Bent u een actieve en allround multimedia-gebruiker? Dan is het u opgevallen dat er enorm veel audio- en videoformaten worden gebruikt. In het bijzonder als u veel multimediabestanden beluistert en bekijkt met behulp van de webbrowser, dan kunnen er de meest vreemde dingen gebeuren. En wat te denken van het converteren, importeren en exporteren van geluid en beeld? Bij deze presenteren we u dan ook een overzicht van de meest gebruikte audio- en videoformaten...

Bent u een actieve en allround multimedia-gebruiker? Dan is het u opgevallen dat er enorm veel audio- en videoformaten worden gebruikt. In het bijzonder als u veel multimediabestanden beluistert en bekijkt met behulp van de webbrowser, dan kunnen er de meest vreemde dingen gebeuren. En wat te denken van het converteren, importeren en exporteren van geluid en beeld? Bij deze presenteren we u dan ook een overzicht van de meest gebruikte audio- en videoformaten...

Audioformaten

We beginnen – relatief eenvoudig – met de meest gebruikte audioformaten. In principe kunnen alle audioformaten (tenzij u het verschil écht kunt horen) dezelfde geluidskwaliteit weergeven. Ware het niet dat de uiteindelijke geluidskwaliteit wordt bepaald door (1) de hoeveelheid opslagruimte, (2) de gebruikte bitrate, (3) de mate van compressie en (4) de eigenschappen van de geluidstroom (= sample rate, mono, stereo). Merk op: onderling hebben deze vier eigenschappen álles met elkaar te maken! De truc is dan ook het gebruiken van het juiste audioformaat op het juiste moment. Een audio-track afkomstig van een audio-CD heeft niets te zoeken op een website en – omgekeerd – ‘mono streaming low bandwidth internetradio’ gaat u niet op een audio-CD branden. Hoewel? Alles is mogelijk...

AAC

AAC staat voor ‘Advanced Audio Coding’ en het levert betere compressieresultaten op dan MP3. AAC is populair geworden als het standaard bestandsformaat voor de iPod, hetgeen mede is te danken aan de DRM-techniek (= ‘Digital Rights Management’), waarmee auteursrechten kunnen worden veiliggesteld: “Het aangekochte AAC-bestand draait alleen op de geautoriseerde afspeelapparaten.” AAC wordt overigens ook wel aangeduid als ‘MPEG-4 Part 3’, hetgeen de relatie met MP3 verklaart. In de dagelijkse praktijk zijn beveiligde AAC-bestanden vrij onhandig om de omgang. Surft u dan ook naar de website voor een kopie van het hulpprogramma ‘Magic AAC to MP3 Converter’. Uiteraard beschikt u dan over iTunes en legale AAC-bestanden die kunnen worden afgespeeld op úw computer.

CDA

Met de extensie CDA (= ‘Compact Disc Audio’) slaan we de plank eigenlijk compleet mis, want het CDA-bestand van slechts 44 bytes bevat slechts een plaatsbepaling voor de daadwerkelijke ruwe (= ‘RAW’) audiogegevens die op het CD-plaatje staan. Zulks in verband met het rippen door onder andere Windows Media Player 11... Die audiogegevens op het CD-plaatje zijn akelig eenvoudig te begrijpen, want iedere losse audio-track is gesampled op 44,1 kHz in 16 bits in stereo. Het rekensommetje wordt dan ook 44100 x 2 x 2 = 176400 bytes / 1024 = 172,27 KB. En meer smaken zijn er niet... Surft u naar de website voor een kopie van de tool ‘Audiograbber’, waarmee u een audio-CD naar diverse bestandsformaten kunt rippen, waarbij u ook de eigenschappen (= sample rate, bits, kanalen) van het geluid kunt aanpassen. Omgekeerd is ook mogelijk, want als u aan de hand van losse muziekbestanden een audio-CD wilt branden, dan kunt u Windows Media Player 11 of Nero Burning Rom gebruiken.

M4A

M4A mag ook worden aangeduid als ‘MPEG-4 Audio’. M4A kennen we – net als AAC – van de iTunes Store, alwaar het wordt gebruikt om onbeveiligde (= ‘DRM-free’) muziekbestanden aan te bieden. De iTunes Store levert ook M4P-bestanden, waarvoor we u verwijzen naar de reeds genoemde extensie AAC.

MP3

MP3 is een verwijzing naar ‘MPEG-1 Audio Layer 3’ en het gaat om een audioformaat dat ongeveer gelijktijdig is – zoals de naam al aangeeft – geïntroduceerd met ‘MPEG-1 Video’; zij het dat VCD en SVCD gebruik maken van ‘MPEG-1 Audio Layer 2’. MP3 maakt gebruik van ‘lossy compression’, wat aangeeft dat er mogelijk informatie verloren kan gaan tijdens het coderen van het geluid. (Het alternatief is ‘lossless compression’, waarbij géén informatie verloren gaat. Zonder verlies dus, zoals bij RAR en ZIP...) Hoeveel informatie er verloren gaat? Dat is geheel afhankelijk van de ingestelde bitrate én van het gebruikte codeerprogramma. Verder opgemerkt dat er ‘CBR’ (= ‘Constant Bit Rate’) en ‘VBR’ (= ‘Variable Bit Rate’) kan worden gecomprimeerd. CBR garandeert een constante datastroom en VBR maakt slim gebruik van ‘stille momenten’ om bits te besparen die dan tijdens ‘drukke momenten’ kunnen worden ingezet. Bitrates van 128 Kbit/seconde en 160 Kbit/seconde mogen als standaard worden beschouwd. Even rekenen... 128 x 1024 / 8 = 16385 /1024 = 16 KB. En 5 minuten x 60 seconden x 16 KB per seconde = 4800 KB / 1024 = 4,68 MB. Surft u eens naar de website om vrijblijvend kennis te maken met ‘Magix MP3 Maker 12’. Dit programma moet u hebben geprobeerd, want het is dé standaard op het gebied van MP3-bewerking!

RA

RA staat voor ‘Real Audio’ en het is een bestandsformaat dat is ontwikkeld door RealNetworks om – met behulp van de ‘RealPlayer’ – te worden gebruikt als streaming audio voor op internet. Inderdaad, dan praten we over realtime internetradio!

WAV

WAV is min of meer een afkorting voor ‘Wave Audio Format’ en het gaat om een – meestal niet gecomprimeerde – PCM-bitstroom (= ‘Pulse Code Modulation). Een als PCM opgeslagen WAV met een sample rate van 44,1 kHz, 16-bits en stereo is identiek aan een audio-track van een audio-CD, wat maar aangeeft hoe dicht de standaard bij elkaar liggen... In tegenstelling tot een audio-track op een audio-CD, kan WAV op een groot aantal manieren worden gecodeerd: (1) met verschillende sample rates, (2) 8-bits of 16-bits, (3) stereo of mono. Daarbij hoeft niet alleen het PCM-formaat gebruikt te worden: “MP3 en WMA zijn ook mogelijk!” Snel meer weten? Dan moet u gewoon de Geluidsrecorder van Windows zélf eens proberen. En als u op zoek gaat naar een mooi audiobewerkingsprogramma, dan surft u naar ‘www.oldversion.com’ voor de tool ‘Cool Edit Pro’; tegenwoordig ‘Adobe Audition’. WAV is voor geluid, wat AVI is voor video: “Een bestandsformaat waarmee u altijd en overal terechtkunt.” En dat is dan ook meteen de énige reden dat WAV nog bestaat, want als bestandstype heeft het feitelijk afgedaan...

WMA

WMA staat voor ‘Windows Media Audio’ en het is het Microsoft-alternatief voor MP3 en RealAudio (= ‘RA’). WMA staat voor een goede kwaliteit (48 kHz, stereo) bij een lage bitrate (CBR, VBR, AVR) en tevens is rekening gehouden met beveiligingsaspecten (DRM, DES, RC4). WMA kan ook voor streaming doeleinden worden ingezet. De WMA-standaard is opgepikt door veel fabrikanten, waardoor het mogelijk is om WMA-bestanden af te spelen met behulp van DVD-spelers, mobiele telefoons, enzovoort...

Videoformaten

Wat we u over de audioformaten hebben verteld, kunt u zijdelings meenemen naar de videoformaten. U moet namelijk weten dat videobestanden kunnen bestaan uit – naast elkaar, maar intussen wel los – beeld en geluid. Afhankelijk van het videoformaat dat u gebruikt, kunnen we verschillende audioformaten worden ‘ingepakt’. En vergelijking met audio, worden de problemen (...) bij video gigantisch uitvergroot. Als u denkt dat een ongecomprimeerde audio-track afkomstig van een audio-CD met 5 minuten x 60 seconden x 172,27 KB per seconde = 51681 KB / 1024 = 50,47 MB veel ruimte in beslag neemt, dan heeft u het helemaal mis. Wat te denken van 5 minuten x 60 seconden x 25 frames x 768 PAL DVD-hoogte x 576 PAL DVD-breedte x 3 RGB-bytes = 9953280000 / 1024 / 1025 = 9492 MB? Inderdaad, dat past – nog zonder audio erbij – niet eens op een Dual Layer DVD! U kunt dus eenvoudig verzinnen dat video sowieso passend moet worden gemaakt om überhaupt werkbaar te kunnen blijven. Trucs zijn dan het verlagen van de resolutie, het terugbrengen van het aantal frames per seconde en – uiteraard – een goede compressietechniek. Daarbij worden – zeker op internet – concessies gedaan voor wat betreft de beeldkwaliteit, hetgeen weer álles te maken heeft met de gemiddelde brandbreedte van de gemiddelde internetgebruiker.

3GP

Het 3GP-bestandsformaat is een eenvoudige uitvoering van MPEG-4, welke speciaal is ontwikkeld voor gebruik met de mobiele telefoon. 3GP is bedoeld voor lage resoluties en weinig opslagruimte. Surft u naar de website voor het gratis hulpprgramma ‘Free 3GP Video Converter’, waarmee u 3GP-bestanden naar onder andere AVI kunt converteren.

ASF

ASF is de afkorting van ‘Advanced Systems Format’ en ook ‘Advanced Streaming Format’. ASF maakt deel uit van het zogeheten Windows Media Framework en het is bedoeld om streaming multimedia op niet alleen internet te zetten: “Ook direct vanaf de harde schijf moet ASF kunnen worden afgespeeld.” De meest gebruikte subcoderingen die u thans ‘in’ een ASF-bestand tegenkomt zijn WMA voor audio en WMV voor video.

AVI

AVI is de afkorting van ‘Audio Video Interleave’. De term ‘interleave’ kennen we nog van de oude langzame harde schijven, waarbij het een manier was om gegevens op niet-aansluitende sectors neer te zetten, om zodoende de doorvoersnelheid te kunnen optimaliseren. In geval van AVI slaat de term interleave op het ‘afspeeltijdtechnisch’ samenvoegen van audio en video. Immers, geluid en beeld moeten synchroon lopen... Voor dat samenvoegen van audio en video wordt gebruik gemaakt van het RIFF-mechansime (= ‘Resource Interchange File Format’), dat omschrijft hoe verschillende blokken gegevens in één bestand kunnen worden geplaatst. (Merk op: RIFF is een afgeleide van IFF dat is ontwikkeld door Electronic Arts voor de Commodore Amiga!) RIFF maakt het niet alleen mogelijk om audio en video te mengen, maar óók om verschillende audio- en videoformaten te gebruiken. Dat laatste is dan het spel dat we spelen met de audio- en de videocodecs. Helaas heeft dit weer tot gevolg dat de ene AVI de andere AVI niet is, wat zoveel betekent als dat u nooit 100 procent zeker weet of u een AVI-bestand kunt afspelen. Gelukkig is er de tool ‘GSpot’, waarmee u te weten kunt komen welke audio- en videocodec er nodig zijn om het AVI-bestand van dienst correct te kunnen openen. Als u uw systeem in één keer wilt voorzien van de meest gebruikte audio- en videocodecs, dan adviseren we het codec pack ‘K-Lite Mega’. Videobewerkingstechnisch is AVI een heerlijk bestandsformaat, want als u bent voorzien van de benodigde audio- en videocodecs dan kunt u er álle kanten mee op, omdat het algemeen wordt ondersteund. Een van de meest populaire videobewerkingsprogramma’s voor AVI is ‘VirtualDub’. Een interessant conversieprogramma voor niet alleen AVI-bestanden is ‘Total Movie Converter’.

DIVX

DivX is een versie van MPEG-4 en het is razend populair geworden als een van de eerste compressietechnieken waarmee een DVD-Video zonder al te veel kwaliteitsverlies op een CD-plaatje kon worden gebrand. DivX wordt ondersteund door enorm veel DVD-spelers. De truc is wel om een DVD-Video dan makkelijk te converteren naar DivX en daarvoor gebruikt u dan een tool als ‘Alive DVD Ripper’. DivX is – net als XviD – een zeer populair downloadformaat in de nieuwsgroepen en het wordt veel gebruikt in combinatie met de nieuwe lichting harddisk-multimediaspelers.

DVD

We praten hier natuurlijk over DVD-Video. MPEG-2 ‘NTSC’ voor DVD-Video gebruikt de resoluties 720 x 480, 704 x 480, 352 x 480 en 352 x 240. MPEG-2 ‘PAL’ voor DVD-Video gebruikt de resoluties 720 x 576, 704 x 576, 352 x 576 en 352 x 288. Een normale PAL DVD-Video heeft een resolutie van 720 x 576, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-2 met een variabele videobitrate. Het audioformaat kan eveneens variëren, zo ook de bitrate ervan. Verder kan een DVD-Video meerdere videostromen, meerdere audiostromen, meerdere ondertitelstromen en interactieve elementen bevatten. Als u in de voor DVD-Video strategische map ‘VIDEO_TS’ kijkt, dan zult u zien dat de – grote – VOB-bestanden de feitelijke multimediagegevens bevatten. U kunt een DVD-Video samenstellen aan de hand van uw eigen audio-/videobestanden met behulp van bijvoorbeeld Windows DVD Maker – van Windows Vista – of Nero Vision. Als u een DVD-Video wilt ‘rippen’, dan moet u eens kijken naar de tool ‘Xilisoft DVD Ripper Platinum’. DVD-Video’s – evenals ‘VIDEO_TS’-mappen – kunt u afspelen met behulp van Windows Media Player 11 en met ‘CyberLink PowerDVD’. Surft u eens naar de webpagina ‘www.videohelp.com’, alwaar onder andere de tools ‘IfoEdit’ en ‘VobEdit’ kunt vinden. Om geweldig en achter de schermen inzicht te krijgen in de manier waarop een DVD-Video is opgebouwd! Een DVD-Video vindt u – als bestand(en) – normaal gesproken terug in de vorm van een DVD-image of een ‘VIDEO_TS’-map. Eventueel als MPG-bestand gepresenteerd, wordt gebruik gemaakt van de hierboven genoemde omschrijving.

FLV

FLV staat voor ‘FLash Video’ en dan denken we aan Macromedia Flash, thans Adobe Flash. FLV is geadopteerd door onder andere Google Video en Yahoo Video en YouTube, wat eenvoudig verklaart waarom dit multimediaformaat zo snel zo populair is geworden. Als u FLV-bestand wilt kunnen afspelen heeft u een Flash Player nodig en die wordt – bijna – automatisch geïnstalleerd als uw webbrowser tegen een SWF- of een FLV-bestand aanloopt, dus dat mag het probleem niet zijn.

MOV

MOV is de bestandsextensie die bij te QuickTime-multimediaformaat van Apple hoort; zie ook ‘MP4’. Binnen de QuickTime-omgeving zijn MOV en MP4 uitwisselbaar, zij het dat MP4 tegenwoordig (lees: buiten de Apple-wereld) populairder is geworden. Als u MOV-bestanden wilt bekijken, dan heeft u de ‘QuickTime Player’ nodig, welke u gratis kunt downloaden.

MP4

MP4 is een directe verwijzing naar MPEG-4 en het gebaseerd op het MOV-bestandsformaat (= QuickTime) van Apple. In combinatie met de ‘QuickTime Pro’ is MP4 een bestandsformaat dat zich uitstekend leent voor conversiedoeleinden. MP4 wordt gebruikt door de iPod Video en MP4-bestanden vindt u in de iTunes Store.

MPG

MPG is het drie-letterige alternatief voor MPEG en dat staat weer voor ‘Moving Picture Experts Group’. Drie bekende MPEG-standaards zijn (1) MPEG-1 oftewel de omschrijving voor de VCD, (2) MPEG-2 oftewel de omschrijving voor SVCD en DVD en (3) MPEG-4 oftewel streaming video met DVD-kwaliteit en extra interactieve multimedia-mogelijkheden. Verder noemen we – zijdelings – MPEG-1 Audio Layer 3 oftewel MP3... De truc van MPEG zit hem in het feit dat er tussen veel videoframes weinig verschillen worden genoteerd; vaak kijkt u meerdere seconden naar dezelfde achtergrond. En informatie die reeds aanwezig is, hoeft niet nogmaals te worden bewaard! Dit gegeven kan worden gecombineerd met compressietechnieken die de gelijkwaardige beelden nog eens extra comprimeert en dan weet u meteen hoe MPEG in elkaar steekt. MPG-/MPEG-bestanden kunnen verschillende soorten MPEG-gegevenstromen bevatten, dus het is even afwachten of uw PC ermee overweg kan. Als er een allround afspeelprogramma op uw computer is geïnstalleerd, dan mogen MPG-/MPEG-bestanden geen probleem opleveren. Windows Media Player 11 kan overweg met MPG-/MPEG-bestanden, waarbij er voor wat betreft de extensie nog véél meer mogelijkheden zijn. Een ander interessant afspeelprogramma is ‘Nero ShowTime’.

RM, RV

De extensies RM (= ‘Real Media’) en RV (= ‘Real Video’) worden niet zelden door elkaar heen gebruikt. Zij het dat RM een bundeling is van RA (= ‘Real Audio’) en RV. De bedenker van dit voor streaming doeleinden en live internettelevisie ontwikkelde bestandsformaat is RealNetworks. Real Video wordt afgespeeld met behulp van de ‘RealPlayer’ en is niet bedoeld om te worden bewaard op uw harde schijf. RV is dan ook een – laten we zeggen – ‘vluchtig’ bestandsformaat. Gelukkig zijn er tools waarmee u RA, RM en RV in realtime kunt grabben en bewaren. Probeert u de tool ‘Audio Video Streaming Capture Suite’ maar eens, welke u kunt vinden op de website ‘www.applian.com’!

SVCD

SVCD staat voor ‘Super Video Compact Disc’ en het rust op een gespecificeerde MPEG-2 standaard. Als extensie komt u SVCD niet tegen, wel als imagebestand dat u op een CD-plaatje kunt branden. MPEG-2 ‘NTSC’ voor SCVD gebruikt de resolutie 480 x 480. MPEG-2 ‘PAL’ voor SVCD gebruikt de resolutie 480 x 576. Een PAL SVCD heeft een resolutie van 480 x 576, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-2 met een vaste of variabele videobitrate van 2600 kbit/seconde. Het audioformaat is MPEG-1 Audio Layer 2 met een vaste bitrate van maximaal 384 kbit/seconde. U kunt een SVCD tegenkomen in de vorm van een MPG-bestand en dan wordt gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde specificaties.

VCD

VCD staat voor ‘Video Compact Disc’ en het rust op een gespecificeerde MPEG-1-standaard. Let wel, VCD is géén bestandsextensie! Een VCD wordt samengesteld door een brandpakket en als los bestand is het een CD-image. MPEG-1 ‘NTSC’ voor VCD gebruikt de resolutie 352 x 240. MPEG-1 ‘PAL’ voor VCD gebruikt de resolutie ‘352 x 288’. Een PAL VCD heeft een resolutie van 352 x 288, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-1 met een vaste videobitrate van 1150 kbit/seconde. Het audioformaat is MPEG-1 Audio Layer 2 met een vaste bitrate van 224 kbit/seconde. U kunt een VCD tegenkomen in de vorm van een MPG-bestand en dan wordt gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde specificaties.

WMV

WMV (we kennen de versies 7, 8 en 9) staat voor ‘Windows Media Video’ en is (gebaseerd op MPEG-4) in principe het Microsoft-alternatief voor DivX, RealVideo (= ‘RV’), XviD en natuurlijk MPEG-4. Versie 9 van WMV is intussen een algemeen erkende videocompressiestandaard die is opgepikt door meerdere fabrikanten; met onder andere een iets aangepaste resolutie zien we WMV 9 ook terug op niet-Microsoft-afspeelapparaten. WMV is verrassend allround met zowel CBR, VBR als ABR (= ‘Average Bit Rate’) en er worden evenzo verrassende compressieresultaten geboekt: “Bij een gelijkwaardige beeldkwaliteit serieus kleiner dan MPEG-4!” Afhankelijk van wijze waarop een WMV-bestand is gecodeerd, kan het ook worden gebruikt voor streaming-doeleinden op internet. Programma’s als Windows Movie Maker, Windows Media Player 11 en (te vinden in het Downloadcentrum van Microsoft) Windows Media Encoder kunnen geweldig overweg met WMV. Met een speciale vermelding voor Windows Media Encoder, want dat is een tool die uw aandacht beslist verdient! Als u WMV-bestanden niet kunt importeren, dan attenderen we u op de freeware utility ‘STOIK Video Converter’, welke is te vinden op de webpagina ‘www.stoik.com/products/svc’.

XVID

XviD is de freeware versie van DivX en daarom al snel razend populair geworden op de P2P-netwerken en in de nieuwsgroepen. Wat mede te danken is aan het feit dat XviD – in tegenstelling tot DivX – op alle platforms draait. Net als DivX (en MPEG-4) wordt XviD ondersteund door de nodige DVD-spelers, wat betekent dat u complete speelfilms van CD kunt afspelen. XviD is, net als DivX, een afgeleide van MPEG-4.

Offline en online

Na het bovenstaande nog iets over offline en online multimediabestanden. Het verschil tussen offline en online zit hem in het direct kunnen adresseren van – let op! – het complete multimediabestand. Offline staat het multimediabestand op een harde schijf, op een geheugenkaart of op een CD-/DVD-plaatje. Met behulp van het bestandssysteem kunt u dan razendsnel de positie ‘in’ het multimediabestand bepalen, om vanaf die plek verder te spelen. Met behulp van trucs kunt u een multimediabestand zélfs achterstevoren afspelen! Dat alles kan eenvoudig, omdat álle gegevens direct kunnen worden geadresseerd. Staat een multimediabestand daarentegen online, dan zijn er twee problemen: (1) het niet direct op uw afspeelapparaat kunnen benaderen van alle gegevens en (2) de tijd die nodig is om de gegevens te kunnen downloaden. Dat eerste maakt het – bijna – onmogelijk om door het multimediafragment te bladeren voordat het van online naar offline is gehaald (= compleet gedownload). Dat tweede is van belang, omdat u tijdens het downloaden van een multimediafragment in realtime wilt kunnen meeluisteren en/of meekijken: “De downloadbitrate moet dan minimaal gelijk zijn aan de afspeelbitrate!” Een multimediafragment dat u direct tijdens het downloaden kunt afspelen noemen we ‘streaming’. Niet alle audio- en videoformaten lenen zich voor streaming, waarbij de tussenkomst van het afspeelprogramma verschil kan uitmaken. Immers, audio en video zijn chronologisch gecodeerd en zo beschouwd is het in principe altijd mogelijk – zij het met horten en stoten – om direct te beginnen met afspelen.

Afspeelapparaten

Tot slot nog iets over de alternatieve afspeelapparaten en dan praten we over Archos, Apple TV, Creative Zen Vision, iPod, iPhone, XBox en Zune. Nog los van de verschillende mobiele telefoons en de DVD-spelers die méér kunnen afspelen dan DVD-Video alléén. Welnu, voor de meeste van deze alternatieve afspeelapparaten geldt dat ze versies van de hierboven genoemde audio- en videoformaten kunnen afspelen, zij het dat de bitrate en de resolutie zo nu en dan aan specifieke voorwaarden moeten voldoen. Niet persé iets waarover u zich zorgen hoeft te maken, want op internet vindt u allerlei conversietools die u graag behulpzaam zijn...

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.