Van start met equalizers: dit zijn ze en zo werken ze!

Een equalizer is een handig gereedschap waarmee je het geluid van je muziek kunt aanpassen naar iets wat je prettig vindt klinken. Soms is oogt hij simpel, soms oogt hij ingewikkeld – en in beide gevallen kan het zijn dat je er niet alles uithaalt. We helpen je een eind op weg.

Wanneer je een equalizer wil gebruiken, dan doe je dat om de klank van de muziek aan te passen. Je vindt dat nummers niet bepaald tot hun recht komen op bepaalde hardware, zoals receivers of koptelefoons. Zeker de wat goedkopere modellen kunnen flink profiteren van de digitale hulp. En anders kun je bijvoorbeeld oortjes die flink wat nadruk op bas leggen inperken. Bovendien kan het zijn dat je een gehoorprobleem hebt of wat ouder wordt, waardoor je bepaalde tonen wat meer naar voren wil brengen om ze (goed) te kunnen horen. Er bestaan dus tal van redenen.

Hoe muziek precies klinkt, is afhankelijk van een groot aantal factoren. De manier waarop het gemixt of opgenomen is, de grootte van de kamer of het gebruik van bepaalde materialen zijn slechts enkele zaken waar je rekening mee moet houden. Bovendien spelen de muziek zelf en de digitale compressie eveneens een rol. Dit kan ook allemaal effect hebben op de manier waarop je een equalizer gebruikt en hoe je hem zou moeten gebruiken. Want als je een bepaald geluid wil aanpassen, dan kan dat weer voor nieuwe problemen zorgen. Tijd om de equalizer onder de loep te nemen.

De basis van de equalizer

In de basis manipuleert een equalizer de frequenties van de audio. De meeste equalizers bieden drie opties aan: laag, midden en hoog. Die staan voor bass, mid en treble. Nu zijn er ook andere opties beschikbaar, waarmee je bijvoorbeeld wat galm of een echo kunt toevoegen. En soms kom je presets tegen, zoals Rock of Dance. Daarmee pas je in één keer de complete equalizer voor een genre aan. Hoewel nummers dan al beter klinken, zijn ze niet echt afgesteld op jouw gehoor. Daarom focussen we ons in dit artikel op de grafische equalizer die beschikt over twee assen: frequenties en decibel.

Zo’n equalizer oogt als een klassieke grafiek. De frequenties vind je op de horizontale lijn, terwijl het aantal decibel op de verticale lijn staat. De horizontale lijn is ingedeeld als een piano, met de lagere tonen aan de linkerkant en de hogere tonen aan de rechterkant. Je beheert zo’n equalizer door de regelaars te verplaatsen. Dit zijn meestal punten op de as, maar soms zijn het lijnen of knopjes. Dat is afhankelijk van het programma of de app die je gebruikt. Wil je meer bas? Dan verplaats je het punt links ietwat omhoog. Wil je minder bas, dan breng je hem vanzelfsprekend naar beneden.

©nikkytok - stock.adobe.com

Frequenties en decibel

Alle geluiden die je hoort zijn in feite trillingen van de lucht om je heen. Die trillingen kunnen we digitaal weergeven als golven die op en neer gaan op verschillende snelheden. Of: frequenties. Hoe sneller zo’n golf beweegt, hoe hoger de toon. Die frequenties meten we in een aantal hertz, dat je als een soort snelheidsmeter kunt zien. Zodra een golf vijftig keer per seconde op en neer gaat, dan is er sprake van 50 hertz. In theorie kunnen mensen alles horen tussen de 20 Hz en 20 kHz (kilohertz). Meestal eindigt het bereik ergens op 16 kHz. En hoe ouder je wordt, hoe meer dat bereik afneemt.

Equalizers werken met hetzelfde bereik als het menselijke gehoor. Het oor concentreert zich het meeste op geluiden van 60 Hz tot en met 4 kHz (zo gaat de hoogste toon op een piano niet hoger dan 4,2 kHz). Dan hebben we ook nog de boventonen, geluiden tussen de 10 en 14 kHz. Hoewel je die tonen vaak niet hoort, hebben ze wel invloed op de muziek. We benoemen het toch even om die reden. Want sommige mensen kunnen agressief omgaan met het instellen van de treble (de hogere tonen), waardoor muziek scherp of vervormd klinkt. En ze snappen dan niet waarom dat gebeurt.

Wanneer je het aantal decibel aanpast, dan pas je het volumeniveau aan, of hoe luid audio klinkt. Voor decibel is het goed om te weten dat een kleine aanpassing al een groot effect kan hebben op de weergave van het geluid, dus ook daar kun je het best voorzichtig mee omgaan. In de meeste gevallen volstaat een aanpassing van één tot twee decibel voor een specifieke band. Aangezien decibels gebruikmaken van een logaritmische schaal, heeft een toename of afname van vijf of tien decibel een gigantisch effect. Hier kun je dus het best subtiel mee omgaan.

©Day Of Victory Stu. - stock.adobe.com

Aan de slag met de equalizer

Nu we de basis van de equalizer achter de rug hebben, is het tijd om de kennis toe te passen. Wanneer je nu naar muziek luistert en je de equalizer van een programma of app opent, kun je al gerichter schakelen. Sommige muziekstreamingdiensten bieden een eigen equalizer aan, zoals Spotify. Die zit wel goed verstopt, aangezien je er snel langs scrolt. Je gaat hiervoor naar Instellingen en dan moet je op zoek gaan naar het kopje Audiokwaliteit. Veel koptelefoons en oortjes bieden eigen equalizers aan. Die hebben allemaal een grote invloed op de klank van de muziek.

Wanneer je gebruikmaakt van een equalizer, dan kun je vaak beter eerst een frequentie verlagen voordat je hem verhoogt. Wanneer je te veel frequenties versterkt, kan muziek al snel modderig klinken. Kleine aanpassingen omlaag is dus het devies. Dat wil niet zeggen dat de schuifregelaar omhoog aanpassen nooit een optie is, maar het is wel altijd optie twee. Bovendien moet je er rekening mee houden dat de aanpassing van de ene frequentie invloed heeft op de andere. Die moet je dus mogelijk ook bijstellen. Dit is een kwestie van uitproberen en horen wat goed klinkt.

We hadden het net al even kort over presets en dat die niet jé-van-hét zijn als het aankomt op persoonlijk geluid. Maar dat betekent niet dat ze volledig onhandig zijn. Want als de app die je gebruikt presets aanbiedt, kun je ze gebruiken om te ervaren wat bepaalde instellingen voor invloed hebben op de muziek. Zo krijg je misschien sneller leren omgaan met een equalizer. Mocht je elders al gebruikmaken van een equalizer (zoals op een receiver, binnen een andere app of een digital-to-audio-converter (dac), zet er dan altijd eentje uit. Je wil geen dubbele laag aan bewerkingen hebben.

Lees ook: Luidsprekers: welke zijn er en wat kunnen ze?

©Miguel G. Saavedra

Algemene frequentieverdelingen en hun invloed

Misschien heb je hier een tof pc-programma voor gevonden en anders heb je een uitgebreide, premium receiver in de woonkamer staan. Maar het kan gebeuren dat je een equalizer hebt die nog meer punten op de twee assen kunnen plaatsen. Dan krijg je toegang tot veel meer opties met betrekking tot de invloed die uitoefent op de audio. Hieronder nemen we kort met je door om welke punten op de horizontale as het gaat en in welke mate ze de muziek kunnen aanpassen. We proberen het zo algemeen als mogelijk te houden – uiteindelijk gaat het ook om wat je zelf mooi vindt.

20 Hz tot 50 Hz: wanneer je muziek te troebel klinkt, dan kan het een goed idee zijn om deze instelling wat naar beneden bij te schaven. Audio klinkt daarna helderder.

50 Hz tot 200 Hz: hiermee pas je aan hoe zwaar de muziek klinkt. Dit heeft vooral invloed op akoestische gitaren, piano’s, zangpartijen, koperen blaasinstrumenten.

200 Hz tot 800 Hz: ga je voorbij de 200 Hz, dan krijg je te maken met de lichtere kant van het diepe. Dit geeft rijkere tonen iets meer body, waaronder die van zangpartijen, synthesizers, piano’s en akoestische gitaren. Als je dit niveau verlaagt, ontstaat er wat meer ruimte en klinkt alles minder zwaar. Door hem juist te verhogen, geef je alles meer gewicht mee.

800 Hz tot 2 kHz: met dit gebied wil je zo min mogelijk spelen. Neem je hier te veel van weg, dan gaat dat ten koste van het breekbare geluid; vul je te veel aan, dan klinkt muziek als snel metaalachtig.

2 kHz tot 4 kHz: wanneer je de regelaar iets omhoog schuift, dan klinken zangpartijen, akoestische en elektrische gitaren en de piano helderder dan voorheen.

4 kHz tot 7 kHz: in dit gebied vind je de hoogste noten die natuurlijke instrumenten kunnen maken. Gooi je de regelaar omhoog, dan klinkt audio als het ware wat dichterbij, terwijl hem omlaag duwen voor meer diepte zorgt. De hogere regionen van deze frequentie is tevens verantwoordelijk voor zo’n scherpe s die je wel eens hoort. Hoor je dat weleens, verlaag dan de frequentie.

7 kHz tot 12 kHz: wanneer je de onderste kan van deze frequentie aanpast, kan dat voor een audiobeleving zorgen die meer puur klinkt. Klinkt je muziek te scherp, dan kun je het best de boel wat verlagen. Hoe hoger je deze frequentie instelt, hoe minder je hoort – maar hoe meer je misschien voelt.

12 kHz tot 16 kHz: vanaf dit punt is alles subjectief. Hoe hoger je deze frequentie instelt, hoe meer alles ruimtelijker klinkt. Pas hier wel mee op, want een te grote aanpassing kan voor een synthetisch geluid zorgen.

Ook interessant: Waar voor je geld: 5 betaalbare receivers