Je laptop is handig, want het is een klein apparaat dat je overal mee naartoe kunt slepen. Helaas hebben de meeste laptops een interne grafische kaart die niet snel genoeg is voor de wat zwaardere grafische toepassingen zoals videobewerking of grafisch intensieve games. Een oplossing is om een externe gpu aan je pc te koppelen. In dit artikel vertellen we hoe dit werkt.

Tip 01: Waarom extern?

Je laptop heeft waarschijnlijk een lichte gpu (graphics processing unit, ook wel grafische kaart of videokaart genoemd), die niet teveel hitte produceert en voldoende in huis heeft voor het weergeven van video’s, spelen van games en het uitvoeren van alle dagelijkse taken. Maar als je zware programma’s gebruikt, vaak werkt met videobewerkingssoftware, of af en toe meerdere grote beeldschermen aan je systeem aansluit, zul je merken dat je ventilators voortdurend aan staan en je systeem langzamer aanvoelt. Allemaal tekenen dat de interne gpu te zwaar wordt belast. In je desktop-pc kun je in zo’n geval de interne gpu van je systeem upgraden, maar dat gaat doorgaans niet met laptops. Immers, in een desktop-pc kun je gewoon een tweede grafische kaart zetten door hem in een pci-express-sleuf te steken, maar bij een laptop is dit niet mogelijk. Het is wel mogelijk om je laptop (of desktop) te voorzien van een externe gpu. Deze kan de interne gpu uitschakelen of de lasten delen. In de meeste gevallen is een externe gpu zinvol als je een laptop als basissysteem gebruikt.

©PXimport

Tip 02: Werking externe gpu

Het principe van een externe gpu is heel simpel, je neemt een losse videokaart, bouwt hem in een behuizing en sluit het apparaat aan op je laptop. Een aantal jaar geleden was het enkel voorbehouden aan waaghalzen die losse grafische kaarten in behuizingen schroefden en zelf controllers soldeerden, maar tegenwoordig zijn er losse behuizingen te koop, vind je gespecialiseerde websites en forums waar je alles kunt lezen over de beste gpu’s voor extern gebruik en kun je zelfs kant-en-klare oplossingen kopen. In vrijwel alle behuizingen voor externe gpu’s kun je maximaal één videokaart plaatsen. Er bestaan wel behuizingen voor meerdere gpu’s, maar deze kosten erg veel geld. Hebt je meer videokaarten nodig, dan is het waarschijnlijk slimmer om twee behuizingen te kopen, omdat deze dan beide hun eigen stroomvoorziening hebben. Externe videokaarten slurpen namelijk enorm veel stroom en hebben krachtige ventilators nodig om de temperatuur op peil te houden.

©PXimport

eGPU versus eGFX

Tip 03: Toepassingen

Voor wie is een externe videokaart nu eigenlijk zinvol? Als je game-ervaringen ophouden bij Mijnenvegen of een potje Patience, dan heb je geen behoefte aan meer grafische rekenkracht. Maar als je games speelt die veel van je gpu vragen – denk aan Far Cry, Final Fantasy of Deus Ex: Mankind Divided, dan volstaat een simpele videokaart niet meer. Voor een spel als Far Cry: New Dawn wordt een gpu met tenminste 4 GB ram aangeraden. In een gemiddelde laptop met geïntegreerde gpu kan dit vaak niet worden vrijgemaakt door het systeem. Op de meeste laptops zal de game wel spelen, maar moet je je systeem tweaken om het maximale uit de interne gpu te halen, en zul je af en toe haperingen in het beeld meemaken. Ook moet je de instellingen van het spel zelf op de minimale belasting instellen en dit betekent dat je niet kunt genieten van de prachtige beelden van de game.

Een andere reden om een externe gpu te nemen is het werken met videobewerkingssoftware. Het renderen gaat met een aparte externe videokaart stukken sneller dan met de interne videokaart, doordat de externe gpu veel krachtiger is. Ook het aansturen van meerdere monitoren belast de grafische kaart. Wil je twee externe 4K-monitoren op een laptop aan kunnen sluiten, dan is dit vrijwel onmogelijk met de meeste interne gpu’s. Bovendien heeft een externe gpu vaak meer aansluitingen om monitoren aan te kunnen sluiten. Ook het gebruik van 4K-monitoren kan een reden zijn voor een externe gpu, als je laptop dit niet ondersteunt.

©PXimport

Interne gpu

©PXimport

Tip 04: Thunderbolt

Een externe gpu sluit je via thunderbolt 3 aan op je laptop (of pc). Thunderbolt 3 is een ultrasnelle verbinding die theoretisch snelheden van 40 Gbit/s kan bereiken. Thunderbolt 3 is overigens de naam van de technologie, de aansluiting die ervoor gebruikt wordt is usb-c. Je computer moet dus een usb-c-poort hebben die de thunderbolt-technologie ondersteunt. Sommige oudere usb-c-poorten doen dit niet, dus check dit voor je tot aankoop van een externe gpu overgaat.

Het is ook belangrijk om precies te weten welke externe videokaart met je systeem werkt. Op de website www.egpu.io vind je veel informatie over allerlei behuizingen, welke gpu’s met welke moederborden en computers werken en hoe je zelf een externe gpu in elkaar kunt zetten. Mac-computers werken alleen met AMD-gpu’s, houd hier rekening mee als je een Apple-product hebt. Aan de softwarekant moet je minstens macOS 10.13.4 draaien. Er zijn ook nog enkele thunderbolt2-behuizingen op de markt te vinden, maar we raden je aan om voor de nieuwere thunderbolt3-optie te gaan. Je kunt een externe gpu ook via andere technologieën aan een laptop verbinden (zoals mini-pci-express, ExpressCard of oudere versies van thunderbolt), maar die zijn vrijwel alleen geschikt voor doe-het-zelfprojecten.

©PXimport

Tip 05: Stroomverbruik

Er zijn twee manieren om aan een externe gpu te komen (drie als we ook een doe-het-zelfoptie meerekenen). De makkelijkste manier is om een kant-en-klare oplossing te kiezen, maar het goedkoopst is om zelf een behuizing te kopen en hierin een losse grafische kaart te installeren. Voordat je een behuizing koopt, is het slim om op de voorheen genoemde website www.egpu.io te verifiëren dat deze behuizing goed samenwerkt met jouw model laptop. Belangrijk bij de aanschaf van een behuizing is dat de voeding krachtig genoeg is om een gpu zonder problemen te kunnen aansturen. Bij de specificaties van een gpu vind je meestal het aantal watt dat een grafische kaart nodig heeft, maar deze is gebaseerd op een gebruik in een desktop-pc. Als je een externe behuizing gebruikt, kloppen deze minimale eisen niet meer. Het is aan te raden om op de website van de fabrikant van de behuizing te kijken welke gpu’s het ondersteunt. Veel fabrikanten hebben meerdere modellen van dezelfde behuizing en vaak zit het verschil in het vermogen van de interne voeding. Sommige behuizingen hebben ook extra poorten aan boord, handig als je bijvoorbeeld randapparatuur wilt aansluiten. Kijk ook naar de breedte van een behuizing: sommige behuizingen zijn niet groot genoeg voor de dikste grafische kaarten.

©PXimport

Tip 06: Sleufbreedte

Een gpu wordt in een behuizing geklikt door hem in een pci-express-sleuf te steken. De breedte van een gpu wordt aangeduid met de term ‘slot width’ oftewel sleufbreedte. Een normale gpu neemt maar één pci-express-sleuf in beslag, maar er zijn genoeg gpu’s die de dubbele ruimte innemen. De kaart zit dan weliswaar maar met één connector vast in de pci-express-sleuf, maar is zo dik dat hij toch twee plekken in neemt. Doordat zo’n kaart zo dik is, kun je de tweede pci-express-sleuf niet gebruiken voor andere kaarten. Sommige kaarten zijn zelfs zo dik dat ze drie sleuven in gebruik nemen. Deze kaarten passen niet in alle externe-gpu-behuizingen, de meeste behuizingen zijn namelijk maar twee sleufbreedtes breed.

Tip 07: Videokaart inbouwen

Zodra je een externe-gpu-behuizing hebt gekozen, is het tijd om een grafische kaart te zoeken. Sommige laptops werken alleen met gpu’s van bepaalde merken samen, we noemden eerder al even het voorbeeld van Apple dat alleen met AMD-gpu’s werkt. De gpu zelf moet natuurlijk krachtig genoeg zijn om render-processen snel af te werken of games vloeiend weer te kunnen geven. Wil je gemakkelijk 4K- of zelfs 8K-video’s kunnen weergeven, wees er dan zeker van dat je gpu dit ondersteunt. Als je meerdere beeldschermen op de externe videokaart wilt aansluiten, check dan even welke aansluitingen de kaart heeft. Je kunt uiteraard adapterkabels gebruiken, maar deze kunnen soms best prijzig zijn. Sommige gpu’s hebben minder aansluitingen en zijn voornamelijk bedoeld om bijvoorbeeld render-processen te versnellen. Je gebruikt de externe gpu dan alleen als werkpaard en niet als hub voor je displays. Het intern grafisch geheugen is belangrijk en in het algemeen geldt: des te meer geheugen, des te makkelijker een gpu video’s op hoge resolutie kan weergeven.

©PXimport

Tip 08: Kant-en-klaar

Wil je niet zelf aan de slag gaan met behuizingen en gpu’s, dan kun je ook kiezen voor een kant-en-klare oplossing. Voor de Mac is er bijvoorbeeld de Blackmagic eGPU, een apparaat dat mede door Apple zelf is ontwikkeld. Hij bestaat uit een behuizing en een gpu, en beide onderdelen zijn perfect op elkaar afgestemd. De gpu is een AMD Radeon Pro 580 met 8 GB geheugen. De externe gpu heeft twee thunderbolt-aansluitingen, eentje sluit je aan op je laptop of desktop-Mac, de andere kunt je gebruiken om een extra beeldscherm op aan te sluiten. De meeste kant-en-klare oplossingen hebben ook nog andere aansluitingen zoals hdmi en usb 3. Een groot nadeel van een kant-en-klaarproduct is dat je de gpu na verloop van tijd niet kunt upgraden, je zit vast aan de gpu die in de behuizing zit.

©PXimport

Tip 09: Software

Hoe je het meeste uit je nieuw aangesloten externe videokaart kunt halen, hangt af van welke software je gebruikt en op welk systeem je dit doet. Sommige programma’s kunnen volledig gebruik maken van je externe gpu, andere programma’s kunnen dit niet of maar gedeeltelijk doen. Het is ondoenlijk om hier precies te vertellen welke stappen je moet ondernemen, maar in de meeste gevallen moet je in bijvoorbeeld de video-render-software of game instellen dat de externe gpu bepaalde taken voor zijn rekening moet nemen. Googel naar je combinatie van laptop, software en externe gpu om de beste instellingen voor je systeem te vinden. Naast de website www.egpu.io kun je ook terecht op Reddit of op het forum van NotebookReview. Vergeet voor Windows 10 ook niet de juiste driver te installeren, je vind deze informatie in de handleiding van je externe gpu.

©PXimport

Doe het zelf

©PXimport

Tip 10: Games in de cloud

Eén van de beweegredenen om een externe gpu aan te schaffen, is om beter zware games te kunnen draaien vanaf je laptop. Gaat het je puur om de game-ervaring te verbeteren, dan is er ook een alternatieve optie: games via de cloud draaien. Dit is een vrij nieuw concept en komt erop neer dat een game op een server van een bedrijf wordt gedraaid en dat enkel de videostream van deze server naar je laptop wordt verzonden via het internet. Je draait dus geen software op je eigen systeem. Commando’s die je doet met je toetsenbord, muis en eventuele controller worden via het internet naar de game gestuurd. Een optie voor cloudgebaseerde games is Nvidia GeForce Now. Deze dienst is op dit moment nog in de bètafase, je kunt je hier inschrijven. Je hebt een snelle en betrouwbare internetverbinding nodig. Het bedrijf raadt aan dat je minstens 25 Mbit/s downloadsnelheid moet hebben om games in 1080p op 60fps te kunnen spelen. Je moet je laptop of desktop via ethernetkabel met je router verbinden, of een 5GHz-wifi-router gebruiken. Uiteraard is het handig als je bekabelde controllers gebruikt, want elke vertraging van het signaal is slecht voor de gameplay. Niet alleen Nvidia is bezig met cloudgebaseerde gamediensten, ook Google en Microsoft zullen in de nabije toekomst een dergelijke optie bieden met respectievelijk hun diensten Stadia en xCloud. Sony heeft een vergelijkbaar concept voor PlayStation-titels onder de naam OnLive.

©PXimport

Kooptips

Razer Core X Chroma

Sapphire Gearbox 3

©PXimport

ASUS ROG XG Station 2

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speurt de redactie van ID.nl binnen een bepaald thema naar zulke deals. Met een (extra) monitor voor je laptop of desktop breid je het bureaublad verder uit en heb je meer ruimte voor al je vensters. Wij vonden vijf mooie 34-inch breedbeeldmonitoren met een prettig prijskaartje.

Met een breedbeeldmonitor heb je meer ruimte om al je programma's beter en overzichtelijker gebruiken. Daarom zie je ze steeds vaker terug in kantoren en gezien de prijs zijn ze ook heel interessant voor thuis. Bijvoorbeeld op je thuiswerkplek. Wij vonden vijf mooie en betaalbare 34 inch-breedbeeldmonitoren (3440 x 1440) voor je.

Philips 346E2CUAE/00

De Philips 346E2CUAE/00 is een echte allrounder die gebruikt kan worden voor het spelen van games, maar ook geschikt is voor kantoorwerkzaamheden. Wat dit scherm uniek maakt in zijn prijsklasse is de veelzijdige usb-c-aansluiting. Hiermee kun je met slechts één kabel je laptop aansluiten voor beeld, dataoverdracht en zelfs het opladen van je apparaat (tot 65 Watt). Het VA-paneel levert een resolutie van 3440x1440 pixels, wat zorgt voor haarscherpe details. De lichte 1500R-kromming van het scherm helpt om je volledig in de content onder te dompelen, of je nu door spreadsheets navigeert of een film kijkt. Met een verversingssnelheid van 100Hz en een snelle reactietijd is het scherm ook geschikt voor snelle games. De voet is in hoogte verstelbaar, waardoor je altijd een ergonomisch verantwoorde houding kunt aannemen.

↕️ Voet in hoogte verstelbaar: Ja / 100mm
🖥️Maximale beeldfrequentie: 100Hz

Samsung C34G55TWWU

Dit scherm valt direct op door zijn curve dat ontworpen is om het menselijk gezichtsveld na te bootsen, waardoor je dieper in je game wordt getrokken en je perifere zicht volledig wordt benut. De hoge verversingssnelheid van 165Hz zorgt voor vloeiende beelden, wat een groot voordeel is in snelle actiegames. In combinatie met de lage reactietijd van 1ms (MPRT) en ondersteuning voor AMD FreeSync Premium worden haperingen en beeldvervorming tot een minimum beperkt. Het VA-paneel biedt een sterk contrast, wat resulteert in diepe zwartwaarden en levendige kleuren. Ideaal dus voor grafische werkzaamheden. Een nadeel kan zijn dat de voet wat beperkt is in verstelbaarheid.

↕️ Voet in hoogte verstelbaar: Nee
🖥️Maximale beeldfrequentie: 165Hz

LG 34WP65C-B

LG benadert de ultrawide-markt met een zeer gebalanceerd model, de 34WP65C-B. Dit scherm combineert een hoge beeldkwaliteit met functionaliteiten die voor zowel gamers als thuiswerkers geschikt zijn. Het display heeft een verversingssnelheid van 160Hz, wat zorgt voor soepele beelden tijdens het scrollen, bij het kijken van video's kijken en natuurlijk gamen. Het VA-paneel met een 3440x1440 resolutie dekt 99% van het sRGB-kleurenspectrum, waardoor kleuren accuraat en levendig worden weergegeven. Een opvallend kenmerk zijn de ingebouwde luidsprekers van 7 Watt met MaxxAudio. Het scherm heeft verder AMD FreeSync Premium, een in hoogte en kanteling verstelbare standaard en een bijna randloos ontwerp aan drie zijden.

↕️ Voet in hoogste verstelbaar: Ja / 110 mm
🖥️Maximale beeldfrequentie: 160Hz

Samsung ViewFinity S5 S50GC

De Samsung ViewFinity S5 S50GC richt zich op de professional en de multitasker die op zoek is naar maximale schermruimte zonder de hoofdprijs te betalen. Dit platte ontwerp bestaat uit een 34-inch VA-paneel met een resolutie van 3440x1440. De verversingssnelheid van 100Hz is een welkome upgrade ten opzichte van standaard kantoormonitoren; het zorgt voor een merkbaar vloeiendere ervaring bij het scrollen en verslepen van vensters. Functies als HDR10 en de TUV-gecertificeerde 'Intelligent Eye Care' met een sensor die de helderheid automatisch aanpast, maken dit een monitor voor langdurig gebruik.

↕️ Voet in hoogste verstelbaar: Nee
🖥️Maximale beeldfrequentie: 100Hz

MSI Pro MP341CQ

Veel ultrawide schermen zijn specifiek gericht op gamers, maar deze MSI richt zich met de Pro MP341CQ juist op productiviteit en algemeen gebruik. De 3440x1440 resolutie op het 34-inch gekromde (1500R) scherm geeft je de ruimte van bijna twee traditionele monitoren zonder de storende rand in het midden. De verversingssnelheid van 100Hz is niet de hoogste, maar voldoende voor gewoon kantoorgebruik. MSI heeft verder ook gedacht aan oogcomfort met technologieën die flikkeringen verminderen en de uitstoot van blauw licht filteren. Hoewel de standaard alleen kantelbaar is, kan het scherm via een VESA-bevestiging aan een monitorarm worden gemonteerd voor volledige flexibiliteit.

↕️ Voet in hoogste verstelbaar: Nee
🖥️ Maximale beeldfrequentie: 100Hz

Op vakantie wil je ontspannen, niet bezig zijn met cybercriminaliteit. Toch liggen digitale risico's juist dan op de loer. Zodra je verbinding maakt met een openbaar netwerk – op de camping, in een hotel of op een terras – loop je het risico dat anderen meekijken. Dat vergroot de kans op onderschepte wachtwoorden, identiteitsfraude of zelfs malware op je telefoon. Gelukkig kun je je daar vrij eenvoudig tegen beschermen, met deze tips.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bitdefender

Wat maakt openbare wifi zo kwetsbaar?

Veel openbare netwerken zijn slecht beveiligd. Je vindt ze overal: op luchthavens, in treinen, op campings, in cafés of gewoon op een stadsplein. Vaak kun je zonder wachtwoord inloggen, of er is één standaardcode die iedereen gebruikt. Dat maakt het voor kwaadwillenden makkelijk om dataverkeer te onderscheppen of zelfs een nepnetwerk aan te maken dat eruitziet als het echte wifi-netwerk. Bijvoorbeeld een netwerk dat 'Free_Hotel_Wifi' heet, maar in werkelijkheid wordt gehost vanaf de laptop van iemand die jouw gegevens wil onderscheppen. Verbind je automatisch, dan kan alles wat je intypt zichtbaar worden voor de verkeerde persoon.

Daar blijft het niet bij. Ook malware ligt op de loer: software die ongemerkt wordt geïnstalleerd en toegang krijgt tot je bestanden, wachtwoorden of zelfs je hele toestel blokkeert. Vooral apps die automatisch gegevens synchroniseren, zoals cloudopslag of mail, kunnen  dan kwetsbaar zijn.

Wat kun je zelf doen om veilig te blijven?

➡️ Loop voordat je op reis gaat eerst je wifi-instellingen langs. Zet automatisch verbinden met bekende netwerken uit. Zo voorkom je dat je toestel onderweg ongemerkt verbinding maakt met een netwerk dat eruitziet als iets vertrouwds, maar in werkelijkheid is opgezet door een kwaadwillende. Denk aan een naam als 'Hotel_WiFi' of 'Free_WiFi_Airport' – herkenbaar, maar nep.

➡️ Het helpt als je al vóór vertrek kiest voor een beveiligingspakket waarin standaard een VPN zit, zoals bij Bitdefender. Daarmee maak je het jezelf makkelijk: je hoeft geen losse apps te downloaden, en je weet zeker dat je dataverkeer automatisch wordt versleuteld zodra je verbinding maakt met een openbaar netwerk. In diezelfde pakketten zit vaak ook een wachtwoordmanager inbegrepen, zodat je unieke wachtwoorden kunt aanmaken en beheren zonder ze te hoeven typen – wat op een onbetrouwbaar netwerk al een risico op zich kan zijn.

➡️ Zorg ook dat je tweestapsverificatie hebt ingeschakeld voor belangrijke accounts. Zelfs als je inloggegevens op een of andere manier onderschept worden, kunnen kwaadwillenden dan niet zomaar inloggen.

➡️ Ben je eenmaal op de plek van bestemming aangekomen en wil je een openbaar wifi-netwerk gebruiken, bijvoorbeeld in een hotel of op een terras? Vraag dan altijd bij de balie of bediening naar de exacte naam van het netwerk en het juiste wachtwoord. Dan weet je zeker dat je niet op een nepnetwerk belandt. Schakel vervolgens je VPN in voordat je online gaat.

©ymgerman

Moet je toch ergens inloggen, controleer dan altijd of de website begint met https://. De 's' staat voor 'secure' en betekent dat je gegevens versleuteld worden verzonden. Dat maakt het voor anderen veel lastiger om mee te kijken, ook als je per ongeluk op een minder goed beveiligd netwerk zit.

Bij privacygevoelige zaken als online bankieren of inloggen op een overheidswebsite kun je beter even terugvallen op je databundel. Je mobiele provider biedt standaard een versleutelde verbinding. Is wifi toch de enige optie, bijvoorbeeld omdat je roaming hebt uitgezet of je databundel beperkt is? Dan is een VPN helemaal onmisbaar.

Kies verder voor een beveiligingspakket dat je waarschuwt bij verdachte activiteiten, zoals een onbekende aanmeldpoging of een link die je naar een nagemaakte website probeert te lokken.

©WineDonuts

Wat Bitdefender onderweg voor je doet

Wie zonder zorgen wil internetten, ook op onbekende netwerken, heeft baat bij een alles-in-één beveiligingspakket. Bitdefender biedt verschillende opties, afhankelijk van wat je nodig hebt. Premium Security is gericht op volledige bescherming, inclusief onbeperkte VPN, een wachtwoordmanager, realtime bescherming tegen phishing en controle of je gegevens online zijn gelekt. Die combinatie is handig als je vaak op reis bent en gebruikmaakt van verschillende netwerken, bijvoorbeeld met je laptop, tablet en telefoon.

Bitdefender Total Security biedt veel van dezelfde onderdelen, maar de VPN is hier beperkt tot 200 MB per dag – voldoende voor dagelijks gebruik, zolang je geen grote bestanden verstuurt of streamt. Antivirus Plus is de instapversie, met de minste extra's. Je krijgt er wel een VPN bij (200 MB per dag), maar een wachtwoordmanager ontbreekt bijvoorbeeld. In alle gevallen geldt dat je beschermd bent tegen malware en verdachte websites, en dat je waarschuwingen krijgt bij risico's.

Wat opvalt is dat de bescherming grotendeels op de achtergrond werkt. Je hoeft zelf weinig in te stellen of bij te houden, en dat is prettig als je onderweg bent. Je krijgt bijvoorbeeld automatisch een melding als je verbinding maakt met een openbaar netwerk, met de vraag of je de VPN wilt inschakelen. Ook scant het systeem links en bijlagen voordat je ze opent, en krijg je een melding als je wachtwoorden in een datalek zijn opgedoken. 

Veilig internetten hoeft niet ingewikkeld te zijn

Het goede nieuws: je hoeft geen expert te zijn om jezelf te beschermen. Met een paar slimme keuzes kun je de risico's onderweg sterk beperken. Gebruik bij voorkeur mobiel internet als je iets vertrouwelijks doet, zoals internetbankieren of inloggen op belangrijke accounts. Maak op openbare netwerken altijd gebruik van een VPN, laat een wachtwoordmanager sterke wachtwoorden voor je aanmaken en zorg dat je beveiligingssoftware up-to-date is. Bitdefender helpt je daarbij, zonder dat het je belemmert in je gebruik. Zo blijf je ook op vakantie veilig online – en kun je echt ontspannen vakantie vieren.