Een nieuwe interne schijf voor je pc of laptop is elke paar jaar weer een thema. De markt verandert razendsnel en daarom is het de hoogste tijd voor een update. We kijken tegenwoordig voornamelijk naar ssd's, maar de goede oude hard disk heeft ook nog steeds een groot marktaandeel. Wat is de beste ssd die je nu kunt kopen? En wat is de beste harde schijf?

Tip 01: Hd vs ssd

Er is al zoveel over geschreven en daarom houden we het kort: simpel gezegd zijn er twee types interne schijven. De klassieke harde schijf heeft bewegende delen en heeft als voordeel dat hij goedkoop is. Nadeel is natuurlijk dat een harde schijf door deze bewegende delen makkelijker kapot kan gaan. Een ssd bevat geen bewegende delen en is een stuk sneller. Het grootste nadeel is nog steeds dat deze schijven nog steeds prijzig zijn, al dalen de prijzen elk jaar. Voor een ssd van 250 GB betaal je tegenwoordig nog geen honderd euro, drie jaar geleden was dit nog rond de 150 euro. Tijdens een presentatie van Intel in 2016 voorspelde het bedrijf dat de prijs per gigabyte rond 2020 onder tien dollarcent komt te liggen, dat zou betekenen dat een ssd van 250 GB in Nederland over twee à drie jaar rond de 25 euro zou moeten kosten. Het lijkt erop dat dit niet helemaal opgaat, mede door de zogenoemde nand-crisis: door een tekort aan nand-flashgeheugen is de prijs de laatste maanden gelijk gebleven of zelfs gestegen. Hopelijk dalen de prijzen in 2018 weer een beetje.

©PXimport

Tip 02: Ssd-technologie

We focussen ons in eerste instantie op ssd-schijven: solid state drives. Een ssd is in de meeste gevallen een opslagmedium met een plastic behuizing. Hij weegt slechts een paar gram en is dus heerlijk licht om in een laptop in te bouwen. De connectoren van een ssd klik je zo in de standaard sata-poort van je laptop of computer. Een ssd bestaat uit een printplaat, zogenoemde controllerchips om een verbinding met je computer te maken en het daadwerkelijke flashgeheugen. We hadden het hier in de vorige tip al even over, dit flashgeheugen bestaat uit nand. Dit is een bepaald type siliconen dat data op kan slaan. Het wordt voornamelijk gebruikt in ssd-schijven en (micro-)sd-kaartjes. Aangezien deze kaartjes massaal gebruikt worden in smartphones, tablets en fotocamera’s is het logisch dat er enorm veel vraag is naar nand-flashgeheugen.

©PXimport

Tip 03: Formaat

Interne schijven bestaan in een paar verschillende formaten. Vroeger waren er eigenlijk maar twee opties: 2,5 inch of 3,5 inch. De klassieke harde schijven vind je nog in deze twee formaten, maar solid state drives heb je niet in het 3,5inch-formaat. Wil je een 2,5inch-schijf in een 3,5inch-schacht inbouwen, dan heb je speciale inbouwbeugels nodig, die vind je bij vrijwel elke computerzaak.

De 2,5inch-maat is heel gangbaar en vrijwel elke computer en laptop kan dit formaat aan. Maar eigenlijk heeft een solid state drive helemaal niet zo’n grote behuizing nodig, het grootste gedeelte is leeg. Vandaar dat er kleinere opties zijn voor solid state drives. Nieuwere laptops en ultrabooks gebruiken vrijwel geen 2,5inch-ssd’s meer omdat het kostbare ruimte in een kleine laptop inneemt. De eerste poging om een ssd kleiner te maken, was mSata oftewel mini-sata. Dit was eigenlijk een normale 2,5inch-printplaatje maar dan zonder de plastic behuizing. Omdat mSata verder precies hetzelfde is als een normale ssd, is de bandbreedte begrensd met 6 gigabit per seconde.

Een nieuwere variant is m.2. Dit is nog kleiner dan mSata, het formaat kan echter variëren. Sommige m.2-ssd’s hebben een sata-aansluiting, andere hebben een pci-express-aansluiting. Elke m.2-ssd wordt aangeduid met vier cijfers die het formaat aangeven: de eerste twee cijfers geven de breedte aan, de laatste twee de lengte (bijvoorbeeld m.2-2280). Standaard m.2-ssd’s zijn 22 millimeter breed, de lengte is meestal 60 of 80 millimeter. In veel gevallen bevat een langere m.2-ssd meer nand-geheugen en heeft dus een grotere capaciteit. De technologie die je laptop of computer gebruikt, moet je van tevoren checken. Als je laptop alleen m.2-sata ondersteunt, dan kun je er geen m.2-pci-express-variant in zetten. M.2-pci-express heeft overigens een potentiële snelheid van 32 Gb/s (3,2 gigabyte per seconde) oftewel 3200 MB/s.

Tip 04: Opslagruimte

Het belangrijkste van een ssd is natuurlijk de opslagruimte. Op de meeste laptops vind je tegenwoordig 128 gigabyte als standaardoptie. Dit is genoeg als je de laptop gebruikt om op het internet te surfen, af en toe een Netflix-filmpje wilt bekijken en wat documenten wilt bewerken. Ga je aan de slag met foto’s en video of wil je een complete muziekbibliotheek op je computer opslaan, dan zit je snel aan je grenzen. Uiteraard moet je ook de ruimte voor het besturingssysteem meerekenen, een kale installatie van Windows 10 64 bit kost je minstens 20 gigabyte. Voeg daar nog eens Microsoft Office en wat programma’s van Adobe aan toe en je zit zo op 40 tot 50 gigabyte. Voordat je een nieuwe interne schijf gaat aanschaffen, is het handig om eens op te schrijven wat je allemaal precies op je nieuwe schijf op wilt slaan. Maak een rekensommetje en reserveer nog eens minstens 40 tot 50 gigabyte extra voor de toekomst.

©PXimport

Tip 05: Uitbreiding

Bij de aanschaf van een laptop is het tegenwoordig vaak zo dat je beter meteen een grotere ssd kunt meebestellen. Soms is het lastig of zelfs onmogelijk om later een interne schijf te upgraden, zeker als het om een klein formaat als m.2 gaat. Bij moderne en kleine machines zoals de Apple MacBook of de Microsoft Surface Book is het upgraden van een ssd echt helemaal uit den boze. In het geval van Apple zit de ssd op het moederbord gesoldeerd en kun je het niet upgraden, in de Surface Book zit weliswaar een m.2-ssd, maar om hierbij te komen moet je vrijwel de gehele laptop uit elkaar halen, iets wat niet aan te raden is. Website iFixit gaf de laptop een 1 op de schaal van repareerbaarheid.

©PXimport

Tip 06: Hybride schijven

Als je een grote schijf wilt kopen, maar de prijs van een ssd je afschrikt, dan kun je altijd nog voor een hybride schijf gaan. Dit wordt ook wel aangeduid als sshd (solid state hard drive). Het combineert een kleine ssd met een grote harde schijf. In de meeste gevallen is het ssd-gedeelte echter een fractie van de totale grootte. Bij een schijf van 1 TB zit dan bijvoorbeeld maar een ssd-gedeelte van 8 GB. Toch helpt dit bij sommige toepassingen. Het ssd-gedeelte functioneert als een soort tussenstop, ook wel bekend als cache. Toepassingen worden sneller geopend en data wordt sneller weggeschreven. Bestanden die vaak worden gebruikt, nestelen zich op het ssd-gedeelte. Bestanden die niet worden aangesproken, verschuiven naar het hardeschijf-gedeelte.

©PXimport

Harde schijf

Tip 07: Snelheid

Als je bepaald hebt welke grootte je schijf moet hebben en welk formaat je nodig hebt, dan kun je kijken naar andere specificaties. De belangrijkste specificatie is de snelheid, deze wordt aangegeven in de maximale lees- en schrijfsnelheid. De nieuwste 2,5inch-ssd’s hebben allemaal een sata3-aansluiting. De maximale lees- en schrijfsnelheid van een sata3-aansluiting is 6 gigabit per seconde (600 megabyte per seconde), vandaar dat sata 3 ook wel eens wordt aangeduid als sata 6 Gb/s of sata 600 MB/s (of als sata III). Als je computer alleen sata 2 ondersteunt, heeft een sata3-schijf geen zin, de lees-en schrijfsnelheden worden dan gelimiteerd tot de snelheid van de sata-aansluiting. Normaal gesproken heeft een sata3-ssd een maximale lees- en schrijfsnelheid tussen de 520 en 580 megabyte per seconde.

©PXimport

Tip 08: Cache en controller

Kijk je naar verschillende ssd’s, dan valt op dat er een prijsverschil zit tussen sommige modellen, terwijl de lees- en schrijfsnelheden hetzelfde zijn. Waar zit nu precies het verschil in prestatie? Het antwoord ligt bij de cache en de controller. Duurdere en snellere ssd’s gebruiken vaak betere controllers en hebben beter cachegeheugen. Het is lastig om de snelheid en kracht van een ssd te bepalen op basis van deze specificaties, probeer maar eens een Samsung 3-core MEX Controller met een Marvell 88SS9189 Controller uit een SanDisk te vergelijken. Wil je de kracht en snelheid van twee ssd’s vergelijken, dan moet je naar een site gaan die de benchmarks heeft gedaan. De website http://ssd.userbenchmark.com is handig. Klik bijvoorbeeld op Effective Speed en alle modellen worden op basis van snelheid met elkaar vergeleken. Wil je sorteren op prijs-kwaliteitverhouding, dan klik je op Value.

©PXimport

Tip 09: Behuizing

Een interne schijf is niet alleen handig als je het in een laptop of computer wilt inbouwen, ook als externe schijf kan het prima functioneren. Het grote voordeel is dat je zelf de beste of goedkoopste schijf kunt kopen en deze daarna zelf in een goedkope behuizing schroeft. Een ander voordeel is dat je eventueel de behuizing later kunt upgraden: had je nog een slomere usb2.0-behuizing, dan wissel je deze om naar een usb3.0- of usb-c-behuizing. Kijk bij de aanschaf van een behuizing even goed naar recensies op internet, sommige behuizingen zijn van dubieuze kwaliteit en blijken veel te snel stuk te gaan. Je hebt niet alleen 2,5inch-behuizingen, ook voor m.2-schijven kun je behuizingen vinden.

©PXimport

iFixit

©PXimport

Kooptips

We zetten de drie beste ssd’s voor je op een rij. Om een goede vergelijking te kunnen maken, hebben we van alle schijven de optie van rond de 250 GB geselecteerd.

Crucial MX300 275GB

Samsung 850 Pro 256 GB

Kingston SKC1000 240 GB

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.