Wil je muziek streamen naar een browser of app op je smartphone, vanaf je eigen server? Navidrome is een uitstekende optie: het is eenvoudig te installeren, werkt snel en efficiënt, en ondersteunt talloze apps van derden. Je hebt zelfs controle over de kwaliteit van de streams. Dit maakt het een waardig alternatief voor bijvoorbeeld Spotify.

Streamingdiensten leveren niet alleen maar blije gezichten op. Abonnementsprijzen staan onder druk, of je moet bijbetalen voor een betere kwaliteit. Zo zou bij Spotify al een verbeterd Pro-abonnement in de steigers staan. Zo nu en dan boycotten bands de streamingdiensten, vaak vanwege onenigheid over de compensatie. Weliswaar keren ze meestal op hun schreden terug, maar het is toch jammer als je favoriete band opeens verdwijnt. Ook zijn er zorgen over de privacy. Spotify ontving recent nog kritiek (en een boete) omdat het niet voldoende duidelijk maakt waarvoor het de persoonlijke gegevens van klanten gebruikt.

Heb je zorgvuldig een eigen muziekverzameling opgebouwd? Dan kun je daar prima zelf iets omheen bouwen. Je spaart zodoende een abonnement uit en kunt in elke gewenste kwaliteit naar je muziek luisteren. Er zijn genoeg opties, maar streamen vanaf een eigen server heeft vaak de voorkeur en is ook helemaal niet lastig in te stellen.

In dit artikel gaan we aan de slag met Navidrome. Je kunt hiermee niet alleen luisteren via een browser, maar ook een van de vele apps gebruiken, die we ook zullen uitlichten. Verder kun je ook accounts voor gezinsleden maken en toegang op afstand mogelijk maken.

1 Wat heb je nodig

Je kunt Navidrome op verschillende systemen installeren. Wij kiezen voor een installatie via Docker op een Linux-systeem en een Synology-NAS. Daarvoor heb je natuurlijk een map nodig met goed georganiseerde muziek (zie de volgende stap). Dat mag ook een map op de NAS zijn. Merk op dat Navidrome maar één map indexeert, maar wel alle onderliggende mappen meeneemt. Het verandert niet de indeling of inhoud, en leest dus alleen je mappen en bestanden. Het indexeren gaat snel en automatisch. Na de installatie kun je door al je muziek bladeren via je browser, afspeellijsten maken, favorieten beheren en instellingen wijzigen. Ook kun je een van de vele apps gebruiken die we later in dit artikel nog zullen benoemen.

2 Muziek organiseren

Wil je optimaal gebruikmaken van je persoonlijke muziekverzameling? Er is één gouden regel: voorzie al je bestanden van de juiste tags! Dat maakt het gebruik van Navidrome of een van de vele alternatieven als Airsonic, Plex en Volumio veel gemakkelijker. Bijna alle details, zoals album, artiest en titel, worden overgenomen van de tags. Je kunt je mappen nog steeds zelf indelen in de vorm /artiest/album, maar dit heeft geen invloed op de indexering. Navidrome biedt zelf ook geen mogelijkheid om door mappen te bladeren. Een extra motivatie dus om de tags goed bij te houden. Diverse toepassingen nemen je dit werk uit handen. De beste ervaringen hebben we met Beets dat eventueel ook werkt vanaf een server. Op je pc zijn MusicBrainz Picard en foobar2000 goede opties. Navidrome honoreert ook de tag voor compilaties (zoals verzamelalbums) en voor albumartiest, mocht een album verschillende (meewerkende) artiesten hebben. Zo voorkom je dat één album opeens een groot aantal artiesten laat zien.

3 Kwaliteit

Het is raadzaam om muziek in hoge kwaliteit te bewaren. Het omzetten van je originelen naar een lagere kwaliteit lijkt soms aantrekkelijk om opslagruimte te besparen of om het dataverkeer richting mobiele apps te beperken, maar je hebt dan nooit meer de mogelijkheid om de nummers op hogere kwaliteit te beluisteren. Bovendien kun je met veel toepassingen, waaronder Navidrome, gewoon in lagere kwaliteit streamen naar bijvoorbeeld je smartphone, ook wel transcoderen genoemd. Bij Navidrome is de kwaliteit zelfs per muziekspeler apart in te stellen.

Concreet betekent het dat je bijvoorbeeld lokaal via je browser in de hoogste kwaliteit naar je muziek kunt luisteren, maar voor de app op je smartphone transcoding kunt inzetten in bijvoorbeeld mp3-, aac- of opus-formaat met de gewenste bitrate. Voor transcoderen is het ideaal als je originele muziek losless is bewaard, zoals in het populaire flac-formaat (Free Lossless Audio Codec). Bij die vorm van compressie blijven namelijk alle oorspronkelijke gegevens behouden. Bij een conversie van losless naar lossy (zoals mp3, aac of opus) houd je een veel betere kwaliteit over dan bij een conversie tussen twee lossy formaten (zoals van mp3 naar opus). Al is dit verhaal vooral op kritische luisteraars van toepassing.

Lees zeker ook: Wat is het verschil tussen lossy en lossless audio?

4 Installatie

Navidrome kun je op verschillende manieren installeren. In dit artikel gaan we uit van installatie op een Linux-server via Docker Compose. Eventueel is ook een handmatige installatie mogelijk. In de documentatie vind je verschillende opties, onder meer voor Ubuntu. Er worden zelfs pakketten bijgehouden door de gebruikersgemeenschap voor installatie op verschillende systemen.

Wil je Navidrome op een NAS installeren? Er is een pakket voor Qnap beschikbaar, maar (nog) niet voor Synology. Bij een Synology-NAS is daarom een installatie via Docker de beste optie (zie het kader ‘Installatie op een Synology-NAS’) waarmee je snel operationeel bent. Verder zou je natuurlijk ook een server in de cloud kunnen gebruiken, zoals een goedkope VPS.

5 Docker Compose

Docker en Docker Compose zijn wellicht geen onbekenden meer voor je, daarom behandelen we de installatie hiervan niet in detail. Er zijn echter goede handleidingen voor, zoals via DigitalOcean, of lees het artikel op ID.nl: Instapcursus Docker Desktop: geen gedoe met losse applicatiebestanden. Maak een map voor Navidrome aan en bewerk vervolgens met nano docker-compose.yml het configuratiebestand. Zet daarin de volgende inhoud:

In ons voorbeeld is /mnt/nas/music/albums de map met de muziekbestanden. Hier gebruiken we een map op de NAS die is gemount. Maar je kunt natuurlijk ook een lokale map op de server aanwijzen. We zorgen er verder voor dat Navidrome zijn database en andere gegevens op de host bewaart in de onderliggende map ./data. Eventuele problemen met rechten kun je oplossen door achter user: de uid en gid van de gebruiker in te vullen die toegang heeft tot de map met muziek. Start Navidrome ten slotte met: docker-compose up -d.

Daarna verwijs je je browser naar http://ipadres:4533.

6 Gebruikers en instellingen

Als je Navidrome voor het eerst start, word je gevraagd om een account aan te maken. Dit eerste account is een beheerdersaccount waarmee je alle onderdelen van Navidrome kunt beheren en ook nieuwe gebruikers aan kunt maken. Je kunt nu vrijwel direct door de geïndexeerde muziek bladeren en naar albums luisteren. Op de achtergrond wordt ondertussen de rest van de muziek geïndexeerd. Als er een m3u-bestand wordt gevonden, wordt hier automatisch een afspeellijst voor gemaakt. Uiteraard kun je ook handmatig afspeellijsten maken door bij Playlists op het instellingenicoontje te klikken. Zet een vinkje bij Public als je alle gebruikers toegang tot de afspeellijst wilt geven. Rechtsboven kun je het menu openen, via het gebruikersicoontje. Onder Personal kun je eventueel de taal naar Nederlands veranderen, het thema aanpassen, of met de optie ReplayGain het volume normaliseren. Via hetzelfde menu kun je extra gebruikers toevoegen, eventueel met beheerdersrechten, en transcoding per muziekspeler instellen, waar we in stap 10 nog op terug komen.

7 Apps voor desktop

Er zijn veel apps die samenwerken met Navidrome. Via de website van Navidrome vind je diverse suggesties. Op je desktop heb je dankzij de vlotte gebruikersinterface in je browser wellicht niet zo snel een app nodig. Zoek je dat toch, dan is Feishin voor Windows, macOS en Linux een aanrader. Deze werkt niet alleen samen met Navidrome, maar ook met Jellyfin. De laatste release vind je door te klikken op Latest. Open Feishin na de installatie en kies Open menu. Kies Manage servers en dan Add Server. Op het tabblad Navidrome kun je de details van je server opgeven. Vul ook je accountgegevens in en leg deze vast met Save Password.

8 Apps voor smartphone

Hoewel je Navidrome via de browser op je smartphone kunt openen, werkt een app meestal prettiger. Ook krijg je doorgaans veel extra functionaliteit. Twee goede opties voor Android zijn DSub en Symfonium. DSub was al populair in combinatie met het oude Airsonic en werkt goed en stabiel, ook al is Airsonic zelf al jaren niet meer bijgewerkt. Met Navidrome werkt het ook goed samen. De overstap is makkelijk, je kunt Navidrome gewoon als extra server toevoegen en ertussen wisselen. Symfonium wordt wat actiever onderhouden en is heel compleet. Je kunt Navidrome als Subsonic-server toevoegen. Op een iPhone of iPad kunnen we play:Sub aanraden.

9 Transcoding

In enkele situaties kan transcoding nodig of wenselijk zijn. Heb je bepaalde muziek, bijvoorbeeld in een exotisch bestandsformaat, die niet door de browser wordt ondersteund, dan kun je er middels transcoding voor zorgen dat het toch kan worden afgespeeld. Of heb je muziek in een hoge kwaliteit zoals flac opgeslagen, en wil je luisteren via je smartphone, dan beperkt transcoding het dataverkeer.

In Navidrome kun je transcoding per app apart instellen. Bij DSub kun je daar het beste alleen een codec kiezen (zoals opus) en geen bitrate. Die kun je namelijk via de instellingen van DSub beperken, onder Cache/Netwerk, met een aparte bitrate voor wifi en mobiel.

10 Per app instellen

In Navidrome kun je per muziekspeler kiezen of er transcoding moet worden gebruikt. Daarvoor open je Navidrome als beheerder in de browser en klik je rechtsboven op je gebruikersicoontje. Kies vervolgens onder Players de gewenste muziekspeler. Je kunt nu kiezen of aac, mp3 of opus moet worden gebruikt met eventueel een maximale bitrate. Wil je testen of de speler dit honoreert? Het zal snel duidelijk zijn als je in Navidrome eerst bijvoorbeeld kiest voor mp3 met 32 kbit/s als maximale bitrate en daarna omschakelt naar opus met 160 kbit/s. Weet je niet wat te kiezen? We raden meestal het moderne en efficiënte opus aan, omdat dat ook bij een lagere bitrate van bijvoorbeeld 128 kbit/s nog een heel goede kwaliteit biedt. In de toekomst krijgt Navidrome mogelijk een update waarmee je specifieker kunt aangeven wanneer transcoding moet worden gebruikt.

11 Meer opties

Navidrome biedt nog wat extra opties. Zo kun je enkele integraties activeren, waaronder Last.fm. Daarmee kan Navidrome biografieën van artiesten tonen, de populairste nummers weergeven of vergelijkbare artiesten laten zien. Integratie met Spotify zorgt ervoor dat Navidrome afbeeldingen van artiesten kan laten zien. Voor zowel Last.fm als Spotify volstaat een gratis account. In de documentatie vind je de stappen om de integraties toe te voegen. Wil je nog een stapje verdergaan, dan zou je de status van Navidrome kunnen monitoren via een dashboard in Grafana.

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.