van Ezviz is momenteel goedkoper dan ooit. Zodra je de BC1c 4K met wifi verbindt, kijk je naar opnames en livebeelden in een resolutie van 3840 × 2160 pixels. Je hangt de IP65-gecertificeerde behuizing zo'n beetje overal op. In de behuizing bevindt zich namelijk een accu met een riante capaciteit van 10.400 mAh. Dat scheelt weer stroomdraden trekken! Ben je van plan om de beveiligingscamera op een locatie met veel zonlicht te monteren? Koop de BC1c 4K dan inclusief zonnepaneel, zodat je de batterij niet of nauwelijks via netstroom hoeft op te laden.

De behuizing heeft plek voor een microSD-kaart tot maximaal 512 GB. Verder is de behoorlijke diagonale kijkhoek van 135 graden een pluspunt. Hierdoor vangt de lens een groot deel van de kamer, tuin of oprit in beeld. Zodra de camera een persoon of voertuig detecteert, ontvang je hiervan een melding op je smartphone. Bovendien begint de BC1c 4K automatisch met opnemen. Overige voordelen zijn de ondersteuning voor tweewegaudio en nachtzicht in kleur.

Foscam G4P-B

De Foscam G4P-B heeft een stevige behuizing, waardoor je hem gerust op een drukke of risicovolle plek kunt ophangen, zoals aan de straatzijde waar kinderen spelen. Het apparaat werkt op netstroom, waardoor je 24/7 kunt opnemen. Kies voor het opslaan van videomateriaal tussen drie mogelijkheden, namelijk een microSD-kaart (max 256 GB), een geschikte NAS of cloudopslag. Voor laatstgenoemde optie moet je wel een betaald abonnement afsluiten.

De G4P-B heeft een ethernetaansluiting, zodat je het apparaat op een bekabeld netwerk kunt aansluiten. Dat verhoogt de betrouwbaarheid van de beeldoverdracht. Is er geen bekabelde netwerkaansluiting beschikbaar, dan verbind je deze beveiligingscamera net zo makkelijk met wifi. Gunstig is verder de ruime videoresolutie van 2560 × 1440 pixels. Daarnaast reikt de nachtzichtfunctie tot ongeveer twintig meter. Onder de productnaam G4P-W is er ook een witte uitvoering verkrijgbaar.

Op koude dagen is er niets lekkerder dan jezelf op te krullen onder een warme elektrische deken. Maar pas op: het gebruik van een elektrische deken is niet zonder risico's. We geven je een aantal tips om brand en kortsluiting te voorkomen.

Lees ook: ❄️ Koud hè? Zo vind je jouw perfecte elektrische deken

Als je denkt dat brand en kortsluiting door elektrische dekens een zeldzaamheid zijn, heb je het helaas mis. Zo'n tien keer per jaar ontstaat er brand door een elektrische deken die te warm wordt. En nog veel vaker zorgen elektrische dekens voor kortsluiting in huis. Zelfs als je een hoogwaardige deken van een betrouwbaar merk in huis haalt, kunnen dit soort ongelukken gebeuren. Iedere deken kan na verloop van tijd immers gaan slijten, en ook de elektrische bedrading kan om allerlei redenen kapotgaan. Wil je dus zo lang én veilig mogelijk genieten van je elektrische deken, houd dan de volgende tips in het achterhoofd.

Tip 1: Niet opvouwen maar oprollen

Veel mensen vouwen hun elektrische bovendeken na gebruik op, maar volgens de brandweer is het veiliger om de deken op te rollen. Door de deken op te vouwen, kunnen er namelijk knikken in de elektrische bedrading ontstaan, wat kan leiden tot kortsluiting. Ook de manier waarop je je elektrische deken opbergt is belangrijk. Dat wil zeggen: niet in een ruimte met een hoge luchtvochtigheid, niet in de buurt van vloeistoffen (pas dus op met glazen water naast de bank) én niet onder zware objecten, want ook die kunnen de bedrading in de deken beschadigen.

Voor een elektrische onderdeken, ofwel een deken die je op je matras legt, geldt dat je hem na het slapen weer zo glad mogelijk over je bed legt - dus zonder vouwen of opgepropte delen. Anders kan de warmte zich ophopen en wordt de deken bij het volgende gebruik mogelijk te heet. Berg je je onderdeken na ieder gebruik op? Ook dan geldt het advies om de deken op te rollen in plaats van te vouwen (lees hierboven) om de bedrading intact te houden.

Tip 2: Gebruik de timer

De meeste elektrische dekens (zowel onder- als bovendekens) hebben een automatische uitschakelfunctie om oververhitting te voorkomen. Bij sommige modellen houdt dat in dat de deken zich áltijd na een specifiek aantal uur (bijvoorbeeld twee of drie) uitschakelt, maar bij andere modellen is het de bedoeling dat je de timer zelf op een gewenst aantal minuten of uren instelt. Geldt dat laatste ook voor jouw deken, maak er dan een gewoonte van om de timerfunctie bij ieder gebruik in te schakelen, ook als je denkt dat dit niet per se nodig is. Hoe vaak gebeurt het niet dat je van de bank afspringt om 'even' de afwas te gaan doen, en vervolgens verzeild raakt in allerlei andere klusjes die nog op je to do-list stonden? Vergeet je daarna ook nog de deken uit te schakelen voordat je naar bed gaat, dan kan dat vervelende gevolgen hebben. Neem dus altijd het zekere voor het onzekere en gebruik de timer.

©Mariana Rusanovschi

Tip 3: Verwijder de stekker uit het stopcontact

Ook als jouw elektrische deken zich na verloop van tijd vanzelf uitschakelt, is het slim om de deken helemaal uit het stopcontact te halen als je hem niet gebruikt. Zolang de stekker in het stopcontact zit, bestaat er namelijk nog steeds een klein risico op oververhitting of kortsluiting. Dit is ook een stuk veiliger mocht de deken in contact komen met water of andere vloeistoffen. Heb je een elektrische onderdeken? Haal deze dan standaard uit het stopcontact wanneer je 's ochtends je bed opmaakt. Gebruik je een bovendeken op de bank, dan kun je door de dag heen even checken of de deken is losgekoppeld van het stopcontact.

Tip 4: Vervang je deken op tijd

Elektrische dekens gaan gemiddeld zo'n zeven jaar mee, maar dat geldt alleen als ze in de tussentijd niet beschadigd raken. Helaas zijn er veel manieren waarop een elektrische deken toch vroegtijdig schade kan oplopen, bijvoorbeeld als er vloeistoffen overheen worden gemorst, huisdieren aan de deken kauwen of krabben of als de deken niet juist wordt opgeborgen. Om er zeker van te zijn dat jouw elektrische deken nog helemaal naar behoren werkt en er geen scheuren of gaten in de stof zitten, is het belangrijk dat je de deken regelmatig even controleert. Ook als een elektrische deken de hele zomer opgevouwen in de kast heeft gelegen, kan het zijn dat de bedrading is beschadigd en dat de deken het niet meer goed doet. Zet je een elektrische deken na lange tijd weer aan, blijf er dan altijd even bij staan. Mocht het toch misgaan, dan ben je er in elk geval op tijd bij.

Tip 5: Plaats een rookmelder

Nog een tip van de brandweer: plaats een rookmelder in de ruimte(s) waarin je je elektrische deken gebruikt. Vooral in de slaapkamer is dit verstandig, zodat je bij rook of brand op tijd wordt gewekt. Met die gedachte in het achterhoofd zul je vast ook een stuk lekkerder slapen.