Is de waterdruk in het verwarmingssysteem plotseling niet meer stabiel te krijgen? Of moet je meer dan normaal water bijvullen en ben je bang dat er ergens een lek is? De kans is groot dat er iets mis is met het expansievat. Wat is dat cilindervormige vat van staal? Waartoe dient het? En wat doe je als het stukgaat?

Je herkent het doorgaans rode vat onmiddellijk in de stookruimte. Het expansievat is een eenvoudig maar belangrijk onderdeel van de cv-installatie. Het water in het verwarmingssysteem circuleert in een gesloten circuit van leidingen, radiatoren en/of vloerverwarmingsleidingen. Het expansievat vangt de drukverschillen op die ontstaan door verwarming en afkoeling. Daarom wordt het ook wel 'drukvat' genoemd.

Twee  compartimenten 

Dit vat heeft binnenin twee compartimenten. Het bovenste compartiment bevat water en in het onderste compartiment zit gas: stikstof. Tussen de twee compartimenten zit een rubber membraan. Gas laat zich in tegenstelling tot vloeistof samendrukken. Zodra de waterdruk toeneemt, zal het membraan in de richting van het gas bewegen. Hierdoor neemt de druk in dat compartiment toe, zonder dat er gevaar is op schade. Mocht de druk onverwacht toch te veel stijgen (omdat er bijvoorbeeld plotseling te veel water in de installatie wordt geperst), dan wordt het water automatisch afgevoerd via het overdrukventiel boven op het expansievat.

Drukbehoud

Tijdens de opwarming vangt het expansievat de uitzetting van het water op. Als het water afkoelt, zal het water krimpen. Tijdens dat uitzetten en krimpen zorgt het expansievat voor behoud van de normale werkdruk, want er mag nergens onderdruk optreden. Het kan evenmin zo zijn dat al het water uit het expansievat verdwijnt. Bovendien moet er ook altijd voldoende stikstof in het vat aanwezig zijn. 

Temperatuur en volumetoename

Hoe groot zijn die drukverschillen die het expansievat moet opvangen? Dat hangt af van de temperatuur en van de grootte van de installatie. Hieronder lees je in de tabel hoeveel het watervolume toeneemt bij verschillende temperaturen. 

Als de ketel het water tot 70° Celsius verwarmt, neemt het water 2,22 procent in volume toe. Als de installatie bijvoorbeeld 200 liter water bevat, geeft dat een extra watervolume van 4,44 liter. Het expansievat moet dus groot genoeg zijn om het extra watervolume op te vangen. Veiligheidshalve neemt men aan dat het expansievat 3 procent van de waterinhoud van de installatie moet kunnen bevatten. Voor een doorsneewoning volstaat een expansievat van 18 liter. Voor een groot herenhuis is een ruimer expansievat van 25, 35, 50 of zelfs 80 liter nodig. 

Voordruk

Aan de onderkant van het vat zit een luchtventiel waarmee de voordruk van het expansievat eventueel kan worden verhoogd. Voordruk is de druk die op het compartiment van de stikstof wordt gezet voordat het expansievat wordt aangesloten. In de meeste gevallen heeft de fabrikant het al met de juiste druk gevuld. 

De installateur zal vooral rekening houden met de plaats waar het vat wordt opgehangen. Hangt het expansievat in de kelder, dan is de voordruk hoog door het gewicht van het water dat op het vat drukt. Wanneer het vat op zolder hangt, is de voordruk juist laag. Er zijn drie types die afhankelijk zijn van de afstand van het expansievat en het hoogste punt van de installatie. 

– 0 tot 5 meter: voordruk van 0,5 bar

– 5 tot 10 meter: voordruk 1 bar

– 10 tot 15 meter: voordruk 1,5 bar.

Geluidsproef

Is het onmogelijk om de druk van de installatie goed te regelen, dan is de kans groot dat het membraan is gescheurd. Je kunt dat makkelijk controleren. Tik met het handvat van een schroevendraaier eerst op de bovenkant van het vat en daarna op de onderkant. Als het membraan intact is, zit het gas onder en het water boven. Het tikken zal bovenaan anders klinken dan onderaan. Is het geluid overal identiek, dan is het vat waarschijnlijk volledig gevuld met water en is het membraan stuk. Een kapot expansievat moet je laten vervangen, want dat ontregelt de cv-installatie. 

Slijtage

Er worden twee soorten rubber voor het membraan gebruikt: natuurrubber is goedkoop, maar butylrubber is de beste kwaliteit. Een van de nadelige eigenschappen van een expansievat is dat de voordruk met de tijd afneemt. Dat heeft te maken met de natuurlijke doorlaatbaarheid van het rubber voor gas. Geen enkel membraan is over de volledige levensduur 100 procent hermetisch dicht; er is altijd een klein beetje drukverlies.

Butylrubber is veel gasdichter dan natuurrubber, maar ook de dikte van het rubber speelt een rol. Als de voordruk door slijtage van het membraan te veel afneemt, dan is het nut van het expansievat ook weg. Dat betekent dat je de cv-installatie veel vaker dan normaal zult moeten bijvullen en ontluchten. Een slecht werkend expansievat is de belangrijkste oorzaak van corrosie en prut in de cv-installatie.

Gemiddelde levensduur: zeven jaar

Normaal gesproken gaat een expansievat zo'n zeven jaar mee. De gemiddelde levensduur is dus aanzienlijk korter dan die van de cv-ketel. Na een aantal jaar wordt het rubbermembraan poreus en kan het gaan lekken. Als het expansievat kapot is, lekt het van binnen. Het kan echter ook gebeuren dat de cv door een kapot expansievat water lekt omdat het expansievat de drukverschillen niet langer opvangt. In dat geval zal het overstortventiel zijn werk doen, en dan merk je dat daar water uit komt. 

©Natalia - stock.adobe.com

Zelf doen

Om kosten te besparen, kun je het expansievat ook zelf vervangen. Volg de volgende stappen:

Wil jij een nieuwe CV-ketel?

Nog niet zo heel lang geleden was een elektrische deken vooral iets voor omaatjes. Maar sinds de gasprijzen eind 2021 enorm opliepen, hebben we allemaal de warmtekussen en -dekens omarmd. Welk deel van je lichaam je ook wilt verwarmen: het aanbod is enorm. Tijd voor een uitgebreide test dus. Zaten we er warmpjes bij?

Het van oorsprong Duitse bedrijf Beurer richt zich vooral op producten die te maken hebben met beauty, medical en wellbeing. Dat loopt van haardrogers tot weegschalen en bloeddrukmeters. Maar van oorsprong – en we hebben het dan over 1919(!) – hield Beurer zich bezig met de productie van warmtekussens. Het is dan ook niet vreemd dat het bedrijf een aanzienlijk aantal warmteproducten in het assortiment heeft. Voor deze test probeerden we vier producten uit: een verzwaarde warmtemat (HK 145), een oplaadbaar warmtekussen (Heaty HK 77), een voetenwarmer met massagefunctie (FWM 45) en tot slot een elektrische bovendeken (HD 82 Stockholm). 

Voor gerichte warmte: HK 145 Cosy Weight Green Planet

We beginnen met de HK 145. Hoewel de HK 145 Cosy Weight door Beurer zelf als verwarmingskussen wordt aangeduid, zouden wij het toch eerder een warmtemat noemen. Dat komt door de langwerpige vorm (60x30 centimeter) en de geringe dikte (iets minder dan 9 centimeter). Heel geschikt dus om op specifieke delen van je lichaam te leggen – denk aan een stijve schouder of pijnlijke knieën. Ook als je bijvoorbeeld menstruatiekrampen hebt, kan de HK 145 helpen.

Bij het uit de doos halen viel meteen het gewicht van de mat op: ongeveer anderhalve kilo. Door de vulling van glaskralen is hij een stuk zwaarder dan traditionele warmtekussens. Wie wel eens onder een verzwaringsdeken heeft geslapen, weet hoe rustgevend dat werkt. Bovendien zorgen de kralen ervoor dat de warmte langer wordt afgegeven. Fijn is dat de mat gemaakt is van superzachte materiaal (100% gerecycled – de HK 145 maakt deel uit van de duurzame Green Planet-lijn).

©AK | ID.nl

De werking is heel simpel: stekker in het stopcontact en de gewenste stand kiezen. In totaal zijn er zes warmtestanden. Omdat wij enorme koukleumen zijn, vonden we de hoogste stand het lekkerst, maar dat is een persoonlijk iets. We hebben het kussen eerst uitgeprobeerd op onze de buik. Dat voelde door het verzwarende effect vooral heel ontspannend. Daarna was onze schouder aan de beurt (de combinatie een zekere leeftijd + 40 uur per week achter de laptop zitten is daar niet al te best voor). De warmte werkte snel en gericht: na een minuut of vijftien voelde de schouder duidelijk soepeler. Langer doorgaan was minder prettig, vooral door het gewicht en de harde rand van de mat, die in onze nek begon te drukken.

Om mee te knuffelen: HK 77 Heaty warmtekussen

Zeg je cosy warmte, dan zeg je al snel: warmtekussen. Maar dan wel eentje die in je interieur past. Dat hebben ze bij Beurer goed begrepen: het HK 77 Heaty kussen is verkrijgbaar met een corduroy hoes (in crème, oudroze, blauwgroen) of een velvet hoes (in taupe, roze. blauw). De hoes is wasbaar.

Net als bij de andere producten in deze test wordt ook de Heaty (wij probeerden de velvetblauwe versie) geleverd met een handleiding met een duidelijke schematische tekening waarop alle onderdelen en functies staan uitgelegd. Het enige wat we in de handleiding niet helemaal duidelijk vonden, was of je de accu kunt opladen terwijl hij nog in het zakje van het binnenkussen zat, of dat je hem eerst moet verwijderen. Voor de veiligheid hebben wij hem eruit gehaald. Het opladen zelf wijst zich vanzelf. Drie witte ledjes op het bedieningspaneel (het bruine label aan de buitenzijde) geven de voortgang van het opladen aan. Is de accu helemaal opgeladen, dan regel je via de drukknop op het paneel de hoogte van de warmte. Als het kussen aan staat, zie je zowel de ingestelde temperatuur-indicator als de ledjes van het batterijniveau.

©AK | ID.nl

Om met die warmte te beginnen: we kunnen niet anders concluderen dan dat het ultiem comfort is, snuggelen met een warm kussen. Wij als koukleumen opteerden natuurlijk voor de hoogste stand, maar ook na terugschakelen naar een lagere stand gaf het kussen nog steeds behaaglijke warmte af.

Wel vonden we dat de accu redelijk snel leegliep.Na ongeveer een uur op de hoogste warmtestand waren al twee van de drie witte ledlampjes uit. Volgens Beurer heeft de accu een maximale gebruiksduur van vier uur, maar dat geldt alleen voor de laagste stand. Op de hoogste stand haal je dus waarschijnlijk nét het einde van een romantische kerstfilm niet.

Warmte en ontspanning voor je voeten: FWM 45 voetenwarmer

Wie vaak koude voeten heeft, heeft niets aan een warmtekussen. Speciaal voor die mensen is er de FWM 45: een voetenwarmer met een teddyvoering, die twee verschillende warmtestanden heeft én twee verschillende massagestanden. Je kunt zowel de warmte als de massage afzonderlijk of tegelijkertijd gebruiken. Variatie genoeg dus.

Op een thuiswerkdag waarop het buiten behoorlijk koud was hebben wij de voetenzak onder het bureau gezet. Stekker in het stopcontact, even laten opwarmen en voeten erin. Aanvankelijk hielden we daarbij onze sokken aan. Dat voelde oké, maar echt warm: nee. Met blote voeten ging dat wat beter, hoewel het van ons nog wel wat warmer had gemogen. Jammer is dat de warmte alleen van een verwarmingselement aan de onderkant komt en dat de bovenkant niet elastisch sluit, waardoor er een opening blijft waardoor koude lucht naar binnen glipt. Kleine tip: vouw de teddyvoering uit in plaats van die over de zak te laten hangen, zodat je onderbenen beter bedekt zijn. Doen, wat ons betreft.

©AK | ID.nl

Bijzonder aan deze voetenwarmer (geschikt voor voeten tot en met maat 47) is dat er een massagefunctie op zit. Je kunt daarbij kiezen uit twee standen: rustgevend en verkwikkend. De rustgevende modus (stand 1) doet precies wat hij belooft. Je voelt de trilling in je voeten en kuiten. Het is niet hinderlijk en vooral ontspannend. We kunnen ons voorstellen dat dit een prettige stand is bij het tv-kijken na een dag hard werken. Tv-kijken terwijl de verkwikkende modus (stand 2) aan staat, zouden we zelf niet zo snel doen. Het masseren gaat in deze stand namelijk een stuk harder (en maakt ook wat meer geluid). Voelt het vervelend? Nee, dat niet. Maar het voelt ook niet heel lekker – je bent je vooral heel de tijd bewust van het getril onder je voeten. Wij vonden het lastig om ons tijdens deze stand te focussen op ons werk.

Om nooit meer onderuit te kruipen: HD 82 Stockholm warmtedeken

Reviewen is soms hard werken, maar soms is het een feestje. Het uitproberen van de HD 82 warmtedeken was zo'n feestje. Dankzij zijn afmetingen (130x180 centimeter) kun je er helemaal in wegkruipen. Op de handig verlichte bedieningseenheid kun je kiezen uit zes warmtestanden, waarbij koukleumen zoals wij ook bij een lagere stand dan de hoogste nog heerlijk warm blijven.

©AK | ID.nl

De deken is heel zacht (fleece) en ziet er luxueus uit. Geen deken die je na gebruik opbergt omdat hij lelijk staat in je interieur, maar echt een deken om standaard op de bank te hebben liggen. Een fijn idee daarbij is dat er een veiligheidssysteem is ingebouwd: bij een storing schakelt de deken automatisch uit. Ook wanneer hij drie uur heeft aangestaan, schakelt hij automatisch uit. Dat voorkomt dat je hem zelf vergeet uit te zetten. Scheelt weer op je energierekening! Niet veel, want een gemiddelde warmtedeken verbruikt ongeveer 100 watt per uur. Na drie uur is dat dus ongeveer 0,3 kWh. Bij een gemiddelde elektriciteitsprijs van 0,28 euro per kWh (niveau november 2025; bron: ANWB) kom je uit op net iets meer dan 9 cent. Dat is veel goedkoper dan drie uur de kachel aan… 

FRITZ! heeft de Mesh Set 1700 uitgebracht, een nieuwe wifi 7-oplossing die je gewoon in het stopcontact prikt. De compacte set bestaat uit kleine repeaters die samen één groot draadloos netwerk vormen, bedoeld om in elke hoek van het huis snel en stabiel internet te bieden.

De set draait om de vernieuwde FRITZ!Repeater 1200 AX, nu uitgerust met wifi 7 en goed voor snelheden tot 3.600 Mbit/s op de 2,4- en 5GHz-banden – een toename van ongeveer 600 Mbit/s ten opzichte van het vorige model. Dankzij multigigabit-wifi kunnen meer apparaten tegelijk verbonden zijn zonder dat de snelheid merkbaar daalt. De nieuwe wifi 7-functie Multi-Link Operation maakt het mogelijk om data gelijktijdig via beide frequentiebanden te versturen, wat de stabiliteit verder verbetert. Voor vaste apparaten is er bovendien een gigabitpoort aanwezig.

Omdat de repeaters direct in het stopcontact worden gestoken, nemen ze nauwelijks ruimte in en zijn ze eenvoudig te installeren. Gebruikers kunnen kiezen voor een set met twee of drie repeaters, afhankelijk van de grootte van de woning. De FRITZ!Mesh Set 1700 werkt het best samen met een FRITZ!Box, maar kan ook worden gekoppeld aan routers van andere merken. In dat geval fungeert de eerste repeater als centrale wifi-regelaar.

Goed om te weten: alle FRITZ!Box-routers en repeaters worden in Europa geproduceerd, krijgen vijf jaar garantie krijgen en ontvangen gratis beveiligings- en functie-updates.

Beschikbaarheid

De FRITZ!Mesh Set 1700 is per direct verkrijgbaar als set van twee of drie repeaters. De afzonderlijke repeater is ook los te koop onder de naam FRITZ!Repeater 1700.