Of 3D-printers over tien jaar in ieder huishouden zullen staan is nog maar de vraag, maar dat ze een grote impact op de gezondheidszorg, de personalisatie van producten en de bouw van huizen zullen hebben, lijkt een feit. Wat staat ons nog meer te wachten?

Iedere StarTrek-kijker kent de 'replicator' wel. Een apparaat dat vrijwel alles kan produceren, van een kop met warme koffie tot en met een zonnebril. Deze sciencefiction lijkt langzaam werkelijkheid te worden sinds de opmars van de 3D-printer. Deze kan immers ook 'alles' maken, van een schroefje tot een kunstvoorwerp met bewegende elementen. De meest gebruikte grondstof voor thuisgebruik is 'filament', dat verkrijgbaar is in praktisch alle kleuren tot en met zilver en goud aan toe. Lees ook: 18 coole voorwerpen gemaakt met een 3D printer.

Meestal zijn geprinte objecten gemaakt met een enkele kleur, maar printers met meerdere printkoppen kunnen kleuren combineren in één product. Het printen is niet beperkt tot plastic, ook metaal, glas en hars kunnen in iedere vorm worden afgedrukt. Dit vereist wel een ander type 3D-printer, en deze apparaten zijn voor thuisgebruik nog niet betaalbaar.

Het is zeer denkbaar dat we in de nabije toekomst betaalbare printers krijgen met die met meerdere grondstoffen tegelijkertijd overweg kunnen en daardoor zeer complexe producten kunnen produceren.

©PXimport

Voor sommige producten hoe je de deur niet meer uit, je kunt ze zelf printen! (foto: Makerbot)

Bottlenecks

De grote doorbraak voor 3D-printen voor thuisgebruik moet nog komen. Hoewel het bouwmateriaal filament met een prijs van circa 25 euro per halve kilo heel betaalbaar is, zijn de printers zelf nog relatief duur en lastig te bedienen en onderhouden door mensen zonder technische kennis. Ook is de kwaliteit van veel goedkopere printers nog onder de maat, wat te zien is aan de mate van detail. Een 3D-printer produceert laagjes bovenop andere laagjes en die grove structuur is vaak ook zichtbaar.

©PXimport

Hoewel er ook filamentprinters bestaan met een hoge mate van detail, produceren andere materialen zoals hars en nylonpoeder veel mooiere resultaten. Maar dergelijke printers zijn nog erg duur. Een andere belangrijke bottleneck is de snelheid. Het printen van een object duurt, afhankelijk van de omvang, vele uren. Het is dus niet zo dat je even snel een print kunt maken als je een schroefje nodig hebt. En het voorwerk is eveneens een tijdrovende klus. Voordat je kunt printen, moet je een 3D-model hebben: een digitaal bestand dat je kunt printen. Zo'n model kun je (al dan niet tegen betaling) downloaden of zelf maken. Het aanbod van kant-en-klare 3D-objecten groeit echter snel, dus het is denkbaar dat de digitale bestanden van vrijwel alle printbare producten op een gegeven moment verkrijgbaar zijn, onder andere bij www.shapeways.com.

Impact

Een 3D-printer in ieder huishouden is nog ver weg. Het is aannemelijk dat de grootste impact van deze ontwikkeling zich in het bedrijfsleven zal afspelen. Buiten het zicht, maar wel in het voordeel van de consument. Het vermoeden is dat massaproductie van relatief eenvoudige producten gedeeltelijk zal overgaan naar productie via (industriële) printers. Klassieke massaproductie waarbij producten als smartphone-hoesje, bril of lensdop geproduceerd worden met een mal zal afnemen. Dit zal vaker gedaan worden met een lokaal printing-on-demand-systeem. Winkels en andere bedrijven zullen hierdoor minder geld kwijt zijn aan transportkosten en hoeven ook minder grote voorraden aan te houden, wat niet alleen geld maar ook risico's scheelt. Dat geldt weer niet voor producten als spijkers en schroeven, want die worden in zulke grote hoeveelheden gebruikt dat massaproductie goedkoper is.

Futuroloog en trendwatcher Tony Bosma van Extend Limits verwacht dat 3D-printen een vergaande impact gaat hebben op hoe we produceren, consumeren en distribueren. "3D-printing zal de kosten van productie verder reduceren en de tijdsduur doen afnemen. Distributie zal veranderen, want in hoeverre is het nog nodig om producten te vervoeren als je ze thuis of bij je in de buurt kunt uitprinten? Misschien het voornaamste bijeffect van 3D-printing is dat onze menselijke productie, distributie en het consumptieproces veel duurzamer wordt."

©PXimport

Richard van den Brink is product manager bij Encis in Hoorn dat zich naast ICT-diensten ook intensief bezighoudt met 3D-printing: met workshops, in het onderwijs en het printen van producten voor particulieren en bedrijven. Hij ziet een grote interesse vanuit de consumenten en het bedrijfsleven voor 3D-printen. "Wat bijzonder is, is dat de luchtvaartsector en medische sector voorop lopen en de kar trekken. Dat is zeer hoopgevend, want dit zijn twee conservatieve industriesectoren waarin zeer hoge eisen aan kwaliteit en reproduceerbaarheid worden gesteld. Alle spelers in deze sectoren hebben in hun plannen voor de komende vijf jaar het printen van 3D-modellen opgenomen. General Electric wil 3,5 miljard dollar investeren in deze vorm van 'additive manufacturing', in het Boeing Dreamliner-vliegtuig zitten al 160 onderdelen die 3D-geprint zijn en Mercedes Benz heeft aangegeven in 2017 de dashboards van de duurdere modellen te gaan printen."

Personalisatie

Omdat een product voor een bepaalde klant wordt geproduceerd, kan het meteen gepersonaliseerd worden. Bijvoorbeeld met de inscriptie van een naam, het gebruik van een andere kleur of een iets afwijkende vorm. Vrijwel iedereen prefereert een persoonlijk in plaats van een universeel product, dus het is de verwachting dat personalisatie van producten een enorme vlucht gaat nemen.

©PXimport

Wanneer één bedrijf ermee begint, zal de concurrentie niet willen achterblijven. Denk bijvoorbeeld aan een smartwatch, telefoon of laptop waarbij het materiaal in de kleur en vorm is die jij wenst, én voorzien is van een inscriptie met je naam en e-mailadres (wat diefstal tegen zal gaan). Verder is het aannemelijk dat brillen, schoenen en kleding op maat zullen worden geproduceerd. Ook dat scheelt het aanhouden van voorraden en voor de consument de irritatie dat zijn of haar schoenmaat net niet op voorraad is. Een schoen kan bovendien niet alleen afgestemd worden op de lengte van een voet, maar ook op de breedte en exacte vorm. En hetzelfde geldt voor andere maatproducten zoals een zonnebril of gehoorapparaat.

©PXimport

Economische gevolgen

3D-printing zou weleens grote economische gevolgen kunnen hebben. Momenteel zijn Aziatische landen als China, India, Taiwan en Hong Kong de productiehuizen van de wereld. Het arbeidsloon ligt daar laag, dus is massaproductie relatief goedkoop. Omdat arbeid zo goedkoop is, worden mensen nog steeds massaal ingezet voor productie en assemblage in plaats van machines. Een nieuw product vereist immers ook nieuwe machines, wat erg kostbaar is en niet snel geregeld kan worden, terwijl een groep mensen makkelijker kan overstappen op een nieuw productieproces.

©PXimport

Het is goed denkbaar dat 3D-printing een nieuwe automatiseringsgolf zal veroorzaken. Een 3D-printer is immers flexibel en kan direct omschakelen naar een ander productieproces. Enerzijds zal het de massaproductie van simpele objecten doen afnemen en anderzijds gaan machines steeds meer de positie van mensen innemen. Omdat de materiaalkosten in China niet per definitie goedkoper zijn dan hier, zouden producten net zo goed lokaal geproduceerd kunnen worden. Tegelijkertijd vormt dit ook een bedreiging voor laaggeschoolde werknemers in ons eigen land vanwege dezelfde automatiseringsslag. Maar het biedt dit ook kansen: je kunt relatief eenvoudig zelf een product produceren en op de markt brengen en ontwerpers van 3D-bestanden kun hun ideeën makkelijk verkopen.

©PXimport

Voedsel

3D-printen is niet alleen voorbehouden tot plastic, glas en metaal, ook het printen van voedsel zal een grote vlucht te gaan nemen. De eerste 3D-geprinte pizza, bestaande uit deeg, ketchup en kaas, is al geprint en de eerste printers voor de consumentenmarkt zijn al aangekondigd. In feite krijg je als thuisgebruiker met een voedselprinter de beschikking over een professionele productiemachine zoals ze ook in de industrie gebruikt worden, maar dan met de omvang van een magnetron. Een pizza printen ligt niet het meest voor de hand omdat de meerwaarde beperkt is en het printen relatief veel tijd kost, maar voor het maken van delicatessen kan het een uitkomst zijn. Denk bijvoorbeeld aan bonbons met verschillende kleuren en vormen, maar ook koekjes en suikergoed.

©PXimport

caption=" De voedselprinter van TNO. (foto: TNO)"]

Het Nederlandse TNO is al jaren bezig met het printen van voedsel en ook topkoks zijn enthousiast over de mogelijkheden. Ook ruimtevaartorganisatie NASA is geïnteresseerd, want met een 3D-printer kan het voedsel op maat maken, dat alle benodigde vitaminen en mineralen bevat. En geprint voedsel biedt ook voordelen voor ouderen of zieken die geen vast voedsel mogen eten. Denk bijvoorbeeld aan een wortel die eerst gepureerd wordt en vervolgens weer geprint in wortelvorm.

De hardheid, kleur, grootte, vorm en het aantal calorieën en toegevoegde vitaminen kunnen helemaal gepersonaliseerd worden. De voedselprinters die momenteel zijn aangekondigd, zijn onder andere de 'Foodini', die pizza, cake, pasta en zelfs hamburgers kan printen, en de 'Moleculaire' van Electrolux. Op de CES in januari 2015 werd de eerste voedselprinter onder de 2000 dollar aangekondigd, van het bedrijf XYZPrinting. Deze eerste generatie kan overigens alleen voedsel printen, waarna je het gerecht nog zelf moet koken of bakken. Het is de verwachting dat voedselprinters in de toekomst deze taak ook uit handen zullen nemen en een kant-en-klaargerecht zullen afleveren.

©PXimport

Een daadwerkelijk 3D-geprinte pizza. (foto: Foodini)

Huizen printen

3D-printers worden ook al ingezet om huizen te bouwen. Zo'n printer bestaat uit een reusachtig frame op een railsysteem met een spuitmond aan een portaalkraan. De printer kan laag voor laag muren printen op basis van een computermodel. Het gebruikte materiaal is een mengsel van cement, glasvezel en zand. De muren zijn hol, maar bevatten een zigzagstructuur voor de versteviging. Tijdens het printen wordt er rekening gehouden met leidingen voor elektra, water en verwarming en stopcontacten. Leidingen en isolatiemateriaal worden momenteel nog handmatig toegevoegd, maar het is denkbaar dat deze processen ook geautomatiseerd worden. Het Chinese bedrijf WinSun Decorations is in staat om op deze manier tien huizen per 24 uur te printen, met slechts 5000 euro per huis aan materiaalkosten. Logischerwijs ogen de huizen wel wat simpel, maar desondanks is deze methode een interessante oplossing voor Chinese vraagstukken zoals woningnood en de modernisatie van oude huizen.

©PXimport

In Amsterdam-Noord moet een 3D-geprint grachtenpand verrijzen. (foto: DUS archtects)

In de VS is het bedrijf Contour Crafting met hetzelfde idee aan de slag gegaan en ziet mogelijkheden voor de bouw van huizen voor mensen met een laag inkomen en in noodsituaties waarbij er snel huisvesting nodig is. Maar men sluit niet uit dat dit de methode is waarop in de toekomst huizen gebouwd kunnen worden. Het is snel, goedkoop en zeer efficiënt. Ook in Nederland zijn er concrete plannen. Zo is het bedrijf DUS Architects bezig met een 3D-ontwerp van een grachtenpand in Amsterdam-Noord. Hiervoor worden recyclebare materialen gebruikt. In tegenstelling tot de andere voorbeelden zou het hier gaan om een soort skeletbouw, waarbij geprinte panelen worden samengevoegd. Het interessante aan het printen van huizen is dat er bijzonder veel maatwerk mogelijk is, ook bij huizen die er in eerste instantie hetzelfde uitzien.

©PXimport

Voor sommige producten hoe je de deur niet meer uit, je kunt ze zelf printen! (foto: Makerbot)

©PXimport

Een deel van een schedel, geprint met een 3D-printer. (foto: Oxpekk)

Gezondheidszorg

De 3D-printer zorgt in verschillende branches voor een revolutie, zeker in de gezondheidszorg. Daar is 'personalisatie' immers een gegeven. Heb je op dit moment een kunstknie nodig, dan wordt er een zestal basisontwerpen gebruikt die nog moeten worden geslepen om alles passend te krijgen. Met behulp van 3D-printers kunnen vervangende botten worden gemaakt op basis van de exacte maat en omvang.

En dat is ook mogelijk voor andere protheses, zoals een beschadigde schedel, heup of tanden. Net als in de bouw, ontstaan er ook nieuwe mixen van materialen, zoals een hybride materiaal op basis van zink, silicium en calcium, dat net zo sterk en flexibel is als menselijk botweefsel. Afgelopen jaar werd een schedelprothese gemaakt met een 3D-printer, en succesvol ingebracht bij een 22-jarige patiënt in het UMC Utrecht.

©PXimport

Een prothese, gemaakt met behulp van een 3D-printer. (foto: Makerbot)

Huidcellen en organen printen

Minstens zo interessant is het printen van huidcellen om open wonden en brandwonden sneller te genezen. De beschadigde huid wordt eerst geanalyseerd, waarbij onder andere de diepte van de wond van belang is. Vervolgens worden huidcellen gebruikt die afkomstig zijn van de patiënt zelf, deze moeten in een laboratorium groeien. Deze cellen worden vervolgens gesteriliseerd en in cartridges geplaatst om vervolgens op maat te printen en op de huid te plaatsen.

Maar misschien wel het meest veelbelovende toekomstperspectief is het printen van organen. Dat zou een enorme omslag kunnen betekenen voor de schaarste van donororganen en jarenlange wachtlijsten. Met celmateriaal van de patiënt zelf zou materiaal kunnen worden gekweekt dat als basis dient voor een geprint orgaan, op een vergelijkbare manier als het printen van huid. Het Amerikaanse bedrijf Organovo experimenteert met levende cellen waarmee menselijk weefsel kan worden gemaakt, zoals een lever. De grootste uitdaging is de productie van het vasculaire systeem dat het orgaan kan voorzien van zuurstof en voedingsstoffen, anders sterven de cellen af nog voordat ze uit te printer komen. Maar het bedrijf stelt dat men al weefsel heeft geproduceerd dat het minimaal veertig dagen uithoudt. Het experiment bevindt zich in de laboratoriumfase en is nog niet geschikt voor een transplantatie, dus het zal nog wel even duren voordat dit realiteit wordt. Maar het lijkt veelbelovend!

©PXimport

Medicijnen printen

Het printen van medicijnen zou de sleutel kunnen zijn voor eenvoudige en goedkope distributie van medicijnen. Vooral tijdens rampen zou dit een enorme hulp zijn, omdat medicijnen dan niet meer vanuit een ander werelddeel getransporteerd hoeven te worden, maar lokaal kunnen worden geproduceerd. Er zijn al experimenten met een soort chemische inkt waarmee een relatief simpel medicijn als Ibuprofen gemaakt kan worden. Het enige wat nodig is, is een recept en de juiste grondstoffen.

Toekomst

Dat 3D-printen meer mogelijkheden biedt dan enkel het printen van legoblokjes, mag duidelijk zijn. De NASA gebruikt al een 3D-printer in de ruimte om onderdelen voor reparatiedoeleinden te produceren en experimenteert ook met voedselprinters. Ook wordt er gespeculeerd over het bouwen van gebouwen op de Maan en Mars met behulp van een printer.

Richard van den Brink van Encis ziet al op korte termijn grote veranderingen. "In het VMBO-onderwijs komen er nieuwe leerlijnen, waarbij men in de sector techniek ook aan de slag gaat met 3D-printers. Ook bij andere scholen zal dit worden toegevoegd aan het curriculum. In het bedrijfsleven zullen engineers geen ontwerpen meer maken voor een bepaald productieproces, maar een specifieke functie omdat je bij 3D-printen veel meer geometrische vrijheid hebt. Het maken van onderdelen gaat veel meer lokaal gebeuren. De maakindustrie wordt op zijn kop gezet."

Volgens futuroloog Tony Bosma is er zelfs al een opvolger van 3D-printen op komst: 4D. "Dat houdt in dat je producten kunt creëren die later hergeprogrammeerd kunnen worden zodat ze ook andere vormen kunnen aannemen. Stel je meubilair voor dat zichzelf kan aanpassen aan de situatie waarvoor het op dat moment gebruikt wordt." Daarnaast verwacht hij, net als Richard, dat ons consumptiepatroon sterk zal veranderen: van vaak gedachteloos passief consumeren naar actief participeren en creëren. "3D- en 4D-printing kan van iedereen een producent maken en dat is een fundamentele omslag in de maatschappij en in de relatie tussen klant en organisatie. In de toekomst zal 3D-printen net zo eenvoudig worden als het printen zoals we dat nu kennen."

Meer lezen?

www.encis.nl

www.extendlimit.nl

www.shapeways.com

QD-OLED is steeds vaker terug te vinden in gamingmonitoren. Waar deze techniek eerst vooral was voorbehouden aan het hogere segment, zie je steeds vaker in modellen die voor een veel bredere groep gamers betaalbaar zijn. De vraag is natuurlijk of je dat verschil in beeldkwaliteit ook echt merkt tijdens het spelen. In dit artikel lees je hoe QD-OLED werkt en wanneer je het verschil in de praktijk merkt.

Wat QD-OLED anders maakt

Een traditioneel LCD-paneel werkt met achtergrondlicht dat door meerdere lagen heen moet voordat je een beeld ziet. Dat kost tijd en maakt dat zwart nooit volledig zwart wordt. QD-OLED laat die tussenlagen achterwege. Elke pixel geeft zelf licht en schakelt onafhankelijk van de rest. Daardoor reageert het beeld direct. De quantum-dot-laag zet het blauwe OLED-licht om in diepe en zuivere kleuren. Het voelt alsof je condens van een raam veegt: zodra de waas verdwijnt, zie je het beeld helder en zonder vertraging.

©ID.nl

Vloeiende beelden bij snelle actie

Die directe pixelreactie merk je vooral wanneer je snelle spellen speelt. Omdat pixels vrijwel meteen overschakelen naar een nieuwe kleurstand, blijven objecten die over het scherm vliegen scherp in beeld. In shooters, racespellen en andere games waarbij snelheid telt, bijvoorbeeld voetbalgames, ontstaat daardoor een rustiger beeld met minder bewegingsonscherpte. Je ogen hoeven zich minder vaak aan te passen. Daardoor raken ze minder snel vermoeid en houd je makkelijker overzicht, ook wanneer je langere tijd achter elkaar speelt.

©ID.nl

Zicht in donkere scènes

QD-OLED blinkt uit in donkere scènes. Pixels die geen licht hoeven te geven, staan volledig uit en leveren een diep zwart dat je bij LCD-panelen zelden ziet. Doordat heldere elementen hier direct naast kunnen staan zonder dat ze licht lekken, ontstaat een sterk contrast dat schaduwen en lichte accenten duidelijker scheidt. Daardoor verdwijnen grijze waasjes in schaduwhoeken en blijven contouren van objecten helder zichtbaar. Vooral in stealth-games, horrorspellen en shooters waarin je tegenstanders soms alleen als silhouet ziet, levert dat een tastbaar voordeel op.

©ID.nl

Kleurrijk zonder overdrijven

De quantum-dot-laag zorgt voor een breed kleurbereik waardoor lichteffecten, huidtinten en subtiele schaduwen goed zichtbaar blijven. Veel QD-OLED-monitoren tonen kleuren standaard wat verzadigd, vooral in de felste modi. In een sRGB- of filmmodus wordt het beeld zachter en natuurgetrouwer, wat beter aansluit bij fotobewerking en dagelijks gebruik. Zodra je de juiste modus gebruikt, lopen kleuren vloeiend in elkaar over en blijven ze gelijkmatig, terwijl uitgesproken elementen zoals neon en magie juist duidelijk opvallen. Dat merk je niet alleen in games, maar ook wanneer je foto's bewerkt of films kijkt.

Helderheid en HDR in perspectief

QD-OLED heeft op het gebied van helderheid flinke stappen gezet ten opzichte van eerdere OLED-generaties. In HDR-games kunnen lichte delen krachtig oplichten zonder dat fel zacht of dof oogt; explosies, glinsteringen op water en fel tegenlicht komen daardoor beter tot hun recht. Toch is het goed om te weten dat deze techniek niet alle beperkingen wegneemt. De helderheid van QD-OLED hangt sterk af van de schermvulling. Bij SDR (standaard dynamisch bereik, het normale helderheidsniveau voor dagelijkse pc-taken) op een volledig wit scherm ligt de helderheid meestal rond de 200 tot 250 nits. Bij kleinere, heldere onderdelen kan dit oplopen richting 400 tot 500 nits. In HDR kunnen pieken van 1000 tot 1300 nits worden bereikt, maar die waarden gelden vooral voor kleine accenten en niet voor het hele scherm. Mini-LED-monitoren houden hogere helderheidsniveaus langer vast, wat in fel verlichte kamers zichtbaar voordeel geeft in extreme highlights. QD-OLED compenseert veel daarvan met perfect zwart, waardoor het contrast wel krachtig blijft (zie ook kader QD-OLED versus Mini-LED) .

Reflecties in daglicht

De meeste QD-OLED-monitoren hebben een glanzende afwerking. Dat helpt bij de kleurweergave en het contrast, maar maakt het paneel gevoeliger voor reflecties bij daglicht. Daarnaast ontbreekt een polarisatiefilter. Daardoor kunnen zwartwaarden in fel licht een paarse of grijze waas krijgen: het diepe zwart wordt zichtbaar opgelicht, meer dan bij een gewone spiegeling. Dat drukt het contrast in een goed verlichte kamer en kan afleiden bij gamen. Gebruik je de monitor vooral in een donkere of gelijkmatig verlichte ruimte, dan speelt dit nauwelijks. In kamers met veel direct zonlicht of grote ramen komt een matte Mini-LED-monitor daarom vaak rustiger over.

©ID.nl

Minimale inputvertraging

Naast de snelle pixelreacties is ook de invoervertraging laag. Moderne QD-OLED-modellen reageren direct op elke muisbeweging en elke controlleractie. Vooral in competitieve shooters is dat een voordeel, omdat elke handeling zonder merkbare vertraging op het scherm verschijnt. 

Burn-in en levensduur

Burn-in blijft bij elke OLED-variant een punt van aandacht, al zijn moderne QD-OLED-schermen duidelijk verder dan eerdere generaties. Ze gebruiken meerdere beschermingsmechanismen die de belasting door statische beelden beperken. Voor normaal gamegebruik werkt dat in de praktijk goed en blijft het risico klein.

Dat neemt niet weg dat enige nuance op zijn plaats is. Gebruik je een monitor dagelijks vele uren voor taken met veel vaste elementen, zoals spreadsheets, fotobewerkingspanelen of het steeds terugkerende HUD van één game, dan is de kans op inbranden groter dan bij LCD- of Mini-LED-panelen. Afwisseling in wat je op het scherm toont en af en toe even pauze nemen helpt om het paneel langer in goede staat te houden. Even pauze nemen is ook voor jezelf goed trouwens!

Wat voor beschermingstechnieken kun je tegenkomen?

©AGON by AOC

Voorbeeld: bescherming in de praktijk

Veel QD-OLED-monitoren combineren verschillende beschermingsmechanismen om het risico op burn-in te beperken. In onderstaande tabel zie je bijvoorbeeld wat je kunt vinden in een aantal recente modellen uit de AGON PRO line-up van AOC. Je kunt al deze functies zelf in- en uitschakelen en je kunt de intensiteit ervan aanpassen. Dat betekent dat je zelf kunt bepalen hoe sterk de bescherming is.

Voor wie QD-OLED vooral interessant is

Gamers die veel snelle actie spelen, halen het meeste uit QD-OLED. De voordelen van de techniek zijn in elk genre zichtbaar, maar vallen vooral op in shooters en racespellen, waar tempo en directe reacties tellen. Ook filmische games die sterk leunen op licht-donkercontrasten winnen zichtbaar aan sfeer en detail.

Conclusie

QD-OLED combineert diepe zwartwaarden met snelle pixelreacties en een breed kleurbereik. Dat zorgt voor een vloeiend beeld in snelle games en meer overzicht in donkere scènes. HDR komt overtuigend tot zijn recht, al blijven Mini-LED-schermen beter overeind bij zeer hoge helderheid en fel daglicht. Inbranden blijft een punt van aandacht wanneer hetzelfde element lange tijd in beeld staat, maar moderne modellen beschikken over uitgebreide beschermingsmaatregelen. Voor veel gamers is QD-OLED daarmee een goede keuze: snel, sfeervol en klaar voor de komende jaren.

De ingebouwde zoekfunctie van Windows - Windows Zoeken - kennen we inmiddels wel. En eerlijk is eerlijk: dat onderdeel is inmiddels wel wat gedateerd. Welke andere mogelijkheden zijn er om te zoeken? Welke AI en andere slimme tools kunnen we inzetten om de antwoorden op onze vragen te vinden? Je ontdekt ze hier.

Copilot: bestanden doorzoeken

Microsofts Copilot kan je helpen met het doorzoeken van de inhoud van de bestanden op je computer. Hiervoor moet je momenteel nog eerst het bestand uploaden naar OneDrive. Vanuit daar kun je er allerlei acties mee uitvoeren. Copilot kan straks ook voor je op zoek gaan naar lokale bestanden. Die functie is nu nog niet geactiveerd in Nederland, maar is al wel actief in de VS en Engelstalige regio's. De Copilot-app lijkt er voor Nederland al wel op voorbereid.

Je kunt je alvast voorbereiden op de komst van deze functie. Dat doe je door ervoor te zorgen dat je de nieuwste versie van Copilot hebt geïnstalleerd. Daarmee wordt de functie direct actief als deze in Nederland beschikbaar komt. Je vindt de nieuwe versie van Copilot in de Microsoft Store (via het startmenu). Eenmaal geopend, klik je op de gebruikersafbeelding linksonder in het scherm. Kies Instellingen. Geef Copilot vervolgens toegang tot de bestanden. Blader naar Machtigingsinstellingen en zet de schuif op Aan bij Bestand zoeken. Zet hierna ook de schuif op Aan bij Lezen van het bestand.

Copilot maakt onderliggend nog steeds gebruik van gedeelten van het bestaande Windows Zoeken. Die kennis biedt meer controle: je kunt bepalen welke locaties mogen worden doorzocht. Klik in hetzelfde instellingenvenster op Windows-instellingen. Geef bij Mijn bestanden zoeken aan welke locaties mogen worden bekeken.

Copilot: zoeken in bestanden

Soms ben je niet op zoek naar bestanden, maar juist naar informatie ín de bestanden. Als je de nieuwste update van Windows 11 gebruikt, kun je hiervoor op een slimme manier Copilot inzetten. Klik met de rechtermuisknop op het bestand waarin je wilt zoeken of waarover je specifieke vragen hebt. Doet dat bijvoorbeeld via het bureaublad of via de verkenner.

Kies voor de nieuwe optie Vraag het aan Copilot. Het bestand verschijnt in het venster van Copilot. Vervolgens kun je bijvoorbeeld vragen om het te doorzoeken of het opnieuw te structureren. Je kunt ook vragen om het bestand samen te vatten of de inhoud ervan in compacte bewoordingen te beschrijven. Verschijnt de nieuwe optie nog niet in het menu van de rechtermuisknop? Controleer dan of je de instellingen uit de alinea hiervoor hebt geactiveerd.

Copilot: gezichten herkennen

Maak je gebruik van OneDrive? Ook OneDrive zet steeds vaker AI in om je bestanden eenvoudiger vindbaar te maken. Op het moment van schrijven wordt de laatste hand gelegd aan de gezichtsfuncties. We hebben deze dus zelf nog niet in de praktijk kunnen testen.

Microsoft gebruikt AI om gezichten te herkennen in foto's en afbeeldingen die je in een OneDrive-account hebt bewaard. Je moet hiervoor wel toestemming geven. Hierna wordt informatie uit afbeeldingen en gezichten verzameld om vergelijkbare gezichten te vinden.

Open de OneDrive-app en wacht totdat automatisch de melding met toestemming verschijnt. Ga je akkoord met de verwerking, dan kies je Toestaan. Het duurt tot 72 uur om de foto's te indexeren. Download de nieuwste versie van de OneDrive-app (via Google Play of de Apple App Store) en tik op de nieuwe tab Personen. In het zoekvak eronder kun je zoeken op specifieke personen op foto's.

Perplexity: vinden wat je zoekt

Perplexity is een geavanceerde en populaire AI-zoekmachine. Je kunt deze AI-dienst ook goed inzetten voor het doorzoeken van de inhoud in je eigen bestanden. Er bestaan wel een paar voorwaarden voor het zoeken met de AI-agent van Perplexity: allereerst heb je een betaald abonnement nodig. De gratis versie ondersteunt de functie (nog) niet. Hiervoor betaal je circa 20 euro per maand, vergelijkbaar met de betaalde abonnementen van veel andere AI-aanbieders.

Perplexity kan daarnaast alleen zoeken in bestanden die je in de cloud hebt opgeslagen. Op dit moment worden alleen nog Google Workspace, Dropbox en WhatsApp ondersteund. Op het gebied van bestandsformaten kun je onder meer Google Docs, pdf-bestanden, Microsoft Office-documenten en csv-bestanden gebruiken. Ook Markdown (MD)- en JSON-bestanden worden ondersteund.

Perplexity: aan de slag

Het zoeken in je eigen bestanden staat in Perplexity standaard uitgeschakeld. Het zoeken van bestanden wordt mogelijk met plug-ins, die in Perplexity 'verbinders' worden genoemd. Laten we deze eens inschakelen.

Klik in het hoofdvenster van Perplexity linksonder op de gebruikersfoto en kies Instellingen. Kies Verbinders. Een overzicht van ondersteunde locaties verschijnt. Klik op Enable bij de locatie die je wilt koppelen, bijvoorbeeld Google Drive. Hierna geef je toestemming voor het weergeven en downloaden van je bestanden. Je kunt de koppeling op elk moment weer ongedaan maken. In het eerdergenoemde overzicht van onlinediensten klik je op de drie puntjes naast de opslagdienst en kies je Ontkoppelen.

Perplexity: bestanden doorzoeken

Zijn de gewenste diensten gekoppeld? Dan is het mogelijk om Perplexity AI in te zetten om je bestanden te vinden. De zoekfunctie met eigen bestanden is op twee manieren te gebruiken. Zo kun je de bestanden gebruiken als bron tijdens de conversaties. Klik hiervoor op de knop Sources en wijs je online cloudopslag aan. Op dit moment beperkt de dienst zich helaas alleen tot zakelijke varianten van de cloudopslag, zoals het eerdergenoemde Google Workspace. De consumentenversie van Google Drive wordt niet ondersteund als directe bron.

Gelukkig doet Perplexity dit wél voor het inhoudelijk doorzoeken van je bestanden. Klik op de paperclip. Afhankelijk van welke verbinders je hebt geactiveerd, kun je hier kiezen tussen Lokale bestanden, Google Drive en Dropbox. Wijs het bestand aan, zodat je er vragen over kunt stellen.

Uiteraard is het belangrijk om te weten hoe Perplexity met je bestanden omgaat. Je eigen bestanden worden niet gebruikt om de AI-modellen te trainen. Bovendien worden de bestanden - als deze al worden opgeslagen - door Perplexity binnen AWS S3-servers opgeslagen.

PowerToys Run

Ook de PowerToys Run voor Windows 11 zijn onmisbaar als je de beperkte zoekprestaties van Windows 11 wilt verbeteren. Hiermee kun je snel bestanden zoeken op verschillende locaties, zoals de lokale computer, specifieke programma's en online. PowerToys Run in combinatie met hulp van een AI-agent zoals hiervoor besproken, geeft een krachtige combinatie. Je gebruikt PowerToys Run om de bestanden te zoeken en met een andere AI-tool ga je eventueel inhoudelijk de diepte in.

Haal eerst de nieuwste versie van PowerToys binnen en activeer PowerToys Run via het algemene venster van PowerToys. Zet de schuif op Aan bij dit programma. Druk vervolgens op de toetscombinatie Alt+Spatiebalk. De app verschijnt als pop-up. Typ het bestand in dat je zoekt: de resultaten verschijnen direct in het venster eronder. Onder elk bestand lees je op welke locatie het is opgeslagen. Ook kun je meer informatie over het bestand online opzoeken.

PowerToys Run: aanpassen

Om het onderste uit de zoekfuncties van PowerToys Run te halen, is het nodig om het programma naar je hand te zetten. Open de instellingen van het programma en ga naar Zoeken en resultaten. Standaard hanteert de app een vertraging voordat de eerste zoekresultaten worden getoond. Wil je liever de eerste resultaten direct zien? Schakel Afvlakking van invoer uit. Deze 'doortastendere' zoekaanpak vergt wel iets meer van het systeem.

Hierna zoeken we de optie Aantal resultaten dat wordt weergegeven voordat u schuift. Standaard toont Run slechts vier resultaten: dat kan beter voor een completer overzicht. Verander de waarde naar bijvoorbeeld 10 en controleer het resultaat via een zoekopdracht in de app. Run onthoudt overigens welke zoekopdracht je het meest recent hebt uitgevoerd en toont deze in het venster. Begin je liever telkens met een schone lei? Activeer de optie De vorige query wissen bij het starten.

PowerToys RunResultaten verfijnen

Standaard laat PowerToys Run telkens alle resultaten zien zonder verdere weging, maar je kunt ervoor kiezen om de volgorde van de zoekresultaten te laten verfijnen. Hierbij houdt PowerToys Run bij welke resultaten worden geselecteerd en deze stijgen in de resultaten. Activeer de optie Volgorde van resultaten verfijnen. Hierna geef je een gewicht aan de geselecteerde items, van 0 tot 5. Standaard wordt 5 gehanteerd, maar je kunt het gewicht naar beneden bijstellen. Kies 0 om het volledig uit te schakelen. 

PowerToys Run: gericht vinden

Met behulp van voorvoegsels kun je PowerToy Run gerichter laten zoeken naar informatie in specifieke gebieden. Wil je alleen naar bestanden en mappen zoeken? Typ ? voor de zoekterm. Bijvoorbeeld ?vakantie. Ben je op zoek naar een specifieke Windows-instelling, dan typ je $, bijvoorbeeld $beeldscherm. Om online te zoeken, waarbij Run gebruikmaakt van de standaardzoekmachine, gebruik je ?? (zoals ??feestdagen). Om het voorgaande zoekresultaat te zien, typ je !!.

PowerToys Run: invoegtoepassingen

Je kunt zelf bepalen welke gebieden PowerToy Run kan doorzoeken. Dat gebeurt met behulp van invoegtoepassingen. De lijst vind je onder Invoegtoepassingen in het instellingenvenster. Loop door de lijst en schakel de invoegtoepassingen in voor de gebieden die je wilt doorzoeken. Andersom doe je dit ook: alles wat je niet gebruikt, schakel je uit. Elke ingeschakelde invoegtoepassing wordt namelijk geraadpleegd tijdens een zoekopdracht.

Regelmatig worden nieuwe invoegtoepassingen voor zoeken toegevoegd. Klik op Meer invoegtoepassingen zoeken voor een actuele lijst. Hier vinden we bijvoorbeeld plug-ins om de browsergeschiedenis te doorzoeken en per query een zoekmachine aan te wijzen die de zoekopdracht moet uitvoeren.

Terug naar het instellingenvenster. Als je een invoegtoepassing uitklapt, krijg je toegang tot aanvullende opties. Bij Opdracht voor directe activering kun je de 'letter' aanpassen waarmee je specifiek zoekt in dat onderdeel (waarover je in de paragraaf 'Gericht vinden' hebt gelezen). Interessanter is de optie Opnemen in globaal resultaat: hiermee zorg je ervoor dat de zoekresultaten van die invoegtoepassing standaard in de lijst worden getoond. In andere gevallen moet je de invoegtoepassing expliciet aanroepen via de eerdergenoemde letter. 

Toekomst: semantic search

Het valt op dat softwaremakers dit jaar intensief bouwen aan opties waarmee je je bestanden nog eenvoudiger kunt vinden. Zo wordt de ingebouwde zoekfunctie van Windows 11 uitgebreid met de mogelijkheid om in je eigen bewoordingen naar bestanden te zoeken. Bijvoorbeeld: 'foto's die ik vorige maand heb gemaakt' of 'de presentatie die vorige week door mijn collega is gestuurd'. Dit wordt semantic search genoemd, waarbij niet alleen naar de exacte woorden wordt gekeken, maar ook naar de betekenis (semantiek) erachter.

Deze functie is straks helaas niet voor iedereen beschikbaar. Je computer heeft namelijk een geschikte npu-chip nodig, die je onder meer vindt in de Copilot+-computers. Ook worden er in eerste instantie maar zes talen ondersteund, waaronder Engels en Duits. Nederlands komt momenteel nog niet in de lijst voor, maar dat is waarschijnlijk een kwestie van tijd.

 Op zoek naar een nieuwe laptop? Kijk op Kieskeurig.nl/prijsdalers voor de beste deal!