Hoe de techniek DMARC domeinspoofing moet voorkomen

DMARC staat voor Domain-based Message Authentication, Reporting & Conformance en is een protocol voor e-mailverificatie, e-mailbeleid en e-mailrapportage dat grotendeels steunt op de SPF- en DKIM-validatieprotocollen. DMARC maakt het mailservers makkelijker om na te gaan of een bericht daadwerkelijk van de vermeende zender afkomstig is en wat er dient te gebeuren indien dat niet zo is.

Het oude SMTP (Simple Mail Transport Protocol) is, zoals de naam al aangeeft, een simpel protocol om e-mails te verzenden. Er is geen sprake van enige encryptie of verificatie, wat maakt dat berichten makkelijk kunnen worden onderschept en gespooft (bijvoorbeeld via een man-in-the-middle-opzet). Er werden weliswaar enkele oplossingen aan clientzijde bedacht, zoals S/MIME en PGP, maar die vereisen de actieve medewerking van de gebruikers. 

Extensies en internetstandaarden die het SMTP-protocol en transport zelf beveiligen zijn daarom een betere werkwijze. SSL gebruiken voor SMTP-verbindingen bleek niet zo praktisch wegens poort-issues. STARTTLS is een betere aanpak aangezien de SMTP-client en -server over het TLS-gebruik (Transport Layer Security) kunnen onderhandelen en hierbij ook de mailheaders worden versleuteld.

Helaas beschermt TLS de berichten alleen wanneer het wordt verstuurd tussen twee servers die beide TLS ondersteunen.

SPF (Sender Policy Framework)

Inmiddels werden er nog andere technieken ontwikkeld die het vooral op e-mailspoofers gemunt hebben. SPF (Sender Policy Framework) is er één van, een techniek die steunt op DNS (Domain Name System). Er wordt hierbij immers een txt-record opgenomen in de nameserver-configuratie van het domein. Je vindt de syntaxregels hier. 

Zo’n record zou onder meer de volgende regel kunnen bevatten:

domeinnaam.nl TXT "v=spf1" a:email.domeinnaam.nl -all

Deze geeft aan dat de host email.domeinnaam.nl (alleen) berichten mag verzenden namens @domainnaam.nl en is dus bedoeld om e-mailspoofing tegen te gaan. Je kunt je eigen SPF-record en ook die van andere instanties hier testen. 

Het volstaat hier een domeinnaam te vullen (bijvoorbeeld telegraaf.nl), waarna je het SPF-record te zien krijgt, gevolgd door een analyse en een veiligheidsbeoordeling.

DKIM (DomainKeys Identified Mail)

DKIM (DomainKeys Identified Mail) is een complementair e-mailverificatieprotocol dat door het toevoegen van een handtekening wil voorkomen dat berichten tijdens het transport tussen de mailservers kunnen worden gewijzigd of vervalst. Meer informatie hierover vind je op dkim.org.

De mailservers of e-mailgateway moeten wel met DKIM overweg kunnen. Na het instellen van de DKIM-functie wordt er dan een sleutelpaar gegenereerd. De private sleutel komt terecht op de mailserver, terwijl de publieke sleutel in het DNS wordt opgenomen met de nodige parameters. Dat kan er in eenvoudige vorm als volgt uitzien:

selector._domainkey.domeinnaam.nl TXT "v=DKIM1; p=<publieke-sleutel>"</publieke-sleutel>

DKIM werkt namelijk op basis van een selector, met een willekeurige naam, die het zo mogelijk maakt dat je meerdere DKIM-sleutels voor je domein opneemt.

Op basis van de private sleutel wordt dan een cryptografische handtekening gegenereerd, die aan de mail wordt toegevoegd als DKIM-header. De ontvanger kan dan in het DNS de bijbehorende publieke sleutel opzoeken en controleren. Is er geen match, dan wordt de e-mail geweigerd.

Je kunt hier een DKIM-record testen. Naast een domeinnaam dien je hier wel nog een geldige DKIM-selector in te vullen. Zo’n selector kun je in de e-mailheader terugvinden. In Outlook bijvoorbeeld open je hiervoor de gewenste mail en kies je Bestand / Eigenschappen, waarna je in het veld Internetheaders zoekt naar de DKIM-ingang (indien aanwezig). Je leest de selector-naam af achter de parameter s=.

Hoe werkt DMARC?

Met SPF en DKIM zijn we al een heel eind richting DMARC opgeschoven. Op dmarc.org/wiki/FAQ vind je een uitgebreide lijst met vragen en antwoorden.

DMARC gebruikt de verificatieprotocollen SPF en DKIM als bouwstenen. Zo controleert DMARC of het <header from>-veld van het bericht overeenkomt met het <envelope from>-veld dat via SPF wordt gecheckt. Ook gaat DMARC na of dat veld eveneens overeenkomt met de parameter d=<domeinnaam> uit de DKIM-handtekening.

Een belangrijke meerwaarde van DMARC is dat je via beleidsregels niet alleen kunt aangeven hoe streng je die SPF- en DKIM-controles wilt interpreteren (met parameters als aspf=r en adkim=s, waarbij r voor relaxed en s voor strict staat), maar vooral ook dat je precies kunt aangeven wat er moet gebeuren als deze controles niet blijken te kloppen. In het DMARC-txt-record zou je bijvoorbeeld iets als het volgende kunnen zetten:

_dmarc.domeinnaam.nl IN TXT "v=DMARC1; p=quarantine; rua=dmarc@domeinnaam.nl; ruf=dmarc@domeinnaam.nl sp=reject"

Recordanalyse

Een blik op bijvoorbeeld Flowmailer maakt meteen duidelijk wat deze record-ingang inhoudt. Zo geef je met de parameter p= aan wat de ontvangende mailserver met berichten moet doen die de bovenvermelde controles niet hebben doorstaan: niets, afwijzen of ter verdere controle in quarantaine plaatsen.

Absoluut interessant zijn ook de parameters rua= en ruf=, die elk verwijzen naar een andersoortige rapportage, respectievelijk aggregated en forensic, waarbij de laatste het meest gedetailleerd is. De ontvangende mailserver stuurt deze rapporten dan automatisch door naar de in het DMARC-record vermelde e-mailadressen.

Net als bij SPF en DKIM kun je ook het DMARC-record voor een domeinnaam testen op mxtoolbox.com/dmarc.aspx. Voor all-roundtests kun je terecht op powerdmarc.com/analyzer en internet.nl.

DMARC mag dan de nodige configuratie vergen, het is in elk geval een extra, zinvolle blokkade tegen e-mailspoofing (en dus ook phishing). Jammer dus dat de implementatie van DMARC op de mailservers van Nederlandse en Belgische e-commercebedrijven relatief langzaam verloopt.