Werkgeheugen uitbreiden
Het uitbreiden van het werkgeheugen van een computer is echt geen ingewikkelde ingreep. U kunt het prima zelf doen, zonder dat u er een specialist voor inschakelt. De meeste tijd gaat zitten in de voorbereiding. Het inbouwen zelf is zo gebeurd. Wij laten zien welke stappen u moet zetten als u meer geheugen in uw systeem wilt hebben.
1. Stappenplan
Het uitbreiden van het computergeheugen is doorgaans een eenvoudig klusje, waarbij maar weinig kan misgaan zolang u voorzichtig en zorgvuldig te werk gaat. Bij een desktopcomputer opent u de behuizing, waarna u de plek waar het geheugen zit gemakkelijk zult herkennen. Bij laptops volstaat het meestal om een klepje aan de onderzijde te openen, waarna u meteen op de juiste plek bent. Soms kost het wat meer moeite om bij het geheugen te komen en bij sommige laptops moet eerst het toetsenbord worden verwijderd. Maar in de meeste gevallen is het inbouwen dus een fluitje van een cent. De meeste energie zit in de voorbereiding, als u moet bepalen hoeveel geheugen er nu in uw computer zit, wat er nog bijpast en vooral ook welk type geheugen u nodig hebt. Vandaar dat u voor een succesvolle uitbreiding een aantal voorbereidende stappen moet zetten.
2. Huidige capaciteit
Allereerst kijkt u hoeveel geheugen er nu in de computer aanwezig is. Dat kan via het configuratiescherm van Windows (de Mac komt later in dit artikel ook aan bod). Als u naar Start / Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Systeem gaat, ziet u de hoeveelheid geïnstalleerd geheugen, of er een 32- of 64bit-versie van Windows draait, het type processor, de fabrikant en het computermodel. Al deze informatie is nodig om te bepalen wat u nodig hebt. Een andere manier om bij dit scherm te komen, is door in Windows Verkenner met rechts op Computer te klikken en te kiezen voor Eigenschappen.
©PXimport
Bekijk eerst hoeveel geheugen er al is geplaatst en noteer meteen de specificaties van uw systeem.
Processor en Windows-variant
Zit er een 32bit-processor in uw systeem, dan kan maximaal 4 GB geheugen worden aangestuurd. Meer geheugen plaatsen is dan wel mogelijk, maar het heeft geen zin. Met een 64bit-processor en de 64bit-versie van Windows kan een systeem meer werkgeheugen gebruiken. Windows Home Basic kan met 8 GB overweg, Home Premium, de meest gangbare variant voor consumenten, kan 16 GB gebruiken en de Enterprise-, Business- en Ultimate-versies van Windows kunnen nog aanzienlijk grotere hoeveelheden werkgeheugen aansturen. Vooral voor zakelijk gebruik kan dat interessant zijn.
3. Wat is er mogelijk?
Om het werkgeheugen uit te breiden, hebt u de technische specificaties van uw systeem nodig. Elk moederbord, dat is de grote printplaat in uw computer, heeft slechts een beperkt aantal plaatsen (sockets, slots of sleuven genoemd) waarop geheugen kan worden geprikt. Daarnaast past niet elk type geheugenmodule zomaar op ieder moederbord. Alle haken en ogen bij dit onderwerp zijn te vinden in de handleiding van uw computer of het moederbord - die u in de vorm van een meegeleverd boekje of cd of dvd kunt raadplegen. Mist u de handleiding, dan kunt u op internet naar de website van de fabrikant van uw computer gaan en daar een handleiding zoeken op de ondersteuningspagina. Hebt u geen kant-en-klare computer gekocht maar zelf een systeem in elkaar gezet, dan hebt u de gegevens van het specifieke moederbord nodig dat u hebt ingebouwd. Biedt dit alles geen uitkomst, dan kunt u meestal ook nog op de website van een geheugenfabrikant terecht. Omdat geheugenmodules voor nagenoeg alle gangbare typen computers worden gemaakt, is er vaak een adviesfunctie die u precies uitlegt wat de mogelijkheden zijn.
4. Geheugenadviseur
Als voorbeeld gebruiken we hier de geheugenadviseur die op de website van Kingston kan worden gevonden, maar u kunt ook bij diverse andere geheugenfabrikanten terecht, zoals Crucial. Meteen op de hoofdpagina van Kingston is rechts de optie memory search te vinden. Daar kiest u voor Desktop of Notebook. Vervolgens geeft u de fabrikant, productlijn en het model computer aan. Vervolgens verschijnen de geschikte geheugenmodules van Kingston in beeld. Op deze pagina is ook de knop Configuration Details te vinden, die een overzicht van mogelijke configuraties toont. U kunt het geheugen hier meteen bestellen, maar nu u weet wat u nodig hebt, kan dat natuurlijk ook bij uw favoriete winkel of webshop. Zo kunt u prijzen vergelijken tussen sites van onder andere Interngeheugen.com, Informatique, ReplaceDirect en Komplett. Daarmee bent u vaak een stuk goedkoper uit dan als u het geheugen direct bij een computer- of geheugenfabrikant bestelt.
©PXimport
Geheugenfabrikanten weten van nagenoeg elk systeem welk geheugen erin past.
5. Meerdere smaken
In elk voetje op het moederbord past één geheugenmodule. Hoe meer geheugenstrips er in uw computer zitten, hoe minder u kunt bijplaatsen. Laptops hebben meestal maar twee slots. Dat is onhandig, vooral omdat computerfabrikanten vaak twee kleine modules plaatsen in plaats van één grote. Ze kiezen dan bijvoorbeeld voor twee modules van elk 2 GB in plaats van één module van 4 GB. Zolang er slots vrij zijn, kunt u geheugen bijplaatsen. Zijn alle slots bezet, dan zit er niets anders op dan enkele of alle geheugenmodules te vervangen door grotere exemplaren. Het kan overigens zo zijn dat u modules per twee of drie moet plaatsen.
6. Digitale adviseur
Om te zien hoeveel geheugenslots al in gebruik zijn, kunt u de computer openmaken. Er is echter een simpeler manier om hier achter te komen. U kunt uw computer door een speciale online dienst laten analyseren. Dat kan onder andere via de webshop Interngeheugen.com, maar bijvoorbeeld ook bij Crucial. Als u Interngeheugen.com gebruikt, klikt u op Scan uw computer nu! en vervolgens op Voer de scan nu uit! Er wordt vervolgens een programma, genaamd mappreporter.exe, naar uw computer gestuurd. Windows geeft nu een melding, waarop u via Uitvoeren toestemming moet geven om het programma te laten draaien. Vervolgens verschijnt een uitgebreid rapport met informatie over uw computer, de bezetting van de geheugenslots en uiteraard de modules die u kunt aanschaffen.
©PXimport
In plaats van alles zelf uit te zoeken, kunt u er ook voor kiezen om uw systeem online te scannen via www.interngeheugen.com.
Geheugensoorten
Er bestaan meerdere typen geheugen, zoals DDR, DDR2 en DDR3. Let er goed op dat u de juiste soort koopt, want ze zijn onderling niet uitwisselbaar. Ook wordt op geheugenmodules meestal een snelheidsaanduiding aangegeven, bijvoorbeeld '1333 MHz' en soms staan er nog extra termen bij, zoals 'unbuffered'. De handleiding en de geheugenadviseur op een website kunnen de juiste specificaties tonen van het geheugen dat in uw systeem past. Een geheugenmodule wordt soms ook wel met de technische term DIMM aangeduid en in oudere systemen kunt u SIMM-geheugen tegenkomen. DIMM's zijn vrij groot en zitten eigenlijk alleen in desktops. Vanwege ruimtegebrek worden in laptops en netbooks de veel kleinere SO-DIMM (Small Outline DIMM)-modules toegepast. Zowel DIMM- als SO-DIMM-geheugen kan van het type DDR, DDR2 of DDR3 zijn.
©PXimport
SO-DIMM-modules zijn een stuk kleiner dan DIMM's.
7. Een voorbeeld
Als voorbeeld hebben wij een laptop laten analyseren. In ons apparaat blijkt 6 GB werkgeheugen aanwezig, verdeeld over twee slots. Omdat het om een model met een quadcore-processor gaat, blijkt er nog een derde slot te zijn en dat is zowaar vrij. We kunnen dus nog een geheugenmodule bijplaatsen. Bijvoorbeeld een van 4 GB, zodat het totaal aan geheugen 10 GB telt. Willen we het geheugen nog verder uitbreiden, dan kunnen we de module van 2 GB die in het tweede slot zit, vervangen door een nieuwe module van 4 GB. Alle drie de slots zijn dan voorzien van dezelfde hoeveelheid geheugen, en in totaal telt het op tot 12 GB. Dat is meteen ook het maximum dat we in deze laptop mogen plaatsen.
©PXimport
Na analyse ziet u hoeveel geheugen er is en welke slots bezet of vrij. Als bonus krijgt u een uitbreidingsadvies.
8. Geheugen inbouwen
Zodra u weet wat u nodig hebt, bent u natuurlijk vrij om het geheugen waar dan ook aan te schaffen. U kunt bij een computerwinkel langsgaan of het online bestellen, waarbij u het vaak een werkdag later al in huis hebt. Vervolgens is het moment aangebroken om het geheugen in te bouwen. Doorgaans is dat een erg eenvoudig klusje. Zoals eerder gezegd: de voorbereidingen geven het meeste werk. Sluit allereerst de computer volledig af. Zet hem dus niet in slaapstand, maar schakel hem echt uit. Koppel vervolgens alle kabels en snoertjes los, waaronder ook het netsnoer. Hebt u een laptop, haal dan ook de accu eruit. Zo voorkomt u dat het apparaat zich mogelijk alsnog inschakelt als u per ongeluk een knop aanraakt. Druk tot slot even op de aan/uitknop. De computer kan en mag niet meer opstarten, maar zo raakt u eventuele 'reststroom' uit het apparaat kwijt.
9. Desktop openen
Er zijn enorm veel verschillende behuizingen, dus aangeven hoe u een desktop precies opent is ondoenlijk. Het kan zijn dat u enkele schroeven aan de achterzijde, zijkant of voorzijde moet losdraaien. Soms kan dan de zijkant worden geopend, maar vaak schuift u de volledige kap van het chassis. Is de behuizing eenmaal geopend, dan gaat u op zoek naar het geheugen op het moederbord. De geheugenmodules staan netjes in het gelid en rechtop in voetjes op het moederbord. Soms zitten ze wat verstopt. Zo kunnen bijvoorbeeld kabelbundels of een dvd-speler in de weg zitten. Moet u iets loskoppelen voor werkruimte, onthoud dan goed hoe alles weer teruggeplaatst moet worden. Leg de desktop eventueel plat om er beter bij te kunnen.
10. Laptop openen
Bij laptops is het geheugen doorgaans veel simpeler te bereiken, namelijk door gewoon een klepje aan de onderzijde te openen. Vaak is er een pictogram op het plastic te zien: een rechthoek met streepjes aan een lange zijde. Zo weet u meteen onder welk dekseltje het geheugen verstopt zit. Ook andere componenten, zoals de harde schijf, zijn vaak aan de hand van een pictogram te vinden. Leg de dichtgeklapte laptop ondersteboven op iets zachts, zoals een handdoek, zodat u voorkomt dat er krassen op het deksel komen door het verschuiven van het apparaat. Draai de schroefjes los en haal het klepje voorzichtig weg. De schroefjes kunnen erg klein zijn. Leg ze dus op een plek waar u ze niet kwijtraakt.
©PXimport
Meestal is het geheugen van een laptop goed toegankelijk via een klepje aan de onderzijde.
©PXimport
Een pictogram geeft vaak aan onder welk deksel zich het geheugen en andere componenten bevinden.
11. 'Personeelsingang'
Zitten er geen schroefjes in het klepje van uw laptop, of is er zelfs helemaal geen klepje te zien, dan kunt u er vrij zeker van zijn dat u zich via het toetsenbord een weg naar binnen moet banen. Dat is omslachtiger en het levert helaas iets meer risico. Ga altijd op zoek naar instructies voor uw specifieke model laptop. Doorgaans komt de procedure neer op het losmaken van het toetsenbord. Dat doet u bijvoorbeeld door met een kleine schroevendraaier voorzichtig een paar palletjes in te drukken. Daarna licht u het toetsenbord op en moet het lintkabeltje van het moederbord worden losgekoppeld. Dat kabeltje is nogal teer, het moet dus heel voorzichtig gebeuren. Nu zijn er twee mogelijkheden: u kunt via de ontstane opening rechtstreeks bij het geheugen, of u moet enkele schroeven losmaken, waarna het klepje aan de onderzijde alsnog kan worden verwijderd. Let op dat de schroefjes in lengte kunnen verschillen. Onthoud of noteer daarom welk schroefje op welke plaats thuishoort.
©PXimport
Geen schroeven te zien? Grote kans dat u eerst het toetsenbord moet weghalen voordat u het geheugen uit kunt breiden.
Statische ontladingen
Als u aan computers sleutelt, is het van belang dat u maatregelen treft om schade door elektrische ontladingen te voorkomen. U hebt vast weleens meegemaakt dat u een schok kreeg bij het vastpakken van een autoportier of zodra u iemand een hand gaf. Dat geeft een kort maar onprettig gevoel en het is soms reden voor hilariteit. Helaas kan dit type ontladingen uw computer beschadigen. Een speciaal ESD-armbandje (ElectroStatic Discharge) helpt dit te voorkomen. Aan de armband zit een snoertje dat u met een klemmetje aan het ongelakte metaal van de systeemkast vastmaakt. Als alternatief kunt u met een vinger kort de metalen behuizing aanraken. Dit moet u dan wel steeds opnieuw doen als u bij uw computer terug bent gekeerd nadat u iets hebt gepakt. Laat het geheugen liefst zo lang mogelijk in zijn speciale verpakking zitten. Ook die beschermt namelijk tegen statische ontladingen.
12. Geheugenmodule
Pak geheugenmodules alleen langs de randen vast. Raak de chips, andere minuscule componenten en vooral het rijtje vergulde contacten liever niet aan. Let er verder bij het inbouwen op dat dit altijd maar op één manier kan: de vergulde contacten zijn verdeeld in twee rijtjes (soms meer) van ongelijke lengte. Kijkt u naar het voetje op het moederbord, dan zult u zien dat ook hier twee compartimenten zijn, met een plastic schotje ertussen. Dit tussenschot past precies in de inkeping tussen de contacten van de geheugenmodule.
©PXimport
Een geheugenmodule past maar op één manier in een slot.
13. Geheugen plaatsen (desktop)
In een desktopcomputer staat elke geheugenmodule rechtop in een voetje op het moederbord. Aan de zijkanten zitten klemmetjes die de module stevig op zijn plek houden. Om geheugen weg te halen, duwt u de klemmetjes (doorgaans plastic palletjes) naar buiten en omlaag. De geheugenmodule komt nu vanzelf omhoog en u kunt hem rechtstandig uit het voetje wegnemen. Bij het plaatsen van geheugen zet u de module rechtop in de sleuf. Duw de geheugenmodule met beide duimen op de bovenrand voorzichtig rechtstandig omlaag tot u hoort dat hij aan beide zijden is vastgeklikt. De klemmetjes komen vanzelf omhoog. Er kan enige kracht voor nodig zijn, maar forceer niets. Controleer of de klemmetjes inderdaad netjes in de uitsparingen van de module zijn verankerd.
14. Geheugen plaatsen (laptop)
Bij een laptop werkt het net even iets anders. Om ruimte te besparen liggen de modules hier plat. Vaak zelfs met twee modules boven elkaar! Om een module uit de laptop te halen, buigt u beide klemmetjes voorzichtig een stukje naar buiten, dus van de module af. De module schiet vanzelf los en wipt een stukje omhoog. Nu kunt u de module eenvoudig uit het voetje nemen. Onder die module kan dus nog een tweede exemplaar zitten. Om geheugen in een vrij slot te plaatsen, steekt u de module in een hoek van ongeveer vijfenveertig graden in het voetje. Gebruik geen kracht. De contacten moeten als vanzelf in het voetje glijden en er nagenoeg helemaal in verzinken. Druk de module vervolgens voorzichtig omlaag (plat) tot een klik hoort omdat de klemmen op hun plek vallen. Verdeel de kracht door dit met twee vingers te doen. Controleer daarna of de vergulde contacten nog steeds netjes in het voetje zitten. U mag hooguit een smalle, goudkleurige strook blijven zien.
©PXimport
©PXimport
©PXimport
In een laptop ligt het geheugen plat. Steek een module eerst schuin in het voetje en druk hem dan voorzichtig omlaag.
15. Dichtmaken
Zodra het geheugen is geplaatst, zet u de kap weer op de desktop of schroeft u het klepje weer in de laptop. Eventueel kunt u met definitief vastschroeven wachten tot u zeker weet dat alles in orde is en nu eerst de computer opstarten. U hoeft niets bijzonders te doen, nieuw geheugen wordt tegenwoordig automatisch herkend. De hoeveelheid aanwezig geheugen controleren werkt weer hetzelfde als beschreven in tip 2. Er kan iets minder vrij geheugen gerapporteerd worden dan u verwacht, omdat bijvoorbeeld de grafische kaart er een klein deel van gebruikt. Ook hebben bepaalde processors en sommige Windows-versies beperkingen (meer daarover leest u in het kader ´Processor en Windows-variant´, elders in dit artikel).
16. Geheugenuitbreiding bij Apple
Ook het geheugen van een Apple-computer kunt u eenvoudig zelf uitbreiden. Om te achterhalen hoeveel geheugen er in zit en of er nog geheugenslots vrij zijn, gaat u in het Apple-menu naar Over deze Mac. Hier ziet u welke processor u hebt, de hoeveelheid geheugen en het type. Klik vervolgens op Meer info / Systeemoverzicht en kies voor Geheugen. Hier is per slot te zien wat er in zit. U kunt via de website van Apple achterhalen hoeveel werkgeheugen er maximaal in uw apparaat past. Ga daarvoor naar Apple.nl en kies Support / Technische specificaties. Kies de modellijn (met de juiste datumaanduiding) en controleer onder het kopje Processor en geheugen hoeveel geheugen er maximaal in kan en welke mogelijkheden en beperkingen er zijn.
©PXimport
Een Apple-computer toont niet alleen de hoeveelheid geheugen, maar ook de bezetting van de geheugenslots.
17. Geheugenscanner voor Apple
Ook voor het uitbreiden van een Apple-computer kunt u prima terecht bij de vele webshops op internet. Voor een advies kunt u eventueel ook naar de website van een geheugenfabrikant zoals Kingston of Crucial gaan (zie tip 4 en 6). Zo kunt u de geheugenscanner van Crucial gebruiken, daar bestaat namelijk zowel een Windows- als een Mac-versie van. Ga naar Crucial.com, klik op Memory (RAM) en kies Scan my system. Installeer het programma en voer het uit. Dit scheelt u handmatig zoekwerk. Overigens kan het geheugen van een MacBook Air, iPad of iPhone helaas niet worden uitgebreid. Kies bij aanschaf van zo'n apparaat dus meteen voor een model met ruim voldoende geheugen voor de taken waarvoor u het gebruikt.
©PXimport
Crucial kan ook uw Apple-computer scannen.
18. Bestellen bij Apple
Geheugen bijkopen kan eventueel via de webshop van Apple zelf, al bent u daar doorgaans duurder uit dan op andere locaties. Op Apple.nl klikt u op Store. Vervolgens kiest u in de linkerkolom in het kader Populaire accessoires onder het kopje Voor Mac voor Geheugen. Vervolgens kiest u de juiste productlijn, zoals MacBook Pro of iMac. Let goed op de datumaanduiding (deze staat tussen haakjes). Op het volgende scherm selecteert u het model dat u hebt, waarna wordt getoond welke geheugenmodules er in passen.
©PXimport
Geheugen voor een Apple-computer bestelt u bij een van de vele webshops of in de officiële Apple Store.
19. MacBook Pro
Een MacBook Pro heeft maar twee slots en die zijn standaard al bezet. Om de hoeveelheid geheugen uit te breiden, kunt u dus niets anders doen dan de bestaande modules vervangen door versies met een grotere capaciteit. Omdat een MacBook Pro 'slechts' met maximaal 8 GB kan werken, moet u voor twee modules van elk hooguit 4 GB kiezen. Door twee dezelfde modules te gebruiken, presteert het systeem optimaal. Na het losdraaien van enkele schroeven (let op: deze hebben verschillende lengtes!) en het verwijderen van de onderkant van de behuizing, gaat het plaatsen of verwijderen van geheugen op dezelfde manier als bij een laptop, dus zoals beschreven in tip 14.
20. iMac
Afhankelijk van het model kan een iMac 8 of 16 GB geheugen aansturen. Het apparaat beschikt over twee geheugenslots. Modules van 2 of 4 GB plaatst u steeds per twee. U legt de iMac met het scherm omlaag op een zachte ondergrond, zoals een handdoek. Duw de standaard omhoog en neem het klepje weg nadat u de schroefjes hebt losgedraaid. Trek de lipjes in de compartimenten naar buiten. Als u de bestaande geheugenmodules wilt vervangen, trekt u aan de lipjes om de modules los te halen. Druk nieuwe geheugenmodules stevig maar voorzichtig aan tot u een klik hoort. Eerst worden de twee slots aan de achterzijde gevuld, daarna de slots aan de schermzijde. Stop vervolgens de lipjes terug in de compartimenten. Schroef het klepje weer vast en klap de standaard terug.
©PXimport
Op www.apple.nl vindt u onder Support / Handleidingen documenten waarin onder andere wordt uitgelegd hoe u het geheugen uitbreidt.
21. Oops!
Wordt het geheugen niet herkend of hebt u na het uitbreiden plotseling problemen met uw computer? Controleer of alle kabeltjes en het netsnoer zijn aangesloten. Aan de achterzijde van desktops zit vaak nog een aparte aan/uitschakelaar. Hebt u binnenin misschien iets losgekoppeld om bij het geheugen te kunnen? Zit de accu van de laptop wel goed vast? Als niets helpt, moet u even controleren of de geheugenmodules goed zijn geplaatst. Haal ze eruit en stop ze er opnieuw in. Als niets helpt, is het een idee om het nieuwe geheugen weer uit te bouwen. In de originele staat zou uw pc het weer als vanouds moeten doen. Controleer vervolgens opnieuw of u wel het juiste geheugen voor uw computer hebt aangeschaft. Schakel eventueel externe hulp in om het probleem op te lossen.
