Wat is emotie-eten (en vooral: wat kun je ertegen doen?)
Probeer je af te vallen, maar kun je de chips, koekjes en chocolade 's avonds maar niet weerstaan? Dikke kans dat je snackt vanuit een bepaalde emotie. Diëtist en dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat geeft advies.
In dit artikel leggen we je uit wat emotie-eten is en waardoor het wordt getriggerd. We vertellen je wanneer het een probleem wordt en wat je eraan kunt doen. Ook we leggen uit hoe je emotionele honger van lichamelijke honger kunt onderscheiden.
Wat is emotie-eten?
Bij emotie-eten wil je een emotie die een probleem oplevert ontkennen, verzachten of 'goedpraten' met eten. “De meeste mensen herkennen emotie-eten wel in enige mate,” zegt Eveline van de Waterlaat, diëtist, dieetpsycholoog en schrijver van het boek Nu afvallen en nooit meer aankomen (ook verkrijgbaar via Bol.com), “maar het wordt pas echt een probleem als je er last van krijgt en als het met veel negatieve emoties gepaard gaat.”
In onze cultuur staan eten en drinken vaak voor gezelligheid, ontspanning en leuke dingen doen. Het roept gevoelens op die fijn zijn en verbondenheid geven. Als we te maken hebben met negatieve gevoelens, grijp je bij emotie-eten ook naar eten om te proberen dat fijne gevoel te creëren. Het is een enorme valkuil als je juist wilt afvallen of gezond leven.
Van de Waterlaat: “In plaats van negatieve gevoelens te begrijpen en op te lossen, kies je ervoor om ze te omzeilen door te eten. Ook kan het zijn dat je die negatieve gevoelens simpelweg ontkent. Als je het probleem van je overgewicht ontkent, kun je namelijk gewoon lekker blijven eten. En ook in positieve situaties kun je gaan eten. Bijvoorbeeld als je blij bent of als je je lekker wilt ontspannen. Uiteindelijk eindigt zo’n positieve aanleiding toch weer in negativiteit en schuldgevoel.”
Hoe ontstaat emotie-eten?
Emotie-eten hangt vaak samen met jojo-gedrag (meer weten daarover? Lees dan dit artikel). Er is een emotionele prikkel die bepaald eetgedrag veroorzaakt. Dit gedrag is er in de loop der jaren ingeslopen en gaat zich herhalen. Meestal zijn die gevoelens of emoties negatief. “Dat kan heel diep gaan,” zegt de dieetpsycholoog. “Het kan komen door opvoeding, bijvoorbeeld als je moeder in je jeugd ook een emotie-eter of altijd aan het diëten was.” Een andere oorzaak is chronische stress en moeite hebben om je gevoelens te uiten en te identificeren.
Bij emotie-eten gaat de honger niet over door te eten, dus eigenlijk heb je geen behoefte aan eten. Het onderliggende probleem is niet het eten zelf. “Het is vergelijkbaar met een soort junk,” zegt Van de Waterlaat. “Even alles verdoven of wegdrukken, en even niet voelen.” Het maakt afvallen een haast onmogelijke opgaaf.
“Je kunt gaan emotie-eten uit verveling, of doordat je je niet gezien voelt,” legt de dieetpsycholoog uit. “Het kan ook zijn dat je een baan hebt waarbij je onvoldoende uitdaging ervaart. Of dat je veel stress hebt met de kinderen en dat niet met je partner kunnen bespreken. Wat ik heel vaak zie in mijn praktijk bij emotie-eten is gedrag in een vorm van perfectionisme, pleasen en jezelf op de laatste plaats zetten.”
Emotie-eten: smal, medium, large en extra-large
Van de Waterlaat heeft het over small- en mediumvarianten van emotie-eten. Die doemen vaak op bij een heftige gebeurtenis of juist bij iets leuks zoals vakanties en feestjes. De dieetpsycholoog: “Bij de large en extra-large emotie-eters is vaak sprake van een oude pijn uit het verre verleden. Die pijn voel je nu, vaak onbewust, nog steeds. De pijn van leegte, gebrek en angst wordt gecompenseerd door iets dat wel fijn voelt, in dit geval eten.”
Snacktrek: hoe werkt emotie-eten in je lijf?
Wat er precies gebeurt in je lichaam bij emotie-eten is onduidelijk. Waarschijnlijk zorgen alle genoemde oorzaken voor (chronische) stress. Chronische stress verhoogt je cortisol-gehalte. De één is hier gevoeliger voor dan de ander. Dit cortisol-gehalte verhoogt je behoefte aan voedingsmiddelen met veel calorieën. Funest als je wilt afvallen.
Cortisol geeft een signaaltje aan je hersenen waardoor je honger krijgt. Je krijgt dan met name trek in voedingsmiddelen met veel vet en suiker. Oftewel: snacktrek! Ook zijn er aanwijzingen dat suikerrijke voedingsmiddelen je cortisol kunnen verhogen. Daardoor kom je in een vicieuze cirkel terecht. Ook alcohol zou je cortisol kunnen verhogen.
Is emotie-eten schadelijk?
“Dat hoeft niet, maar als het een probleem wordt wél,” zegt Van de Waterlaat. “Je merkt dat vooral vrouwen een verminderd zelfbeeld krijgen. Niet alleen omdat ze zwaarder worden, maar ook omdat ze het idee krijgen: het lukt mij niet. We denken vaak dat we gewoon wat meer discipline of doorzettingsvermogen moeten hebben en als het dan niet lukt, voelt het als falen. Daarnaast kom je ervan aan. Als je er steeds meer last van krijgt, kan het ook overgaan in een eetstoornis.”
Binge-eating bij mannen en bij vrouwen
Emotie-eten lijkt op het eerste oog veel vaker voor te komen bij vrouwen dan bij mannen. Maar het percentage binge-eating (binge eating disorder: BED, ofwel eetbui-stoornis) bij vrouwen en mannen is bijna gelijk: 1-4 % van de vrouwen en 1-3% bij mannen. “Waarschijnlijk hebben mannen meer last van emotie-eten dan gedacht wordt,” zegt de dieetpsycholoog, “maar ze praten er minder over. Je ziet dat de druk van het schoonheidsideaal ook bij mannen meer een rol gaat spelen.”
Wanneer wordt emotie-eten een eetstoornis?
Emotie-eten kan uiteindelijk tot een eetbuistoornis lijden wanneer je frequent, namelijk minimaal één keer per week gedurende minimaal drie maanden, forse eetbuien hebt en gevoelens van controleverlies ervaart. “Bij een eetbui-stoornis is de lijdensdruk forser en is er een extreem gevoel van schaamte- en schuldgevoel. De ernst van de stoornis wordt bepaald door de frequentie van de eetbuien,” legt Van de Waterlaat uit. “Een gemiddelde van één tot drie eetbuien per week is qua ernst licht; veertien of meer keer per week is zeer ernstig.”
Wat kun je doen tegen emotie-eten?
“Het jezelf niet kwalijk nemen. Daar begint het mee,” zegt de dieetpsycholoog. “En het krijgen van inzicht. Vaak komt het doordat we onze emoties of gevoelens niet goed kunnen duiden. Dan ontstaat er onrust en stress in je lichaam. Dan moet je gaan onderzoeken in je lichaam: waar heb ik nu echt behoefte aan? Hoe vaker je daarmee gaat oefenen, hoe meer je in het moment kunt ontdekken wat je behoefte is, en daarnaar luisteren.”
De uitdaging zit 'em dus in jezelf en je persoonlijkheid leren kennen. Daarnaast is de uitdaging om voor voldoende ontspanning, beweging en gezonde basisvoeding te zorgen. Van de Waterlaat: “Je ziet vaak emotie-eten als je de rest van de dag niet goed hebt gegeten; de gedachte dat gezond eten die dag toch al mislukt is, speelt hierbij een grote rol. Ook voldoende slaap en de slaapkwaliteit zijn heel belangrijk.”
Het verschil tussen lichamelijke honger en emotionele honger herkennen
Dit is één van de eerste dingen die dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat bespreekt met cliënten in haar praktijk die willen afvallen: het verschil tussen lichamelijke en emotionele honger. Hoe kun je dat onderscheiden van elkaar? Check dan onderstaande tabel.
Bron tabel: Slank Denken, Slank Leven, Doris Wild Helmering D. Hales
Vind je het moeilijk om een ongezond voedingspatroon te doorbreken? Hulp vragen kan ook de oplossing zijn. Bijvoorbeeld bij een coach, psycholoog of een diëtist die gespecialiseerd is in emotie-eten.
Powered by
