Het geheugen in uw pc bestaat uit meer dan alleen de RAM-modules op het moederbord. Ook de pagefile speelt een belangrijke rol. Dit bestand op de harde schijf zorgt ervoor dat het schijfgeheugen zo optimaal mogelijk functioneert. In deze Expertcursus gaan we in op de werking en de instellingen van de pagefile en laten we zien hoe u dit bestand optimaliseert voor een nog snellere pc.

Dit artikel bestaat uit drie pagina’s:

Pagina 1

- Paging

- Heen en weer

- Omvang van de pagefile

- Instellen

Pagina 2

- Dynamische pagefile

- Optimale omvang

Pagina 3

- Minimum of maximum?

- Optimale plek

- Fragmentatie

- Defragmentatie

Paging

De pagefile wordt ten onrechte ook wel het wisselbestand (‘swap file’) genoemd. In een wisselbestand worden echter complete processen ondergebracht als er RAM vrijgemaakt moet worden voor andere toepassingen. In Windows 3.1 werd deze methode nog gebuikt, maar sinds de introductie van Windows 95 is dat niet meer nodig. Sindsdien worden slechts delen van een proces (zogeheten ‘pages’ of geheugenpagina’s) naar het schijfgeheugen verplaatst. Dit proces wordt ‘paging’ genoemd, in tegenstelling tot ‘swapping’, waarvan bij het wisselgeheugen sprake was. Een verschil met swapping is dat paging preventief kan gebeuren – zelfs al bij het starten van het besturingssysteem of een applicatie.

Dit verklaart meteen waarom Windows altijd een pagefile zal gebruiken als deze aanwezig is: bij opstarten worden alle benodigde onderdelen van het besturingssysteem en de overige programma’s in hun geheel in het RAM geladen, maar al direct daarna zullen er weer geheugenpagina’s van Windows en andere programma’s vanuit het RAM naar de pagefile worden verplaatst. Op de afbeelding op de vorige pagina ziet u deze situatie: Commit geeft hier het totale geheugen­gebruik direct na opstarten van Windows 7 weer, terwijl onder Physical de op dat moment gebruikte hoeveelheid RAM te zien is. Het verschil geeft aan dat er circa 105 MB van de pagefile in gebruik is.

©PXimport

Direct na opstarten is al ongeveer 105 MB van de pagefile in gebruik.

Heen en weer

Het lijkt misschien vreemd om gegevens al in de veel tragere pagefile te plaatsen op een moment dat er nog voldoende snel RAM beschikbaar is. Maar gegevens die niet direct nodig zijn, zouden in dat geval onnodig ruimte innemen van data die wél direct nodig zijn. Door geheugenpagina’s bij voorbaat al in de pagefile te plaatsen, houdt Windows het gebruikte RAM zo klein mogelijk. Op die manier blijft er een maximale hoeveelheid ongebruikt RAM over om zaken in op te slaan, waarvan aangenomen wordt dat ze binnenkort, en in dat geval ook direct, nodig zullen zijn. Deze standby-gegevens in het RAM vormen de systeemcache, en Windows probeert deze altijd zo groot mogelijk te maken. Hierdoor wordt het werkelijk ongebruikte deel van het RAM zo klein mogelijk of zelfs nihil.

De systeemcache is overigens geen apart deel van het RAM; gegevens kunnen tot de cache of tot het gebruikte geheugen behoren, ongeacht hun plaats in het RAM.

Op basis van het gebruik van de op de pc lopende processen, worden er regelmatig geheugenpagina’s uit de cache naar de pagefile verplaatst om plaats te maken voor nieuwe standby-data, er worden pagina’s uit de pagefile opgehaald en gebruikt door programma’s, om vervolgens weer teruggeplaatst te worden naar de pagefile of om tot de cache te gaan behoren, etcetera. Dit alles om het virtuele geheugen zo efficiënt mogelijk te gebruiken, en zo goed mogelijk te anticiperen op wat de gebruiker gaat doen.

Het virtuele geheugen is overigens niet hetzelfde als de pagefile, wat blijkbaar nogal eens gedacht wordt. Virtueel moet hier opgevat worden als schijnbaar. Met virtueel geheugen wordt de hoeveelheid geheugen bedoeld die Windows (en programma’s) lijken te gebruiken. Het bestaat uit het gebruikte RAM en het gebruikte deel van de pagefile. Dit kan dus meer zijn dan de werkelijk aanwezige hoeveelheid fysiek geheugen. De totaal beschikbare virtuele geheugen bestaat uit de hoeveelheid RAM, aangevuld met de hoeveelheid aan de pagefile toegewezen schijfruimte.

©PXimport

Totaal beschikbaar virtueel geheugen (Limit) en RAM (Physical). Het verschil (hier 2 GB) is toegewezen aan de pagefile.

Omvang van de pagefile

Wanneer u niets aan de standaardinstellingen verandert, bepaalt Windows de omvang van de pagefile zelf. Als u 1 GB RAM of minder hebt, zal er ongeveer anderhalf maal die hoeveelheid schijfruimte aan de pagefile worden toegewezen. De maximaal bruikbare omvang van de pagefile ligt dan op ongeveer drie maal de hoeveelheid RAM. Blijkt de toegewezen grootte onvoldoende, dan kan de pagefile tot die omvang worden uitgebreid, al zal het in de praktijk nauwelijks voorkomen dat de reserveruimte in zijn geheel gebruikt wordt, omdat de meeste pc’s voor die tijd al tegen andere grenzen aan zullen lopen. Een pagefile met een verschillende grootte wordt een dynamische pagefile genoemd. Dit in tegenstelling tot een gefixeerde pagefile, waarbij begingrootte en maximale grootte gelijk zijn.

Hebt u meer dan 1 GB RAM, dan zal Windows ongeveer dezelfde hoeveelheid schijfruimte aan de pagefile toewijzen. De aanbevolen omvang is daarbij steeds anderhalf maal de hoeveelheid RAM.

©PXimport

De toegewezen en aanbevolen hoeveelheid schijfruimte voor de pagefile bij 2 GB RAM.

Instellen

U kunt ook zelf een begin- en maximale grootte voor de pagefile instellen. Hiertoe opent u via Start / Uitvoeren eerst het venster Systeemeigenschappen. Typ sysdm.cpl en klik op OK. Vervolgens gaat u naar het tabblad Geavanceerd, waar u onder Prestaties op de knop Instellingen klikt. Klik op het tabblad Geavanceerd op de knop Wijzigen en haal eventueel het vinkje weg bij Wisselbestandgrootte voor alle stations automatisch beheren, en kies Aangepaste grootte, waarna u de gewenste gegevens invoert. Tenslotte klikt u op Instellen en twee keer op OK. Wanneer u de pagefile verkleint, krijgt u de melding te zien dat u de pc opnieuw op moet starten.

©PXimport

Handmatig instellen van de pagefile.

Pagefile leegmaken

De pagefile kan privacygevoelige gegevens bevatten. Wilt u niet dat deze achterblijven op de harde schijf, dan kunt u de pagefile leeg laten maken bij het afsluiten van de pc. Hiertoe opent u de registereditor. Ga naar Start / Uitvoeren, typ regedit en klik op OK. Navigeert naar HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\ControlSet001\Control\Session Manager\Memory Management, waar u dubbelklikt op ClearPageFileAtShutdown, vervolgens de waarde 0 in 1 verandert, en na een klik op OK de registereditor sluit. Het afsluiten van Windows zal vervolgens wat langer duren. Het legen van de pagefile levert overigens geen prestatieverbetering op. Het af en toe uitvoeren van deze actie in het kader van opschoonacties is dus niet zinvol.

Dynamische pagefile

Geeft u verschillende waarden op, dan creëert u een dynamische pagefile. Het voordeel van een dergelijke pagefile dat er aanvankelijk weinig schijfruimte wordt gebruikt. Pas als de toegewezen ruimte onvoldoende blijkt, wordt deze uitgebreid. Het nadeel is dat er fragmentatie van de pagefile kan optreden. Wanneer de benodigde extra ruimte niet direct aan de bestaande pagefile toegevoegd kan worden, zullen er elders op de schijf stukjes pagefile worden aangemaakt. In dat geval is de pagefile dus gefragmenteerd. Dit leidt niet direct tot een enorm prestatieverlies, maar een optimale situatie is het niet. Wanneer u uw pc opnieuw opstart, zal de pagefile overigens weer de begingrootte toegewezen krijgen.

Wanneer u dit soort fragmentatie wilt voorkomen, voert u bij zowel de begingrootte als de maximale grootte dezelfde waarde in. Omdat er daarna geen ruimte meer is voor uitbreiding, kan de pagefile hierdoor in ieder geval niet meer gefragmenteerd raken, maar het nadeel is uiteraard dat de toegewezen schijfruimte niet meer is uit te breiden als dit nodig blijkt te zijn. Om te voorkomen dat u op enig moment een waarschuwing over te weinig virtueel geheugen krijgt, dient de pagefile zo groot gemaakt te worden dat hij in alle voorkomende gevallen toereikend zal zijn (zie volgende paragraaf).

©PXimport

Een vaste omvang van de pagefile voorkomt fragmentatie.

Optimale omvang

Het is niet moeilijk de pagefile een omvang te geven die altijd voldoende is: wanneer u bijvoorbeeld een vaste pagefile van 5 GB instelt, is dit altijd genoeg. De kans is echter groot dat er van die 5 GB nooit meer dan een fractie gebruikt zal worden – zeker wanneer u over voldoende RAM beschikt. Maar ook bij weinig RAM, bijvoorbeeld 512 MB, zal 5 GB veel te veel zijn. Tegen de tijd dat er in dat geval één of anderhalf GB van de pagefile in gebruik is, kunt u nauwelijks meer met uw pc werken. Een instelling waarbij de pagefile nodeloos enkele gigabytes te veel in beslag neemt, is uiteraard niet optimaal te noemen, want ook al hebben de prestaties van de pc niets te lijden van een grote of zelfs zeer grote pagefile, u verspilt er natuurlijk wel veel schijfruimte mee.

Een optimale instelling van de pagefile is voor elke pc verschillend, omdat dit afhangt van de hardwareconfiguratie en de werkzaamheden die op de pc worden uitgevoerd. Een uitstekend hulpmiddel om de optimale instelling voor uw pc te bepalen is System Information van Process Explorer (zie kader ‘Process Explorer System Information’.) De werkwijze is eenvoudig: nadat u de pc enige tijd hebt gebruikt (waarbij u het pagefilebeheer aan Windows overlaat), opent u System Information, en kijkt u bij Commit Charge naar de waarde die achter Peak vermeld staat. Dit is het maximum dat de pc tijdens de huidige sessie aan virtueel geheugen heeft verbruikt. In het voorbeeld hieronder ligt deze waarde rond de 2.400 MB. Trekt u hier de hoeveelheid RAM (Total) van af, dan blijkt er dus maximaal ongeveer 300 MB van de pagefile gebruikt te zijn.

©PXimport

Er is ongeveer 300 MB van de pagefile in gebruik geweest.

Process Explorer System Information

Hoewel het geheugengebruik in Windows Taakbeheer wordt weergegeven, geven we de voorkeur aan het wat uitgebreidere System Information, dat een onderdeel van Process Explorer is. Dit programma downloadt u via http://ct.link.ctw.nl/processexplorer. Via het menu View opent u System Information. De belangrijkste info vindt u onder Commit Charge en Physical Memory. Hier worden de volgende zaken aangegeven:

Commit Charge

- Current: de hoeveelheid virtueel geheugen die momenteel gebruikt wordt.

- Limit: de totaal beschikbare hoeveelheid virtueel geheugen.

-Peak: het hoogste virtueel-geheugengebruik sinds het starten van de huidige sessie (in dit geval bereikt tijdens een stress-test, en dus geen gangbare waarde).

Physical Memory

- Total: de aanwezige hoeveelheid bruikbaar fysiek geheugen (RAM).

- Available: de systeemcache plus het ongebruikt geheugen.

- System Cache: geeft hier in Windows 7 RC een foutieve waarde; in Vista en XP wordt de juiste hoeveelheid gegevens in de systeemcache vermeld.

De aan de pagefile toegewezen grootte krijgt u door de waarde achter Limit van de waarde achter Total af te trekken. De waarden worden weergegeven in kilobytes. Deze deelt u door 1.024 om het aantal megabytes te verkrijgen. Nogmaals door 1.024 delen levert het aantal gigabytes op. Verder zijn de waarden Commit en Physical naast de grafieken van belang. Het verschil tussen deze twee geeft aan hoeveel er momenteel van de pagefile in gebruik is.

Minimum of maximum?

Blijkt na enige tijd dat deze hoeveelheid gebruikelijk is op uw pc, dan kunt u de pagefile een vaste grootte van bijvoorbeeld 400 MB toewijzen. Als u op wat meer voorbereid wilt zijn, stelt u dit als begingrootte in, en kiest u voor de maximale grootte het dubbele. Wilt u, om fragmentatie te voorkomen, liever geen dynamische pagefile, dan geeft u zowel de begingrootte als de maximale grootte deze dubbele waarde.

Is de waarde achter Peak voortdurend kleiner dan het fysieke geheugen, dan wil dit niet zeggen dat de pagefile niet gebruikt wordt. Zoals we aan het begin van deze Expertcursus lieten zien, gebruikt Windows de pagefile altijd als deze aanwezig is. Het uitschakelen van de pagefile is nooit aan te raden, ook al is de Peak–waarde voortdurend kleiner dan de hoeveelheid RAM. In dat geval kunt u het best de minimumwaarde instellen die voor de pagefile is toegestaan. Bij systeemcrashes kan er dan een geheugendump naar de pagefile worden weggeschreven. Standaard zal dit een kleine dump zijn, waar dan ruimschoots plaats voor is.

Ligt de Commit Charge Peak daarentegen voortdurend in de buurt van de limiet, dan is dit een aanwijzing dat u fysiek geheugen te kort komt.

Overigens beïnvloedt een te grote pagefile de prestaties van de pc niet negatief, zoals we hierboven al aangaven. Het enige nadeel is in dat geval dat u schijfruimte verspilt. Het zo klein mogelijk maken van de pagefile levert ook geen prestatieverbetering op, maar kan wel problemen veroorzaken, omdat u de pc bepaalde beperkingen oplegt.

Het precies afstellen van de pagefile, heeft dus alleen invloed op de gebruikte schijfruimte. Wanneer u over een ruime hoeveelheid schijfruimte beschikt, is het vaak niet echt zinvol de pagefile tot op enkele tientallen MB’s nauwkeurig aan de behoefte aan te passen. Hoewel de kans groter is dat er fragmentatie optreedt, kunt u de pagefile in dat geval rustig door Windows laten beheren. Wilt u fragmentatie voorkomen, dan geeft u de page een vast instelling met de waarde die Windows bij eigen beheer steeds toewijst.

©PXimport

Een pagefile van 16 MB is ruim voldoende voor een kleine geheugendump.

Optimale plek

Standaard bevindt de pagefile zich op de systeemschijf. Is er sprake van een gepartitioneerde schijf, dan is de systeempartitie aan de buitenkant te vinden, aangezien dit het snelste deel van de schijf is. In theorie kunt u de snelheid verhogen waarmee gegevens uit de pagefile gelezen worden door het bestand naar de uiterste rand van de schijf te verplaatsen. Er is defragmentatiesoftware waarmee dit mogelijk is, maar met de huidige snelle schijven zult u hier niet veel prestatiewinst mee behalen.

Dat laatste is wél mogelijk als u de pagefile op een ander volume onderbrengt. Dat dient dan wel een andere fysieke schijf te zijn: het verplaatsen van de pagefile naar een andere partitie zal de prestaties juist verminderen, omdat u de pagefile daarmee naar een langzamer deel van de schijf verhuist. Bovendien ligt dit gedeelte ook nog eens verder van de systeempartitie af. Verplaatst u de pagefile naar een andere schijf, dan moet deze sneller of even snel als de systeemschijf zijn. Dit houdt automatisch in dat een externe usb-schijf niet geschikt is.

Om de pagefile naar een ander schijf te verplaatsen opent u eerst het venster Systeemeigenschappen. U gaat naar het tabblad Geavanceerd, waar u onder Prestaties op de knop Instellingen klikt. Vervolgens klikt u op het tabblad Geavanceerd op de knop Wijzigen. Voor de systeemschijf geeft u nu aan dat er geen wisselbestand gebruikt moet worden, waarna u op Instellen klikt. Hierna selecteert u de schijf waar de pagefile naartoe moet, en u stelt de gewenste grootte in, waarna u weer op Instellen klikt. Tot slot klikt u twee keer op OK, waarna u de pc opnieuw opstart om de wijzigingen door te voeren.

©PXimport

Het verhuizen van de pagefile.

Woordenlijst

Pagefile: een bestand op de harde schijf dat als extra geheugen wordt gebruikt.

Paging: het wegschrijven van geheugenpagina’s naar de pagefile.

Swap file: de voorloper van de pagefile, waarin gehele processen werden opgeslagen als er te weinig RAM was.

Swapping: het wegschrijven van processen naar de swap file.

Fysiek geheugen: de geheugenmodules op het moederbord, ofwel het RAM (Random Access Memory).

Virtueel geheugen: schijnbaar geheugen; wat een programma ziet als een aaneengesloten geheel van geheugenadressen, kan zich in feite deels in het RAM en deels op de schijf bevinden

Fragmentatie

Zoals gezegd kan er fragmentatie optreden wanneer Windows de aan de pagefile toegewezen schijfruimte vergroot. Gelukkig is dit meestal maar tijdelijk. Soms raakt de pagefile echter permanent gefragmenteerd. Dit kan bijvoorbeeld al gebeuren tijdens de installatie van Windows, maar het doet zich soms ook voor na een ‘repair install’ of na het wijzigen van de schijfindeling met een partitieprogramma. In Windows XP ziet u in het analyserapport van Schijfdefragmentatie of de pagefile gefragmenteerd is.

In Vista en Windows 7 gebruikt u hiervoor Defraggler. Gebruik dit programma alleen om de schijf te analyseren, niet om deze te defragmenteren! Defraggler gebruikt namelijk een ander defragmentatie-algoritme dan Windows, dat in conflict komt met het prefetching-proces dat sinds XP wordt gebruikt. Nadat u op de knop Analyse hebt geklikt, ziet u een grafische weergave van de schijf. Een uitleg van de betekenis van de verschillende kleuren krijgt u via Help / Drive Map Legend.

©PXimport

Een gefragmenteerde pagefile.

Defragmentatie

Als Windows Schijfdefragmentatie de pagefile niet kan defragmenteren, kunt u voor XP het programma PageDefrag gebruiken. PageDefrag defragmenteert de pagefile en andere systeembestanden tijden het opstarten. Onder Windows 7 en Vista werkt dit tooltje helaas niet. Onder deze besturingssystemen kunt u de pagefile het beste tijdelijk naar een andere partitie of schijf verplaatsen zie de voorgaande paragraaf. Nadat u de pagefile hebt verplaatst, voert u een defragmentatie van de systeemschijf uit: u gaat naar Start / Alle programma’s / Bureau-accessoires / Systeemwerkset / Schijfdefragmentatie, waarna u de systeemschijf selecteert en op Schijf defragmenteren klikt. Na deze defragmentatie schakelt u de tijdelijke pagefile weer uit, en stelt u een nieuwe pagefile in op de systeemschijf. Na opnieuw opstarten zal de pagefile weer uit één fragment bestaan.

©PXimport

De pagefile bestaat weer uit één fragment.

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.