Besturingssysteem in zakformaat

1. Benodigdheden

Om een besturingssysteem op een usb-stick of -schijf te installeren, hebt u allereerst een geschikt systeem nodig. Waar dat uit bestaat, hangt volledig af van uw wensen. Voor wie slechts op internet wil surfen en af en toe wat Office-documenten wil openen, gaan we aan de slag met de Linux-distributie Damn Small Linux (DSL). De naam geeft al aan dat het om een pakket met een beperkte omvang gaat, DSL is slechts 50 MB groot. Vervolgens gaan we aan de slag met ChromiumOS Vanilla, een opensource-variant van Google's ChromeOS. Ook de nieuwste versie van Android kunt u gebruiken op een computer, en ten slotte laten we zien hoe u een 'draagbare versie' van Windows 7 maakt. Hoe groot uw usb-stick moet zijn, hangt af van het systeem. Een stick met 1 GB opslagruimte is genoeg voor Linux, maar voor Windows hebt u een stick van 4 GB nodig als u er ook nog bepaalde software bij wilt zetten. Behalve een stick hebt u natuurlijk ook nog de juiste software nodig om het besturingssysteem erop te kunnen plaatsen. Let op: de computer waarop u een usb-systeem wilt starten, moet een usb-stick als 'bootable drive' kunnen herkennen in het BIOS. Hoe u controleert of dat het geval is bij uw systeem, leest u in tip 4.

Als u een flinke usb-stick hebt, kunt u met elk besturingssysteem aan de slag.

2. DSL downloaden

Damn Small Linux, ofwel DSL, is een redelijk oude Linux-versie, maar juist daarom is hij bijzonder geschikt om te worden gebruikt vanaf een usb-stick. Met een omvang van slechts 50 MB is het een beperkt systeem dat weinig rekenkracht vraagt van de gastcomputer, terwijl het toch kantoorsoftware, een browser, games en diverse instellingen herbergt. Op de webpagina DamnSmallLinux.org is een lijst met downloadlocaties te vinden. Helaas blijken van de dertien op deze pagina getoonde mirrors er slechts twee continu te werken, namelijk de locaties in België. Als u erop klikt, komt u terecht op een ftp-server. Klik op de map current en kies dsl-4.4.10-embedded.zip (51 MB). Als het zip-bestand is gedownload, bent u klaar om DSL met behulp van de juiste software op een usb-stick te zetten.

Voor DSL hebt u slechts een kleine usb-stick nodig. Het is daarom zonde van de opslagruimte om er een stick met een grote capaciteit voor te gebruiken.

3. Universal USB Installer

Om van uw usb-stick een opstartbaar medium te maken, hebt u een programma nodig waarmee de Linux-systeembestanden worden aangepast. In dit geval kiezen we voor Universal USB Installer (met een omvang van 1 MB), dat u kunt downloaden vanaf PenDriveLinux.com. U hoeft deze applicatie niet te installeren. Zodra u hem opent, verschijnt de set-up. Dit is het installatiescherm dat moet worden gebruikt om Linux te installeren op een usb-stick, en dus niet voor de installatie van Universal USB Installer zelf. Klik op het pijltje onder Step 1 en selecteer onder het kopje Other Distros Alphabetical de naam DSL 4.4.10. Zoals u ziet, kiest u hierbij voor hetzelfde versienummer als het versienummer van DSL zelf, de software die u in de vorige tip hebt gedownload. Normaal gesproken verschijnt het zip-bestand nu automatisch in Step 2. Als dat niet gebeurt, kunt u handmatig naar dit bestand bladeren via de knop Browse. De derde stap (Step 3) is erg belangrijk. In dit menu moet u de juiste schijfletter selecteren. Sluit daarom uw usb-stick aan op de computer. Klik nu op Start / Computer en noteer welke schijfletter uw verwisselbare medium heeft. Zet een vinkje naast Format om de usb-stick helemaal leeg te maken. Let daarbij heel goed op dat u niet de verkeerde schijfletter selecteert, want dat kan tot grote problemen leiden! Sluit af met een klik op Create, kies bij de waarschuwing voor Ja. De installatieprocedure zal nu starten.

Met een programma als Universal USB Installer kunnen besturingssystemen in drie stappen worden gekopieerd.

4. BIOS voorbereiden

De usb-stick is nu klaar om DSL op te starten. Maar is uw computer dat ook? Dat moet u even controleren. Laat de usb-stick gewoon in de computer zitten en herstart het systeem. In het allereerste scherm ziet u, meestal onderaan, de instructies waarmee u in het BIOS kunt komen. In veel gevallen moet u daarbij op de toets F2 of F10 drukken, maar dit kan bijvoorbeeld ook de Esc-knop zijn. Eenmaal in het BIOS gaat u op zoek naar het menu Boot Order. Waarschijnlijk ziet u nu staan dat de computer als eerste probeert op te starten vanaf een cd of dvd, daarna vanaf de harde schijf, dan vanaf het netwerk en als laatste vanaf de usb-stick. U zult de usb-stick bovenaan moeten zetten om DSL automatisch te laten starten. De instructies op het scherm leggen uit hoe u een medium verplaatst, bijvoorbeeld met F5 en F6 voor het omlaag en omhoog verplaatsen. Als u de volgorde goed hebt staan en de usb-stick bovenaan de ranglijst prijkt, sluit u het BIOS af en bewaart u de instellingen (bijvoorbeeld via Save BIOS / Exit, maar dit kan per BIOS verschillen). De computer herstart nu, waarna het besturingssysteem dat op de usb-stick staat wordt geladen.

Een moderne computer kan opstarten vanaf een usb-stick: u moet dit alleen nog even instellen.

Administrator

Als u gebruikmaakt van Windows Vista of Windows 7, kan het zo zijn dat u een foutmelding krijgt als u in programma's bepaalde bewerkingen wilt uitvoeren. De oplossing is eenvoudig: u moet het programma openen met administratorrechten. Als u al een Windows-account als administrator hebt, kunt u een programma openen door met de rechtermuisknop op de snelkoppeling te klikken en te kiezen voor Als administrator uitvoeren. Als u de juiste rechten hebt, is een gebruiker als standaardgebruiker of administrator aan te wijzen via Start / Configuratiescherm / Gebruikersaccounts en Ouderlijk toezicht / Gebruikersaccounts / Uw accounttype wijzigen. Selecteer in dit scherm Administrator en sla de wijziging op met een klik op Accounttype wijzigen.

5. Introductie DSL

Zodra de usb-stick start, verschijnt er een scherm met onderaan de term 'boot'. Druk op Enter, waarna het systeem zal laden. Het bureaublad verschijnt nu, met de geopende browser Dillo. Dit is een zeer kleine browser die weinig systeemkracht vergt, maar helaas opent hij maar weinig sites op een goede manier. Daarom is ook Firefox meegeleverd, dat u op het bureaublad vindt. Linksonder vindt u de knop DSL, wat de startknop is. Deze is ook te benaderen met een klik op het bureaublad. In de map Apps vindt u programma's, zoals een tekstviewer, pdf-viewer, tekenprogramma en zelfs software om cd's te branden. Zoals u zult merken, gaat het om zeer eenvoudige en soms behoorlijk ouderwetse programma's, maar ze werken goed. Voor dagelijkse basishandelingen voldoet DSL prima. Zo verloopt het werken via Google Docs en het benaderen van Dropbox net zo eenvoudig en snel als op een 'gewone' Windows7-computer. Extra software, bijvoorbeeld gratis kantoorprogramma's zoals OpenOffice, is online verkrijgbaar, zodat u DSL ermee uit kunt breiden.

DSL oogt ouderwets, en dat is het ook. Maar het werkt razendsnel en voor het verrichten van de dagelijkse basishandelingen kunt u er prima mee uit de voeten.

Software voor onderweg

Een draagbaar besturingssysteem is niet erg geschikt om vol te worden gestopt met software. Het is daarom handig dat van veel populaire programma's ook een zogenaamde 'portable versie' beschikbaar is. Deze plaatst u op een usb-schijf, cd-rom of in een online cloudlocatie zoals Dropbox of SkyDrive. Zo kunt u te allen tijden bij uw favoriete programma's en belangrijke gegevens. Op de website PortableApps.com vindt u onder het kopje Get Apps een uitgebreid overzicht van programma's waarvan een draagbare versie verkrijgbaar is. De programma's zijn gecategoriseerd op type software. Naast wat informatie en screenshots is bij elk programma ook een directe downloadknop beschikbaar, zodat u de software direct kunt binnenhalen zonder naar allerlei andere websites te hoeven surfen. Portableapps.com biedt ook een eigen programma, waarmee u een overzicht krijgt van de aanwezige mappen op uw computer, van beschikbare software-updates en van andere handige zaken. Via Beheren / Meer programma's downloaden kunt u nieuwe 'draagbare programma's' downloaden en installeren.

Draagbare programma's zijn prettig klein. Ze werken snel en functioneren net zo goed als 'gewone' software.

6. ChromiumOS

Bent u een fanatiek gebruiker van de browser Chrome? Dan is het Chrome-besturingssysteem wellicht echt wat voor u. Hiermee haalt u een snel en modern besturingssysteem in huis, terwijl de meeste applicaties online (in de cloud) draaien. Dat maakt Chrome OS een ideaal systeem om mee te nemen op een usb-stick. U hoeft zich immers geen zorgen te maken over de beperkte opslagruimte van de usb-stick. Een gratis opensource-variant van ChromeOS heet ChromiumOS Vanilla. Als u naar de website Chromeos.Hexxeh.net gaat, vindt u daar instructies over de manier waarop u in het bezit komt van dit systeem. Op de genoemde webpagina wordt geadviseerd een usb-stick met een opslagruimte van 4 GB te gebruiken. Scroll naar beneden, waar u steeds de nieuwste versie van Chromium vindt. Klik naast de laatste datum op USB, waarna de download start. Hoewel ChromeOS van oorsprong gedeeltelijk van Linux afstamt, kunt u Universal USB Installer (uit tip 3) niet gebruiken om het systeem naar de stick te kopiëren. Met Image Writer for Windows lukt dat wel, en dat programma vindt u op Launchpad.net. Klik rechts in beeld op win32diskim...-binary.zip en pak de 5 MB grote map uit. Open Win32DiskImager om de software te starten.

Het besturingssysteem Chrome is ideaal wanneer u graag vanuit 'de cloud' werkt.

7. ChromiumOS kopiëren

Image Writer for Windows steekt heel eenvoudig in elkaar. Het opent alleen maar image-bestanden en heeft geen optie aan boord om uw usb-stick te formatteren. Het ChromiumOS-installatiebestand staat in de zip-map die u in de vorige tip hebt gedownload. Pak de map uit en onthoud de locatie waar de bestanden terechtkomen. U zult zien dat de zip-map van 250 MB een image van bijna 2 GB oplevert. Klik nu in Image Writer op het blauwe mapje en navigeer naar het uitgepakte bestand, genaamd ChromeOS-Vanilla-..., met op de puntjes het laatste versienummer. Nu moet de usb-stick nog worden geformatteerd. Ga naar Start / Computer en klik met rechts op de (verwisselbare) usb-schijf. Kies Formatteren en druk op Starten. Als dit proces is voltooid, noteert u de schijfletter, die u vervolgens in Image Writer aanklikt onder Device. U hebt nu het image van ChromeOS geselecteerd, met de letter van de usb-stick waar het bestand naartoe moet worden gekopieerd. Klik vervolgens op Write om de installatie te starten. Kies Close als de melding Done in beeld verschijnt, zodat u de installatieprocedure afsluit.

Het installeren van de ChromeOS-image kan enige tijd in beslag nemen.

8. Chrome voorbereiden

Als u de computer opstart met de zojuist gemaakte opstart-stick verschijnt na enige tijd het installatiescherm van Chrome. Hierin moet u een aantal eenvoudige instellingen invoeren, zoals het type toetsenbord. Vervolgens controleert het systeem of er updates zijn, maar deze stap is nog niet direct nodig. U kunt hem daarom overslaan door op uw toetsenbord op de Esc-knop te drukken. Hierna komt u terecht in het inlogscherm van Chrome. Om in te loggen, hebt u een Google-account nodig. Als u dit al hebt (bijvoorbeeld omdat u Gmail gebruikt) kunt u hiermee inloggen. Daarmee kan het besturingssysteem sneller bij uw mail en de bestanden komen die al op internet zijn opgeslagen. Selecteer tot slot een pasfoto, waarna ChromeOS opnieuw opstart. De browser Chrome wordt nu direct gestart. Het zal u opvallen dat het scherm helemaal leeg is, op een startknop met het Chrome-logo en een klokje aan de rechterzijde na. Naast de startknop bevindt zich nog een logo met blokjes. Hier vindt u alle applicaties.

ChromeOS werkt volledig vanuit de browser, waardoor het een lichtgewicht systeem is dat uw computer ontziet.

9. Meer uit Chrome halen

Het Chrome-besturingssysteem werkt over het algemeen op dezelfde manier als waar u als Windows-gebruiker aan gewend bent. Door met de rechtermuisknop op de browserbalk te klikken (de browser is in principe het systeem) komt u bij de Task Manager waarmee u programma's af kunt sluiten. De knop Stats for nerds geeft u wat gegevens over het processorverbruik, in een scherm dat wordt geladen in de browser. In de Chrome Web Store zijn applicaties te verkrijgen. Die worden geïnstalleerd in de Chrome-browser en dus niet op uw computer zelf. Alle aanpassingen worden daarbij opgeslagen in uw Google-account. De volgende keer dat u inlogt, komen alle geïnstalleerde applicaties en opgeslagen bladwijzers dus automatisch tevoorschijn. De Web Store is te benaderen via de applicatieknop op het bureaublad of door in de browser rechtsonder in beeld op Web Store te klikken. Een overzicht van de belangrijkste sneltoetsen vindt u in het kader 'Sneltoetsen voor Chrome OS', elders in dit artikel.

Dropbox installeren op uw Chrome-computer? In de Web Store vindt u honderden handige applicaties.

10. Android 4.0 voor ASUS

Het mobiele besturingssysteem Android 4.0 is ook als draagbaar besturingssysteem op uw computer te gebruiken, mits het om een apparaat van ASUS gaat. Om Android werkende te krijgen, hebt u twee usb-sticks nodig die beide 2 GB groot zijn. Verder is het installatieproces in de basis gelijk aan het proces dat is beschreven voor DSL en ChromeOS. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de opensource-versie van Android, die door ontwikkelaars beschikbaar is gesteld op de webpagina Android-x86.org. Vooralsnog zijn er Android-versies gemaakt die geschikt zijn voor gebruik op laptops, tablets en Eee pc's van het merk ASUS. Scroll op de downloadpagina naar beneden tot u het kopje Android-x86-4.0-RC1 ziet staan. Kies hier uw type computer (Eee pc of laptop) en klik op View. Hierna wordt het image (een iso-bestand) gedownload. Vervolgens hebt u het programma UNetbootin nodig om het image naar een usb-stick te branden. Deze software is te vinden op UNetbootin.Sourceforge.net. Na het downloaden ervan kunt u het programma direct gebruiken, u hoeft het dus niet te installeren.

Android 4 op uw computer? Als u een ASUS-systeem hebt, is het mogelijk!

11. Android installeren

Open UNetbootin. Klik op Diskimage en klik op de puntjes om naar het Android-bestand te bladeren dat u eerder hebt gedownload. Selecteer vervolgens naast Drive de schijfletter, die u kunt controleren via Start / Computer. Klik nu op OK. De usb-stick wordt gereedgemaakt, zodat u uw computer kunt laten opstarten met het Android-installatiebestand. Stop deze usb-stick in de computer die u met Android wilt laten starten. Denk wederom aan de BIOS-instellingen, waarin moet zijn vastgelegd dat de computer automatisch start van de usb-schijf (lees meer hierover in tip 4). Vervolgens verschijnt er een installatiescherm. Selecteer via een druk op Enter Installation - Install Android-x86 to harddisk. U komt nu in het Choose Partition-venster. Nadat u een tweede (lege) usb-stick in uw computer hebt gestoken, selecteert u deze. In dit geval heet de schijf sdb1 Win95 FAT32. Formatteer de ruimte als FAT32 en geef als antwoord steeds Ja op de vragen die daarna verschijnen. Als de installatie is voltooid, kunt u een virtuele SD-kaart aanmaken door te kiezen voor Create a fake SD card. Zo zal Android denken dat er een echte SD-kaart aanwezig is in het systeem, zodat u ook een videospeler en fotogalerij kunt openen. Als u klaar bent, verwijdert u de usb-stick met de installatie, maar laat u de Android-stick in de computer zitten. Herstart de computer via Reboot.

De installatie van Android duurt helaas wat langer dan die van DSL.

12. Windows 7 op een stick

Tot slot leggen we nog uit hoe u Windows 7 op een usb-stick kunt plaatsen. Hiervoor hebt u iets meer programma's nodig dan voor het mobiel werken met ChromeOS en DSL, en bovendien moet u over een installatieschijf met Windows 7 beschikken. Download eerst Windows Automated Installation Kit (1,7 GB groot) vanaf de site Microsoft.com. Dit iso-bestand is uit te pakken met bijvoorbeeld 7-zip (gratis te downloaden). Dubbelklik nu op StartCD. In het installatiescherm klikt u op Windows AIK Setup, waarna een eenvoudige set-up verschijnt. Vervolgens stopt u de Windows7-installatieschijf in uw computer. Open deze, selecteer alle mappen en bestanden en kopieer ze naar een map op de harde schijf. Om deze gegevens op een juiste manier naar een usb-stick over te zetten, hebt u het programma WinBuilder nodig, dat u vindt op Reboot.pro. Als het bericht verschijnt dat u niet bent verbonden met internet, klikt u in WinBuilder op het tabblad Proxy. Zet onder HTTP een vinkje bij Use Proxy. Vul daaronder het DNS-nummer in dat u vindt via het Netwerkcentrum van Windows. Klik naast uw internetverbinding op Local Area Connection en kies Details. Het nummer achter IPv4 DNS-server vult u in bij WinBuilder. Ten slotte klikt u onder Ping op HTTP. Herstart WinBuilder, waarna internet weer werkt.

Met de juiste instellingen weet WinBuilder uw internetverbinding te herkennen.

13. WinBuilder voorbereiden

Klik in WinBuilder linksboven op het standaard geopende Recommended en kies Complete. Er verschijnen nu meer projecten om te downloaden in beeld. Naast het al aangevinkte updates.boot-land.net hebt u win7pe.winbuilder.net/projects nodig. Klik op de grote knop Download. In totaal wordt nu bijna 35 MB aan bestanden binnengehaald. Kopieer vervolgens nog het bestand bcdedit.exe uit de map C:\Windows\System32 naar de WinBuilder-map Project\Tools\Win7PE_SE\x64 of x86, waarbij x86 de Windows 32bit-versie huisvest en x64 de 64bit-versie. Haal uit de map Program Files\Windows AIK\Tools\x86 of ia64 ook nog de bestanden imagex.exe, wimgapi.dll, wimmount.inf, wimmount.sys en wimserv.exe en plaats ze in dezelfde map als bcdedit.exe. Hernoem imagex.exe naar imagex6.1.exe en wimgapi.dll naar wimgapi6.1.dll. Herstart WinBuilder. U moet nu eerst aanwijzen waar de Windows7-installatiemap zich bevindt. Dit doet u via de knop Source. Klik naast Source directory op het map-icoontje en blader vervolgens naar de map waar de Windows7-schijf naartoe is gekopieerd. Als dit proces klaar is, moet nog worden aangegeven dat Windows op een usb-stick moet worden gebrand, en niet op een cd of dvd. Klik in het linkervenster onder de schijf Multi 7PEs op het plusje naast Finalize. Zet dan een vinkje naast Copy to USB-Device.

WinBuilder ziet er wellicht chaotisch uit, maar de instellingen ervan steken erg eenvoudig in elkaar.

14. Windows 7 gebruiken

Voordat u Windows 7 op de usb-stick zet, kunt u nog wat extra software klaarzetten die met het besturingssysteem kan worden meegebrand. Op Al-Jo.zxq.net vindt u een overzicht van applicaties, waaronder bijvoorbeeld VLC Media Player. Download het bestand via de pagina en pak de map uit. Plaats het .script-bestand in de map \projects\win7pe\addons, een map die aanwezig is op de locatie waar u WinBuilder.exe hebt uitgepakt. Dit kan ook via Tools / Create script. Onder Script klikt u op de map win7pe / Addons. Voer een bestandsnaam in bij Filename. Kies nu het tabblad Add files en selecteer het gedownloade script. Klik op Create om de toepassing toe te voegen. Nu is het tijd om Windows 7 naar een usb-stick te kopiëren. Klik op de map Finalize en vervolgens op Copy to USB-Device. Klik nu op het mapje om de locatie van de (geformatteerde) usb-schijf aan te geven. Klik tot slot op de blauwe Play-knop om de installatie te laten starten. Het geheel neemt grofweg 300 MB in beslag, maar de stick heeft nog wat meer ruimte nodig om fatsoenlijk te kunnen werken. Nadat dit proces is afgerond, laat u de stick zitten en start u de pc opnieuw op. Als de boot-instellingen in het BIOS (waarover u meer leest in tip 4) goed zijn aangepast, start Windows 7 nu op vanaf de stick!

Windows 7 kan niet alleen op een dvd worden gebrand, maar ook op een usb-stick worden gezet!