Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Wat dan?

Geschikt voor: elk systeem

Wie na installatie van Windows 10 nog altijd niet gecharmeerd is van Edge weet natuurlijk dat er alternatieven zijn zoals Firefox, Chrome en Opera. Waar het bij browsers nog wel enigszins te overzien is, zijn er natuurlijk legio toepassingen te bedenken waarvoor alternatieven minder bekend zijn. Stel, je hebt ergens een leuk commercieel programma gezien en vraagt je af of er ook gratis alternatieven van zijn. Of je begint de privacyschendingen van Facebook zat te worden, maar wil toch met de wereld delen wat je bezighoudt. Zijn er dan alternatieve sociale platforms? Of je hebt gehoord over een leuk of handig gratis programma, maar weet niet of het wel de moeite van het installeren waard is. Voor al die situaties is er de handige site www.alternativeto.net. Hier kun je zoeken naar alternatieven voor allerlei programma’s en apps en de resultaten kun je filteren op licentie en besturingssysteem. Heb je een lijstje met interessante alternatieven samengesteld, dan laat de site vaak ook nog gebruikersrecensies en eventuele prijsinformatie zien. Kortom: een uitstekende plek om leuke (gratis) software te vinden.

©PXimport

Tip 2: Instrumentaal

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, macOS, iOS, Android

De jaren 70 van de vorige eeuw brachten ons de opkomst van de synthesizer en het instrument is sindsdien niet meer weg te denken uit de populaire muziek; vaak naast traditionele instrumenten, maar soms ook met alleen andere synths. Artiesten die zich daarop toelegden, zoals Jean Michel Jarre, hadden vaak een podium vol hightech-apparatuur (althans voor toen) dat een vermogen kostte. Dankzij de snelle hardware van nu kunnen dergelijk instrumenten betrekkelijk eenvoudig worden nagebootst in een programma en dat gebeurt nergens op grotere schaal dan in Caustic. Dit fraaie product biedt een groot aanbod aan verschillende typen synthesizers, drumcomputers en effect-apparatuur zoals vervorming en echo. Met elke synthesizer (die wordt geleverd met allerlei preset-klanken) kun je eenvoudig sporen opnemen om zo een complete compositie op te bouwen. Is dat gelukt, dan kun je op losse kanalen of op het geheel nog allerlei effecten loslaten. Tot slot regel je klankkleur, volume en stereobeeld van de afzonderlijke sporen in de mixer en klaar is je hit. De synthesizer-presets maken dat iedereen meteen aan de slag kan, maar wie zich in de werking van de verschillende apparaten verdiept, kan zelf ook snel indrukwekkende klanken maken.

©PXimport

Tip 03: Al(go) doende

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Het is voor game-ontwikkelaars al lang niet meer te doen om elke beweging van elk object te programmeren en dus heeft men op zeker moment maniertjes bedacht om het gedrag van spelkarakters en objecten onder invloed van de natuurwetten na te bootsen. Zo kan een spelfiguur in een 3d-spel overtuigend van een trap vallen en is die gebeurtenis ook telkens uniek. Ook tweedimensionale nabootsingen van voorwerpen die bijvoorbeeld onder invloed van zwaartekracht bewegen zijn tegenwoordig populair, vooral in mobiele games. En dan is er uiteraard nog het onderwijs waar nog altijd échte natuurkundeproefjes worden gedaan, maar waar de mogelijkheden met simulaties veel groter zijn.

Een systeem om dit soort simulaties na te maken is Algodoo. Dit programma kun je gebruiken om de (klein)kinderen van alles te leren over de bewegingswetten van Newton, veren, hefbomen, tandwielen en zelfs optica, maar het programma is ook te gebruiken om leuke virtuele knutselprojecten in elkaar te zetten. Wie nog dieper in de materie duikt, kan er zelfs eenvoudige games mee bouwen. Vanuit het programma kun je eenvoudig tientallen voorbeelden downloaden van al het moois dat al door anderen is gemaakt, deze bestuderen en desgewenst aanpassen.

©PXimport

Tip 04: Schijf beschreven

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

We vertrouwen onze kostbare data toe aan harde schijven, maar die hebben helaas niet het eeuwige leven. Het is dan ook een goed idee om aan de hand van SMART-parameters een oogje in het zeil te houden. Bekijk die gegevens met een programma dat ze ook kan interpreteren zodat je de diagnose ook snapt, tenzij je een enorme techneut bent natuurlijk. Ashampoo HDD Control 2017 is hét programma hiervoor. Want naast de controle van de harde schijven, kun je ook bestanden terughalen die je per ongeluk verwijderd hebt of bestanden juist definitief wissen. Tijdens de installatie van Ashampoo kun je gratis de registratiesleutel aanvragen die per omgaande wordt gemaild.

©PXimport

Tip 05: (A)synchroon

Geschikt voor: elk systeem

De meeste films en series die we downloaden zijn niet Nederlandstalig en dan is een ondertiteling wel handig, zo niet onmisbaar. Ontzettend irritant is het dan ook wanneer de onderschriften niet synchroon lopen, vooral als er daardoor geen touw meer aan vast te knopen valt. Zoiets komt vaak voor als je een ondertitel-bestand hebt dat bij een andere versie van de film of serie hoort. Het populairste ondertitel-formaat is srt en met sommige mediaspelers (zoals Kodi) kun je die handmatig synchroniseren. Als jouw systeem dat niet kan, is de website www.srtfix.com een goede oplossing. Hier kunt je een srt-bestand uploaden, aangeven hoeveel te vroeg of te laat de teksten in beeld komen (van tevoren timen dus!) en vervolgens de gecorrigeerde versie downloaden.

©PXimport

Tip 06: Ontwerper

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Met een eenvoudige fotobewerker kun je vaak alleen de technische aspecten van foto’s aanpassen en nog wat tekst toevoegen. Wil je meer, dan moet je al snel een zwaardere fotobewerker of speciaal ontwerpprogramma hebben. Er is echter een klein en handzaam programmaatje waarmee de gemiddelde hobby-ontwerper een heel eind komt, en dat moois heet PhoXo. PhoXo biedt uiteraard al het nodige gereedschap om foto’s van de perfecte helderheid, kleurbalans en contrast te voorzien en er creatieve filters op los te laten. Daarnaast is er echter een uitgebreide bibliotheek met clip-art en lijsten die je – elk op een eigen laag – aan je ontwerp kunt toevoegen. Ook tekst voeg je op een eigen laag toe en vervolgens kun je op al die lagen allerlei effecten loslaten.

©PXimport

Tip 07: Opgenomen

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10, macOS

Wil je een schermafdruk maken van je iPhone of iPad dan hoef je daarvoor niet meer te doen dan de juiste knoppen ingedrukt te houden. Het vastleggen van schermvideo’s is vooralsnog echter geen standaardfunctie. Met het programma Apowersoft iPhone/iPad Recorder kun je wel min of meer gratis een video opnemen. We zeggen met opzet min of meer, omdat de gratis versie slechts opnames van maximaal drie minuten toestaat en deze bovendien van een watermerk voorziet. Wie met deze beperkingen kan leven, kan het programma met een gerust hart installeren. Daarbij moeten we echter nog wel één kanttekening maken: je pc moet beschikken over wifi-toegang en deze moet uiteraard ook actief zijn. Deze is namelijk nodig om het scherm van je iPhone of iPad op je computerscherm te kunnen tonen door middel van Airplay. Het voordeel hiervan is dat je dus ook je iPhone- of iPad-apps lekker groot op je monitor kunt bekijken.

Het bedrijf biedt ook een programma aan om van je Android-toestel opnames te maken.

©PXimport

Tip 08: Voor dj spelen

Geschikt voor: iOS

Wie graag een beetje wil experimenteren met elektronische muziek, maar het elders in deze rubriek besproken Caustic wat te zwaar vindt, kan op z’n iPhone of iPad aan de slag met Yamaha Synth Book. Deze app is al weer een paar jaar oud, maar is sinds zijn verschijnen uitgebreid met extra functies. Synth Book vertelt enerzijds de geschiedenis van de verschillende succesvolle synthesizers van Yamaha en hun vele bekende bespelers en laat je anderzijds toe zelf aan de slag te gaan. Wie houdt van het ouderwetse ambacht van toetsenist kan terecht op de ingebouwde AN2015-synthesizer met zijn vele meegeleverde klanken, arpeggiatorpatronen, drums en akkoorden (twintig groepen van acht voorgebakken) waarmee je live kunt spelen.

Wie indruk wil maken, kan terecht bij de Music Remixer. Hierin kun je allerlei drum-, bas- en andere geluidsloopjes combineren en live beïnvloeden door ze op allerlei manieren te laten haperen of herhalen als een volleerd dj. Voor je het weet staat straks de hele kamer met de handen in de lucht in het rond te springen.

©PXimport

Tip 09: Plaatwerk

Geschikt voor: elk systeem

Weet je het nog? Het nieuws dat Getty Images grote bedragen eiste voor het gebruik van een enkele foto op een website waarvan zij de rechten zeiden te beheren. Het maakte daarbij niet eens uit of die site commercieel was. Menigeen trok van schrik al snel toch maar de portemonnee. Zulke situaties voorkom je door op zoek te gaan naar rechtenvrij materiaal dat je zowel online als in print mag gebruiken. Freepik biedt gratis tienduizenden vectorafbeeldingen, pictogrammen, foto’s en Photoshop-documenten (psd) die je kunt downloaden en naar hartenlust mag gebruiken. Je kunt door het aanbod zoeken op trefwoord om vervolgens de resultaten te filteren op bijvoorbeeld bestandstype of kleur. Ook kun je met een filter het gratis aanbod snel onderscheiden van het betaalde (premium) deel.

©PXimport

Tip 10: Van papier

Geschikt voor: iOS, Android

Nog niet zo heel lang geleden kochten we een losse scanner of all-in-one printer om thuis documenten te kunnen kopiëren. Wat nodig was ook, want de kopieerapparaten in supermarkten werden steeds schaarser. Tegenwoordig heb je ook die scanner eigenlijk niet meer nodig, want de camera van je smartphone of tablet is meestal krachtig genoeg (lees: heeft voldoende resolutie) om papieren foto’s en documenten te digitaliseren. Dat is niet slechts het maken van een fotootje van het papiertje, want dan moet je de camera er perfect boven houden, en dat lukt maar weinigen. Nee, er moet wel een app aan te pas komen, bijvoorbeeld Fotoscan (ook voor Android) van Google Foto’s. Hierin geef je grofweg het kader aan waarbinnen het document zichtbaar is, waarna de app zelf de randen opzoekt, het document perfect binnen dat kader roteert, rechttrekt en van eventuele reflectie ontdoet. Groot voordeel is dat het sneller gaat dan het inscannen van datzelfde document op een scanner.

©PXimport

Tip 11: Speels

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, Android

Weliswaar heeft Windows een programma aan boord voor het afspelen van audio- en videobestanden, maar die heeft zo zijn beperkingen en haalt het qua mogelijkheden niet bij allerlei gratis alternatieven zoals het bekende VLC Mediaspeler of PotPlayer. Een minder bekende vervanger is BS.Player, een programma van Sloveense origine. Dit programma speelt een ruime collectie bestandstypen af (helaas kan alleen de Pro-versie dvd-bestanden afspelen). De grootste kracht schuilt echter in enkele aanvullende functies. Om te beginnen heeft het gebruiksvriendelijke instellingen voor zaken als kleur en helderheid en vele mogelijkheden voor het spelen met zoom, uitsneden en beeldverhoudingen. Belangrijker is het gemak waarmee je direct vanuit het programma razendsnel ondertitels kunt downloaden. Voeg daarbij de aanwezigheid van een radiospeler met een zeer uitgebreide selectie aan radiostations en je hebt een product dat je veel audiovisueel plezier kan bezorgen.

Naast de Windows-versie is er een Android-app die vergelijkbare mogelijkheden bevat.

©PXimport

Tip 12: Net Werk!

Geschikt voor: iOS, Android

Vooruitgang is een curieus begrip als het om technologie gaat. Ja, het is mooi dat we tegenwoordig overal in huis draadloos kunnen internetten maar nee, die verbinding is niet zo stabiel als toen het nog via een kabeltje ging. Voor wat betreft het draadloze netwerk heeft Fritz! wel een tooltje om dat ongemak enigszins te verminderen. Heb je een modem van Fritz! dan vind je in de App Store of Play Store de Fritz!App WLAN waarmee je de signaalsterkte van je wifi overal in huis kunt bepalen. En bovendien helpt de app je bij het snel instellen van je netwerk. Vanuit de Android-app kun je daarnaast allerlei extra zaken bekijken, zoals het gebruikte wifi-kanaal en de sterkte van concurrerende netwerken. De iOS-versie laat je de webinterface van het modem in de browser openen om deze gegevens te bekijken en indien nodig aan te passen.

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

©PXimport

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.